|
2000
|
|
|
Obra ez literarioak ere interesatzen baitzaizkit, eguneroko jarduna, eredupublikoa. Ezohiko kontsekuentziaz obratu du Txillardegik; ez dakit noiz irakurri zuenJean Paul Sartre, ez
|
dakit
hura irakurrita ezer berririk ikasi zuen, baina hura bainoaskoz engainamendu sakon eta latzagoan lotu zen bere herriaren ibiliari. Hori ezinbarkatua da, jakina, traizioa eta inkontsekuentzia bitalismoaren froga modura irentsarazi nahi diguten intelektualentzat.
|
|
|
Une
|
jakin
hartako testuingurua gaindituz, euskaldungoaren hizkuntz historia zaileta luzean urteetako honek badu beste berritasunik ere: Euskararen kontra, orduan sartu zen elizetan barnera Estatua, lehenengoz halako indar eta ahaleginez, ezbaitzen une bateko kontua izan, gerran eta gerraostean ia bi urte eta erditan luzatu zenabaizik.
|
|
|
Eta zein urrun gertatu zitzazkidan aita Bartolomeren hitzak, noiz eta egun batean emaztekien munduaz aritu baitzitzaidan...! Zeren eta ongi baino hobeki
|
baitzekien
hark ere zer bertze piku izan nitzakeen nik gogoan, pikutan ikusten ninduen bakoitzean:
|
|
|
Eta, presondegitik urrun geundenean, zakutik atera ninduten, eta handik borzpasei egunetarat, don Venancio Roblesen etxalekuetarik hurbil geundenean, berriro sartu. Eta bide guztian Nenbo izan nuen buruan, eta morroiei ere galdetzekotan egon nintzen nola ote zegoen ene zisne beltza, baina ez nintzen ausartu, ez
|
dakit
hartarat herabe nintzelako edo beldur nintzelako berri gaixtoren bat emanen ote zidaten... Eta, behin harat heldurik, morroien konbertsazioneetarik jakin nuen ezen haietarik bat don Venancioren bila joan zela... eta, hala, itzuli zen hura handik gutirat, hartu ninduten bi morroiek beren besoetan, ireki zuten ate bat, eraman ninduten eskailera batzuetan goiti, ireki zuten bertze ate bat, atera ninduten zakutik... eta don Venancioren aitzinean aurkitu nintzen, bekoz beko, haren gelan.
|
|
|
" Ez, umea nintzen, eta ez naiz oroitzen, baina ni oroitzen ez banaiz ere, san Jose oroituko da, bai, zeruan, eta hori da inportantena". Eta galdetu nionean ea ba ote zekien nondik zetorkion erranari san Joseren aipua, ezetz ihardetsi zidan, deus ere ez
|
zekiela
hari buruz. Ordea, nik banekien.
|
|
|
Eta nik
|
banekien
hura eta segur nengoen hartaz... eta hura nekielako eta hartaz segur nengoelako, hain zuzen ere, deliberatu nuen, libertate osoz, ezen ez nintzela bertze emazteki batekin oheratuko, baldin ezti berezi baten dastatzeko ez bazen...
|
|
|
Eta, bide batez, neure ikerketak egin zitzakeat eta egiten ari naizen liburuan txerta... Zeren eta hik ez baituk kanoia etxe aitzinean nahi izanen,
|
jakin gabe
hura nola erabil, alferrik herdoiltzen...
|
|
|
Eta emaztekiak gertatua jakinarazi zion bere amorante debotari: nola senarrak aurkitu zituen galtzoinak, eta nola ez
|
zekien
hark non gorde zituen... eta erran zion, halaber, ezen desgustu handia zuela, zeren ez baitzekien zer desenkusa asmatu, bentura gaixto hartan. Fraideak, berriz, hura jakin bezain fite ulertu zuen ezen herstura ezin hertsiagoan zeudela biak ere.
|
|
|
Ai, nola izan nintekeen hain sinple eta inozent...! Halarik ere, orain pentsatzen jartzen naizela, nork
|
daki
hark errana edo erranaren zati bat bederen —jende printzipalarekin zituèn harremanez ari zelarik, konparazione— egia ez ote zen, zeren eta hura ez baitzen emazteki menditik edo basotik jaitsi berria, ez arrunta eta ez zakarra, bere moduetan eta maneretan; aitzitik, dotorea eta eleganta zen, zibiltasunaren arauak ezagutzen zituena, hitz errazekoa, aho xuri eta ele ederra; eta kontent zi... " Bai, mon petit.
|
|
|
dena. Baina aurre egin behar nion egoerari, duintasunez, gogor, etsi gabe, eta neurri horretan nire bizitzaz dena zekitela jabetu izanak eta
|
zekiten
hura nola erabilia izango zen ulertzeak, bada, asko lagundu zidan arerioei benetako neurria hartzen jakiteko. Neure onera etorri aurretik, baina, beste bi aurkezleek nire zazpi andregaien aipamen burlatia egin zuten, esanez zazpiak beren buruaz beste egin zutela, nik, atsekabeak jota, beren lore ezkutua urratu nahi izan ez nuelako.
|
|
|
Dabid!!! atera zait harriduraren harriduraz, eta San Frantziskon gertatu izan diren lurrikaretan bezalaxe, zorabiatua sentitu naiz, eta ez dut
|
jakin
haren agerpenarekin hankak indargabetu, eta ez ote nintzen berriro lurrera jausiko, zeren Dabid aurrez aurre bainuen," luxuzko ertzain" egin ondotik geratu zitzaion irribarre biratsu berberarekin eta, jakina, betaurreko beltzekin.
|
|
|
Esan dezaket balkoietan igaro nuela gerra haren zati handi bat. Nik ez
|
nekien
hura benetako gerra zela, balkoitik ikusten nuen zer drama zegoen argazkiaren atzean. Eskolarik gabe, ezer egin beharrik gabe, opor luzeak ziren niretzat.
|
|
|
Xan sofan eseri eta, begi bat itxita zeukala, eta bestea ez oso zabalik: " Ni, bestearekin...", hasi zen; konkorragatik, ez
|
baitzekien
haren izenik ere. " Hura joana duk", informatu zion Iharrak," orain gurekin hator"; orduan ikusi zuen Iharraren atzean neska bat zegoela;" vas y", esan zion Iharrak hari.
|
|
|
Intuizioz egin zuen: ez arras
|
zekielako
hura zela bidea.
|
|
|
Alabaina Xanek: " Zuk ba al
|
zenekien
hura zertan ari zen?", galdetu zion Juneri. " Orduan ez nekien", esan zuen Junek;" etxean gauza horiek ez ziren aitatzen.
|
|
2001
|
|
|
MELITON Manzanas ETAk 1968an hildako polizia ezagunari Espainiako Gobernuak emandako meritu zibilaren domina, PPk hartu bidearen adierazgarri da. Meliton Manzanas torturatzaile ez zela esatea baino larriagoa da egindakoa, hark egindakoen balorazioetan sartu gabe baina
|
jakinik
hark torturatutako dozenaka pertsona bizirik daudela gaur egun, gobernuak hark egindakoa zuritu eta saritu du eta. Horrez gain, berriz ere PSOEren ahuldadea agerian geratu da PPk bere kasa administratzen baitu bi alderdiek sinatutako ituna.
|
|
|
Hildakoen benetako kopurua zazpiehun ingurukoa izan zen, erdia poliziak edo militarrak, eta «Securitatea» bera erdibituta egon zen, batzuk erregimenaren alde eta bestetzuk matxinatuen alde. Baina hau guztiau jakin genuenerako ondo irentsia genuen piperra, eta askok oraindik jakin ere ez
|
dakite
hura ziria izan zenik.
|
|
|
Zergatik presio hori Antonen aurka?
|
Badakizue
haren botoa ez dela erabakigarria.
|
|
|
Egurrezko makila izan nahi nuen, argizari bero eta likidoa nire ahotan hartu eta amaren gorputzera itsatsita geratu nahi nuen. Baina min egiten zidan beroa hotz eta likidoa solido bihurtzen zen uneak,
|
banekielako
hura zela argizaria kentzeko garaia, eta banekielako sekula ez nuela amaren izerdi beroa usainduko, ez ukituko, eta banekielako geuk ere banatu egin genuela berandu baino lehen. Belaun aldea estaltzen zion argizaria kentzera zihoan unean ziplo bota zidan esaldia:
|
|
|
Baina bazegoen bere baitan denda uzten lagatzen ez zion zerbait. Dibina erakargarria egiten zitzaion eta
|
bazekien
harengandik ikasteko asko zuela. Horregatik geratu zen.
|
|
|
Txokolatea hutsean jateko ere ez baitzaio asko gustatzen. Ez
|
daki
harekin zer egin. Disimuluan hartu eta berokiko poltsikoan gorde du bada.
|
|
|
Behinola Mikel Zaratek asmatu zuen dakigunetik ez
|
dakigunera
hura goiburu daukagunok, mendebaldeko euskalkitik euskara baturako bidegintzan, nekez uler dezakegu askoren gogoa, mendebaldeko euskara besterik gabe arautzeko, orain artekoa kareletik botata.
|
|
2002
|
|
|
Txibia baserritarrak hartu deust. Zetarako
|
jakin
haren izena eta nungotasuna. Emeren zenteilak harturik ikusi dot...
|
|
|
hautsa eta eguzkia pairatzen
|
zekien
hark?
|
|
|
Munstro erreala. Eta
|
bagenekien
haren izena: hiesa.
|
|
|
Inork ez zion deus esan. Denek
|
zekiten
haren egoera. Ama zahar elbarria eta biak bakarrik bizi ziren.
|
|
|
Askotan iruditzen zait ez nuela ezagutu; azalean gelditzen nintzela; ez nuela
|
jakin
haren alde desberdin asko ikusten. Hutsune hori betetzeko ere ari naiz lerrook idazten agian.
|
|
|
Baita mendeari bizkarra emateko modu berezia ere. Ongi aski
|
zekien
hark zer gertatu zen apirilaren hogeita seiko arratsaldean. Eta hala ere laguna zen.
|
|
2003
|
|
|
Begi puntua aldatzerakoan neska horren amak aurreko egunean ikusitako liburu berarekin topo egin zuen, eta arrapaladan hartu eta kaxoi baten gorde zuen. Ainhize begira zeukan, baina ez zuen
|
jakin
hark izenburua irakurtzeko beste asti eduki ote zuen.
|
|
|
Ainhize egoeraren jabe egiten ahalegindu zen. Erakutsi behar zion bera klasean ezagutu zuen neska gogor eta zer nahi zuen ondo
|
zekien
hura zela. Baina hain zen zaila irudimenetik kanporako mundua...
|
|
|
Nahiz eta azken berria jakiterakoan mutikoak bihotza urratua senditu, entseatu zen bere lagunaren kontsolatzea
|
bazekielako
harentzat oraindik zailagoa zela.
|
|
|
Bere idealetara iraulia bizi nahi zuen, eta Azpilgo herriaren egoera irauli nahi zuen, bere jaioterriarena. Patxik
|
bazekien
hura ez zela urtebeteko lana izanen, hamar, hogei edo hogeita hamar urtekoa baizik, auskalo zenbatekoa, hura Jainkoak bakarrik zekien. Baina Patxik bazekien sinesmen handi batek mendiak ere mugiarazten dituela, eta bere sinesmenak mugituko zuen Azpil.
|
|
|
Gixajoa. Buruz
|
zekizkian
haren kanta guztiak. à eta guzti kantatzen zitian, bai, Orioko üskara ezin jatorragoan.
|
|
|
Kultura da gure alderik ahulena; eta hori
|
dakitenak
haren kontrako eraso kontrolatura pasatu dira. Bushek hain gustuko bide duen ekintza prebentiboa erabiltzen dute, eta ez zaio inondik ezelako balaztarik jartzen ari.
|
|
|
11 Bigarren liburuak, hitzarmenetik kanpoko betebeharrak azalduko dituenak, elkarrekiko adostasunik gabe moldatzen direnak barruratuko ditu. Horra hor tutorearenak; orobat, kuradorearenak, halakoa izendatu arren gizabanakoarentzat —zarrastelak edo zoroak— nahiz ondasunentzat; titularrik gabeko oinordetza; absente dagoenak
|
jakin gabe
haren negozioak administratzen dituztenak eta ondasunak administraziopean izan dituztenenak; gauzaren baten erkidego edukitza dutenak hitzarmenik gabe; borondateak parte hartzen ez duen bestelakoak eta gainerakoak, ezustekoaren emaitza soilak.
|
|
|
Ez daki. Ez
|
daki
haren inguruan ala haren zatien inguruan. Ez daki xuxen.
|
|
|
Putatzarra. Hilabeteak direla desagertu zela eta ez
|
dakitela
haren berririk. Galdetzeko Arruti bere senar izandakoari edo bere amari.
|
|
|
Gizonaren bila etorritakoen artean bat herriko semea zen.
|
Bazekiten
hura zein arrain klase zen.
|
|
|
Ez nekien Císcarren egindako lanaz ala hangoak idazteko egindako ahaleginaz ari ote zen. Orriengatik bazen, ez
|
zekien
hark zergatik egin nuen orri pilo hura. Ala bai?
|
|
2004
|
|
|
Afrikan izan nintzelarik, Senegalen, hango arduradun batek erran zidan: " Zuek frantsesek ez duzue ikusten
|
dakizuen
hura baizik". Beraz, ez ditugu gauzak diren bezala ikusten, dakigun bezala baizik.
|
|
|
Simonengana...? Ea ezer
|
dakien
harek... Inork jakitekotan bai...!
|
|
|
–Ez dakit. Bakarrik
|
dakit
haren bila etorri naizela.
|
|
|
Gizarte moderno baten ezaugarri nagusia kultura idatziaren kodea baldin bada, ezin esango dugu euskal gizarte modernorik badenik, gizarte horren informazio iturri idatziak erdarazkoak direlako. Jakina, izan bada euskal prentsa idatzirik, baina lerro hauen irakurleak nik baino hobeki
|
daki
haren hedapena eta errotzea zenbaterainokoa den. Basterretxeak erdal prentsaren esparruan egin duen azterketak, berriz, begien bistan utzi digu euskal izaeraren eta izatearen bazterkeria eta arrazakeria.
|
|
|
Asko pozten nau
|
jakiteak
hari jokoan behintzat baduela talenturik. Egia esan, ez nuen horrelakorik espero.
|
|
|
Aranari leporatu izan zaizkion hutsegite nabarmenen artean, hain zuzen, garbizalakeriarena izan da, hots, erdal jatorrizko hitzak onartzeari zion higuina. Nahiz
|
badakiten
hark as matuko hitz asko onartuak izan direla, oraindik berekin darama joera hori er
|
|
|
Nola zaindu edo kontserbatu dezakegu, zertaz ari garen ez badakigu. Gaur egun gehiago
|
dakigu
haren errealitateaz, eta, beraz, babes neurri hobeak ezar ditzakegu. Nahikoa ezagutzen dugula uste duzu?
|
|
|
Rähkmäe tropeleko estoniar bakarra zen. Pelotoiak
|
bazekien
hura ez zihoala urrunera. Erabaki zuten batzuetan ilusio apur bat oparitu behar zaiola ilusio bila dabilenari.
|
|
|
hasieran amarekin egiten nuen, edo neskamearekin, baina azkenean bakarrik ohitu nintzen. Ez
|
dakit
hura nire mania ote zen, edo gutxieneko ordena behar nuela, baina kontua da nik nahi izaten nuela neure ohearen izarak eta burusia tolestu: izara, batez ere, koltxoipean ongi sartzea gustatzen zitzaidan eta estu estu; bestela, guztiz desegiten bainuen ohea, bertan asko mugitzen nintzelako.
|
|
|
–Baina, aitari behin baino gehiagotan aurre egin badiozu ere,
|
jakizu
hark maite zaituela. Bere erara, noski.
|
|
|
–Ez zakinat... Baina jakin
|
bazakinat
hura gabe ezin bizi naizela orain... Nire kirol denbora, ordea, joan zunan...
|
|
2005
|
|
|
Arte erosleek sinetsi egiten zioten, eta, hala, de Hory mundu osoan ibili zen. Leku askotan oso maitatua izan zen gainera, baina gehienek arte errestauratzailea zela uste zuten; inork gutxik
|
zekien
haren benetako lanbidearen berri. Maisutasunez, margolari handien lanak faltsutu zituen, eta azkenean justiziarengandik ihes egiteko tenorea heldu zitzaion.
|
|
|
Entzulearen ezaugarriez ari zen, jakina. Entzule
|
jakin
haren aurrean," bestela" kantatuz gozatzen zuenaz. Eroso aritzen naiz ni ere Bilbon gehienean.
|
|
|
Kontuak kontu, baina, Aitor iturgin baten semea zen, eta Iker ginekologo ezagun batena. Eta, nola Teresak bai
|
baitzekien
hura, amona Kontxiri jakinarazi zion, baita ondorio ezin garbiagoa atera ere, segidan:
|
|
|
Bai, betidanik. Esaldi batek irudi bat ematen dit, eta nik
|
badakit
hura zehatz mehatz ez dagokiola, baina niri gogoan hartzeko balio dit. Orduan, alboan, klank, segituan marrazkitxo bat egiten dut.
|
|
|
Tasio ere bai. Teilatuetan eta egiten zuen lan Jose Martinek, teilatuak konpontzen zituen Jose Martinek, eta horko Abenidako teilatu guztietatik ikusten da itsasoa, eta itsasoan batel asko ikusten zituenean, ondo
|
zekien
harek txipiroia edo zeozer bazebilela han. Eta teilatua konpondu barik uzten zuen harek, zulo batekin igual, eta anaiari deitzen zion, eta zuen aitite Juliani ere bai.
|
|
|
Ez nuen inolaz ere egia aitortu nahi. Sobera
|
zekien
hark ahula nintzela, erromantiko hutsa. Ez nuen nitaz zeukan ideia hura indartu nahi.
|
|
|
Marro deitzen zioten denek, Akilimarro izenaren laburtzapena, Satanen irudi, gaiztakeriaren eta deabrukeriaren ontzi. Haurrok ez
|
genekien
haren benetako izenik, ez eta haren deiturarik ere, auzoan ez baitzion inork Marro baino deitzen, Marro, Marro, Marro...; hala errepikatzen zuten haur bihurrien gurasoek, umeak ikaratzeko. Marrok anartean hogeita bizpahiru urte besterik ez zituen izango, baina denbora gutxian bildua zuen, merezita bildu ere, izengoiti gaiztoa.
|
|
|
Abuztuaren azken asterako agindua nion amari bidaia bat egingo genuela biok Sanabriara, Palentzia aldera, erosi eta berritua nuen Golf ean. Idoiari esatea asko kostatu zitzaidan, ez
|
bainekien
hura ikusi gabe egoteko gauza izango ote nintzen, eta beldur pixka bat ere bai baineukan gaizki hartuko ote zidan: hala joatea, gure harremanaren hasiera bero beroan...; baina Idoiak hauxe besterik ez zidan esan:
|
|
|
Politika giroan mugitzen zen jendeak maistra aurrerakoitzat zeukan, askatasunaren pedagogiaren aitzindaritzat, eta batik bat erregimen frankistaren aurkako borrokan sartua zebilen ekintzailetzat. Beste aldea, alderdi espirituala, berekiko gordetzen zuen Adelak, eta oso jende gutxik
|
zekien
haren berri, ez ezkutatzen ahalegintzen zelako, baizik eta inguruan ez zuelako ez interesik ez sentikortasunik ikusten inori halakorik azaltzeko. Esan nionean zer entzun nion beste neska hari batzar baten ondoren, hots, OICko idiskoak yogari esker egin ziola aurre poliziaren jipoiari, Adelak irribarre egin zuen.
|
|
|
–
|
Badakizu
harekin nintzela eskolan! Hura zen abila!
|
|
|
Amorostu ziren. Ez zuten elkarrekin egoteko eskubiderik, madamek ez baitzuen bere teilatupean nahasmendurik nahi,
|
baitzekien
hark kanpainako gazte horiek egiazko kabalak zirela. Madamen ordrea ez zuen ez Xarlesek ez Jeannek hautsi.
|
|
2006
|
|
|
Alfontso I.ak eman zion forua, fidel izan zitzaiolako (agian Urrakaren aurka) artean. Teorian Kalagorriko foruak jaso zituen testuaren arabera, baina ez
|
dakigu
hark forua zuen, beraz, Viguerakoa eman zitzaiola uste da (Lacarra, 1933: 35) 206.
|
|
|
Azkenik, galde daiteke ea babesletza kontratua intuitus personae izaerako kontratuen kategorian sar daitekeen. Oro har, babesleak kontuan hartuko ditu babesturiko subjektuaren ezaugarriak (kirolaria, artista, etab.) eta inguruabarrak (ea futbol talde bat den, txapelketa baten irabazlea den edo lehen postuetan gelditzeko aukera duen?),
|
jakinik
haren irudia bere markari lotu behar diola publizitate asmoekin. Babesturiko subjektuaren esentzialtasun jakin hori garrantzitsua izango da, besteak beste, argitzeko ea hitzartutako eginkizuna ongi bete den.
|
|
|
koipe aseak; horien gehiegizko kopuruak kalte egin diezaioke bihotz hodietako osasunari. Landare olioak erabili badira, hala nola oliba olioa, ekilorea, artoa, etab. fabrikatzaileak bere izena osagaien zerrendan sartu du, erosleak
|
badaki
haren kontsumoa onuragarria dela eta, beraz, balio erantsia direla produktuarentzat. “Landare koipeak” eta hidrogenatuak eta partzialki hidrogenatuak, opil industrialetako produktuetan ohikoenak dira.
|
|
|
ene ama Anaren ezagun bat zen eta harenganako mirespen handia zuen. Horrela dut
|
jakin
haren egoera bitxia. Baina hiru urte genituenean, edo zuzen 1977ko ekainean, gertakari triste hau gertatu zen:
|
|
|
Honela herria, herriaren izpiritua (mito bihurtua eta Antzinako Erregimenarekin identifikatua ber denboran), anbiguitatean erortzen da; eta anbiguitatean erortzen da, herria hala pentsatzen duen liberalismoa bera. De fakto herri mitiko hori absolutistek ez dute bereganatu nahiko98; eta liberalek ez dute
|
jakingo
harekin zer egin (handik hara" un" doble lenguaje del liberalismo" en relación con el pueblo") 99 Azkenik, asmatu den" independentzia gerraren" mitologiak, bai independentziaren kontzeptua eta bai nazioa ere anbiguitatean jausarazi ditu: batetik, nazio beti" kanpoko" etsaiek zemaitua, beti defendatu eta salbatu beharreko angustian, inoiz ez da iritsiko erreformatu eta modernizatu beharreko nazio erreal bezala ikusia izatera, hots, nazio sozial eta politiko bat.
|
|
|
Ez
|
dakit
haren aginduak betetzeko prest zeuden.
|
|
|
Han, hautsez beteriko gela zahar batean, atso gor bat topatu zuen, erregeren debekuari buruz ezertxo ere ez zekiena, tramankulu bitxi bati eragiten: printzesak ezin zuen
|
jakin
hura gorua zela, inoiz ez zuelako bat ikusi, eta, jakin minak bultzatuta ukitu zuen bezain laster ardatzarekin behatz batean ziztatu eta zerraldo erori zen lurrera, lo. Konortea galtzeak, edonola ere, ez zizkion azaleko kolore biziak lausotu.
|
|
|
Edonola ere, zergatik kontatu behar dio ezer Jorgeri? Bai, Karlosek ondo
|
daki
hura duela bere lagunik handiena, baina zalantza egiten du Jorgerentzat maila berean ote dagoen bera. Tira, zalantza baino, seguru dago:
|
|
|
Ezagutzen diat Anghios deitzen genion bat, baina ezin diat ezer esan. Ez
|
zekiat
haren benetako izenik. Non bizi zen ere nekez esango diat, gaur hemen eta beste batean han ibiltzen duk-eta.
|
|
|
Horrela ezagutu nuen Andreas Keun, eta hitzari hitz, armadan izena eman nahi zuten hiriko gazte boluntarioen arduradunetako bat zela atera nuen haren solasetik. Hegazkinlari izateko nire gogoaz hitz egin ez egin egon nintzen, ez
|
nekien-eta
hura ote zen momenturik onena hartarako. Kale edo bale egitekotan nengoela, Andreas bera aurreratu zitzaidan eta nire asmoez galdetu zidan.
|
|
|
Pentsa egizue zelako lotsa pasatuko zuen andreak idisko haren azpian ezin mugitu eta auzoei laguntza eskatzean... Aingeru baten modukoa zen Tomasito, hori guztiek esango dizuete, eta denbora librean txoriei ogi apurrak ematen zizkiela Arenaleko lorategietan, bai, Artxandatik jaisten ziren urretxindorrei, eta zozoei... hauek bakarrik Tomasitoren ondora jaisten ziren, ondo
|
zekitelako
hura zintzoa eta inozentea zela, eta, baita, orain gogoratu naiz, Basurtuko ospitaleko umeen pabiloietara ere, gaixorik edo hil hurren zeuden umeen ondora... txori horiek oso bihotz onekoak dira, oso, eta, antza, ederto zekiten, leihoen ondoko zuhaitzetatik kanta kantari, irribarreak aterako zizkietela ume koittadu haiei, ospitaleko egun mingarri haiek arindu egingo zizkietela euren kantuez...... Hango erizain lagun batek zera esan zidan, erabat itzaltzen ari ziren umeen ondotik egunez eta gauez aritzen zirela kantuan, eta txori haiek, leihoetako koska haietan jarriak, inondik inora ez uxatzeko agindua zeukatela ospitaleko zaindariek, hark guztiak heriotza gozoagoa emango zielako esperantzagabeko ume zurbil haiei...
|
|
|
Desenkusatuz, diot nire artean, ze Hemingwayri buruz behinena baino ez dakienak ere
|
badaki
hura Kennedy demokrataren aldekoa izan zena. Hain zuzen ere, idazlearen laugarren emazte Mary Welshek, alargundu ostean, Bostongo John F. Kennedy Library delakoari eman zion senar defuntuaren legatua, horretara izen biak –Kennedy, Hemingway– betiko elkarri loturik gera zitezen.
|
|
2007
|
|
|
Agian guk ez dugu ezagutuko Europan unibertsitate publikoak indar handia duelako, baina aldaketa baten hasiera dela iruditzen zait. Hezkuntza eta osasuna pribatizatzeko lehendabiziko saioak ikusiko ditugu gure belaunaldian eta zerbait egiten ez dugun bitartean AEBetako sistema kopiatzeko urratsetan jarriko gara, nahiz eta jende guztiak
|
jakin
hura ez dela ona. Orduan zergatik tematzen gara imitatzen?
|
|
|
Parka, baina zuk ez duzu musika klasikoa ulertu behar. Jatetxe batera zoaz eta gustatu egiten zaizu han jaten duzuna, baina ez
|
dakizu
hura prestatzen. Musikarekin berdin gertatzen da.
|
|
|
–Nik ez
|
dakit
hark zer sentitzen duen, Iker. Ez dakit nigan erreparatu duen ere.
|
|
|
Ni ez naiz zu bezain ehiztari trebea. Eta aurkitzen badut ere, ez
|
dakit
hark kenduko didan zuk ni baztertu izanak sortu didan samina.
|
|
|
Normala duk lehen bi asteetan eta alabak hamalau urte dituenean, baina pasako zaiok.
|
Bazekiat
hark ere ez duela benetan sinesten; Suedian ez diagu-eta etsenplu beharrik horretarako, are gutxiago hemen. Denoi pasa zaiguk burutik noizbait; hiri, niri eta gure amari ere bai; hori jakina duk.
|
|
|
Kasuak daude; bien artean sortzen den harremanaren arabera, era batera edobestera ikusten ditugu eta ikusten gaituzte. Beti
|
dakizu
hark bere erakundeareninteresean egingo duela lan, eta hala behar du, gainera. Askotan, prentsa bulegoez pentsatzen dugunean, politikariak datozkigu burura eta irudi hori baztertuegin genukeela iruditzen zait.
|
|
|
Candiri irribarretsu begiratu zion, ongi
|
zekien-eta
hura sumintzen zela gehien horrelako irtenaldiekin. Haren erreakzioa berehalakoa izan zen:
|
|
|
Errautsak haizatu zituzten egunean ikusiko zuenez, bere lagun askok tokia. Arrantzales? ezagutzen zuten, eta jakin ere
|
bazekiten
hura zela Igorren paisaia guztizkoa, haren errautsak betiko hartuko zituen paraje kutuna.
|
|
|
Ez dut uste oraindik aipatu dizudanik beharra neukala nik ikaragarria Diccino aurkitzekoa, huraxe bainuen bazkide Iturrino´s Box magia kutxaren patente kontuetan, eta urteak ziren ez nuela sos bat bera ere ikusten, ezta Diccinoren albisterik jasotzen ere.
|
Banekien
hura ez zela lapurra, baina kontua zen haren albisterik ez zitzaidala etortzen inondik, eta niri zegozkidan diru guztiak beste norbaitek jasotzen zituela.
|
|
2008
|
|
|
Angel Ugarteburu ezagutu dauanak eta hamaika holako badira
|
badaki
harentzat herrigintza zana herri giltza, hasieretako Herri Gaztedin edo Baserri Gaztedin jardun ebanetik gora.
|
|
|
edo zeredozer ezkutau nahirik genbilzanean kantetan eban irribarrez.
|
Jakin
harek!
|
|
|
Mundu txikia, partikulena, ordea, birjina da, ezer gutxi
|
baitakigu
hari buruz. Mundu hori azaltzeko xedez, zientzialariek Eredu Estandar bat proposatu zuten, baina eredu osatugabea da eta galdera ugari utzi ditu erantzun gabe.
|
|
|
Mundu txikia, partikulena, ordea, birjina da, ezer gutxi
|
baitakigu
hari buruz. Mundu hori azaltzeko xedez, zientzialariek Eredu Estandar bat proposatu zuten, baina eredu osatugabea da eta galdera ugari utzi ditu erantzun gabe.
|
|
|
–Eramango zaitut, bai, dentistarengana, baina Reginarekin ezkonduta gero gurean nahi zaitut, izeba, esan zion hondarrean Nazariok, izebari egindako promesa gogoan?, gaur naizena baldin banaiz, zuri esker baita maila handi batean, nigan beti sinetsi izan duzulako, eta, hitzen zementuaz zalantzaren zirrikitu guztiak ixten zituela, gehitu zuen?: Nik Espainiako erreginaren pareko nahi zaitut, baina
|
badakizu
hura non bizi den, eta zu berdin?
|
|
|
eta festetan nabarmentzen zena bere barne indar harengatik: jaialdi hartan, baina, itzalita bezala zegoen, eta Reginak
|
bazekien
haren sufrimenduaren iturburuaren berri; are gehiago: markesa andereari begiratu, kamera ezkutu batek ederki jasoko zuen Reginak markesa andereari arteztutako begiraden frekuentzia ezohikoa?
|
|
|
Basajaunak eraman edo lurrak irentsi ez badu, Ameriketara joango zen:
|
badakizu
hura nolakoa zen?
|
|
|
Handik zazpi zortzi hilabetera, baina, gauzak garbiago geldituko ziren, noiz eta markes jaunak Nazario Orbe gonbidatu baitzuen Madrilgo etxera, festa baten aitzakian. Markes jaunak, izan ere, bazuen urtean festa bat edo beste antolatzeko ohitura; festa
|
jakin
hura antolatzeko, ordea, bazuen pisuzko arrazoi bat, albiste pozgarri esperantzatsutik ere asko zuena, meategi bat irekitzea ez baitzen nolanahiko erronka. Baina Nazariok ere bazituen bere arrazoiak festara joateko:
|
|
|
Nafarroa zer den erabakitzerik ez dago nafarren eskuetan, eta ez da egoten ahal; Nafarroaren izaera, historiaren emaitza eztabaidaezina da, Foru Hobekuntzan gauzatua. Historia ongi ikasi dutenek (hau da, egiazko nafarrek ikasi behar duten bezala ikasi dutenek)
|
badakite
haren ondorioa dela Nafarroaren espainiartasun esentziala. Mundu errealean, noski, kontrakoa eska lezakete nafarrek, baina orduan beren burua traizionatuko lukete eta beren benetako tradizio historikoari uko eginen liokete.
|
|
|
Bertan lan egiten duten adiskide batzuek eman zidaten Garibaldiren berri, hala esaten baitzioten garai bateko lagunek eta oraingo lankideek ere. Asko
|
zekiten
haren ibilbide politikoaz, baina askoz ere gehiago bizitza pribatuaz. Orduak ematen dituzte nonbait klaseen arteko txolarteetan edo ikerketarako izendatuak dituzten goiz libreetan gainontzeko irakasleen ohitura eta zaletasunak ikertzen.
|
|
|
Bi gizonezko elkarteko terrazan eseriko dira, ardo bana eskuetan, eta beren emakumeei buruz hasiko dira hizketan, edo emakumeei buruz, oro har. Nik Natalieri buruz ordu pare bat hitz egin nezakeen geraldirik gabe, ardoaren laguntzarekin gehixeago ere bai, edozein artistak bere obraz ordutan hitz egin dezakeen moduan, haren edertasuna neuk definitua baitzen neurri batean, baina
|
banekien
haren gizonaren aurrean ez nintzela gauza handirik esatera ausartuko. Gauza bera gerta zekiokeen berari.
|
|
|
Konpletiboak egiteko adineko batzuek? (e) na> atzizkia erabiltzen dute oraindik (adb.: bagiñukun> rek> ko> NA>?
|
bagenekien
hark defendituko gintueNA?; banekiñ> NA> ko>, banekien ez zeNA etorriko?, etab.). Gazteek ez dute hau inoiz erabiltzen, ezta 50 urteko hiztunek ere; aldaketa erabat gauzatu da honetan, eta? (e) la> da bai gazteek bai helduek darabilten konpletiboko marka.
|
|
|
Orai artio hanitzek uste izan dute eskualdunak ez duela maite libertatea ez eta ere yakitatean aitzina egitea; bainan horra froga, ageri da orai zonbat trunpatzen ziren Eskualdunaren ignorantzaren gainean, zeren ez baitzuten conprenitzen haren lengua ya eta bizitzeko manerak eta ez
|
baitzakiten
harekin solas egiten.
|
|
|
Bazekien argala zela, bazekien betile luzeak eta ile kizkurra zituela, bazekien titi txikiak zituela, zabala... Baina inoiz ez zuen
|
jakin
haren begien berdea lima kolorekoa zela. Elkar maitatuz, bizitza berri bati ireki zizkioten ateak.
|
|
|
Egur lanean, larruaren negozioan nahiz urre bila zebiltzanentzat abiapuntu aproposa.
|
Bazekian
hark non eta zer jarri.
|
|
|
Handik zazpi zortzi hilabetera, baina, gauzak garbiago geldituko ziren, noiz eta markes jaunak Nazario Orbe gonbidatu baitzuen Madrilgo etxera, festa baten aitzakian. Markes jaunak, izan ere, bazuen urtean festa bat edo beste antolatzeko ohitura; festa
|
jakin
hura antolatzeko, ordea, bazuen pisuzko arrazoi bat, albiste pozgarri esperantzatsutik ere asko zuena, meategi bat irekitzea ez baitzen nolanahiko erronka. Baina Nazariok ere bazituen bere arrazoiak festara joateko:
|
|
|
Markesa, izan ere, emakume kementsua zen, gorputz sendoa zuena –lodikotetzat ere har zezakeen norbaitek, inola ere ez loditzat– eta festetan nabarmentzen zena bere barne indar harengatik: jaialdi hartan, baina, itzalita bezala zegoen, eta Reginak
|
bazekien
haren sufrimenduaren iturburuaren berri; are gehiago: markesa andereari begiratu –kamera ezkutu batek ederki jasoko zuen Reginak markesa andereari arteztutako begiraden frekuentzia ezohikoa– eta harekin sufritzen zuen... hurbildu ere, horregatik hurbildu zitzaion, antza, bizpahiru bider hura zegoèn tokira:
|
|
|
Basajaunak eraman edo lurrak irentsi ez badu, Ameriketara joango zen:
|
badakizu
hura nolakoa zen...
|