|
2000
|
|
|
Arartekotzan nengoenlarik, 1993ko urriaren 27tik 30era bitartean, Europako Ombudsmanen hitzaldiak antolatu genituen Gasteizen, eta une ona bezain egokia iruditu zitzaidan aldi berean Aita Frantzisko Vitoriakoa omentzeko, pertsonaia hau bertakoek zein erbestekoek hobeto ezagutu zezaten. Etorri ziren ombudsmanik gehienek bazekiten nor zen eta giza eskubideen alde zer lan burutu zuen; baina ordurarte gutxik
|
zekiten
jatorriz hemengoa zela eta guztiek oso pozik hartu zuten hainbesteko merezimenduz eskaini genion omenaldi hura.
|
|
|
Luis XII.aren ordenantza hura baztertzearen ondoriozko gertakaririk beltzena Bordelen ezagutu zen 1609 urtean. Pierre Lancre epaile zelarik, frantsesik ez
|
zekiten
ehunen bat euskaldun emakume sorgintzat epaitzean. Ulertzen ez zuten hizkuntzan zigorpeturik:
|
|
|
Hitzez hitz dio Txillardegik, heriotzaren alboan luzaro egoteko gaitasunak bilakatu zituela jakintsu bai Budaeta bai Teilhard: , biek senditu zuten den guztiaren igarokortasuna edo alegiatasuna; biek
|
zekiten
Heriotza Osoa gertu dagoela, azkeneko denboretan gertatu arren. Azkenbakardade hotz eta beltz hark zeuzkan lazturik bata eta bestea, Ezerezaren hegi hegian, azkeneko hatsetan hagorandurik bezala, argi behar gorrian kokaturik etaerdi zoraturik; Deus Ezaren oihartzunak txorabiaturik, nardaturik eta bateragailendurik ere...
|
|
|
Kontua hauxe zen: ez
|
zekiten
zertarako izan zitekeen baliagarria itsasuntzian horrelako pertsona bat edukitzea. Hamar urte iraganak ziren jada Washington eta Baltimore hirien artean lurpeko kablea luzatu zenetik, Morse kodeaz harremanetan egon ahal izateko; beste hiri batzuek ere burutu zuten horrelako ekimena eta, egia esan, asmakaria benetan eraginkorra zen premiazko mezuak lehorrez elkarri pasatzeko; baina, zer demontre egingo zuten itsasuntzian telegrafoaz?
|
|
|
hitzak eta kantak telegrafotik zetozen. Ez
|
zekiten
San Lukaren ebanjelioa irakurtzen zuen ahotsa Fessenden deitura zuen kanadiarrarena zela, doinua Haendel en. Luzea, zela eta historian izan den lehenbiziko erradiofonia saioa zela.
|
|
|
Westinghouse (Chicago, Nevada, Pittsburgh, Springfield), Radio Corporation of America (RCA), National Broadcasting Company (NBC), Columbia Broadcasting System (CBS)? Aintzindari amerikarrek ez
|
zekiten
zer egin irrati estazioek bizirik iraun zezaten. Sustengua aurkitu beharrean zeuden.
|
|
|
Eta hala, 498 haietatik erdia baino gehiago etorritako bidetik bueltatu ziren kartzelara. Ez zuten nora joan, ez
|
zekiten
laguntza nori eskatu. Konfiantzazko inortxo ere ez zuten.
|
|
|
Eider alaba bakarra zen, eta bere gurasoak ez zeuden informatika ikasteko adinean. Ez
|
zekiten
ordenagailua pizten ere, eta nola jakingo zuten artxibo baten barrura sartzen... Geratzen zen bakarra Txema zen, nahiz eta oso gutxitan azaldu Eiderren etxetik, eta beraz ez zen lar arriskugarria testu horiek irakurtzeko.
|
|
|
Eta gogorat datozkit Indietan ezagutu nituen indiar haiek: ez
|
zekiten
skribatzen, ez irakurtzen, baina arraitasun eta bizipoz hura zuten, hain handia, hain betea eta hain barnekoa, non baitzirudien ezen, deus ere ez zekitelarik, guztia zekitela, zeren eta ditxaren eta felizitatearen sekeretuaren berri baitzekiten; eta nik galdetzen dizut: nor ote jakintsuagoak, indiar ustez inorant haiek, skribatzen eta irakurtzen ere ez zekitenak eta bizitzeko deus guti behar zutenak, edo harat joan ziren konkistatzaileak, skribatzen eta irakurtzen jakin zezaketenak, baina deusekin asetzen ez zirenak?
|
|
|
Samindu eta sumindu zitzaidan apeza, erranez ezen, errespetua eta begirunea zor niola Jainkoaren ministroa zen aldetik, baita ni baino zaharragoa zen aldetik ere, eta ezin seriosago mehatxatu ninduen ezen auzitarat eramanen ninduela. Jalgi ziren liskar hartan kapitaina eta frantsesez
|
zekiten
bertze hiruzpalau marinel ene alde, erraiten zutelarik ezen giristino zaharra nintzela, eta estatu eta kondizino ezin hobekoa, Nafarroako handiki baten semea, hau eta bertze, eta, nola mundu honetan kasik ez dagoen ate hertsirik, urrezko edo zilarrezko gakoz ireki ezin daitekeenik, amore eman zuen finean apezak zilarrezko hiru errealen truke. " Gure erlijioneak barkamendua aldarrikatzen du eta seguratzen dizut ezen hiru meza emanen ditudala zure arimaren salbazionearen alde, moneda bakoitzeko bat" eta, monedak eskuko hatzez laztandu eta irri maltzur bat luzatzen zidala, nehongo lotsarik gabe egotzi zidan:
|
|
|
Hiru espainiarrek ez
|
zekiten
frantsesez, eta ez zuten deus ere ulertzen, baina ikusi zutenean ezen jantzien bila gindoazela, berehala elkartu zitzaizkigun eginkizun ezin beharrezkoago haietarat. Eta, arestian biluzik geundenok eta norat behatu ere ez genekienok, irri zabal bat egin genion elkarri, janztekoak jantzi bezain sarri duintasun galdua berreskuratu izan bagenu bezala.
|
|
|
Urrikalgarriak iduritu zitzaizkidan denak: ez
|
zekiten
zer jukutria eta isil joko ustel erabiltzen ariko ziren, aldi berean, Ximurra, Kristina eta gainerako taldekideak, beren axolagabekeria alaitik hain metro gutira.
|
|
|
Zergatik ez zeraman inork ekipajerik? Ba ote
|
zekiten
tren hura ez zihoala inora. Zergatik esan zidan txartel saltzaileak zeina, izan ere, ez baitzen betikoa, beste bat baizik, garaiagoa eta lotsagabeagoa eta libertinoagoa inondik ere, nik ordura arte sekula ikusi ez nuena bidaia on bat izan nezala, ez baninduen ezagutzen?
|
|
|
eskuan neukan eskela ale bakarra ote zen, ala antzeko gehiago zintzilikatu zituzten? Auzoek ba ote
|
zekiten
hilda nengoela. Izuikaraz beterik, leihora hurbildu nintzen.
|
|
|
Bere begiradaren indarrez soil soilik gizaki bat akabatzeko boterea zuen suge erregeari, nolatan utzi hain libre? Ez al
|
zekiten
, akaso, zinpeko zaintzaile haiek basiliskoa Satanas berbera zela, zeinak, paradisuan ezkutatuz, Adan eta Eba engainatu baitzituen. Zer onik espero genezakeen, bada, piztia pozointsu harengandik?
|
|
|
Orduantxe ohartu nintzen, irakurle, gainera zetorkidanaz. Nola
|
zekiten
haiek nire kastitatearen berri. Zer zekiten hil zitzaizkidan zazpi andregaiez?
|
|
|
Nola zekiten haiek nire kastitatearen berri? Zer
|
zekiten
hil zitzaizkidan zazpi andregaiez. Eta haien eskakizun intimoez eta nire erantzun puruez?
|
|
|
Eta haien eskakizun intimoez eta nire erantzun puruez? Zer
|
zekiten
nitaz. Eta orduantxe konturatu nintzen:
|
|
|
dena. Baina aurre egin behar nion egoerari, duintasunez, gogor, etsi gabe, eta neurri horretan nire bizitzaz dena zekitela jabetu izanak eta
|
zekiten
hura nola erabilia izango zen ulertzeak, bada, asko lagundu zidan arerioei benetako neurria hartzen jakiteko. Neure onera etorri aurretik, baina, beste bi aurkezleek nire zazpi andregaien aipamen burlatia egin zuten, esanez zazpiak beren buruaz beste egin zutela, nik, atsekabeak jota, beren lore ezkutua urratu nahi izan ez nuelako.
|
|
|
Eztula egin nuen halako batean: beldurtu, eta denek
|
zekiten
nire dardararen berri. Ziur nintzen.
|
|
|
Astebete barru azaldu zitzaigunean, aurpegian zituen oraindik zigorraren arrastoak. Denek
|
zekiten
zigorraren berri, baina ez zion inortxok ere ezer galdetu. Beldur handiegia zioten Migeli.
|
|
|
Hilabete batzuk pasa ondoren, 1996 urtean zehar, gai hau egunkari guztien orrialdeetan azalduko da sakonki jorratuta. Informatikari buruz tutik ere ez
|
zekiten
kazetari haiei ezinbestekoa egin zitzaien gai honi buruz beren iritzia plazaratzea irakurleen artean zegoen egarria asebetetzeko.
|
|
|
Miseria hauek osatzen baitzuten benetako desordena, gehienetan ezkutatu nahi den anabasa: zientziaren iruzurrak, obskurantismo politikoa eta diktadoreek eta totalitarismoaren lagunek hain ongi maneiatzen
|
zekiten
apublikotasuna (109 orr.). Areago, metafisikaren ukapenak —zentzugabeko proposizioen gorputza zela eta—, Horkheimerren ustez, ez zion ezagutzari inolako iraultza kognitiborik ekarri, alderantziz baizik:
|
|
|
Han izango ziren, ez oso urruti gu geunden lekutik, 32 bat kilometrora, aterpean, mundu osoko albisteak eta argazkiak jasotzen, gai interesgarriei buruzko informazioa eta iritziak biltzen, jakitun eta adituen ahotik eta eskutik. Ez
|
zekiten
, ordea, Lauaxeta auto stop egiten ari zela, euripean, Goizuetatik Hernanira joateko. Horretaz jakitun, guregana etorri eta argazkiak egiten zizkigutela irudikatu nuen, eta biharamuneko azalean Lauaxeta eta biok euripean auto stop egiten agertzen ginela.
|
|
|
Bazekien gizonak zioen informe hura ez zela osasun informe bat izango, ezpada informe judizial bat, eta berak handik hara esan zezakeenak bere pena larritu baizik ez zuela egingo... Eta, guztiarekin, gizon hark, eta beste saripekoek, egun haietan jarraitu, berari buruz asko bazekiten ere, ez bide
|
zekiten
printzipala, ez bide zekiten Henri zela bila zebilena; Henriz, baina, berak sekulan ez zien informazio koskorrenik emango.
|
|
|
Bazekien gizonak zioen informe hura ez zela osasun informe bat izango, ezpada informe judizial bat, eta berak handik hara esan zezakeenak bere pena larritu baizik ez zuela egingo... Eta, guztiarekin, gizon hark, eta beste saripekoek, egun haietan jarraitu, berari buruz asko bazekiten ere, ez bide zekiten printzipala, ez bide
|
zekiten
Henri zela bila zebilena; Henriz, baina, berak sekulan ez zien informazio koskorrenik emango.
|
|
|
Osabak?", galdetu zuen Xanek. " Etxekoek ez
|
zekiten
. Berak esan zigun"; pentsakor gelditu ziren; handik pixka batera:
|
|
2001
|
|
|
Oso harrituta gelditu nintzen. Batetik, denak iruditzen zitzaizkidan ni baino zaharragoak, ez
|
zekiten
kotxerik gidatzen eta gizonak eramaten zituen batetik bestera... Nik ez dut izan inoiz esparru hori nire inguruan.
|
|
|
inbasioa gertatu baino hilabete lehenago, gaur errege den Espainiako Juan Carlos printzea Espainiako tropak lasaitzen aritu zen, esanez ez zela ezer gertatuko, zurrumurruak besterik ez zirela... bere ageriko zurikeriatan. Eta Fronte Polisariokoek ez
|
zekiten
seguru zer gertatuko zen, gainera eurak lau katu ziren eta ez zeukaten herriko azpiegitura dena antolatzeko modurik, klandestinitatean bizi baitziren mendian. Orduan, hegoaldetik mauritaniarrak eta iparraldetik marokoarrak sartu zirenean, batetik jendea babestu beharra zegoen, bestetik gizonezkoak frontera joaten hasi ziren eta hori dena antolatu beharra zegoen, jendeak janaria behar zuen, kotxeak, gasolina...
|
|
|
hiribilduen garrantzia, kaparetasun orokorra... Konplexuagoa, eta sinpleagoa ere bai. Izan ere Ahaide Nagusiek zer
|
zekiten
egiten borrokatzea ez bazen?
|
|
|
Baina, lehen esan bezala, Euskal Herriko noblezia alde batetik xumea eta bestetik erasokorra izaki, ekintza militarra nagusitu zen gurean errentak zabaltzeko bide gisa. Hura zen bide naturala, nobleek hobekien egiten zekitena eta sarritan egiten
|
zekiten
gauza bakarra. Erdi Aroko orden banaketak hala ezarria zuen:
|
|
|
Horregatik ikastola umerik gabe gelditu eta ixtear zegoela, Juan Luis Larrazak, orduko federakuntzako buruak Nafarroan, Sartagudako eta Deikazteluko guraso batzuk elkartu zituen. Sartagudan guraso asko prest zegoen, baina ez
|
zekiten
ikastola bat zer zen. Adin ezberdineko hogeita bi ume ekarri zuten, eta lehenengo elkarrizketan azaldu behar izan genien bilakaera bat behar zela, bakarrik txikienak hasiko zirela.
|
|
|
Aita David Txinara joan arte, zientzialariek gutxi
|
zekiten
hango naturari buruz. Beste euskaldun batek, Jean Babtiste Duhaldek emandako ikuspegia salbu.
|
|
|
Galdeketa neure bi taldeetan burutu nuen, eta guztira hogeita zortzi ikaslekerantzun zuten. Ikastaroaren hasiera zen eta ikasleek ez
|
zekiten
zer tipotako lanaegingo genuen gerora entzutezko ulermenaren esparruan.
|
|
|
Ez aldaki irakurlerik inozoenak ere ipuinak ipuin direla? Ez al daki Tarantino renfilmeen ikusle ezjakinenak ere zeluloidezko pistola benetako pistolatik bereizten. Ez al
|
zekiten
protestanteek Kristoren gorputz zizeldua benetakoaren errepresentazio soila zela. Betiko beldurra, funtsezko beldurra, hitzekiko zein irudiekikoerrepresentazioaren lilura gaitasunaren beldurra.
|
|
|
Kaxa artean galduta pasa zuen lehen eguna Sergiok. Bezeroek ondotxo
|
zekiten
zer nahi zuten, Sergiok baino hobeto, eta saltzaileak noraezean pasa zituen orduak. Zelofan koloretsuz estalitako oinetakoak atera eta atera.
|
|
|
Lan istripu bat inguruko enpresa batean. Ez
|
zekiten
ziur zer zen. Pieza bat gainera erori zaion gizon bat edo, aipatu dute.
|
|
|
Alabak alde egitean, egin zien agurra azkena zela ez
|
zekiten
gurasoek.
|
|
|
Nola
|
zekiten
lizunak zirela. Herritarrek hauxe erantzuten zuten:
|
|
|
Paperak emanda zeuden ordurako eta umeak euskaldunarena ala guardia zibilarena eginez sartzen ziren bizitzara, eta ume bereziki nahastu batzuk batarena zein bestearena eginez aldizka, eta jolasa ez zen harrezkero egundo geldituko. Mutikoek orduan ez
|
zekiten
oraindik tiroak gero benetakoak izango zirela, eta erorketak esanezineko moduko krudelak, eta kartzelaldiak ikaragarri luzeak eta garratzak, eta hiltzen dena bizi osorako hiltzen dela.
|
|
|
Euskaraz ere mintzatzen ziren, ongi zegokien orduan. Euskaraz jakin, berriz, ongi baino hobeki
|
zekiten
, Azkoitia edo Bergara aldekoek batik bat. Izen ona du jauntxo buruzagiak euskal literaturan eta ez, nik uste, merezi duen adinakoa.
|
|
|
Berak aurkitu omen zuen, itzulinguru larriekin egia esan, gure herriaren egiazko bide zuzena. Jende gutxik zekien, ordea, eta hori zekitenek berek ez
|
zekiten
orain jakin uste dugun arabera. Arana Goiriren aitzindari izan genuela Garate jaunak erakutsi izan du, entzule irakurleak harrimenez eta espantuz betetzen zituelarik.
|
|
|
6 Ez dut urteen buruan baizik jakin Donostiako Institutuan zenbait ikaskide (eta irakasleren bat) euskaldun zirenik. Ezta haiek, noski, ez
|
zekiten
ni euskalduna nintzenik (K.M.O.).
|
|
|
Nire betiko kezka da euskararen ezagupenaren eta erabilpenaren kontua eta alde honetatik egoerak ez duela hobera egiten hauteman daiteke. Ligi Athereiko maskaradakari gazteen artean oso gutxik
|
zekiten
euskaraz, Amen tsak Dantza n arizaleetan are gutxiagok.
|
|
|
Aipatu liburua larriki laburbildurik: gatazkan bestetan ez
|
zekiten
sasipolitikari ezkertiar alferrak kanporatu beharrak ziren; Frantzia ahuldu eta desegigora eraman zuen demokrazia zakurraren salara igorri! Petainen gidaritzapeko autoritarismoa zerbitzatu, familia, lana eta aberri frantsesa maitatuz.
|
|
|
" ¡ Cagüendios!, van a aprender pronto mi nombre en este pueblo, Argimiro, ¡ el que no deja un rojo vivo!". Ez
|
zekiten
prisionero hura komunista, sozialista edo anarkista ote zen, baina garbi zuten ez zela jenero naturala. Paraje haietako jendea bazkalondoko siestan egoten zen tenore hartan, eta ez zen gisa hartara jaunzten.
|
|
|
Nire anai arreba bixkiek serio serio begiratzen zioten maindire artetik, oraindik ere loaren sarean atxikiak. Ez
|
zekiten
egiatan aita ari ote zitzaien edo ametsetan ote zeuden. Patxik, duda hura hautsi nahizik, hitz egiteko agindua eman zion bere buruari.
|
|
|
Hurrengo goizean denak lekutu ziren, Berlusgoñi izan ezik. Hiru katarrak nire bila atera ziren (ni bertan nengoela ez
|
zekiten
, gizajoak). Emakumeak" prozesua zertan den ikustera eta, bide batez, derbirako sarreren bila" zihoalako esaldi generikoa esanda alde egin zuen.
|
|
2002
|
|
|
Garai batean jatetxeetan olioa saltzen zuten eta askotan jatetxetako nagusiek olio zikin mordoa pilatzen zela esaten zuten. Ez
|
zekiten
zer egin horrenbeste oliorekin. Soberako olioa arazo bat zen eurentzat.
|
|
|
Galdatuak izan diren pertsonek gaiari buruzko gogoeta egina zuten engoitik. Alta, erantzun duten pertsona batzuek bai departamenduaren ideia errefusatzen dutenek bai desiratzen dutenek ez
|
zekiten
oso ongi departamendu baten lehentasunak zeintzuk diren. Zenbaitek ez dituzte departamenduaren eskuduntzak ongi ezagutzen.
|
|
|
Oso ospetsuak bilakatu ziren 1898an" Granizo" ak, Gorbeiako mendietan bizi ziren bidelapur talde bat zen. Ingurukoak ba omen
|
zekiten
zeintzuk ziren, ikazkin eta lapur eta hiltzaile talde honetako bidelapurrak. Beldurrak kokildurik edo, ez zuten inor salatzen.
|
|
|
Baina hori osabak kontatu zidan. Gure gurasoek ez
|
zekiten
euren sentimenduak adierazten. Izan ere, berandu hartu nuen seminariora joateko erabakia, eta gurasoentzat ustekabe handia izan zen.
|
|
|
Gogoratuko duzuenez, Pertseok ikusezintasunaren buru babesa zeraman, eta gorgonek ez
|
zekiten
zehazki ez zer gertatzen ari zen, ez nork hil zuen Medusa, ezta etsaiak nor ziren edo non zebiltzan ere.
|
|
|
Hiru Emakume Urdinek ez
|
zekiten
zer gertatu zen, haietako bakoitzak pentsatzen baitzuen begia beste bietako baten kopetan jarririk egongo zela. Horregatik, lehen baino suminagoa bilakatu zen hiruren arteko liskarra.
|
|
|
«sepultura hallada en1878». Hemen lanean aritu zirenek, ziur aski, ez
|
zekiten
trikuharri bat zenik; bainaaurkitutako hezurrei esker, bazekiten hilobi bat zela. Hala eta guztiz ere, gogoratubehar da badaudela harlauzaz egindako ganberaren ordez zulogunea duten hilerriak.Errioxako Portillo de los Ladrones en (Viguera) 16 bat metroko diametroko tumulu baten erdian zulogune erdiesferiko bat zegoen, ko diametrokoa eta metro bateko sakonerakoa, eta, katilu?
|
|
|
Zein izan zen noble eta aitoren semeen erantzuna? Beren gizarte lehentasuna justifikatzen zuen eta ondoen egiten
|
zekiten
–lanbidean? –noble askok egitenzekiten ogibide bakarra, egia esanda?
|
|
|
Oposizio hark politikoa izaera bakarrekoa izatea zekarren, eginbeharrak tinkoak ziren eta kontradikzioek guztia betetzen zuten. Guztiek
|
zekiten
zer egin eta zer ez, eta modu honetan. Ekialde Mendebalde gatazkaren mekanikak politika zentzu hertsian desmontatu zuen?. Mendebaldeko pentsamenduan garatutako, politikaren amaieraren?
|
|
|
– Era berean, euskararen batasunerako prozesua hasita zegoen, eta euskaldunek ere ez
|
zekiten
batzuetan zein zen irratietan erabili behar zuten hizkuntza: batua ala norberaren euskalkia, literarioa ala mintzo naturala?
|
|
|
Oholtxoek eurek
|
zekiten
ni gabe neskatilak baretzen
|
|
|
Oholtxoek eurek
|
zekiten
ni gabe neskatilak baretzen
|
|
|
Talde berak beste lan batzuk ere argitaratu ditu, oxigeno eta glukosa gabezia jasaten duten arratoi garunetan egindakoak, halako iskemia bat maila biokimikoan erreproduzitzeko. Lan horiek azido azetilsalizilikoaren efektu neurobabesle hori detektatzen dute, nahiz eta orain arte ez
|
zekiten
zein mekanismok ahalbidetzen zuen efektu babesle hori. Morok nabarmendu duenez, aspalditik dakigu garun hodietako patologiak (adibidez, iktusak) eragiten duen kalte gehiena glizamatoari zor zaiola.
|
|
|
Zenbait aminoazidok, gutxi gorabehera, 1.000.000 jaiotzako eragina dute, eta entzimen urritasunak eragiten du. Uztailaren 1ean, bularreko haurra zentroan sartu zenean, ez
|
zekiten
zein zen gibeleko hutsegitearen arrazoia, eta, transplanterako organoa agertu zen arte, haurrak bizirik iraun ahal izan zuen (hamar egunez), Valentziako La Fe ospitalean lehen aldiz erabiltzen zen gibeleko MARS euskarri makina bati esker. Tratamendu farmakologikoari dagokionez, Jimenezek azaldu zuen 1 motako tirosinemiarako egokiak ziren botikak erabili zirela.
|
|
|
Neskak eman zuen lehenengo musua. Biek
|
zekiten
zertan ari ziren. Ez zuten aitzakiarik behar.
|
|
|
Burua batera eta bestera mugitzen hasi ziren. Handik irten egin behar zuten, baina ez
|
zekiten
nondik. Leihoa txikiegia zen.
|
|
|
Gainera ez zegoen sua beste argirik inguruan, eta honek ez zuen, zeuden tokian behintzat, askorik argitzen. Ez
|
zekiten
non zeuden eta ezin zuten ezer askorik ikusi.
|
|
|
Baina bost axola. Handik urrundu behar zutela
|
zekiten
bakarrik. Eta albait lasterren.
|
|
|
Kontuz mugitu ziren, teila bustiak oso labainkorrak baitziren. Ez
|
zekiten
, ordea, nora jo behar zuten. Kearen erdian itota eta itsu zebiltzan.
|
|
|
Mirari eta bera ez ziren, ez, orduko berak. Ordukoek, orduko Mirarik eta Julenek, ez
|
zekiten
ia ezer. Baina ez zuten beldurrik.
|
|
|
–ez zioten erantzun: ez
|
zekiten
zenbaterainoko urradura zeukan barruan; zenbaterainoko zauria utzi zion kontu guztiak– Baina min handia egin zidan.
|
|
|
Nora demontre zihoan Alex? Ez
|
zekiten
zer egin. Ez zekiten zer egin behar zuten.
|
|
|
Ez zekiten zer egin. Ez
|
zekiten
zer egin behar zuten. Eta ez zitzaien inor hurbiltzen.
|
|
|
Geisha hauskor baten moldea. Pixka bat ezagutzen zutenek, ordea, ondo
|
zekiten
irudi ahul gisako horren azpian arima tinkoa gordetzen zela. Bizpahiru urte zeramatzan gurasoen tabernan ia asteburuero laguntzen.
|
|
|
Zer egin? Etxekoak urruti bizi ziren eta ez
|
zekiten
haurdun zegoenik ere. Ez zuten haur hura onartuko.
|
|
|
Ezin, ordea, inor atxilotu. Han zeudenek ez omen
|
zekiten
zakurrak norenak ziren. Ustekabean hasi omen ziren zakurrak borrokan eta beraiek ikusliar hutsak zirela.
|
|
|
Eta esan egin nion osaba Lazarori: abioi hark ez zuela hegan egiten, eta nahiago nituela ibiltzen
|
zekiten
harrak, hegan egiten ez zekiten hegaztiak baino. Osaba ez zen asaldatu.
|
|
|
Eta esan egin nion osaba Lazarori: abioi hark ez zuela hegan egiten, eta nahiago nituela ibiltzen zekiten harrak, hegan egiten ez
|
zekiten
hegaztiak baino. Osaba ez zen asaldatu.
|
|
|
Batzuek ez
|
zekiten
zer zen bandera hura, ez nongoa; beste batzuek bai... eta ez zekitenak galdezka hasi zirelako, eta bazekitenak nor izan zitekeen susmatzen hasiak zirelako, marmarka ekin zioten batzuek eta besteek.
|
|
|
Izan ere, etxaferuak, harriak bezala, ez du begirik, eta ituak eta helburuak nahas ditzake, behin sua emanez gero. Bestalde, mutilek hagitzez ere gehiago
|
zekiten
gai pirotekniko hartaz. Bai, Eduri galdetuko zion, urte erdiren bat lehenago Izarraitzera egindako ibilaldi batean ezagutu zuen mutilari.
|
|
|
Horrek ez zuen inor harrituko. Tabiratar guztiek
|
zekiten
ordu hartan Abenidatik baxoerdiak edanez ibiltzeak zer traba zuen. Josu R ri airea bere inguruan lodituz zihoala iruditu zitzaion.
|
|
|
Bietako bat: edo artean ez zuten Manuel Tabiran egon zitekeelako susmorik, edo dena
|
zekiten
, eta ezkutuan zeuden, harrapakinaren gainean salto egiteko unerik aproposenari itxaroten. Arrazoia eman ote zien Traukori eta Txantoi txikiari? Â" Ojala!
|
|
|
Hurrena, ordea, Trauko eta Txantoi txikiak esandakoak gogoratu, eta bestelako hausnarketa egin zuen. Ez, guardia zibilek ez
|
zekiten
non zegoen Manuel. Hirian zela, agian bai, baina non, zehazki, ez.
|
|
|
Inork ez zion deus esan. Denek
|
zekiten
haren egoera. Ama zahar elbarria eta biak bakarrik bizi ziren.
|
|
|
Aldika, etxera bidean zihoan beharginen bat edo beste haien aurrean geratzen zen, notiziak jakiteko. Baina, beraiek ez zieten
|
zekiten
dena kontatzen. Ihesarena egia zela bai, jakina, baina Manuel Tabiran zela ez, eta lehenago edo geroago berarekin egotea espero zutela ere ez.
|
|
|
Hori esan dizut, eta hori esaten da, eta idatzi ere, baina, tamalez, ez da arras egia. Mitxelenak esan zuen aspaldi hizkuntzalariek lehenagotik ongi
|
zekiten
zerbait: ez da munduan hizkuntza zahar edo berririk.
|
|
|
Eta euskaldunak ginela eta gure artekoa euskara izeneko hizkuntza txiki eta zahar bat zela entzutean ere, arrapostuak mota guztietakoak ziren: batzuek bazuten Euskal Herriaren berri, batez ere gatazka politikoa zela-eta; beste batzuek, aldiz, euskaldunik bazegoenik ere ez
|
zekiten
.
|
|
|
Haizea ez zen baretzen. Aireportuko arduradunek ez
|
zekiten
zer egin gurekin. Badaezpada, lehenbiziko aldiz jauzi egiten dutenei ematen zaien ikastarotxoa guri ere ematea erabaki zuten, eta gero gerokoak.
|
|
|
Eskuaraz baizik ez
|
zekiten
haiei ere malkoz bete zitzaizkien begiak Lehen Gerra amaitzean, hildakoak gogoan —mo rts pour la patrie— eta malkoz berriro ere Hitlerrent ropak Parisen ikustean, eta berriro ere malkoz liberazio egunean, Bigarren Gerra, 30 urteko aldea, baina Paris beti sinbolo. Hutsaren sinbolo, edo guztiaren sinbolo.
|
|
|
Irribarre malmutzez begiratzen zien Mentxuk tituluei, Espainiaz kanpoko mundua izugarri txarto zebilela ematen baitzuen. Sindikatuek kontra egin berri zioten Londresko gobernuari soldaten beherapena geraraztearren, eta Italiako agintariek ez bide
|
zekiten
herritarrek, inoiz dibortziatu ahal izatearren, ezkontzen atzerrira joatearen iruzurra zelan konpondu. Hori gutxi balitz, Parisko modaren imitaziokoan munduan zehar barreiatzen ari ziren inolako eskubide saririk ordaindu barik.
|
|
|
Ezizen komunista eta anarkistarik gabeko hotsak ziren, kamarada gabetuak. CNT, POUM eta Alderdi Komunistak ez
|
zekiten
ezer intsentsuaz. Konturatua zen hiletak gero eta sarriago egiten zirela.
|
|
|
Adierazpenaren arabera, ez zen Alemaniako hegazkinik Espainian; bai, ordea, Frantzia eta Errusiakoak. Erreportari italiarrek itsu itsuan sinesten zuten Estatuburuak Gernikakoaz kaleratutakoa, baina ongi aski
|
zekiten
Alemaniako eta Italiako hegazkinak zeudela; hegazkinak pilotuak soldaduak. Denek zekiten.
|
|
|
Erreportari italiarrek itsu itsuan sinesten zuten Estatuburuak Gernikakoaz kaleratutakoa, baina ongi aski zekiten Alemaniako eta Italiako hegazkinak zeudela; hegazkinak pilotuak soldaduak. Denek
|
zekiten
.
|
|
|
Itzulpenak egin behar zituen. Lekuko batzuek, harrigarriro, ez omen
|
zekiten
gazteleraz.
|
|
|
Bai baitzekiten Bilbo luze gabe eroriko zela. Denek
|
zekiten
hori. Ez al zuen Gorostizak berak esan onena zela esku ez hartzea?
|
|
2003
|
|
|
Bailara horretan ibili da Arana denbora luzean bertako euskalkiaren azken hatsa arnasten. " Behin egunkari batean irakurri nuen zaraitzueraz
|
zekiten
bi hiztun bakarrik geratzen zirela, gizonezko bat eta emakumezko bat. Ni, orduan, zaraitzuera hiztegia egiteko asmoz nenbilen, eta, batez ere, zaraitzueraz idatzita dauden testuetan oinarrituta egin behar nuen.
|
|
|
Eta Deba inguruan egindako asto jan bateko pasadizoa bota digu adibide moduan. «Asto jana prestatu, baina astoaren buruarekin zer egin ez
|
zekiten
. Halako batean han bildutako batek sano sano zera bota zuen:
|
|
|
Erraza izan zen, ordea, urte bi baineramatzan ordurako idatzi, idatzi eta idatzi. Nire neuronek ez
|
zekiten
besterik egiten.
|
|
|
Koldok aipatutako analfabetismoaren ildoan segitu nahi dut, analfabetismoak XX. mendera arte iraun baitzuen kasik. XIX. mendeko herritar gehienek ez
|
zekiten
leitzen ez idazten. Orduan, eguneroko errealitatea herria edo komuna zen.
|
|
|
Hori bera egin omen zuten Gipuzkoako Hernani herrian. Ondo
|
zekiten
berrehun bat fusilatu izan zirela eta han fusilatutakoen hamabost bat senidek beraien familiakoen gorpuzkinak altxatzea eskatu zuten. " Ikerketa historiko bat egin genuen eta Hernanin dauden bi hilobi komunetako 120 baten identifikazioa lortu genuen.
|
|
|
" Ikerketa zientifiko hori da orain arte egin ez dena", dio Iñaki Egañak. Nafarroan, adibidez, duela hogeita bost bat urte gorpuzkinak altxa zituztenean, ez omen
|
zekiten
norena zen bakoitza. Beraz, ustezko beraien herrietara gorpuzkinak eraman eta guztiak hilobi batean sartu zituzten eta han denen izenak jarri.
|
|
|
Familia askok Aranzadikoen bidez jakin dute faxistek beren senidea hil zutela. Aurretik ere bazuten horren susmoa, noski, baina ez
|
zekiten
ez noiz gertatu zen, ez non eta ezta gorpuzkinak non aurki zitezkeen ere. " Horrek garbi azaltzen du nolako isiltasuna eta beldurra egon zen frankismo garaian.
|