|
2001
|
|
|
Izan ere, Estatu propioa duten nazioetara doazen etorkinek, bertan gelditzeko asmoa dutenean behintzat, hartara moldatzeko eta integratzeko joera garbia erakusten dute eta hizkuntza, ohiturak etab. berenganatzen ahalegintzen dira eskuarki. Hori normala izaten da, adibidez, Estatu Batuetara, Erresuma Batura, Frantzia, Espainia edo Alemaniara joaten direnekin; baina estatu propiorik ez duten nazioetara doazen etorkinek, eta areago metropolitik helduak direnean, maiz bizileku berrietan
|
beren
jatorrizko hizkuntzak eta ohiturak mantentzen dituzte, eta sarritan estatuak berak erabiltzen dituzte bertako jendeen homogeneotasun nazionala desegiteko (Frantziak Aljerian eta Kaledonia Berrian, Errusiak estatu baltikoetan, Txinak Tibeten...). Toki horietako hizkuntzak eta kulturak babesik gabe egon direnean, gainera, anitzetan etorkinen kolono funtzioa sendoagoa izaten da, guztiok dakizkigun ondorioekin.
|
|
2002
|
|
|
Jesu Kristo jaio aurreko mende bat lehenago, ordea, Israeldik kanpoan hebrear asko bizi ziren jadanik, eta horietako anitzek
|
beren
jatorrizko hizkuntza ongi ez zekitela edo erabat galdua zutela kontuan izanda, juduek beren liburu sainduak grezierara itzultzea erabaki zuten. Horretarako, Egiptoko Alexandrian rabbi aditu talde bat bildu etaelka rren artean Hiru rogeita hamarren itzulpen famatua burutu zuten.
|
|
2003
|
|
|
Baina horrela izanik ere, badirudi Erromantzatua, Gazteluberri eta Nabaskozeko ibarraren zati handiena izan zirela euskara galdu zuten lehenengo eremuak, XIII. eta XVI. mendeen artean. Geroago, XVI. eta XIX. mendeen artean Irunberrik, Urraul Beitik eta Urraul Goitiko hegoaldeak galdu omen zuten
|
beren
jatorrizko hizkuntza. Eta hauen ondoren, XIX. eta iragan mendeetan, Longida Agoitz eta Urraul Goitiko erdialdea eta iparraldea erdaldundu ziren, baita Erronkariko Burgi herria ere.
|
|
2004
|
|
|
Beraz, euskarak ez dauka erdaren lekua zertan hartu eta, ondorioz, ezta ere egun horietako bakoitzak, gaztelaniak zein frantsesak, daukan bizi indarra murriztu. (...) Horientzat,
|
beren
jatorrizko hizkuntza, euskara, galdua duten lurraldeetan hura berreskuratzen ahalegintzeak ez du zentzurik, ezarpen ekintza bat besterik ez litzateke izango eta.
|
|
|
Siñistu eziña! Ehun kilometro tartea zaio kakoa; eta ez zaio burutik pasatzen 250.000 flamendar horiek atzerritar erresuma baten menpean bizi dirala, eta hunek ez bestek galerazten diela
|
beren
jatorrizko hizkuntza!
|
|
|
Bretoiñak, euskaldunak, eta katalanak,
|
beren
jatorrizko hizkuntza baizik ez badakite, egia da kulturatik at hein batean bederen bizi direla. Bretoiñera baizik ez dakiten bretoiñak, esate baterako, ia eskierki analfabetoak eta eskolagabeak dira.
|
|
2006
|
|
|
Indiarren geroaz, odol garbitasunaz. Hiru mila bat dira Ni Mi Pui herrikoak, horietako ehun eta berrogeita hamar bat izanik
|
beren
jatorrizko hizkuntza menderatzen dutenak. Bada, Ni Mi Pui herria, hilzorian den herria!
|
|
2008
|
|
|
Labur bezain trinko adierazita: herriok jadanik ez dira gai
|
beren
jatorrizko hizkuntzan eta kulturan bizitzeko, berezko nazio identitateari eusteko, eta ordezkapenaren heriotza bidean abiarazi ditu egungo munduaren sistema nazionalaren egitura inperialistak.
|
|
2009
|
|
|
Halaber, ikerketa hauek erakutsi dute nola birdefinitzen diren, komunikabideen bitartez eraikitzen diren mugaz gaindiko eremu publikoetan, talde nortasunak, hala nazio nortasunak nola nortasun erlijiosoak ere. zioa ez da jadanik fisikoa soilik; planeta mailan hizkuntza horretako telebista erabiltzen duten hiztunek osatzen duten espazioa da (Sinclair, Jacka, and Cunningham 1996). Hau bereziki garrantzitsua da munduan zehar 200 milioi migrari dauden garai honetan, migrari horiek aukera baitute
|
beren
jatorrizko hizkuntza komunitateari atxikituta jarraitzeko egungo medioei esker (satelite bidezko telebista zein irratia, telefonoa edota internet).
|
|
|
Aisa programaren balioa nabarmendu du Madrazok, baina kanpotarren jatorrizko hizkuntzak gorde behar direla ohartarazi du: Gure jatorrizko hizkuntzak, euskara eta gaztelania, ezagutzea bezain garrantzitsua da
|
beren
jatorrizko hizkuntza eta kultura ez galtzea. Horretarako, Gizarte Gaietarako Sailak eta Immigrazio Zuzendaritzak hainbat programa eta ekimen sustatzen dituztela jakinarazi du sailburuak.
|
|
|
[60] Legeriaren arabera, A ereduan ikasgaiak batik bat gazteleraz emango dira, zenbait ekintza edo gai euskaraz eman ahal izango direlarik; ereduan zenbait gai euskaraz eta beste zenbait gaztelaniaz emango dira, eta ereduan, berriz, gai guztiak euskaraz emango dira, gaztelania eta gaztelaniazko literatura izan ezik, hauek gaztelaniaz emango baitira. Gainera," hiru ereduetan gaztelania eta gaztelaniazko literatura, euskara eta euskal literatura eta hizkuntza modernoak
|
beren
jatorrizko hizkuntzetan irakatsiko dira nagusiki" (ikus Euskal Eskola Publikoaren Legeko hamargarren xedapen gehigarria).
|
|
2010
|
|
|
EUSKNELA H TAULAKO OSAGARRIRIK GARRANTZIZKOENEN IRUDIA (bariantza azaldua %29, 3) euskarari buruzko eztabaidan gaur egun bizi dugun politizazioak Frantziak iparraldean eta espainiak hegoaldean aplikatu izan duten estatu nazionalismoaren marka dute oraindik ere. Frantsesa edo gaztelera ezarri nahi izana euskotarren hizkuntza nazional bakartzat, euskaldunei
|
beren
jatorrizko hizkuntza erabiltzeko hamaika eragozpen ezarriz historikoki. erabaki politikoak eta beren kontrako ekimenak ere politikoak direnez, arazo politikoa gertatu da geroztik euskararena. eta hizkuntzaren aukeran berdintasun politikorik ziurtatzen ez den bitartean, hala izaten jarraituko duela dirudi. horren adierazle da prentsari dagokion ikerketa hau. gaur eguneko gaztetxoek, ez dute prents... eskola, Euskalerria, familia eta lana dituzte gairik aipatuenak. beste hizkuntzak ohi duten bezala, euskarak ere, herri izaera edo identitatearekin lotura estua du. baina honez gain euskara, kultur ondarea da gazte hauentzat, etxekoen bidez edo eskolaren bidez jasotzen dutena. bada, euskara ikasteak lana izateko aukera hobea eskainiko diola uste duenik ere; trukeordaineko jarrerari lotuago dago hizpide mota hau, aipatu tesi lanean (1996) agertu zitzaigunez. prentsan nagusitzen den euskarari buruzko hizpideak, politizatuegia jarraitzen du, eta hizpide horren ondorioz herrikideon gizarte erantzukizuna estaltzeko arriskua legoke, euskararen auzia politikoa dela uste izatea eta beraz, politikoei dagokiela berarekiko erantzukizuna edo erabaki hartzea. baina, jakina gurea bezalako gizarte eleanitzetan, ahulena den hizkuntzaren biziraupena ziurtatuko bada, hiztunen erantzukizunak izango du zer esana.
|
|
|
oroitzapen historiko horiek gogorarazi ostean, Malon etxaide gaztelaniaren XVi. mendeko errealitatera itzuliko da. hizkuntzaren corpuseko baliabideez eta berauen erabilpen zuzenaz hitz egiten digu gure autoreak. hizkuntza gaztelauan mintzatzaileengandik jasotakoagatik mintzaira horren ekarpen eta sormena ezagutzen ditu, eta liburuan bertan burutu duen idazketa lanaren emaitza baliotsua dela sinesten du. horregatik dio kritikari horiek hobe luketela, funtsik gabeko marmario hutsaletan ibili partez, berek ere idazketa zereginari ekitea, noraino hel daitezkeen ikus dezaten: batzuetan, menderatzen ez duten latinez bai, baina ama hizkuntza duten gaztelaniaz baliatzeko hain uzkur agertzen direlako salatzen ditu horrelakoak, hain zuzen idazle bibliko eta klasikoek
|
beren
jatorrizko hizkuntzak hain gogoz hartu eta erabili dituztenean:
|
|
2011
|
|
|
Izan ere, gurasoak, txikitan, eskolan jo egiten zituzten pemoneraz hitz egiteagatik. Horren ondorioz,
|
beren
jatorrizko hizkuntza gorrotatzen ikasi zuten umeok. –Indio?
|
|
|
–Munduko herri mitzaira franko galbidean sartuak daude, noski, baina ez daukagu horregatik zertan damutu. Zeren eta horrek esan nahi du hizkuntza horien balizko hiztunak,
|
beren
jatorrizko hizkuntza albo batera laga dutenak, beren mundua eta ikuspegiak zabalduko dizkien beste hizkuntza hedatuago batean integratuko direla. Gainera dezagun hizkuntza bat bere azken hiztuna hiltzen denean desagertzen dela eta gertakari horretan dagoen gauza triste bakarra pertsona horren heriotza dela?.
|
|
2012
|
|
|
Eta uste dut badakidala zein izan daitekeen modua: alemanera itzuli zenituzke testuak, hau da,
|
beren
jatorrizko hizkuntzara, egilearen idazkera ahalik eta hobekien imitatuz; ez litzaizuke zaila izan behar, Kafkaren hebreerak, ezin bestela izan, bere ama hizkuntzaren arrasto dezente gordetzen dituelako. Eta behin itzulpena eginda, hogeita hamarreko eta berrogeiko hamarraldietako papera eta idatz materialak erabiliz, testu horiek transkribatzea, Kafkaren letra zehatz mehatz imitatuz.
|
|
|
Haur oso txikiei prestakuntza ematen die,
|
beren
jatorrizko hizkuntza eta kulturei eusteko.
|
|
|
Espainia da aztertutako Europako 18 herrialdetatik, era guztietako hizkuntzetarako ikaskuntza goiztiarra eskaintzen duen herrialde bakarra, eta, Danimarkarekin eta Suitzarekin batera, haur oso txikiei
|
beren
jatorrizko hizkuntzak eta kulturak mantendu eta garatzeko prestakuntza ematen die, British Councilek Cervantes Institutuaren eta Antonio Nebrija Unibertsitatearen lankidetzarekin egindako “Hizkuntzak, Europako aberastasuna” txostenak erakusten duenez. Aurkezpenean, Europako Batzordeak Madrilen duen egoitzan, Marta Genis Nebrijako Unibertsitateko Hizkuntza Aplikatuen Departamentuko zuzendariak azpimarratu zuen oso garrantzitsua dela etorkinek beren hizkuntza eta kultura gordetzea, eta esan zuen “Espainiak modu azkarrean eta bide onetik egiten duela lan”, batez ere atzerriko hizkuntzen eta berezko hizkuntzen integrazioari dagokionez.
|
|
2013
|
|
|
–Europako kolonialistek oraindik harro irakasten dute beren eskoletan beren kolonietako jendeei berek gure kontinentetik hara eramandako hizkuntza inperialak (espainola, ingelesa, portugesa,...) irakatsi zietela, baina aldi berean, ezkutatu egiten dute horrek zer nolako kalteak eragin zituen han, bertako hizkuntzak eta kulturak galtzen ere lagunduz. Gu pozik geundeke, ahal dugun neurri apalean, geure etsenpluaz eta animuaz,
|
beren
jatorrizko hizkuntza nazionalak suspertzen, indartzen eta berreskuratzen lagundu ahal bagenie, esan die idazkariak.
|
|
|
Negarraren eta negarraren arteko desberdintasunak hizkuntza bistakoak izan ziren. Alemaniar haurrek, berriz, beheranzko tonua erabiltzen dute negar egiteko, hizkuntza horren tipikoa, eta frantsesek, berriz, gorantz jotzen dute. «Haurtxoek maizago erreproduzitzen dituzte
|
beren
jatorrizko hizkuntzaren bereizgarri diren melodia eta intentsitate motak», dio Wermke k. Hizkuntzaren intonazio eta erritmoaren erreprodukzio hori haurrak ama imitatzeko duen modua da, haurrarengana erakarri eta hura sortzeko.
|
|
2018
|
|
|
Selbyk berak onartu zuen itzultzailearen lana poetarena bezain garrantzitsua dela gaur egun, eta jaialdiak argi utzi zuen hori. Hain zuzen, poeta guztiak
|
beren
jatorrizko hizkuntzan aritu ziren, eta ondoan zuten itzultzaileak ingelesera aldi bereko itzulpena egiten zuen bitartean.
|
|
|
Gero, burguak finkatu zirenean, hainbat eskubide eta pribilegio eskuratu zituzten. Gizon emakume haiek beren bizimodu eta bestelako kultur formez gain,
|
beren
jatorrizko hizkuntzak ekarri zituzten (okzitaniera eta gaskoia, batez ere) eta hizkuntza haietan hitz egin eta idazten zuten, latinez gainera. Horrela, herriaren hizkuntza, euskara, nahita baztertu zuten, ahaztu gabe lehenagotik ere euskarari vulgar, rustica eta bdrbara irizten zitzaiola Elizako kultur giroetan.
|
|
2021
|
|
|
1 Komunitate guztiek berebiziko garrantzia ematen diete
|
beren
jatorrizko hizkuntzari.
|
|
2023
|
|
|
Baina gizarte kohesionatua eraiki nahi badugu, erronka horri aurre egin behar diogu. Harrera plan sendoa behar dugu txikitatik ereduan eskolatzen diren ikasle eleaniztun horiendako, non
|
beraien
jatorrizko hizkuntzei balioespena eta begirunea eman behar baitizkiegu. Haien hizkuntzak eta kulturak kontuan hartu eta curriculumean sartu behar dira.
|
|
|
Nurenberg-en eta Wittenberg en harrera ona izan zuten tesi horiek, baina Erfurten ez. 1518an erabaki zen Wittenberg eko Unibertsitatean Aristotelesen arabera emango zela filosofia, baina tomisten eta eskotisten komentario eskolastikorik gabe; gainera, autore klasiko gehiago irakurriko zituzten
|
beren
jatorrizko hizkuntzan.
|