|
2000
|
|
|
Euskal Herria
|
berez
herri bat izan da? (da?).
|
|
|
" Kultura" deitzen diote, badakite" Crongis" bat zer den eta zer bihurtzen den uretan bustitzen bada. Baina gero ez dakizkite
|
beren
herri inguruan dauden mendi eta ibaien izenak. Lehiara eta borrokara bultzatzen dituen gizartea ezin da ona izan.
|
|
|
Egindako ikerketa batzuek ordea zera erakusten dute: lehen gizaldiko etorkinek,
|
beren
herriko eta beren hizkuntzazko telebista kanalak ikusteko erabiltzen dute satelitea, horrela beren nortasun arabiarra berrindartzeko tresnak eskuratuz. Baina bigarren eta hirugarren gizaldiko etorkinek ez dituzte jadanik kanal arabiarrak gustuko; satelitea erabili egiten dute, baina gehienbat kanal amerikarrak eta ikusteko (MTV, CNN, eta abar).
|
|
|
Jarraian, baina, han gertatzen ari zenaz astekariak zeukan iritzia zetorren: " Uri orretan erabakitzen dan auzian, 16 euskaldun abertzale dira epaituak,
|
beren
erriaren nortasuna iritxi naiez ari izan duten azpilanarengatik. Lan orretan, ba dira ilketak, atrakoak... orrelako burruka batek geienetan berekin izaten dituan gauzak.
|
|
|
han burla, eta lotsa handien kostuan badere, Erderaz ikasten dute: eta nola Euskera kendu zieten, eta jarduten ez duten,
|
beren
Herri, edo Etxeetara bihurtzean, alde guztietara barregarriak ohi dira: eta egiaz esan ohi da:
|
|
|
80ko hamarkadan sorturiko tokiko irrati lokal asko, lehengo, irrati libreen? legeriarekin sortuak (1981eko azaroaren 9ko ikus entzunezkoari buruzko legea), desagertuegin dira gaur egun. Ipar Euskal Herrian irrati independente komertzialek (RadioBayonne) edo irrati soziatibo eta udaletakoek (Anglet FM30) zenbait arazo dituzte, halanola, finantza arazoak edota nahikoa entzuleriarik eza, edota
|
beren
herrietan irratipropioak izateko interesik ez zuten alkateen pentsamoldearen bilakaera... Bestetik, Radio Bayonne izenekoa, B mailakoak izanik (irrati komertzial independenteak) 31
|
|
|
Europako estatuak konkistaren emaitza dira neurri handibatean. Beraz, azken batean, Europako Herri askok eta askok,
|
beren
Herriekin identifikatzeko, konkistarekin identifikatu beharrean aurkitzen dira nolabait.
|
|
2001
|
|
|
|
Beren
herriko hizkuntza eta kultura baztertzen duen agintariengandik, boterea interes partikular eta arrotzen esanetara darabilenarengandik, deus gutxi espero dezakegu. Okerragoak bizi izan ditugu baina.
|
|
|
" zergatik hiltzen diren zehaztu gabe hilgo dira, hitz hil isilean,
|
beren
herriagatik ez balitz beren duintasunagatik" (GP, 35)
|
|
|
Egia esan, horietako batzuk ez daude horren atsekabetuak.
|
Beraien
herrietako giroa eta bizitza ez ziren askoz hobeak.
|
|
|
Batzuek ez dute loria eta handitasuna baizik ikusten; beren buruari ederretsiz, harrotasunean igeri dabiltza txerriak loka  tzetan bezala. Beste batzuek, berriz, nahiago izaten dituzte betaurrekoak begi estalkiak baino, hots,
|
beren
herriaren izaera eta egoera hobetu nahi lituzkete eta behar beharrezkoa iruditzen zaie horretarako huts eta bel  tzuneak ahalik argi eta garbien ikustea eta salatzea. Eta jokabide hau lehenbiziko haientzat, esan beharrik ez, izan daitekeen bekaturik larriena ez bada ere, ez dabilkio hagitz urruti.
|
|
|
1. Oro har, eta horrelako juzku orokorrek daukaten arriskuarekin jakitun egon arren, esan behar dut nire ustez azkenengo astinaldiaren iturburua espainiar demokraten nazionalismo erabatekoan dagoela, hau da, hain direla beraien nazionalismoaren sustraiak sakon eta sendoak, hain daude
|
beren
herria asmatzen lagundu dien sistema ideologikoarekin seguru, ezen beraien mitoetako Espainia eta Frantzia horiek zalantzatan ere ezin jar ditzaketela, eta lehenengo aldiz sumatzen hasi direla euskaldunon arazoa ez dela ikurrinaren baimentzearekin konponduko (behinolako" pecero" batek esan zuen legez), eta hain irenskaitz, zoro eta irudimenean ere onartezin egiten zaien Euskal Herriaren... Beste berba batzuez esanda, astinaldi horren jatorria Euskal Herrian hain urri den benetako nazionalismoaren eragin bortitzean dauka erroa.
|
|
2002
|
|
|
Ezbairik ez dut Euskal Herriko hainbat herri euskaldunetako hiztunek aho bihotzetan darabilten mintzaira berekin atxiki behar dutela eta, ahalkerik gabe, kalitatezko euskara hori bertze batzuekin, egunero egunero erabili eta hobetu edo ikasi nahi dutenei eskaini. Dena dela, kontuan izan dute
|
beren
herri eta eskualdetik atera, eta gainerako euskaldunekin elkar konprenitzeko euskara batua ere dutela.
|
|
|
A. Toledo irakaslearen arabera (1997), ordea, erbesteak ez dio inongo eboluziorik eragiten pertsonaiari eta, azken finean, pertsonaiaren deskribapena ohiturazko eleberrietan agertu ohi dena bera da obra honetan ere. Patuak aginduko balie bezala, istorioaren protagonistek
|
beren
herrira itzultzera bultzatzen dien indar baten mendean dihardute, baina bizitzea egokitu zaien bizitzaren gorabeherek ez dute egiazko eraginik beren psikologian. Ezaugarri berak izan zituen bere bigarren eleberriak, Bizia garratza da (1950), edo José Eizagirreren() Ekaitzpean (1948) eleberriak.
|
|
|
3.2.3.I.
|
Beren
herrian lan egiten dutenen kopurua murriztu egin da
|
|
|
1982an, 10 biztanle aktibo okupatuetarik 6
|
beren
herrian ari ziren lanean, gauregun 4 dira horrela dihardutenak. Kasu erranguratsuena Lapurdi barnealdea da, 10etarik soilik 3k baitute beren herrian lan egiten; 2k Uztaritzeko kantonamenduan.
|
|
|
1982an, 10 biztanle aktibo okupatuetarik 6 beren herrian ari ziren lanean, gauregun 4 dira horrela dihardutenak. Kasu erranguratsuena Lapurdi barnealdea da, 10etarik soilik 3k baitute
|
beren
herrian lan egiten; 2k Uztaritzeko kantonamenduan. Pentsa daiteke gainerako gehienak kostaldera doazela egunero lan egitera.
|
|
|
Bertzalde, 1982an, barnealdean 10 langileetarik 7
|
beren
herrian lanean aribaziren, gaur egun soilik laupabortz ari dira horrela. Bilakaera hau lot daiteke laborantzaren galerarekin eta eskualdeko hiri zentroetan gertatzen ari den 3 sektorekoaktibitateen garapenarekin.
|
|
|
Fedroren meritua da alegiari literatura balio autonomoa ematea genero gisa, bera izan baitzen lehenengoa alegiak bertsotan idazten poema autonomo legez irakurri ahal izateko moduan.
|
Berez
herri genero apala baino ez zena, baztertuen bozgorailu bihurtu zuen. Esoporen tradiziotik abiatuta, bere ekarpenak erantsi zituen, erromatar kulturaz eta bere esperientziaz baliatuta.
|
|
|
Baiñasko eta Brandomilgo bizilagunek Done Jakueren bidea
|
beren
herrietatik pasatzeko eskatu dute
|
|
|
Gazte asko etortzen dira Deustura, herri ttipietatik batez ere, euskaraz egiten. Hemen giroa erabat erdalduna delako, espainolez hitz egiten ohitzen dira eta
|
beren
herrietara itzultzen direnean, erdaraz egiten dute.
|
|
|
1 Hasiera batean, gutxiagotasun sentimendu nabarmen batek muturrekomendebalde tzea defendatzera eraman zituen zenbait buruzagi.
|
Beren
herria modernizatunahi zuten, eta horrek Mendebaldeari imitatzea eskatzen zuen. Bide horixe aukeratu zuen Kemal Ataturkek Tu rkian, eta horri segitu zioten Pahlavitarrek ere Iranen.
|
|
2003
|
|
|
Frantziako errealitatea herrien arteko harremanetan gauzatzen ari da. Inkesten arabera, jendeak ez daki arras zein diren deszentralizazioaren onurak; alta, neurri batean, kontseilu nagusiak zertan diren badaki, eta, batez ere,
|
beren
herrien errealitatea ezagutzen du. Herritarrek badakite kantonamenduetan herrien arteko partzuergo edo komunitateak antola daitezkeela, «Communaute de Communes» delakoak, alegia.
|
|
|
Nafarroan, adibidez, duela hogeita bost bat urte gorpuzkinak altxa zituztenean, ez omen zekiten norena zen bakoitza. Beraz, ustezko
|
beraien
herrietara gorpuzkinak eraman eta guztiak hilobi batean sartu zituzten eta han denen izenak jarri. " Baina gaur egun ikerketa zientifiko oso bat egin daiteke», azpimarratzen du historialariak.
|
|
|
Aspaldian ohartu naiz bestalde, kristau handi batzuei bertute zaiela etxekoenganik ahal bezain urrun ibiltzea, hots, beren nortasun propioaren higuintzea. Beren buruaz ahalketzen dira eta mundu guztia izigarri maite dute, ez ordea
|
beren
herria. Uste dut. Norbere buruaren herra edo hisia», deitzen dutela, ingelesez, psikologo batzuek higuindura berezi hori.
|
|
|
Eta Eliza ez zen historia irakasteaz arduratzen. XIX. mende hasieran herritar apalek
|
beren
herriaren iraganaz diskurtso historikorik ez ezagutzea, ez dugu berez euskaldunon berezitasuna dela pentsatu behar. Garai hartako Europan, nekazarien eta beste klase apalen artean, gutxi izango ziren beren herrialdearen iraganaz (historia idatziak kontatzen zuen hartaz) berririk zutenak.
|
|
|
1999 urtean, Boroako auzoan ziklo konbinatuko zentral termiko bat eraikitzeko lehenengo mugimenduak hasi zirenean, proiektu horren kontra paratzen hasiziren zornotzarrek gizarte humusa topatu zuten
|
beren
herrian. Coleman eta Putnamikerlariek, esaterako,, kapital soziala?
|
|
|
Urteko beste datu nabarmena euskaldun berrien kopuru altua izan zen, %45, 81 Hasierako datuetan, erdia baino gehiago izango zirela ere pentsatu zen. Alde horretatik, UEU euskaldun berri askorentzako euskaltegi berezia zen,
|
beraien
herriek ez zuten euskal giro dotorea eskaintzen baitzuen. Ordaina, Egin egunkariko kazetariaren hitzetan:
|
|
|
Hala ere, nehork ez zuen egoera molde berean ikusten. Burasoek poz handia senditzen zuten
|
beren
herrirat itzuliko zirelako, eta han utzia zuten familia guztiarekin berriz elkartuko baitziren. Derya aski zainetan zen abentura berri horrek ipiztatzen zuelako.
|
|
|
Munduko populu bakoitzak herri izateko eskubidea du. Hargatik gerla baieztatu daiteke libertatea faltatzen denean edo tiranoek
|
beren
herrietako gizon eta emazteak hertsatzen dituztenean. Galde bat eta bakarra:
|
|
2004
|
|
|
Badakit herri guztietan ez dela berdin. Seguran izan nintzen eta herritarrek ezagutzen dute
|
beren
herriaren historia. Hendaian ez.
|
|
|
Gizon zuzen batek gehiagokorik gabe onartu dezake, etorkin horiek
|
beren
herritik joatera bortxatuak izan daitezen bizitzeko. Ez ote dute, Iparraldean duela hogeita hamar urte modan zen eslogana bere egiten ahal:
|
|
|
bizi eta lan herrian? Haiek ez dute
|
beren
herrian bizitzeko eskubiderik?
|
|
|
Gizon eta emazte guziek eskubide berak dituztela sinesten dutenek onartu dezakete, etorkin horiek Afrika eta Hego Ameriketako pobreen bizkar izan diten gizarteari gostatzen zaizkiono, hala nola eskolan dabiltzalarik, eta lanerako prest direnean,
|
beren
herriak horien baitan sartu kapitalaz balia daitezen Euskal Herria bezalako herrialde aberatsak. Adibide bat emateko, ba ote dakizue laurogeiko hamarkadan Ghanak formatu medikuetan gutienez %60 Europan ari dela?
|
|
|
Guztira 450 bat pertsona sartu zituzten tartean. Sorgin bilkuratan parte hartzea, tximinietatik akelarreetara hegan joatea, ukenduak emanez desagertzea eta horrelako hamaika kontu egotzi zieten pertsona hauei guztiei eta
|
beraien
herrietan edo Iruñean bertan erretako gizagaixoak asko izan ziren.
|
|
|
Urretxu eta Zumarraga euskaraz bizi ziren antzina, batik bat nekazari ziren garaian, baina orain dela pare bat mende ezkero, industrializazioarekin bat, gaztelania eta euskara elkarrekin eta lehian izan dira. Hizkera kutsatu gabe gordetzen dutenengana jo dute aztertzaileek,
|
beren
herrietako ohiturazko altxorraren bila. Horiek horrela, egileak berak lanaren hitzaurrean jaso duenez" hizkuntza egokitzen" jakin behar dugu, ez baita berdin testuinguru formal batean eta informal batean hitz egitea.
|
|
|
Erantzunik zorrotzena bertako euskaltzale baten jarreran idoro dugu: ?
|
Beren
herriko presupuesto edo buxetetik euskararentzat orain ematen ez dutena eman lezaketela, dio Xipri Arbelbidek?, jende horiek berek, mirakuluz bezala, euskal departamendu bat izanen delarik, departamendu berriko presupuestotik. Gaur legea alde izanagatik idekitzen ez diren klase elebidunak idekiko direla mirakuluz bezala, Konstituzioaren bigarren artikulua aldatuko delarik?
|
|
|
Nazio pizkundea (nazio nortasuna eta askatasunari dagokionez) berek egin zuten, bai askatasunaren aurretik eta bai ondotik. Baiña sozial arazoak ez dituzte azkenerarte somatu ere, eta aberria bereziaz, saldukeria egin zioten
|
beren
herriari. (Suomizale" gazte" ek halere ba zituzten sozial erreforma batzuk beren araudian).
|
|
2005
|
|
|
Jende askorentzat Korrika
|
beren
herritik pasatzean izerdiz bustitako kilometroa da, bi minutuko kontua. Baina zenbat luze, zenbat handi da benetan Korrika?
|
|
|
" Giltzurrunak, batik bat, Chennai eta Bangalore-n erraz saltzen diren lehengaiak dira, eta hori badakite Subhash eta Govindanek.
|
Beren
herriko eta inguruetako ehunka jendek egin dute gauza bera diru beharragatik, eta biek ere bazekiten zer egin beren giltzurrunak merkatuan eskaintzeko. Horretarako bitartekari broker bat kontaktatu zuten erosleak bila zitzan.
|
|
|
PCD (Herrien Garapenerako Proiektuak) delakoetan gizarte zibilak parte hartzen du.
|
Beraietan
herrietako komite sindikalak eta garapen batzordeak daude. Hautetsiak ere bertan ari dira lanean.
|
|
|
Arroilek sortzen duten erakarpenaz oharturik, zuberotarrek, beraien altxorrak eskaintzen dizkigute guztien gozamenerako: " Betidanik jente karesantak izan beitira, zuberotarrek
|
beren
herriaren aberastarzun eta edertazunak agertu nahi uken dutue kanpotarrer". Aukera paregabea dugu, beraz, Iparraldeko lurralderik txikiena, biztanle gutxien dituena eta ezezagunena zertxobait gehiago ezagutzeko.
|
|
|
Hego Ameriketarako, Thailandiarako edo Philipinetarako turismo sexuala baizik ezagutzen ez dutenentzat menturaz. 3,5 milioi gizonek aitortzen dute pedofilia gatik doatzila oporretara
|
beren
herritik kanpo. Puntu horretan bost txapeldunak:
|
|
|
Bainan amentsetan sinesterik ez daukatenentzat, hona zer erabakia duen Erromak. Apez beltzak etorri daitezke Europara istudioak egiteko,
|
beren
herrian ez den ikasketa batentzat. Esku ukaldiak ematen ahal dizkiete hemengo apezei, beren ikasketei kalterik ez egitekotan:
|
|
|
Zenbat fraile eta serora ordena ez da sortu behartsuetaz arduratzeko! Gaur egun oraino zenbat mila ez dira
|
beren
herritik urrun, tokirik lanjerosenetan ari Rwanda, Aljeria, India, Hego Ameriketan etab. Bakar batzu aipatuak dira, noizean behinka... Ellakuria jesuita bezala.
|
|
|
Irakiarrek berek erailak bestalde!
|
Beren
herria suntsitua izan da, gezur horri esker. Ez daiteke hain gertakari handia, ondoko gaiera lasaiki pasatzen baita kazetaria.
|
|
|
kontsumitu eta etxera itzul. Ez dute familia bat egiten zentroko girixtinoekin
|
beren
herrian bezala. Ez dira inplikatuak sendituko han.
|
|
|
Emigranteek
|
beren
herrietara bidaltzen duten laguntza ekonomiko eta enpresa inbertsio alorrekoa Lehen Munduak igortzen duena baino mila aldiz handiagoa dela agertu dute datuek.
|
|
|
–Aizan, ni ez naun estalinista, are gutxiago errusiarrak Txekoslovakian sartu zirenetik; Stalinen defentsan gauza bat esan behar dinat, ordea. Izan ere, Stalinek hogei milioi pertsona hil zitinan, asko eta asko
|
beren
herrietatik deserriratuta, eta ez zagon eskubiderik, horraino ados, baina Stalin horretaz akusatzen dutenek ez diten behin ere esaten zenbat hil dituen kapitalak, beti ezkutatzen diten datu hori, bataren atzetik ehun zero lerroan jartzea lan nekosoa baita, dirudienez?
|
|
|
Horrela, Auzitegi Nagusiak adierazi du udalak ez daukala Alardea, egiteko, inolako obligaziorik, ezin dela exijitu udalak jarduera hori zuzenean gauzatzea.Baina argitu du festaren ospakizunean badirela udalaren eskumeneko beste kontubatzuk, zeinen ondorioz indar osoz jokoan sartzen diren Konstituzioaren eta Autonomia Estatutuaren 9.2 artikuluan ezarritako aginduak, hau da, herri agintari orokpertsona guztien arteko egiazko eta benetako berdintasuna sustatu behar duela. Biudalak
|
beren
herriko zenbait emakumek bizi duten bazterkeriazko arazotik hurbilen aurkitzen diren erakunde publikoen ordezkari direnez, zuzeneko erantzukizunadute: «Botere publikoei baldintzak bultzatzea dagozkie askatasun eta pertsona bateneta denena batera osotzen dutenena benetazko eta eragileak izan daitezen; baitagalerazi edo osotasuna zailtzen dituzten oztopoak eragitea hiritargoen parte hartzeaerraztea bai politika mailan, bai ekonomia, kultura eta gizarte mailan ere» (Espainiako Konstituzioaren 9.2 artikulua).
|
|
|
NBIPren txostenaren arabera, inpaktuak “inguruko arrantza komunitateei osasun eta ingurumen arazoak ekarri dizkie”, akuiferoen poluzioa barne. Gainera, NBEk dio pertsona asko kexatu direla “ezohiko osasun arazoez”,
|
beren
herriak kostatik iritsitako haizeek astindu ondoren, hala nola arnas aparatuko infekzio akutuak, eztul larria, ahoko odol-jarioa, sabeleko hemorragiak, azaleko erreakzioak eta “bat bateko heriotza”, substantzia kimikoek edo erradioaktiboek eragindako intoxikazioaren sintoma berberak. Ildo beretik, NBIPren lanak azpimarratzen du hondamendi horiek “epe laburreko hondamendiak direla, baina hondakin erradioaktiboek ingurumena kutsatzeak ondorio larriak izan ditzakeela epe luzean giza osasunean, akuiferoetan, lurrean, nekazaritzan eta arrantzan urte askoan”.
|
|
2006
|
|
|
Kontua ez da Euskal Herrian bihurtu direla borrokalari, baizik eta borrokalari izanik etorri zirela hona haien familiak. Gerra baten osteko emigrazioa izan zen, eta asko gerra horretan galtzaile izandakoak, gerra irabazi zutenak ez baitziren normalean
|
beren
herritik joateko arrazoi gehien izango zutenak. Etorri zirenetatik asko sozialista, komunista ziren.
|
|
|
Estatubatuarrei ez zaie inporta gerran hiltzea, baldin eta herriagatik hiltzen badira, baina hilotza ez berreskuratzeak min ematen die. Ez sinestekoa da Bigarren Mundu Gerratik amerikarrek zer ahalegin egin duten
|
beren
herritik kanpo hiltzen diren soldadu guztien hilotzak berreskuratzeko. Horri sekulako garrantzia ematen diote.
|
|
|
Beraz, aurten aurkeztuko direnei zorte ona opa diet, eta ea hurrengo urteetan selektibitatea kentzen duten, eta baxoaren baliozkotzea nahiko bilakatzen den, Iparraldeko beste ikasle gehiagok beren hizkuntzan ikasteko aukera izan dezaten
|
beraien
herrian, asko baitago jokoan.
|
|
|
Egia da hor ere erresistentzia dagoela, baina argi eta garbi dago ez dagoela indar orekarik. Eta garbiketa etnikoa sionistak Palestinako lurraldeetara iritsi zirenetik egiten joan diren etengabeko hustuketa da, palestinarrak
|
beraien
herri, lur eta etxebizitzetatik kanporatuz. Gaur egun ia ia hamar milioi palestinar errefuxiatu daude munduan barrena.
|
|
|
Garretatik erauzitakoak osatuko zuten ipuinak idazten ari nintzen garaiberean, konparaziorako, komunismoaren azken urteak bizi zituzten Hungarian.Garai horretako idazle hungariarrek isuri nabarmena omen zuten iraganeankokatutako idazlanetarako. XVII. eta XVIII. mendean
|
beren
herria turkoenmenpean zegoen denborak maite omen zituzten bereziki. Eta halako liburuakpurra purraka ibiltzen omen ziren eskuz esku.
|
|
|
Irailaren 5etik aurrera, sarrerak erosten dituztenei dirua itzultzeko bigarren fasea hasiko da. Fase honetan, Udalaren bulegoetan
|
beren
herria erosi zuten guztiei erantzungo zaie. Rialen arabera, bigarren etapa horrek “konplikazio gehien ekarriko dituena” izango da; izan ere, “jende asko pilatuko da espazio bakar batean”, dirua biltzeko.
|
|
|
Hala ere, munduan oraindik 1.100 milioi pertsonak ez dute edateko urik. Horrek esan nahi du ez dutela etxean ur kanalizaturik, ez inguruko iturririk, ez edateko ura duten putzurik
|
beren
herrietan edo, gutxienez, euri ura bildu eta garbitzeko sistema bat.
|
|
|
Garrüzeko goarnizioan berean, borrero aetza, haren alaba batekin ezkondu zen baleztari baztandarra eta Migel bera baizik ez ziren gelditzen Ibañetaz harata sortuak. Bertzeak hilak edo –traidore desleialak! –
|
beren
herri espainolduetara itzuliak ziren, ahalkeaz, ohoreaz eta erregerekiko obligazioez bertze eginik. Martin Abaurre ere urte haietan zendu zen, zaharrez eta bake bakean; urkamendiko bezerorik ez zitzaion agertu azken arnasa trabatzera.
|
|
|
Enbaxadak huts egin zuen; ez zen Nafarroako Estatuek nahi zutenik erdietsi. Diputaziokide guztiak betoskoz eta mutur okerturik bueltatu ziren
|
beren
herri, eliza eta gazteluetara. Guztiak bat izan ezik.
|
|
|
Gehienengan, ezagun zen bozkarioa.
|
Beren
herrietatik egotziak hainbertze denbora egin ondoan, gogoz zeuden itzultzeko. Are gogo handiagoz, mendeku hartzeko.
|
|
|
Nazio izaerari uko egin barik, katalanek urrats berri bat egin zuten.
|
Beraien
herria nazioartean aitortua ez bada ere, hizkuntza eta kultura aitortze bidean jarri zuten. Interneten mapek baino garrantzi handiagoa omen daukate hizkuntzek, beraz horri erreparatu zioten 2001etik aurrera.
|
|
2007
|
|
|
Anartean, otomandarren delako tolerantzia zela-eta,
|
beren
herrietan egon ziren Anatoliako grekoak, harik eta kasik bostehun urte geroago, Lehen Mundu Gerlan Turkia garaitua izan zela baliatuz, lurraldearen berreskuratzen saiatu ziren arte: orduan bai ohildu zituzten gehienak, eta izugarria izan zen haien exodoa.
|
|
|
Orduan, hurrengo egunean beste kargamentu bat erostera joaten ginen kantinara; beste hamar lagun, hamar oilasko hala esaten zaie, oilasko, bakoitzagatik 5.000 peso mexikar pagatzen genuen, garai hartan. Oilaskoak
|
beren
herritik etortzen ziren kantinara, han egoten ziren egun batzuetan, zain, polleroaren zain. Polleroa etortzen zenean, kantinan hamar oilaskoren dirua utzi, eta hartu egiten zituen.
|
|
|
Erroak ere, lurrik ezean, lurrunduz zihoazen pixkanaka, eta emigrante horien guraso zaharrak bilakatu ziren, apurka, lokarri nagusi eta bakarra; lokarri hauskorra, bistan denez, nire lagun guztien aitona amonak hil ahala amaitu baitziren, gehienentzat, herrirako itzulera txangoak: harrezkero herririk gabe geratu ziren, ni neu bezala, edo lur elkor honetan asmatu zuten, denek ere,
|
beren
herria.
|
|
|
Egindako mugimendu taktiko bakoitzean nor bere botereeremua zaintzeaz arduratzen da.
|
Beren
herrien ordezkariak al dira. Estaturik gabeko kultur europarrei itxaropenezko etorkizunik eskaintzen al diete?
|
|
|
hau da, bi bider, haien hartzekodunei zor zaien kopurua. Izan ere, bigarren ordainketa ez da hartzekodunen onurarako,
|
beraien
herrien onurarako baizik, herriak osotasun gisa, multzo moduan, nazio monetariotzat hartuz. Horrek esan nahi du ezen herrialdeenarteko interes ordainketa soilik maila makroekonomikoan uler daitekeela.
|
|
|
Halaber, eskolan haurrek ikasten dituzte
|
beren
herriko ohiturak eta abestiak, eta, askotan, horien bitartez zerbait ikasten dute beren buruaz, beste pertsonez, aberriaz, beste herri batzuez, rolez, balioez eta antzekoez. Hori guztia dela-eta, eskola sozializazio agentetzat hartzen da, zeren eta garapen sozioemozionaleaneragin, gizarteari eta beste hainbat gairi buruzko ezagutza irakatsi, lanerakoprestatu, eta buruaskitasun ekonomikoa lortzen laguntzen baitu (Shaffer, 2002).
|
|
|
Azkenik, denbora pasatu ahala, nerabeek gero eta hobeto ulertzen dute erakunde ekonomikoek politikan duten eragina. Izan ere, nazioarteko ikerketa batean, Torney k etalaguntzaileek (1975) eskatu zieten parte hartzaileei balioets zezatela zer eraginzuten hamar pertsonaiak eta taldek
|
beren
herriko legeetan. 14 urtekoentzat, egiturapolitiko formala (adibidez, presidentea eta parlamentariak) zen legeetan eraginikhandiena zuena.
|
|
|
13.6 irudia. Nugent ek (1994) aurkitu zuen 10 eta 14 urteko irlandar hauraskok alderdi hauek, gehienbat, aipatzen zituztela,
|
beren
herria deskribatzeko: geografia fisiko naturala, gizakiek egindako tokiak, fauna eta landaredia (argazkia: www.italiansonline.net).
|
|
|
Atxikimendua aztertzeko, idazlanak erabilizituen, eta ohartu zen 10 urtekoek Irlandarekiko zuten atxikimendua positiboa etaez kualifikatua zela. Ostera, 12 eta 14 urtekoek Irlanda beste herriekin erkatzekoeta
|
beren
herria hobea zela esateko joera zuten. Gainera, 14 urtekoek besteherrialdeekiko aurkakotasuna adierazten zuten.
|
|
|
C.
|
Beren
herrian ez dituzte, atzerritarrak, onartzen.
|
|
|
Nomaden komunitateen eta bizilagunen arteko harremanak bultzatzea nekazari sedentarioetan. Kultura.Kultura tuarega munduko gainerakoei ezagutaraztea eta
|
beren
herria ezagutzen laguntzea. Tuaregak, kultura nomadako herria Gizon urdinek beren jantzien eta, batez ere, turbantearen kolore gorriari zor diote izena.
|
|
|
Hala, bada, urrunen dauden eremu batzuek lekua egin dute unibertso birtualean, nahiz eta hasieran Internet ez erabili. “Blogek nola funtzionatzen duten erakutsiko diegu, eta, konturatu gabe,
|
beren
herriari buruzko bat egin eta egunero zerbait idazten dute”, gehitu du Ruedak. “Sarearen bidezko boluntariotza ez da moda bat, beharra baizik” Ziberboluntarioen eta ziberboluntarioen profilari dagokionez, Fundazioak egindako azterketa baten arabera, %42 18 eta 30 urte bitarteko pertsonak dira; beste %43, berriz, 31 eta 50 urte bitartekoak dira, eta %13, berriz, zaharragoak, aurre erretiratuak edo erretiratuak.
|
|
|
Manuel Irujok, behintzat, halaxe," Ulster", iritzi zion Erriberari duela hiru mende laurden.  Hirurak Batek edo Bizkai Gipuzkoek independentzia aldarrikatuko balute, Euskal Herria bi estatutan zatiturik egon beharrean hiru estatutan zatiturik legoke eta Hirurak Batetik edo Bizkai  Gipuzkoetatik kanpoko euskal herritarrak atzerritar gutxiengo bat izanen lirateke
|
beren
herrian, nazionalista katolikoak Ipar Irlandako sei konderrietan bezala. Laurogei urteko borrokaldiaren eta milaka hildakoren ondoren, unionisten eta nazionalisten arteko liskarraren konponbidearen gakoa izan da Londresek eta Dublin/ Baile Ãtha Cliathek Ipar Irlanda subjektu politiko bat dela onartzea.
|
|
2008
|
|
|
Badira beste eskualde batzuk erakutsi egin behar diezuna bertsolaritza zer den, nola egiten den... Soziolinguistikoki oso desberdinak diren herritan lan egiten dugu, eta
|
berez
herri bakoitza mundu bat bada, Nafarroan are gehiago.
|
|
|
Beraien ondoan ere harro sentitzen nintzen nolabait. Kantari,
|
beren
herrietako soineko eta kapelak astintzen zituztenean, nik esaten nien euskaldunok halakoak ginela nolabait, baina" usteak erdi ustela", zer pentsatua ematen du hainbeste urte pasa ondoren, instituzionalizatu ez dena euskal ghettoko frankotiratzaile batzuen eskuetan geratu baita.
|
|
|
Euskal identitate galerarik sentitzen ez dutenak gehien gehienak. Euskaldun izatearen duintasunik gabeko euskaldunok, hizkuntza eta kultura arrotzean
|
beren
herri nortasunean bezain natural eta gustura bizi direnok, herri euskaldunaren etorkizun beltza iragartzen digute. Kolonizazio kulturalaren adierazle gorrienak piztuak daude dagoeneko euskaldungoaren bihotzean bertan:
|
|
|
Batzuek, ezer ez. Beste batzuek
|
beren
herri langileen momentuko inspirazioaren esku uzten dute testu kriptikoak, itzultzearen, erantzukizuna; lan horren arrakasta edo porrota, jakina, langile horien trebetasunaren araberakoa izaten da.
|
|
|
...k gabeko azpieuskalkietan alfabetatu nahi izatea; kultura jendeaga na hurbiltzeko aitzakiaz herri aldizkariak azpiazpieuskakietako forma tradizio gabe bitxienekin argitaratzea; lurralde historiko bateko berriak Euskal Herri eta mundu osorako prentsaz eta internetez euskalki hutsez eskaintzea, herrialde horretako zona erdaldunetan eredu batua ikasteko hainbeste ahalegin egin duten euskaldun berriei
|
beren
herriko albisteak, iseka nabariaz, dialektoz emanez; Euskaltzain batek euskara batuan esandako hitzak, edonork ulertzeko modukoak, ondoren Euskaldunon Egunkarian dialektoz eskaintzea, berak halaxe esanak balitu bezala; autobus publiko batzuetan irteera> barik, urteera> idaztea; euskalkiak hizkuntzatzat harturik, horiek normaltzeko arauak web orrian eskaintzea; unibertsitatera selekt... Biblia osoa euskaraz daukagunean, oraindik mezako liturgia, aita gurea barne, lurraldez lurradeko euskalkietan izatea, maiz hiztunen egiazko euskararekin bat etorri ez arren (Eibar, Oñati, Oiartzun, Hondarribia, Irun...).
|
|
|
Kezkagarria, ordea, bestea da: zientzi artikuluak orain euskalkiz plazaratzen ikustea; ETBko aurkezle batzuek
|
beren
herriko era dialektalak erabiltzea (hemezazpi, > egu, > gera...); Bizkaiko museoetako katalogo eta argibideak, Enkar terrietakoak barne, euskalkiz eskaintzea; Euskara batuan holakorik ez dagoenean, Bizkaiko Diputazioak bertoko ikasleen artean euskalkiz egindako agendak banatzea;
|
|
|
Hara helduriko lehen kolonizatzaile espainolek bertako kaimanak ikustean, horiek izendatzeko erdal hitzik ez zekitenez, beren kultur maila eskaseko erregistroan ez baitzeukaten cocodrilo> hitza, garai hartan gaurko okapi> edo tuatara> bezain jasoa?
|
beren
herriko gar datxoekin konparatu zituzten, eta lagarto> izena eman. Horrela deitzen zioten duela gutxi estatubatuarrek Mexikoko erdarara itzuliriko marrazki bizidune tako pertsonaia bati, gure telebistetan orain zenbait urte agertzen zenari:
|
|
|
«Gure erriaren oitura zar ta oberenen esirik itxiena ta esi onetan idekitzen diren ataka guziak euskalerriaren ta euskalerriko oitura garbienen galbidea euskera dala oartu gabe nonbait, errez samar utzi diote [hainbat apaizek] erderari
|
beren
erri ta elizetan sartzen»212.
|
|
|
Izan ere, operagintzaz gain, bilketa lana izan zen Azkueren musika arloko ekarpen nagusia.
|
Berez
herri kantuen bilketa lan handiena operak idazten zituen garai berean burutu zuen. 1912 urtean egin zuten Hegoaldeko lau Diputazioek euskal kantutegirik onena biltzen zuena saritzeko lehiaketa.
|
|
|
Kolaboratzaileen artean, aurreko aldizkariko izenak errepikatzen ziren (Arrese Beitia, Victoriano Iraola, Pepe Artola, Balerio Mokoroa...), baina izen berriak ere bazeuden, batez ere Gipuzkoakoak (Gregorio Muxika, Enrike Elizetxea, Genaro Elizondo...). Horietako batzuk olerkiak igorri arren, beste batzuek, korrespontsal lana eginez,
|
beren
herrietako albisteak, gertaerak eta abar bidaltzen zituzten. Kolaboratzaile horietako zenbait, Euskalzalen bezala, apaizak ziren, baina asko baita laikoak ere, gehienak eskulangile, enplegatu eta langile autonomoak468 Bereziki Errenteria, Zarautz, Zumaia, Tolosa, Ondarroa eta Bermeoko berriemaileak aipa daitezke.
|
|
|
Desertzioa kontrolatu nahian, diputazioak herrietako agintariak
|
beraien
herriko tertzioen buruan jartzera deitu zituen, eta Mendizabal alkateak mugara joateko agindua jaso zuen. Beranduegi, ordea, ordurako anabasa izugarria bizi zelako herrialdean.
|
|
|
abiatu, Antonio Arriola eta bere laguntzaileek ere beste era batera jokatu behar izango zuketen. Baina matxinoak
|
beraien
herrietako eta diputazioko buruek egindako juramenduaz fidatu ziren. Akats larria, historiak frogatu duen bezalaxe, ez dutelako inolako eskrupulurik izaten emandako hitza apurtzeko orduan, horrek galdutako boterea berreskuratzea ahalbidetzen badie.
|
|
|
Hiru jatorrietako taldeetan oso antzekoa da harreman maila, bai hemen dauden herrikideekin, bai beren herrialdean daudenekin, baita bertakoekin ere.
|
Beren
herriko pertsonekin harreman maila, gutxi ertaina, dela diote, eta beren herrialdeetan dagoen jendearekin, ertaina?.
|
|
|
Lana:
|
Beren
herrian. Hemen*
|
|
|
Harreman sareakx Herrikideekin
|
Beren
herriarekin Bertakoekin*
|
|
|
Erakunde horrek" Solidaridad en el Aula" programa garatzen du, eta 12 eta 17 urte bitarteko Valentziako 20.804 ikaslek hartu dute parte (2007ko abendura arte). Ekimen horren bidez, ikasleek hitzaldiak jasotzen dituzte, Fundarko boluntarioek eta langileek ematen dituzten informazio tailerretan parte hartzen dute,
|
beren
herrian egiten diren jarduera solidarioei eta boluntarioei buruzko informazioa jasotzen dute, eta boluntarioei buruzko jardunaldi zehatzak antolatzen dituzten GKE batzuen proiektu zehatzekin harremanetan jartzen dira. Ikasturte honetan hasiko den zazpigarren edizioan," Solidaridad en el Aula" izenekoan, irakasleei eta familiei zuzendutako ekintzak ere sartzen dira, sentsibilizaziorako hitzaldiak, mintegiak eta tailerrak eskainiz balioetan prestatzeko eta hezteko.
|
|
|
Imagen: Vin Crosbie Bihar ospatzen den Migratzailearen Nazioarteko Egunak milioika pertsonari gogorarazi nahi die urtero agur esaten diotela
|
beren
herriari eta, askotan, amaiera ezezaguneko abentura batean murgiltzen direla. 2000 urtean onartu zuen Nazio Batuen Batzar Nagusiak, langile migratzaile guztien eta haien senideen eskubideak babesteari buruzko nazioarteko hitzarmena berretsi ondoren.
|
|
|
Izan ere, 1970eko eta 1980ko hamarkadetan kurduen kontrako hainbat operazio zuzendu zituen Saddam Husseinen gobernuak. Milaka eta milaka lagun kanporatu zituzten
|
beren
herri eta etxeetatik, eta arabiarrek hartu zuten haien tokia. Kurdu eta turkmenoei lana ematea ere debekatu egin zuen Husseinek.
|
|
|
Bilbon, Amezketan, Madrilen, Bartzelonan, Lisboan, Habanan eta Liman. «Musikariak ez baititut
|
beren
herritik atera nahi izan; nor bere etxean aritzea nahiago izan dut, bakoitzaren nortasuna eta esentzia diskoan hobeki jasotze aldera», azaldu du Junkerak.
|
|
|
Pozik gaude, gainera, lagunak egin ditugulako. Martxoan
|
beraien
herrira joango gara eta bertako kultura hobeto ezagutu eta harremana sendotzea espero dugu”, dio Marta Estibariz andoaindarrak. Kultur trukeaBulgariako ikasleekin batera, hiru irakasle ere etorri dira.
|
|
|
Gu gazteok gaur gabiltza mundu galdu honetan,/ gerra bat barruan dugula zer egin jakin gabe./ Gurasoen mundu aldrebes hau ez dugu onartzen,/ diruaren morroi izaten erakutsi digute./ Ilunpe horrek bakardade galduan utzi gaitu;/ argirik gabeko bideak etorkizunik ez du./ Bizimodu lasai batengatik idealak galdu,/ bizitzaren gauza ederrenak dizkigute zapaldu./ Gizonak kartzelan daude
|
beren
herriagatik./ Jainkoak lagundu guk ahaztu baditugu./ Maitasun hitzak nahi nituzke esan bainan gaur ezin dut;/ gure bide galduak kalte hau ekarri du.
|
|
|
Brasilgo Via Campesinako hamalau emakume Euskal Herrian dira egunotan.
|
Beren
herrian bizi duten gatazkaren oinarria ezagutaraztera eta izandako esperientziak azaltzera etorri dira.
|
|
|
20 Horrek eragin zuen, objektibo eta subjektiboki, euskaldunak berak
|
beren
herrian gutxiengotuta eta arrotz sentitzea. Garai hartako egoera eta ondorioak politikaz haratagoko ikuspegitik ulertu ahal izateko, nahitaezkoa da, gutxienez, hiru testu hauek irakurtzea:
|
|
|
Talde horretaz oroitzapen zoragarria atxikiko dugu gure baitan, kantuen edertasunarekin batera baitzen ere bihotzaren mintzoa, emazte horiek helarazi digutena; eta nonbait
|
beren
herrian bizi duten gerlaren ondoko aztarnak bizi bizian baldin bazeuden ere oraino, zoriontsu joan dira Euskal Herritik. Badugu denek besteengandik zer ikastekorik!
|
|
|
Ohitura xaharreri jarraikiz, balitzandarrek Agorrilaren bigarren aste undarrean hasten dituzte
|
beren
herriko bestak ortzirale aratsetik ondoko asteazken goiz arte irauten dutenak. Harrigarri da zer garrantzia emaiten dieten besta egun horieri eta zer bihotzeko karrarekin obratzen dituzten ospakizunak.
|