|
2000
|
|
|
Horrez gain, etxean ikusten dudanaren arabera, gure kasuan adibidez, badago etxeko eredua, batzuetan Donostia ingurukoa dena eta besteetan bizkaierazkoa, baina gazteek
|
beren
euskara eskatzen dute: kalean beren artean erabiltzen dutena, telebistako ez dakit zer saiokoa, komiki batekoa... eta euskaraz inon lortzen ez dutena.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoko alderdi abertzaleei ere aditzera eman behar diegu, administrazio postuetarako euskara jakitearen puntuazioa ezinezkoa dela, lehenik abertzaleek
|
beraiek
euskara goi mailako karguetarako kontuan hartu gabe. Euskarari eta euskaldunei begira, guretzat ulertezina baita Jaurlaritzako zein Diputazioetako goi karguetan elebidunak ez jartzea.
|
|
2001
|
|
|
noski, bakarra, hemengo lan baldintzak, bizimodu, osasun eta gizarte zerbitzuen kalitate onak ere berea eragin baitute, udaldian beren jatorrizko autonomietara joatendi renean argi ikusi ohi dutenez. Baina edonola ere, Bizkaialdean behintzat, garbi nabari da zer nolako harrotasunaz presentatzen dituzten etorkinek beren seme alabak edo ilobak" euskaraz ondo dakitela" azalduz,
|
berek
euskara ikasteko izan ez zuten aukera, beren ondorengoengan behintzat konplitu dela ikusiz.
|
|
2002
|
|
|
|
berez
euskaraz
|
|
|
|
berez
euskaraz
|
|
|
B, aina badaude beste problema batzuk ere; adibidez, badaude jakintza arlo batzuk, non oso zaila den irakasleak eta irakaslegaiakaurkitzea. Espezialitate batzuetan hori oso zaila da, eta horretarako programaespezifikoak behar dira, hala nola bekak tesiak euskaraz egin daitezen, bekakjadanik dauzkagun irakasleek
|
beren
euskara hobetu dezaten, edo liberazioakeuskaldundu daitezen. Plan orokorraz gain, plan espezifikoagoak daude jakintza arlo horietarako.
|
|
|
B, aina badaude beste problema batzuk ere; adibidez, badaude jakintza arlo batzuk, non oso zaila den irakasleak eta irakaslegaiakaurkitzea. Espezialitate batzuetan hori oso zaila da, eta horretarako programaespezifikoak behar dira, hala nola bekak tesiak euskaraz egin daitezen, bekakjadanik dauzkagun irakasleek
|
beren
euskara hobetu dezaten, edo liberazioakeuskaldundu daitezen. Plan orokorraz gain, plan espezifikoagoak daude jakintza arlo horietarako.
|
|
|
Zer gertatzen da ordea? Batzuek, ttattarra janzteaz gain (EHUn egiten ez dutena egiten dute UEUn, zeinak erakusten baitu nola diren buru argi eta gogo irekikoak komeni zaienean), berdin berdin segitzen dutela, langarrean galduak agian, UEUren betiko filosofiarekin, aldamenean duten EHU barka, UPV deituko diote
|
beren
euskara batuan, Universidad Politécnica de Valencia alegia bat batean eta ustekabe menditik eroritako gizartearen beste geografia apaingarri bat izango balitz bezala. Zinez, UEU bizi ahal da unibertsitate publikoko irakasleek unibertsitate publikotik kobratzen dutelako hilabetero, unibertsitate publikoak bere azpiegitura eskaintzen dielako praktikan (mahaiak, ordenagailuak, telefonoak, idazkaritzako laguntzak, ikerketa laguntzak, liburutegiak, eta abar, abar luzea oraingoan) hilabetero, unibertsitate publikoak bizitza segurtatzen dielako hilabetero, horregatik, hitz batean, bizi ahal da UEU.
|
|
2003
|
|
|
Eta ildo horretan, Joxe Azurmendi ikertzaileak, Hegoaldeko apologistak (Garibai, Poza, Etxabe,...) eta Iparraldeko euskal idazle humanistak (Sarako Eskolakoak eta haien ildokoak) bereizi ditu. Lehenek euskararen gaineko erdarazko narratiba zuten; bigarrenek euskarazko narratiba.23 Gure gaiari dagokion heinean bereizketa baliagarria da, euskarazko historiografiaren aurrekariak humanisten multzoan baitaude,
|
beren
euskarazko narratibetan. Idatzi ote zuten Sarako eskolakoek, Klaberiak eskatzen zuen moduan euskarazko narratiba historikorik?
|
|
2004
|
|
|
Begira diezaiogun Juaristi euskaltzalearen garaiko harribitxi honi: . Euskal Herriko bilinguismoak
|
berekin
euskararen pobretasuna eta euskaldun alienazio linguistikoa ekarri ditu. Euskaldunok ez dugu bilinguismorik behar, euskararentzako bultzada handi bat baizik.
|
|
|
Dudarik gabe, euskaltzale batek baino gehiagok halaxe iritziko dio. Alegia, hizkuntzaren barrutitik atera eta gehiegi aldendu dela
|
berez
euskarari baizik ez dagozkion auzi mauziak tratatzeko. Muga arriskutsuak igaro dituela sektore nazional eta politiko guztien adostasuna lukeen egitasmo bat azken burura, iskanbila larririk gabe, eramateko.
|
|
|
6 Edatze txikia edo lokala duten errebistai(" Herria"," Gazte"," Karmel", eta abar) Euskaltzaindiaren ortografia erabiltzeko eskatu; baiña beren edatze txiki ori ahaztu gabe, ots, tokiko
|
beren
euskera erabiltzea ontzat emanik.
|
|
2005
|
|
|
1914eko zeingehiagoketan
|
beren
euskarazko lanentzat sariak irabazi zituzten ikasle edo irakasle tipi eta handien izenak.
|
|
|
Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegiri eskainitako omenaldi liburu honetan parte hartzea ohorezko lana da niretzat, aspaldidanik ezagutzen dudana baita adiskide hau eta
|
berak
euskararen alde egindako lanak nire eta denon aitortze eta eskertzea merezi baitute. Euskara batuaren alde Baionan antolatu zen Biltzarraren bezperan, hots, 1964ko abuztuaren 28an, ezagutu nuen Txillardegi bere etxean, erbesteratuta zegoen garaian.
|
|
2006
|
|
|
«Aramaion eta Oletan miretsi egiten dute euren euskara, harro daude. Legutiano aldean, berriz, ez dute
|
beraien
euskararen uste onik, konplexua ere izan dute, salbuespenak salbuespen, nahiz eta erabiltzen duten euren artean, batere arazorik gabe. Hikaz ere hitz egiten dute».
|
|
|
Bestela nekez uler daiteke ume txiki elebakar euskaldun askok" no" rako duen joera. Euskara besterik ez dakiten ume txiki askori, izan ere,
|
beren
euskara hutsezko jario etengabe horretan, harrigarriro," no" hitza isurtzen zaie behin eta berriz. Dena euskaraz esan, eta" ez" esan behar dutenean:
|
|
|
Gauza jakina da gaurko euskaldunok noiznahi erabiltzen dituztela erdarazko hitzak, partikulak eta makuluak oro har,
|
beren
euskarazko jardunean. Frantsesezkoak eta gaztelaniazkoak nagusiki.
|
|
2007
|
|
|
Etxeko eredua baztertzen dute, eta gurasoenenetik ezberdinduko dituen beren jerga eskatzen dute.
|
Beren
euskarazko jerga eraikitzeko hizkera askatasuneko gunerik, adibidez aisialdiko gunerik, ez baldin badute, dibergentzia eta adierazkortasun bila erdarazko jerga eraikitzen dute eta euskara eskolarekin, zuzentasunarekin, erlazionatzen dute; arau zurrunez jositako hizkuntzarekin.
|
|
|
Etxeko eredua baztertzen dute, eta gurasoenenetik ezberdinduko dituen beren jerga eskatzen dute.
|
Beren
euskarazko jerga eraikitzeko hizkera askatasuneko gunerik, adibidez aisialdiko gunerik, ez baldin badute, dibergentzia eta adierazkortasun bila erdarazko jerga eraikitzen dute eta euskara eskolarekin, zuzentasunarekin, erlazionatzen dute; arau zurrunez jositako hizkuntzarekin. planifikatu den bakarra, eta ez Euskal Herriko txoko guztietan ere. Erabilera informalean, hizkera komunikatiboan, Kale Neurketak neurtzen duen horretan, hankamotz jarraitzen dugu.
|
|
2008
|
|
|
–Anitzetan gertatzen da jendeak euskara batua deitzen diola
|
berez
euskara batua ez denari. Batek baino gehiagok, testu bat euskara batuan jar dezan eskatzen badiogu, segur naiz, guti goiti beheiti?,, gibelean?,, jalgi?,, abian jarri?,, etortzen balitz?,, jin?,, berba?... bezalakoak aurkituko balitu eta den denak ulertuko balitu ere, aldamenean jarriko lituzkela, gutxi gora behera?,, atzean?,, atera?
|
|
|
sabindar hizkuntza eredua ez zuten ulertzen euskara arautu beharrez, hizkuntzaren mesedetan, hauta zitekeen konbentzio bat bezala (eta beraz, komeniz gero, beste eredu batekin ordezka zitekeena).
|
Berentzat
euzkera «Maisuaren mezuaren» parte zatiezin gisa defendatu beharreko sinbolodogma bat zen, ikurriña, euzkotar, ixendegija edo JEL leloa ziren bezala.
|
|
|
Bertan," euskara nagusi izango den lurgunea ezinbestekoa" dela aldarrikatu zuten Uemakoek, Udalerri Euskaldunen Udal Elkartekoek. " Gaur egun, udalerri euskaldunetan
|
beraietan
euskarak, onenean ere erdarekin konpartitu behar ditu eguneroko esparru formalak eta ez formalak. Euskarak, ordea, biziko bada, nagusi izango den lurgunea behar du, erdarek bezala.
|
|
2009
|
|
|
Hiriburuaren gertutasuna eragile garrantzitsua izan da nolabait hizkuntzaren ordezkatze prozesuan. Gaztelaniak erraz lortu zuen
|
berez
euskararenak ziren erabilera eremuetan sartzea: familian, lagunartean, herrian...
|
|
|
Aitor, Ibon eta Rayco, Norte Apacheko kideak, bigarren belaunaldiko kumeak dira. Entzun dugu, ez da erraza izan
|
beraientzat
euskaraz aritzea inguruko taldeak erdaldunak izanda. Baina gutxienez bidearen hasiera sasiz garbi eduki dute.
|
|
|
Kasu batzuetan, harremanaren hizkuntza aldatzeko nahia abiapuntuan oso sendoa ez bazen ere, seme alaben biharko etorreraren harira handitu egin da nahi hau. Eta beste batzuetan, behin seme alabak izanda,
|
beraiekiko
euskarazko harremanak finkatu eta elikatu egin du bikotekideen artean euskaraz gero eta gehiago egiteko nahia.
|
|
|
Hamaika dira euren modura euskarara hurbildu direnak eta euskaldun asko eta asko lau pertsona hauen bizitzetan identifikatuta sentituko dira,
|
beraiek
euskaraz bizi nahi dugunon herrira egindako ibilbidea milaka lagunek egin dutenaren antzekoa izango baita ziur aski.
|
|
|
Hamaika dira euren modura euskarara hurbildu direnak eta euskaldun asko eta asko lau pertsona hauen bizitzetan identifikatuta sentituko dira,
|
beraiek
euskaraz bizi nahi dugunon herrira egindako ibilbidea milaka lagunek egin dutenaren antzekoa izango baita ziur aski. Bidaia intimoak, Jon Maiak zuzendutako eta Orio Produkzioak ekoiztetxeak Korrika 16rentzat egindako dokumentala Bidaia Intimoak apirilaren 5ean, Korrikaren amaierako egunean ETB eta ETB 2n eskainiko da azken kate honetan azpidatzita emango da.
|
|
|
Hamaika dira euren modura euskarara hurbildu direnak eta euskaldun asko eta asko lau pertsona hauen bizitzetan identifikatuta sentituko dira,
|
beraiek
euskaraz bizi nahi dugunon herrira egindako ibilbidea milaka lagunek egin dutenaren antzekoa izango baita ziur aski. Bidaia intimoak, Jon Maiak zuzendutako eta Orio Produkzioak ekoiztetxeak Korrika 16rentzat egindako dokumentala
|
|
|
Guztira, beraz, 23 estrategia definitu ditugu. Coleridge ren ingelesezko poeman agertzen diren mugimenduzko ekintza guztiak eta
|
beren
euskarazko itzulpenak, beraz, estrategia horien arabera sailkatu ditugu. 2 taulan aurkezten dugu mugimenduzko ekintza bakoitzaren analisi xehea:
|
|
|
Euskara hitz egiten zuten, baina, dirudienez, hitz tzigano batzuk sartzen zituzten tartean. Hori erakusten duen
|
beren
euskararen bilketak eginak izan dira. Hemengo leku batzuetan, erromintxela hizkuntza forma hori.
|
|
|
Entzuleen txaloek behin eta berriz eten dituzte lehendakariaren hitzak. Hizketaldia hasteko Lopezek
|
berak
euskaraz eginiko poemak ere txalo zaparrada jaso du.
|
|
|
Badakit nazio aitormenak berez ez dakarkiola inolako kalterik euskarari, bistan da hori. Ez dakit, ordea, nazio izateak bermatuko duen euskararen biziraupena, eta, jakina, ez dakit nazio aitormena
|
berez
euskararen biziraupenaren zurkaitz irmoa izango litzatekeen edo ez. Ez dakit.
|
|
2010
|
|
|
Baina oreka hura euskararen kalterako hautsi dela iradoki zuten geroagoko dimisioek, eta hurbilketaren esperantza zapuztu. Patxi Lopezek
|
berak
euskararen inguruan erakutsitako fribolitate eta axolagabekeriak ez zuen asko lagunduko itxaropen hori elikatzen.
|
|
|
gaurko belaunaldi gazteek beren eguneroko bizitzan (eta batez ere esparru ez formalean: gaur lagunartean, bihar bikotekidearekin eta familian, etzi seme alabekin...) egiten duten hautuan euskarak leku nahikoa eta sendoa izatea,
|
beren ondokoei
euskara etxetik beretik transmitituko dien hiztun masa kritikoa gero eta zabalagoa izan dadin. beste hitz batzuekin esanda, beraz, hauxe genuke datozen urteotarako helburu nagusietako bat: herritarron euskararekiko atxikimendua sendotzea. euskal hiztunon artean euskara erabili nahi izatea sendotzea. euskararekiko leialtasun praktikoa tinkotzea. euskara hizkuntza akademiko eta formal huts izateari ataka jartzea," euskara jalgi hadi plazara!" aldarriaren ondoan" euskara hator etxera eta lagunartera!" gauzatzea, euskararen erabilera eremu ez formaletan etengabe areagotzea alegia. helburu handia, baina egingarria, gure ez beste inoren esku baitago.
|
|
|
Nafarroako hezkuntza ereduen bilakaera, Haur eta Lehen Hezkuntza, 1988tik 2010era azken ikasturteotan nafarroako hezkuntza departamentuak ingelesaren irakaskuntza indartzeko politika sendoa abiatu du, hasieran British ereduaren bidez eta gero hizkuntzen tratamendu integratua (til) dela medio. horrek ez luke
|
berez
euskarazko irakaskuntza ahuldu behar (ikastola batzuek aspaldian hasia dute ingelesa indartzeko bidea), baina nafarroako gobernuak ingelesa erabili du nazioarteko hizkuntza baten eta euskararen arteko dilema faltsua sortzeko, atzerriko hizkuntzaren indartzea euskararekin bateragarri ez eginez eta, anitzetan, gurasoak euskara ala ingelesa hautatzeko kinkan paratuz. hiru ikasturtetan til eredua %4,...
|
|
|
EUSKNELA H TAULAKO OSAGARRIRIK GARRANTZIZKOENEN IRUDIA (bariantza azaldua %29, 3) euskarari buruzko eztabaidan gaur egun bizi dugun politizazioak Frantziak iparraldean eta espainiak hegoaldean aplikatu izan duten estatu nazionalismoaren marka dute oraindik ere. ...zpen ezarriz historikoki. erabaki politikoak eta beren kontrako ekimenak ere politikoak direnez, arazo politikoa gertatu da geroztik euskararena. eta hizkuntzaren aukeran berdintasun politikorik ziurtatzen ez den bitartean, hala izaten jarraituko duela dirudi. horren adierazle da prentsari dagokion ikerketa hau. gaur eguneko gaztetxoek, ez dute prentsak erakusten duen politizazio mailarik azaltzen
|
beren
euskarari buruzko hizpidean: eskola, Euskalerria, familia eta lana dituzte gairik aipatuenak. beste hizkuntzak ohi duten bezala, euskarak ere, herri izaera edo identitatearekin lotura estua du. baina honez gain euskara, kultur ondarea da gazte hauentzat, etxekoen bidez edo eskolaren bidez jasotzen dutena. bada, euskara ikasteak lana izateko aukera hobea eskainiko diola uste duenik ere; trukeordaineko jarrerari lotuago dago hizpide mota hau, aipatu tesi lanean (1996) agertu zitzaigunez. prentsan nagusitzen den euskarari buruzko hizpideak, politizatuegia jarraitzen du, eta hizpide horren ondorioz herrikideon gizarte erantzukizuna estaltzeko arriskua legoke, euskararen auzia politikoa dela uste izatea eta beraz, politikoei dagokiela berarekiko erantzukizuna edo erabaki hartzea. baina, jakina gurea bezalako gizarte eleanitzetan, ahulena den hizkuntzaren biziraupena ziurtatuko bada, hiztunen erantzukizunak izango du zer esana.
|
|
|
Badakit beraientzat errazagoa dela gazteleraz egitea eta automatikoki aldatzen dut hizkuntza. Pixkanaka ohitura hori kendu eta
|
beraiekin
euskaraz aritzeko ohitura hartzea da helburua”. “Hau ez da euskara ikasteko klase bat.
|
|
2011
|
|
|
Lan gaitza dago egiteko. Egia da ere, ikastoletan gero eta haur gehiago ari dela, eta guraso gazte zenbaitek,
|
beraiek
euskara galdu badute ere, kontzientzia hartu dute eta haurrak ikastoletan eman dituzte. Euskararen aldeko atxikimendu froga da hori, jarrera baikorra geroari buruz, baina barnealdean ere euskararen egoera oso larria da.
|
|
|
–Hizkuntza (euskara) jakin badakite, ez dira euskaldunak, ez dute euskara sufrimendu eta harrotasun.
|
Beren
euskara oposaketa batean eskatzen den araberakoa da. Euskaldunak pairatzeko edo artatzeko beste ikasi dute, eta aski zaie.
|
|
|
Eta handik gutxira, beste bat, aurrenekoaren berdin berdina. Bikiak zirela jakin nuen gero,
|
beraiekin
euskaraz hasi nintzenean. Hurrengo bisitan, gauza gehiago jakin nituen.
|
|
|
Cuadernos de Ciencias Sociales y Económicas). Ikus ondoko taulan Eusko Ikaskuntzaren sailetako koadernoen aldizkariek hartutako izenak eta
|
beren
euskarazko lanen produkzioa.
|
|
|
hizkuntzaren despolitizazioak euskararen desagerpena ekarriko luke.
|
Beraientzat
euskararen erabilera erabat markatua dago eta ez da batere naturala. Ez dugu sartu behar haien argumentazioan, mundua ikusteko duten prisma ez dugu gure egin behar, auzia beste bat da eta beste zelai batera eraman behar da.
|
|
|
Etimologia azalpena: Gaindegi ‘goiko alderdia’, ‘toki gora’, ‘gaina’ adiera duen izen arrunta da
|
berez
euskaraz (ikus OEH). Palatalizazioak txikigarritasuna adierazten duke hemen; izan ere, koxka pixka bat bada, baina ez dago hagitz toki goran.
|
|
2012
|
|
|
Euskararen belaunez belauneko jarraipena hizkuntza sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares edo joerak indarrean dirau: " Ikusten dutena da gurasoek euren artean eta dendetan erdaraz eta
|
beraiei
euskaraz" (M1). Horrek haurren hizkuntza portaerei eragiten diela garbi ikusten du eskolako zuzendariak:
|
|
|
halaxe aipatu digu Mikel zalbidek bere irakurgaian: bizibide erosoagoa eta hobeto ordaindutako lanpostuak eskura iezazkiezu, eta orduan ez dute
|
beren
euskara hori desabantaila sozialekin hain erraz uztartuko7.
|
|
|
[...]. Euskarazko kalitateko literatura guztia espainierara berehala itzultzen bada, azken urteotan egiten ari den bezala, euskal idazleak bitartekaritzat espainiera hartzen badu beti, euskal literatura espainolaren apendizea izateko tendentzia indartuko dugula iruditzen zait, eta orduan ez dakit
|
berez
euskarazkoa den biblioteka horniduratarako edo zertarako geratuko den (Sarrionandia 2002: 333).
|
|
|
Bestetik, aurtengo errenta kanpainaren bidez Aldundiaren edozein departamendurekin harremana euskara hutsez izan nahi duten herritarren, entitateen eta erakundeen errolda sortuko du Gipuzkoako Foru Aldundiak, eta hori ere gogora ekarri du Ainhoa Beristainek. " Azpeitiko Udalak ere azpeitiar guztiak horretara animatu nahi ditu: joan daitezela Gipuzkoako Ogasunak eta Finantza departamentuak Azpeitian dituen bulegoetara Julian Elorza kaleko 3 zenbakian daude eta bete dezatela inprimakia, Foru Aldundiak
|
beraiekin
euskaraz egiteko", esan du.
|
|
|
Eztabaidarik ere piztu zuen, piztu, Biltzarrean Txillardegiren iritziak, gutuneko hitzen interpretazio ezberdin eta guzti; Koldo Mitxelena, une hartan mahaiburu zegoena, tartekatu zen, haiek alde onetik irakurri nahian; izan ere, gutunaren testuinguruari begiratuta, Txillardegi ez zegoen
|
berez
euskarazko aldizkari berrien aurka, bizirik zeudenak indartzearen alde baizik, eta horiek eskasak iritzita edo hoberen ametsetan ibiltzearen aurka.3
|
|
|
EAEn, hizkuntza plangintza eta berreskuratutako euskararen aztarna argia agertzen da. Gurasoek orain dela hogei urte baino askoz gehiago pasatzen diete euskara seme alabei,
|
beraiekin
euskara erabiliz. Etxearen eremuan gutxiago erabiltzen da euskara; izan ere, pertsona askok eskolaren eraginez ikasi du euskara, hizkuntza hori erabiltzeko inor eduki gabe etxean.
|
|
|
Horixe da askatu gabeko korapiloa, eztabaidaren mamia: zer parte hartze izan du, zeri eragin dio, nola jokatu du
|
berez
euskara sustatzeko jaio zen hedabide publikoak euskararen normalizazioan. ETB2 indartsu eta ETB1 ez horren indartsuaren ereduari eutsi behar zaio aurrerantzean ere, edo ETB1en aldeko apustua egin behar da behingoz?
|
|
2013
|
|
|
euskararen gaia ondoko belaunaldiaren esku uzten dute, delegatzen dute. Baina
|
berek
euskarari ez diote garrantzi izpirik ematen eguneroko bizitzan, ez bada frantsesetik euskararako itzulpenetara mugatzeko, ohartu gabe zer giro frantsesean bizitzera behartzen dituzten euskarazko irakaskuntzara bideratutako gazte horiek. Badugu Bai Euskarari edota Euskaraz Bizi kanpaina batzuen behar gorria, oraindik ere.
|
|
2014
|
|
|
Hau ulertzeko gako batzuk ematen hastekotan, beharrezkoa iruditzen zaigu lehenik Lanhitz programari berari erreparatzea. Diru laguntza zuzenak ematen dira normalizazio helburu zehatzak jartzeagatik Erreferentzia Marko Estandarraren (EME) arabera, eta ekintza plan modura antolatuta1 Beraz, euskararen normalizazioan interesa duten enpresek EMEk ezarritako txantiloi baten arabera antolatu behar dituzte
|
beren
euskara planak.
|
|
|
Ematen duenaren arabera, badakite bereizketa zein den, baina euskara esaten dutenean euskalkiarekin lotzen dute. Desberdinak direla badakite, hala ere, modu generikoan deitzen diote
|
beraien
euskarari.
|
|
|
tziriko gutxiespenek, agian, neurri handiz
|
berek
euskara ikasteko nabari zuten ezintasun pertsonala estaltzeko argitaratuak1.
|
|
|
Hau ez da gehiago hain harrigarria:
|
berez
euskara estandarreanesan aditzarekin egin daitekeena (hots, pro subjektua baimendu) eskatu eta aginduaditzekin ere egiten du, besterik gabe.
|
|
|
erabileraren eboluzioa, sufritu dituen debekuak, mendetako diglosia, zailtasun era askotakoak…Eta, horrekin batera, landu dugun dokumentuan, arreta berezia jarri dugu azken 40 urteotan euskararen alde herri honek egin duen ahalegin handia nabarmentzen eta horri balioa ematen. Orioko gazteek jakin behar dute
|
berek
euskaraz ikasi eta, alor askotan, euskaraz bizitzeko aukera izatea ez dela izan erraza. Jende askok lan handia egin behar izan duela hori posible izan dadin:
|
|
|
6 Edatze txikia edo lokala duten errebistai (‘Herria’, ‘Gazte’, ‘Karmel’ eta abar) Euskaltzaindiaren ortografia erabiltzeko eskatu; baiña beren edatze txiki ori ahaztu gabe, ots, tokiko
|
beren
euskera erabiltzea ontzat emanik.
|
|
2015
|
|
|
|
Beraientzako
euskarak ez du kanporako balio, baina hemengo hizkuntza da eta erdara baino zaharragoa, gainera. Euskara zer zen galdetuta, bizirik dagoen hizkuntza," gure hizkuntza"," besterik ez izan eta uztea kostatzen zaiguna" eta" gustatzen zaigunez euskaraz egitera bultzatzen gaituena" erantzun zuten.
|
|
|
...begira, hainbat erronka dituzte begi bistan, hala nola, euskaldunek euren artean gehiago hitz egitea eta lotsa alde batean uztea; obligazioa edo zigorra erabiltzea euskara sustatzeko; euskara ez jakiteak ez dakien pertsonarengan pena sortu behar duela; euskaltasun kontzientzia izatearen garrantzia; politika ahaztu eta jendartean hizkuntza aldarrikatzea; euskaldunak erraz identifikatu ahal izatea,
|
beraiekin
euskaraz egin ahal izateko; umeak eta gazteak jomuga izatea eta edadetuak hizkuntza plangintzatik baztertzea; eta bukatzeko, euskara batua denona egitea.
|
|
|
Elkarrizketatuekin aldez aurretik elkarrizketa egiteko hitzordua zehaztu zen,
|
beraien
euskararen aitzakian galdera batzuk egiteko asmoa azalduz. Egunean bertan, kamara eta mikrofonoarekin agertu zen elkarrizketatzailea eta bideoaren amaieran, argitaratzeko baimena ematen zuten galdetu zitzaien.
|
|
|
Literaturaren autonomiaren enegarren aldarrikapenarekin ixten zuten testua, kasu honetan literatura eta hizkuntza zuzentasuna nahastea kritikatuz. Euskal literaturak ez zuela helburu pedagogikorik, ez zela
|
berez
euskara ikasteko gogorarazten zuten. Nekez izan zitezkeen argiago:
|
|
|
ohartu zarete Enbata edo Ekin en [Enbatako militanteen barne buletina] pasarte bat ematen dutalarik hamarretarik bederatzitan, frantsesez idatzia dela, nahiz idazlea euskaradun hauta izan, nahiz idazlea euskararen aldeko langile porrokatua izan. Herria astekarian dute horiek
|
berek
euskaraz idazten. Abertzalea ez den Herrian.88 Euskara eta elebitasuna kanporako predikuak ziren (eta dira), sinesgarritasunik gabeko predikuak, baldintza horietan!
|
|
|
lehen ikusi dugu zonalde erdaldunagoetan joera positiboagoa antzematen zela, eta udalerri euskaldunetan berriz, azkeneko 20 urteetan atzerakakojoera. Orain esan dezakegu, udalerri euskaldunen artean euskaldunenak ziren horietan izan direlabereziki galerak, ez direla homogeneoki banatu udalerri euskaldunetan galera horiek, eta berezikiindartsuak izan direla
|
berez
euskara hasieran sendoago zegoen udalerri horietan.
|
|
|
|
Beren
euskara maila hobetzeko izena ematen duten pertsonez gain, egitasmo honetan, lan boluntarioa egingo duten laguntzaile euskaldunak behar izaten dira. Haien eginkizuna da astean behin euskara ikasten ari diren bi pertsonekin geratzea, eta, ordubetez edo, euskaraz aritzea.
|
|
|
Adibidez, praktika horrek hala edo nola bereizi eta biltzen gaituela sentituz. Hori dena ez dator
|
berez
euskararekin, ez dator ere, euskaraz hitz egite hutsarekin: jendeek sortu dute euskara sorkaria eta jarraitu behar dugu sorkuntza horri eusten, jarraitu behar dugu euskara (izate bat) egiten, kodifikatzen.
|
|
|
Gainera, Boyeroren esaldiak iradokitzen du (euskal) nazionalismoak soilik bultza dezakeela euskara hutsez egindako pelikula bat,
|
berez
euskaraz sortutako filmek ez dutelako kalitaterik. Nik behintzat hori irakurri dezaket esaldi horren atzean.
|
|
|
Hara" Usoak sarean" erakusketa, 2011z geroz ondua, Euskal Herrian, Biarnoan, Dordoñan, Lozère aldean ibilia, eta duela hiru aste Lot et Garonneko Castejaloux hiritik itzuli dena, irailaren 27 huntan, igandez, usategietako bestan berriz zabaltzeko, Lizarrietako lepoan. Hara ere" Belar bilduma", laborantza etxalde bateko 42 landare mota zerrendatu eta beiraturik
|
beren
euskarazko hitzekin, Mikel Duvert en inguruan 2012az geroz eraman den lana. Bilduma hori Baionan dagon Historia Naturalaren Museum delakoari eskainia izan da.
|
|
|
Pierre LABORDE auzapezaren lehen kargualdiaren denboran. 2012an, Euskal Herriko" ahots" anitz biltzen dituen AHOTSAK proiektua bereganat joan zen Joseba ERREMUNDEGUY ainhoarraren bitartez
|
berekin
euskaraz aritzeko. Orotarat 60 minutu baino gehiago bilduak izan ziren.
|
|
|
Espero dugu laster www.ahotsak. eus webgunean agertuko direla... Berrikiagojoan den urtean, bertze bi ikertzaile (Jasone SALABERRIA eta Philippe BIU) bardoztarraren ikusterat joan ziren
|
berekin
euskaraz, gaskoiz eta frantsesez mintzatzeko IKER erakundeak eramaiten duen HIRUELE proiektuarendako. Segurra da, Bardozeko altxorretarik bat joan zaigu.
|
|
2016
|
|
|
Beste batzuk konturatu dira uste baino gehiago egiten zutela gaztelaniaz. Txipa aldatu beharra ikusi dute gehienek, zailena beti erdaraz egin duzun horrekin (nahiz eta
|
berak
euskaraz jakin) euskaraz egitea dela dio beste batek. Aitziber Gurutzeaga Egia Euskarazeko kideak dio:
|
|
|
euskaraz egiten da etxean, beti, eta eginez ikasten dute haurrek euskara. Hori dela medio euskara da arnasguneko biztanleen ama hizkuntza, beren L1 e) Auzo kale lagunartean indartu egiten dute neska mutilek euskarazko mintzajardun hori, eta indartzearekin batera hobetu, zorroztu eta zabaldu egiten dute
|
beren
euskarazko mintzamen gaitasuna. Herritar gehienak" euskaldun zahar" dira hortaz, normalean," euskaldun zahar" 182 eta" euskaldun garbi" 183 f) Trasbase demografiko (konparatiboki) murritzeko lekuak dira arnasguneak:
|
|
|
2011ko V. Inkesta Soziolinguistikoari erantzun dioten biztanleek134 E4, E3, E2, E1edo E0 hiztun direla aitortu dute inkesta garaian. Biztanle horiek adin taldeka edo adin geruzaka sailka litezke, eta
|
beren
euskarazko jarduna horren arabera analizatu. Hiztun zaharren, erdibidekoen eta gazteen arteko konparazioa eginez, gazteen ET jarduna hiztun zaharrena baino handiagoa, berdina edo txikiagoa den azter liteke.
|
|
|
Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan ezin da
|
berez
euskara eskakizunik ezarri postu publikoetan. «Berdintasun printzipioaren izenean eta frantsesa hizkuntza ofizial bakarra den heinean, legez debekatua da euskaraz jakitea inposatutako irizpide gisa ezartzea.
|
|
|
Hori dugu problema nagusia. Erdal komunitateak, eskubide osoz erdara jakin, erdaraz bizi, bizi nahi eta erdaraz bizitzen saiatzen denak, euskaraz baleki, gu berea jakiten behartuta gauden bezala, guk lasai egin ahal izango genuke
|
beraiekin
euskaraz, beraiek nahi dutena eginda ere.
|
|
|
Bitartean, orduan, zer? Zer egin behar da Euskal Herriko erdal komunitate osoak beharrizan demokratiko hori betetzen ez duen bitartean, denek euskara ikasten ez duten bitartean gu
|
beraiekin
euskaraz (ere) eroso mintzatu ahal gaitezen moduan?
|
|
|
Euskaraz bakarrik jardutearen eta jarraitzearen setak, ustekabean azalarazten ditu nonahi, ia perretxikoak bezala, hiztun pasibo/ elebidun hartzaile/ herritar ia euskaldun multzo ikaragarri zabal horretako kideak, eta ez bakarrik EAEn edo Nafarroa Garaiko eremu euskaldunean?, artean beldur lotsa direnetakoak euskaraz jarduteko, derrigor eguneratu beharrean direnak beren mintzapraktika esperientziak? Maizenik gainera ondo esker onez, mintzapraktika horretarako eskaintzen diogun aukera estimatuagatik, edota
|
beren
euskara ezagutza pasiboa erabili lezaketelako. Eta esker onez ere gure euskaraz zuzentzeko jestuarekin eskaintzen diegun errekonozimenduagatik, beraiek euskara eta euskaldunongana hurbiltzeko egin/ jasan behar izan dituzten neke guztiei.
|
|
|
Zergatik ez dugu euskaldunon komunitateak baliatzen Bilbon ere populazioaren% 63,42k gutxienez edo 50 urtez azpiko herritarren% 86,74k eskaintzen digun aukera
|
beraiekin
euskaraz egiteko, herritar hauek urteak eta urteak eman behar izan dituztenean euskara eta euskaraz ikasten gugana hurbildu ahal izateko gure hizkuntzan. Halako mespretxurik?
|
|
|
Gaizkak ez bide zuen Mitxelenaren irakaspenik onartu nahi izan; eta
|
beren
euskara arteztu ezean, egungo idazleena euskara ez dela diosku soraio, Atxagarena kasurako, hizkuntza indogermanikoen ereduari gehiegizko atxikimendua zaiolakoan. Bere burua garbizaletzat daukan heinean ezin onartu hiztegia zabaltzeko beste hizkuntzetatik hartzeko grina, eta bere ustez, egungo joskera bera ere nahikoa makur dabil egile modernoen idazkietan.
|
|
2017
|
|
|
Hemen BERRIA n aste honetan bertan irakurri ahal izan dugu gutun bat, herritar batek Irunen udaltzainekin eta ertzainekin izandako abenturez,
|
berak
euskaraz egin ziezaioten nola egoskortu zen, telefonoaren beste aldean zeukan funtzionarioaren hizkuntz askatasuna errespetatu gabe, temoso euskaraz, eta harritu ez ezik ernegatu egin zen deia moztu ziotelako! Seguru telefonoa eskegi eta espainol cervantestarrez komentatu ziola gertatutakoa bere bikoteari.
|
|
|
Eremu euskaldunetan, berriz, gaitasun hobea lortzen dute, oro har, nahiz eta hango hiztun berri batzuek hutsuneak dauzkatela ohartarazi.Inkestaren datuek hori diote.
|
Beren
euskara mailarekin pozik daude gehienak: %53, «nahiko gustura», eta %22, «oso gustura».
|
|
|
Igandean egin genuen Korrika Parisen.
|
Berez
euskararen aldeko 2,5 km izan ziren, Montmartretik Euskal Etxera. Guretzako oso kilometro hunkigarriak dira, korrikalariek “Sardina bat”, “Aldapeko”... abesten dute, kolorez beteriko dortsalek Haussmanniar eraikuntzak alaitzen dituzte, paristarren aurpegiak harriturik geratzen dira...
|
|
|
Izigarri lan polita izan zen hura. Herriz herri joaten bainintzen adineko jendearekin solastatzera eta beren istorioak eta
|
beren
euskara biltzera.
|
|
|
Juanden neguan herriko kontseiluak erabaki zuen Uda Leku bilgune bat sortzea Heraitze auzoko eskola publikoan bertako arduradunen baimenarekin. Elebidun heziketa ukaiten duten haurrek (ikastola edo eskola elebidun) parada on bat badukete hor
|
beren
euskara maila beti ta gehiago azkartzeko eta familiar giro batean opor goxo batzuren pasatzeko. Aktibitateak asko badira eta ezberdinak:
|
|
2018
|
|
|
Inflexio garaia da. Eskola euskara batuan izanen den beldurrez, gurasoek
|
beren
euskara maila laguntzeko urriegia ote den beldur dira: " Zuberera eta batuaren muga linguistikoa hain da gotorra, eta naski emozionala, non ikasketak euskaraz segitzea ezbaian jartzen duten.
|
|
|
Euskararen biziberritze prozesurako funtsezkoa izan da hezkuntzan, administrazioan eta komunikabideetan horren erabilera sustatu izana. Izan ere, erabilera esparru berri horietarako askotariko profesional euskaldunak behar zirenez, motibazio instrumentalak gehitu zitzaizkien lehengo arrazoi identitario eta kulturalei eta, horren ondorioz, nabariki handitu zen euskara ikastea erabaki zuten helduen kopurua, baita
|
beren
euskarazko irakaskuntza hautatzen zuten biztanleena ere. Erabilera alor desberdinetan egindako sustapen ahaleginen arteko aldeak korrelazio nabarmena uzten du agerian profesional elebidunen kopuruak alderatzen direnean.
|
|
|
Auzia da zuri ere gustatuko litzaizukeela, zuk ulertzen duzun bezala besteen euskalkiak sentimenduak adierazteko, bizitasuna izateko, egunerokotasunean bizitzeko, solas egiteko, maitemintzeko, bertsotan egiteko eta beste balio duela… bada, ez legokeela gaizki besteek ere ulertzea Euskal Herria jada ez dela soilik eraikiko euskararen arnasguneetatik, eta periferiek ere euskaraz egiten dutela, dakiten horretan, batuan. Batuan egiten dutela bertsotan, larrutan, lanean, kalean… Demagun, euskara berezkotzat ez duen inguruneetakoei
|
beren
euskararen jatorria eta mailaren nolakotasuna ulertzeko ez diegula lehen graduko elkarrizketa bat egiten. Demagun, euskalkirik ez dut, ingurune erdaldunekoa naiz eta, bertsotan esanda, armairutik ateratzen zarela, eta gero ez dagoela galdera gehiagorik.
|
|
|
1935eko uztailaren 5ean Ürrüstoi Larrabilen (Zuberoa) sortua, ingeniari agronomo, Enbata mugimenduko kide, irakasle eta idazle zen ordurako.Euskara batzeko lehen urratsak 1963ko azarotik hasi eta 1964ko abuztura bitartean eman zenituzten, Baionan. Zein zen giroa garai hartan. Iparraldean bederen, ez zen girorik, baina batzuek bazebiltzan
|
beren
euskara zabaldu nahian. Mirandek, adibidez, xibereraz idazten zuen, baita lapurteraz ere.
|
|
|
Baina, jende uzkur hauen belaunaldia euskararen gainbeherarena izan da. Gogor jarririk
|
beren
euskararen egiazkotasunaz, haurren euskararen erabilera desagertzera utzi dute halere, eta hauetarik bat naiz. Tokiko edo gutiengo hizkuntza ikasteak frantsesa ikastea trabatzen ahal duela aitzakia hartuz, hizkuntzalari askok erakutsi baldin badigute ere ez dela batere egia.
|
|
|
Ahobiziek konpromisoa hartu zuten euskara ulertzen duten guztiei euskaraz hitz egin eta ezezagunei lehen hitza euskaraz egiteko. Belarriprestek, aldiz, gainerakoei eskatu zieten
|
beraiei
euskaraz berba egiteko, beraien erantzuna euskaraz edo gaztelaniaz izan arren.
|
|
|
analfabetismoa aupatzen dugu euskara batua mespretxatzen dugunero. Ondarroako Udaleko langileek ehuneko ehun egingo dute euskara bere jardun pribatuan, seguru nago, baina
|
beren
euskarak ez die balio hizkera teknikoa ulertzeko ere. Erdarak bai, ordea.
|
|
|
Deklarazioa egin zuten lekukoek ongi entzungo zuten?
|
Beren
euskarara moldatuko zuten entzundakoa. Testuak idatziz jaso zituzten eskribauek ez zekiten ongi euskaraz?
|
|
|
Testuak idatziz jaso zituzten eskribauek ez zekiten ongi euskaraz? Beste leku bateko euskara zuten edo elkarren artean desberdina, eta testua
|
beren
euskarara aldatu zuten. Aukera guztiak dira posible eta, ikusten denez, horren aberatsak diruditen datu iturriek ere badute arazorik Iruñeko euskara garaian garai nolakoa zen jakiteko, baita euskara bakarra egon zela baieztatzeko ere.
|
|
|
Aukera guztiak dira posible eta, ikusten denez, horren aberatsak diruditen datu iturriek ere badute arazorik Iruñeko euskara garaian garai nolakoa zen jakiteko, baita euskara bakarra egon zela baieztatzeko ere. Nolanahi ere den, nahiz eta hirietan landa giroan baino arruntagoa den bi ezaugarri edo forma ezberdin (adibidez, (re) ki eta (re) kin) batera bizitzea, horrek ez dakar hirietan ez denik batasun linguistikorik egon; alegia, ezin denik hirietako hizkera batasun baten barruan definitu edo mugatu eta, are gehiago, kanpotik hirira joandako jendeak eta jende horren ondorengoek ez zutenik
|
beren
euskara emeki emeki Iruñekora moldatuko.
|
|
2019
|
|
|
Hala dio Agirrek: " Azken batean bidelagunek besteei taldetik atera eta eguneroko bizitzan euskaraz egiteko jauzian bultza egiten diete, batzuetan
|
beraien
euskarazko harreman sareetara hurbiltzen laguntzen diete". Antzerkia, zinema, pintxo potea, mendi irteera... gustuko edozein plan izango da baliagarria taldeko erosotasunetik eguneroko bizitzara jauzi egiteko.
|
|
|
Izan ere, Elkargoak eskumen hori hartu duenean, euskararen eskumenaren parte bat herriei hartu die batez ere, ez dio estatuari, ez departamenduari ez eskualdeari hartu [Akitania Erregioa]. Edonola ere, erabakia hartu zelarik herriek
|
beraiek
euskararen alde kudeatzen zituzten konpetentziak haiek ere lantzen segitu behar zutela erabaki zen, eta egiten ez zuten kasuan, Elkargoak behar zituela herri horiek gehiago lagundu.
|
|
|
Entzuna dute badirela oraindik urrun samar euskaraz mintzatzen diren azken aborigen batzuk, baina sekula ez dira egon horrelako batekin.
|
Beraientzat
euskara eskolan bakarrik entzuten den hizkuntza katramilatsu eta dekoratiboa da.
|
|
|
Gure egoera soziolinguistikoa ulertzeko eta ohiko gertaera linguistikoak interpretatu ahal izateko oinarrizko klabeak eskaini behar dira: zergatik hitz egiten dugun hitz egiten dugun bezala, batuaren eta euskalkiaren arteko harremanak,
|
beren
euskara motaren aurrean hainbatek izan ditzakeen erreakzioen aurreko prebentzio lana, etab. Helburu honekin landu genituen, sarean doan erabili eta eskura daitezkeen. Hizkuntzen mundua eta euskara deskubrituz, sekuentzia didaktikoak, Tribuaren berbak saioan sortutako materiala oinarritzat harturik.
|
|
|
Euskaldun zahar ez ondo alfabetatuek uste dute bere euskarak ez duela balio, euskaldun berriek uste dute berea ez dela, jatorra?, herri txikietakoek, kashero? konplexuaren eraginez
|
beren
euskara, txartu, egiten dute hirietara joatean, hiriburuetako gazteei berea plastikozkoa iruditzen zaie, eta herri ertainetakoei pobrea, hika?
|
|
|
Sintomatologia:
|
Beraiengana
euskaraz zuzentzen zarenean, begiak hontzak balira bezala zabaltzen zaizkie eta OHE (alias OVNI) batetik ateratako estralurtar baten aitzinean balira bezala hasiko zaizkizu zezelka.
|
|
|
2018an Euskadiko erakunde publikoek
|
beren
euskara planak (ESEP) berritu behar dituzte eta Araban ere halaxe da, noski. Dagoeneko hasiak gara aurreko planak ebaluatzen eta ondorioak ere proposatzen aldi berriari begira.
|