|
2000
|
|
|
Hain zuzen, Mariano Ferreren" El kiosko de la Rosi","" goizeko magazina, informatiboak eta kirolak dira Herri Irratiko indarguneak. Arratsaldean zehar,
|
jakina
denez, nabarmen jaisten da irratiko entzuleria. " Gure erronka beraz, arratsaldeko programazioa hobetzea izango da, beti ere goizekoari eutsiz"
|
|
|
Eta hori dela-eta, 2000 honetan sarituak izan diren idazle gaztetxoen lanekin batera, Urruzunotarren zerrenda argitaratu dute, hots, 1986tik gaur arte irabazle suertatu direnen izen eta abizenak, haiek idatzitako lanen izenburuak eta beste xehetasunak jasotzen dituen zerrenda.
|
Jakina
denez, Urruzuno literatur lehiaketa gazteenei zuzendua dago, oraindik ikastetxeetan dabiltzanei esan nahi da, nahiz eta dauzkan lau ataletan" zahartxoak" eta" gazteenak" egindako prosazko edo poesiazko lanak bereiztu. Denera, 20 sari ematen ditu.
|
|
|
Gertaeraren konplexutasuna ikusteko, aipa dezagun Estatu Frantsesean burututako ikerketa batek erakutsia. Administrazio frantsesa oso arduratia da,
|
jakina
denez, frantsestasunaren babesarekin, eta ikuspegi horretatik erronka bakarra ez da kultura anglosaxoiari aurre egitea, estatuan bizi den populazio magrebiar handia ez integratzea ere arriskutzat baitute. Horregatik kezka handia sortzen du magrebiarren auzuneetan gainerakoetan baino askoz antena paraboliko gehiago egoteak, bereziki islamismoaren hedapenean izan lezakeen eraginagatik.
|
|
|
Tamalgarriada garai honetako dokumentazioa galdu izana,
|
jakina
denez,
|
|
|
Euskal Herriaren kasua berezia eta bitxia da.
|
Jakina
denez, Euskal Herria entitateadministratibo diferentetan banatuta dago; eta entitate administratibo diferentziatuhoriek beren lurraldearen errepresentazio grafikoa gauzatzean, mapa propioa gizarteratzen dute: nork bere interes administratiboen mesedetara makurtua.
|
|
|
|
Jakina
denez, psikoanalisiaren ikuspuntutik gizakiarengan dakusagun portaera, psikismoa etab. bere izatearen zati txiki bat besterik ez da. Hau da, gizakiariezezaguna zaio bere izatearen parterik gehiena.
|
|
|
Talde politikoen arteko batasun formalak,
|
jakina
denez, ez zuen ekarri mirakuluzki taldeen arteko sentiera eta egitarau politikoen batasun teoriko eta praktiko osoa.Mugimenduko ekintzaile izan arren, beren bizitza pertsonalean (eskualde geografikoak, familiak eta tradizio politikoek halaxe erakutsita) Penintsulako aniztasun kulturala txikitatik bizi (eta beharbada maite ere) izan zutenen artean, zaila zen Falange arenzirrikiturik gabeko kultur ...
|
|
|
Lehenengo orduetatik, lurraldezgerra lubakiaren alde bietan, eta politikoki, menpekotasun zibil militar kontrajarrietanbanatuta egokitu ziren herritar eta eliztarrak, eta Diozesia.
|
Jakina
denez, banaketapolitiko hori arazo erlijioso bihurtu zen berehala (Iturralde 1978: passim; Renteria1982:
|
|
|
Prentsa idatzian agertzen den albistea, agertu eta gero, edozein unetan irakur daiteke; gainera, ulertu ezean, berriz irakurtzeko aukera daukagu. Hau,
|
jakina
denez, irratigintzan ez da gertatzen, zeren komunikabide honetan albistearen jasotzea une jakinean gertatzen baita; entzulearen arreta nahiko erlatiboa izan ohi da, errepikatzeko ia aukera gabe (garrantzi handiko kasuetan izan ezik). Hiru ezugarri horiei entzuleriaren kultur maila eta berriegileena desberdinak izaten direla gehitzen badiegu, argiro ikus dezakegu irrati idazkuntzak berezia izan behar duela.
|
|
|
|
Jakina
denez,, berehalakotasuna, irratiaren ezaugarri garrantzitsua da.
|
|
|
|
Jakina
denez, literaturaren teoriari gainbegiratu bat eman behar zaio, irratiko informazio generoen etorkia zein den jakin nahi izanez gero. Literaturan honela ulertzen da genero kontzeptua (Gran Diccionario Enciclopédico Ilustrado de Selecciones del Reader' s Digest):
|
|
|
|
Jakina
denez, letrak ikur grafikoak dira, hizkuntzek dituzten fonemak idatziz adierazi ahal izateko. Letren kopurua eta hizkuntzek dituzten soinuen kopuruak ez dira zertan berdinak izan, bistan denez.
|
|
|
Entzuleen partehartze honetarako era asko daude, praktikan jartzen direnak.
|
Jakina
denez, erabilienetarikoa, dei telefonikoena da. Alejo Garcia-k dioenez:
|
|
|
|
Jakina
denez, Estatua irakaskuntzaz arduratzen den lehenengo momentutik maila horretan gertatzen den guztiaren berri izan nahi du eta kontrolerako tresnak sortzeari ekingo dio. Dagoeneko dakigun bezala, Cadiz-ko konstituzioak. Dirección General de Estudios?
|
|
|
" Litekeena da Egunkari honek eskatuta hiriko sekta sataniko eta talde okultisten gainean egiten ari zen ikerketa Anjel Urtxipiaren hilketaren nahigabeko eragile gertatu izana.
|
Jakina
denez, Urtxipia, informazio konfidentzialean aditua, bere bulegoan hilik agertu zen lehengo larunbatean, hilak 14, buruan bi tiro zeuzkala. Lehenbiziko momentuetan polizia krimen pasionalaren arrastotik ibili bada ere, egunkari honek jakin ahal izan duenez..."
|
|
|
1936 eta 1937 urteetan Frantziako Gobernupean zeuden lurraldeetara 120.000 euskal errefuxiatu heldu zirela kalkulatu da.
|
Jakina
denez, horien artean militarrek begi onez ikusten ez zituzten intelektual eta artista asko zeuden, besteak beste, Pio Baroja, Rafael Picavea, Isidoro de Fagoaga edo Jose Miguel de Barandiaranen mailako pertsonalitateak. Horrelako kolektiboen garrantzia azaltzeko, esan daiteke, ihes egiten zutenen artean hainbeste kazetari zeudenez, 1939 urtean Donibane Lohizuneko Argizabal baitan ospe handia lortuko zuen" kazetarien errepublika" deritzona sortu zela, hau da, hedabideekin lotura zuzena zeukaten zenbait pertsonek antolatutakoa.
|
|
|
Lehenik eta behin, orrialde hauetan deskribatzen den eta liburutegi publiko nafarren antolaketa eredu berriaren diseinua agindu eta sustatu zuen zuzendaritza taldea aldatu egin da. Plan estrategikoak,
|
jakina
denez, erakundeek epe ertain eta luzera begira izan behar dituzten jomugak finkatzeko lantzen dira. Horregatik, landutako agiriak aztertzeko Vianako Printzea Erakundearen zuzendaritza talde berriak bere denbora hartu izanak, ez du inola ere horien bideragarritasuna baliogabetzen.
|
|
2001
|
|
|
PENTSA zitekeen dokumentala eta fikzioaren ibilbideak parekatuta joango zirela eta antzeko oihartzun eta eragina lortuko zutela, euskarri bera erabiltzen baitute, baina,
|
jakina
denez, ez da inoiz horrelakorik gertatu izan. Egun, esate baterako, oso gutxi dira pantaila handietan estreinatzen diren dokumentalak.
|
|
|
(...) Ba genekigun jakin, 1947an Bretaña Nagusiak Indiako inperioa gaitza uzterakoan, bertako etsaigoak pizturik utzi zuela. Gandhiren kontra" divide ut vinces" jokabidea gidaritzat harturik britaindarrek goritu zituzten hindutarren eta mahomatarren arteko herriak; eta,
|
jakina
denez, horretara sortu zen Pakistan erresuma artifiziala. Erlijio gudua hasi zen, eta Gandhik berak ordaindu behar izan zuen bere biziaz gudu sari hitsa.
|
|
|
Zestoa hainbat auzotan sakabanatutako udalerria da, horietako zaharrena (erdigunea bera baino gehiago) Aizarna izanik.
|
Jakina
denez, Zestoaren ospea XVIII. mendean aurkitu ziren urberoen ondorioz dator (Gezalaga iturrian jaio eta sodio, sulfato eta kloruroan aberatsak), 1804 urtean bainuetxe ospetsua eraikitzea ekarri zutenak, eta XIX. mendean zehar eta XX.aren hasieran oso modan jarri zirenak.
|
|
|
Eta azkenik, hala balitz, sail bat gestionatzeak ze diferentzia egingo luke? Galdera hauek eta beste batzuk izan ziren EBren zuzendaritzan gaudenok erantzun behar izan genituenak, eta
|
jakina
denez, erantzuna ezezkoa izan zen.
|
|
|
|
Jakina
denez, Omar Nabarro, Edorta Jimenez idazleak poesian murgildu den bakoitzean erabili izan duen izengoitia da berak idatzitako" bindikapena"," Egutegi esperimentala"," Gaua zulatzen duten ahausietan" edota" Odoleko eskifaia" bezalako poema liburuak ditugu horren lekuko. Koldo Izagirrek," XX. mendeko poesia kaierak" bildumarako eginiko antologian, Omar Nabarroren hogeita hamar poema eskaintzen dizkigu, Bilbo hiriaren gogortasuna zein bizipoza bere poemen oinarri dauzkan olerkari mundakar honen lanaren ezaugarri gisa.
|
|
|
Garaiko euskal nobela irakurleak ohituta zeuden euskaraz kontateknika tradizionalak ez ezik, istorio lineal eta" betikoak" ere irakurtzera. Txuma Lasagabasterren artikulu klasikoa gogoratuz12, 1957ko Leturiaren egunkari ezkutua dateke, 1969a baino lehenago, ohiturazko nobelen mundu ikuskeratik aldentzen den bakarra (nahiz eta,
|
jakina
denez, tarte horretan ohiturazko nobelen gaietatik ihes egiten zuen hainbat nobela argitaratu zen).
|
|
|
|
Jakina
denez, 60ko hamarkada aldaketa eta gatazka ugariren garaia da Euskal Herrian. Demografiari dagokionez, 1950etik 1960ra euskal biztanleen hazkunde tasak% 2,07 egin zuen gora urtero.
|
|
|
Aitortza dela diogu,
|
jakina
denez, aitortza egon dadin beharrezkoa baita lehenago delitu edo arau hauste bat egotea, eta kasu honetan, Bibliaren agindurik oinarrizkoenak dira hausten direnak: " ez duzu inor hilko; ez duzu adulteriorik egingo".
|
|
|
Zuhurkeria, txukuntasuna, begirada, aldi analaren fijaziotzat hartzen diren sintomak dira Freuden testuetan.
|
Jakina
denez, neurotikoak bere hausnarrarekin, dudarekin, ekintzarako ez gaitasunarekin, bere ni sexuala babestu nahi du (ik. J.D. Nasio, La mirada en el psicoanálisis, Gedisa, 1992), babestu, desiratzen duena menderatuz (ik. Freuden The uncanny [Bitxia, arraroa]).
|
|
|
Adituek osasun ahuleko emakume beltzaran lerdentzat deskribatzen duten honek, Henry James eta George Bernard Shaw bera inpresionatu zituen bere edertasun eta graziarekin.
|
Jakina
denez, Rossetti alargun geratu zenean, Morristarrekin joan zen bizitzera eta hiruren artean triangelu bitxia osatu zuten. Azkenean, Morrisek ezin izan zuen gehiago jasan egoera eta alabak eta emaztea utzirik, Islandiara aldegin zuen.
|
|
|
Azkar lehortzen da, pintatzeko uneko usaina ez da nabarmenegia eta,
|
jakina
denez, uretan garbitzeko aukera du abantaila nagusia.
|
|
|
Eta,
|
jakina
denez, merkatu irizpideak beste zeinahiren gainetik lehenesten dira.
|
|
|
Kolesterol edukia, aitzitik, hutsaren hurrena da. Oliba olioak gantzetan disolbagarri diren bitaminak ditu, hala nola A, D, K eta E. Denetan ugariena,
|
jakina
denez, bitamina da: olioaren antioxidatzaile gisa dihardu eta, hortaz, endekapena geroratzen dio.
|
|
|
|
Badakit
denek merezi duzuela saria...
|
|
|
|
Jakina
denez, hizkuntzen irakaskuntzaren eredu berrietan badira hiru hitz, nolabait, berrikuntzaren gako egin ditugunak: –testua?,, kultura?
|
|
|
|
Jakina
denez, egituratze moldeen arabera sailkatu izan dira testuak. Horrela, funtsean, bost testu mota identifikatu dira:
|
|
|
Literatur esparru mundiala botere literarioa eskuratzeko borroka latz batenjokogune zatikatu eta mailakatua da, zeinen baitan eskualde literario bakoitzakbere historia propiotik jasotako kapital sinbolikoaz diharduen.
|
Jakina
denez, euskalesparru literarioak jaraunspen murritza jaso du aurreko lau mendeetatik, etahandicap historiko hori kontuan hartuta ari da borrokan, eszenatoki unibertsaleantokitxo bat lortzearren. Zenbat eta eskualde literario zentralagokoa izan, zenbat etakapital literario gehiagoren jabe den eskualde bateko partaide izan, hainbat etaerrazagoa da idazle batentzat bere lanek irakurketa unibertsal bat jasotzea.
|
|
|
Euskal instituzio literarioa errealitatearen zati bihurtu da.
|
Jakina
denez, literaturak bere buruaz jardutekojoera dauka, joera honi metaliteraritatea deritzo teoria literarioan?, eta hortikerraz ondoriozta dezakegu, euskal gizartean errealitate izatera iritsitakoan hasdaitekeela literatura euskal gizarte erreala kontatzen, alegia, errealismoa egiten.
|
|
|
|
Jakina
denez, 60ko hamarkada aldaketa eta gatazka ugariren garaia izan zenEuskal Herrian. Demografiari dagokionez, 1950etik 1960ra bitartean euskalbiztanleen hazkunde tasak %2, 07 egin zuen gora urtero.
|
|
|
Aitortza dela diogu,
|
jakina
denez, aitortza egon dadin beharrezkoa baitalehenago delitu edo arau hauste bat egotea, eta kasu honetan, Bibliaren agindurikoinarrizkoenak dira hausten direnak: «ez duzu inor hilko; ez duzu adulteriorikegingo».
|
|
|
Koipe asko duten elikagaiek kalte egin diezaiokete garunaren osasunari, energia hornidura murriztean.
|
Jakina
denez, gantz ugariko dietek ondorio kaltegarriak dituzte osasunean, besteak beste, obesitatean eta bihotzeko gaixotasunean. Nutrizioko aditu gehienek karbohidratotan aberatsak diren dietak gomendatzen dituzte, barazkiak, frutak edo zerealak bezalako elikagaietatik lortzen direnak.
|
|
|
30.000 pezeta ordainketa bakarrean. Espainian,
|
jakina
denez, milioi bat salerosketa egiten dira urtean.
|
|
|
Beste zenbait gaiez (albaitaritzaz, nabigazioneaz) badira XVII. mendeko lanak Lapurdin. Etxeberri Sarakoa, mediku eta irakasle,
|
jakina
denez, argitara gabea da mende honen hasiera arte (K.M.O.).
|
|
|
lexicón dechepareano eta, beste guztien buru, gure lehenbiziko poema liburuaren edizio kritikoa. Honi eskerrak ikasiko du zenbaitek, nik uste, bestetan gauza ongi
|
jakin
dena: faksimileak, nahiz berez eta bere arloan probetxugarriak izan, ez direla sekula izan ez izango edizio kritiko onaren ordain zuzen.
|
|
|
besterik dioena, ez da egiazki mintzatzen. Baldintzak,
|
jakina
denez, bi eratakoak dira: beharrezkoak eta nahikoak edo, giputz zaharrek ziotenez, aski diren adinakoak.
|
|
|
Jaiotzez nafarra zelako hizkuntzaz âhonako idazle hau bezalaxeâ eta Nafarroan eta Nafarroarako batik bat argitara  zituelako liburuak. Ezin aitor, ordea horrelakorik Mendibururi,
|
jakina
denez, didazun, digu, diguten, zizkidan eta horien gisako trakeskeriak itzurtzen zaizkiolako. Beste horrenbeste gertatzen zaio Nafarroan sortu den  liburu eta idazlan askori, nahiz zaharrak diren (Fedeac cer eracustendigu?, Elizalde, 1735, 26 or.), nahiz berriak.
|
|
|
Harenez baliaturik prestatu nuen inoiz" Guillaume de Humboldt et la langue basque" zeritzan artikulua, Lingua e stile, 8 (1973), 107, gero Wilhelm von Humboldt nella cultura contemporanea (cur. L. Heilmann) liburuan, Bologna, il Mulino, 1976, jasoa11
|
Jakina
denez, orain badugu hontaz eta hartaz, euskal hizkuntzalaritzaren aldameneko pasarte xelebreak eta negargarriak kontatzen dizkigun Tovarren liburu ezaguna: MitologÃa e ideologÃa sobre la lengua vasca, 1980.
|
|
|
|
Jakina
denez, eredu honek bere eragina izan zuen, handia gainera, mugaz honako idazleen artean, giputz eta bizkaitarren artean eskuarki, XVIII.ean eta XIX.eko lehen partean, Larramendiren eskolatik hasita; baina istorio hau aski aipatua dugu honezkero. Diogun ere orduantxe errotu zela egundaino ezagutu dugun erlijiokera (dogma, morala, elizkizunak eta arauak), elizgizonetako zati handi batek herriarekin zituen harremanak, aldeak alde, zirela bide.
|
|
|
Filologoa ere banaiz, ordea, Â behiala eman zidaten tituluak adierazten duenez.
|
Jakina
denez, duela ehunen bat urte gertatu zen hizkuntzalari berri eta filologo zaharkituen arteko etena, baina eten horrek, zena zen, ez zuen luzaroan hondargabeko osinik zabaldu. Izan ere, egungo eguneko hizkuntzaz ari ez denak, ingurukoak begi belarriz jasotzen ez dituenak, testuak behar ditu lekuko, ordukoari, nahiz bart arratsekoa izan, antzemango badio, inoizko hizketaren bitartez inoizko hizkuntzaren muinera helduko baldin bada.
|
|
|
Euskararekiko liburuak baizik ez ditut hona ekarriko. La lengua vasca,
|
jakina
denez, bi bider argitaratua da. MitologÃa e ideologÃak, arestikoa denez, ez du noski oroigarririk behar.
|
|
|
Baina hurko maitagogoa ezagutzean bertan, beste maitari epailea ezagutzen dugu. Horrela, denok
|
dakigu
denok garela epaile, bakoitza bereetan, baina gizaki guztiok garela epaile. Eta denon eta bakoitzaren neurririk gabeko metroa, bete betean denon eta bakoitzaren gogoko den maitatzea dela.
|
|
|
Ni munduratzeko lanaren lehen urratsak ere, Arantzazurenak berak bezala, 1950ean eman ziren.
|
Jakina
denez, Arantzazuko fatxada, bertako apostoluak eta Pietatea Oteizarenak dira; ateak Txillidarenak; beirateak Eulaterenak; absideko pinturak Muñozenak eta kriptako freskoak, zur landu erre eta polikromatuaz egina, Nestor Basterretxearenak. Laorga, Saenz de Oiza, Oteiza, Txillida, Basterretxea, Eulate, Muñoz...
|
|
|
Tira, B, esaten zioten gutariko batzuek –zeren, aurreko gaueko parrandaren ondorioz, B kide berri bat bezala ikusten hasiak ginenez, batzuek" B" deitzea erabaki baitzuten, izena laburtzeko eta nolabaiteko familiartekotasuna erdiesteko, eta munduan zehar ezizenak jartzen famatu gaituen omenari omenaldia egiteko (B zenez B deitu, ulertzen?) –, eta halaxe esaten zioten, B, zuk ez duzu bestondorik, beraz edabea hartu duzu, ezta? (Edabea esaten genuen, zergatik ez
|
dakidala
denok edabea zela uste genuelako). B zalantzati erantzuten zuen, bai..., esaten zuen aurrena, eta gero berriz, ez..., eta gero, bai baino ez..., zeren..., agian ez zaizue gustatuko..., oso pertsonala da...
|
|
2002
|
|
|
Espainiako tribuna batzuetan, besteak beste, ETAri" zerga iraultzailea" ordaintzeko eta «terrorismoaren aurkako borroka» laguntzeko baliatu zela esan dute behin eta berriro. Gure informatzaileek diotenez, ordea, kontu horretako altxorra Hego Amerikako politikoak erosteko, agintean jartzeko eta" sustatzeko" erabiltzen zen, haiek BBVA munduaren parte horretan kokatzen lagun zezaten, baina bereziki Argentinako eta Mexikoko ateak ireki zitzaten, eta,
|
jakina
denez, azpiegitura aski handia dauka BBVAk Hego Amerikan. Azkenik, gure iturriek baieztatu digutenez, Ybarra familiako Luis Maria Ybarra eta Zubiria jaunak, BBVAren administrazio kontseiluko eta ordezkaritza batzorde iraunkorreko kidea denak, erabili du gehien kontu hori:
|
|
|
Enpresa horiek, egia da, produkzio zibilean ere aritzen dira, baina, dena dela, fusioaren helburuetako bat fabrikazio aeroespazialean enpresa bien sinergiak aprobetxatzea zen.
|
Jakina
denez, arlo horretan badira programa militar batzuk, eta enpresa biak horietan lanean ari dira dagoeneko.
|
|
|
Kezkati ageri dira Trapagarango Babcock Borsing España (BBE) enpresako enplegatuak, berriro ere beste estualdi bat etor dakiekeelakoan.
|
Jakina
denez, Babcok Borsing (BB) multinazional alemanak erosi zuen Babcock Wilcox (BW) enpresa, aurrez eta ondoz ondo INI eta SEPI erakundeek kudeatu zuten jabetza publikoa, eta haren segida edo da ekipamenduzko ondasunak ekoizten dituen Euskal Herriko lantegi hori. Jakina da, halaber, 80ko hamarkadaz geroztik beti krisian eta etengabe lanpostuak urrituz ezagutu dugula denok Babcock Wilcox enpresa publikoa, eta, pribatizatu ostean ere, hau da, duela hamar hilabete BB talde alemanaren eskuetara pasatu eta gero, 500 lanpostu suntsitu direla enpresa horretan:
|
|
|
Gisa honetara, iaz 30 urte bete zituen ikastola honek erronka handi hau hartzeko prest dagoela agertu du.
|
Jakina
denez, Ikastolarentzat erdietsitako etekin guztiak lanaren poderioz ongi etorriak eta behar beharrezkoak izaten dira euskarazko irakaskuntza aitzina eramateko. 1.500 lagunentzako herri bazkaria apailatzea ez da nolanahiko erronka.
|
|
|
Espainiako Gobernuaren Lege dekretuak Pentsioen gaineko Akordioa jasotzen du.
|
Jakina
denez, gazteen enplegu beharrak eta alde batera utzita, pentsioen gastua murriztea beste helbururik ez duen politikaren barruan, erretiroko adina atzeratzea du xede abeniko horrek.
|
|
|
Horren erakusgarri lirateke gaur egun" amatasunaren nobelak" deitzen direnak.
|
Jakina
denez, 1970eko hamarkadan puri purian egon zen amatasunaren gaia (gogoratu O. Fallaciren Lettera a un bambino mai nato [1975] ezaguna edo L. Raveraren Bambino mio [1975]) eta indar handiz kaleratu da, berriro ere, azken hamarkada honetan.
|
|
|
Aurreko eleberrietan bezala, heroirik gabeko unibertso literarioa da Gorde nazazu lurpean liburuan erakusten zaiguna.
|
Jakina
denez, nobela modernoaren ezaugarririk funtsezkoenetakoa heroien desagertzea da eta giza izatearen tragikotasuna onartzea dago horren oinarrian. Alegia, hilko garela jakiteak dakarkigun ezinegon existentzialak, bizitzaren edo literaturaren ikuspuntu heroiko oro ukatzen baitu.
|
|
|
Beluna Jazz (1996) eta Pasaia blues (1998). Eta antza paratestutik bertatik azaleratzen zaigu,
|
jakina
denez, jazzaren sorreran bluesak garrantzi itzela izan baitzuen eta bien erritmo pausatuak baldintzatzen baititu eleberriotako orriak. Lehenengo eleberrian, Beluna Jazzen, Bob Ieregi tronpeta jotzaile beltz ospetsuaren bizipenak dira kontagai eta, bigarren planoan, eroetxe bateko gertakari nagusiak.
|
|
|
Behialako kritikari jainkotuen eta gaur egungo kritikarien artean dagoen aldea bat dator literatur kritikaren baitan jarduera kritikoak izan duen bilakaerarekin.
|
Jakina
denez, obraren balio literarioaren gainean iritzi eta epaiak ematen zituzten kritika inpresionistetatik abiatu eta literatur testuen irakurketa eta interpretazioa helburu duten hurbilpenetara heldu gara joan den mendean. Kritika inpresionista saihestuz eta errusiar formalisten hurbilpen deskribatzaileegia gaindituz, gaur egungo norabide kritiko pragmatikoek literatur lanen irakurketa proposamenak egiten dizkigute eta sorkuntzaren ingurune sozio historikoarekin harremanetan jartzen dituzte artelanak.
|
|
|
Eskaera horrek denboran oso hurbilekoa dugun sorkuntza literarioari erreparatzera derrigortuko gintuzke,
|
jakina
denez, narraziozko generoak izendatzeko erabiltzen ditugun terminoak berak ere oso berriak baitira euskal tradizioan2. " Eleberri" hitzaren adierak Orotariko Euskal Hiztegian begiratuz gero, segituan ohartuko gara adibide zaharretan adiera negatiboa duela, zurrumurru edo esamesaren parekoa.
|
|
|
|
Jakina
denez, kanonaren inguruko azken urteotako eztabaidarik sutsuenek Estatu Batuetako unibertsitateetan izan dute sorburua. Besteak beste, Critical Inquiry edo New Literary History aldizkari ezagunetan argitara eman diren artikulu ugariez gain, estrukturalismo osteko kritikan barneratzen diren New Historicism edo Cultural Studies direlakoek ere literatur kanon ororen oinarri ideologikoa azpimarratu nahi izan dute.
|
|
|
366) liburuan argitara emandako emaitzak komentatuko ditugu hasteko.
|
Jakina
denez, liburu horretan euskal liburugintzaren mundua aztertzen du soziologo honek eta euskal idazleen artean egindako inkestaren emaitzak iruzkintzen. Hona, jarraian, inkesta horretan" Zeintzuk dira azken 20 urteotako 10 euskal obra hoberenak?" galderari euskal idazleek emandako erantzunak8:
|
|
|
Gezurra badirudi ere, aldeak alde, antzeko zerbait gertatu zen 1960ko hamarkadan gaztelaniazko literaturan izan zuten boom ospetsuarekin, hots, egile hegoamerikarrak protagonista izan zituenarekin.
|
Jakina
denez, García Márquez, Cortázar edo Vargas Llosaren testuen zabalkundean izugarrizko garrantzia izan zuten Barral eta beste zenbait argitaratzailek. Kritikari batek baino gehiagok aitor10 ik." Pour un catalogue des romancières espagnols en castillan," in Bussière Perrin, Annie (koord.), 1998, Le roman espagnol actuel.
|
|
|
|
Jakina
denez, 1970eko hamarkadan, joera pragmatikoko norabide berriak sortu ziren literatur ikerketaren eremuan. Literatur testuaren erabateko gailentasuna baztertu eta sistema kontzeptua darabilte joera teoriko eta kritiko hauek.
|
|
|
1996).
|
Jakina
denez, dela generoari berari eman zaizkion izenengatik (novella, romanzo, nouvelle/ roman), dela luzera edo fikziozko edukiek definizioan izan zuten garrantziagatik, eleberri hitzarekin adierazten denaren inguruko bibliografia eta eztabaidak ugariak izan dira. E. M. Fosterren definizio ezagunetik hasi(" Eleberria luzera jakineko fikziozko prosa da; hau da, 150.000 hitz inguru dituen testua") eta Bajtin, James, Gide, Benedetti, Sábato edo Kunderak eman dituztenetara, gauza bat da etengabe argi geratzen dena:
|
|
|
Aldi berean, ebakitako zuhaitz bakoitzeko beste bi landatzen ditugu edo antzeko esakuneen bidez hainbat enpresak nahasketarik sor ez dezaten ahaleginetan dihardu FSC erakundeak:
|
jakina
denez, horrelako 80 esamoldetatik hiruk baizik ez omen dute oinarririk.
|
|
|
Azterketa horren ardatza bertako ekonomiaren egitura da.
|
Jakina
denez, lehenengo eta hirugarren sektoreak gailentzen dira Ipar Euskal Herrian. Laborantzanizandako eraldaketa etengabea eta erronka berriak dira aztergai.
|
|
|
Bukatu aurretik, ez dago aipatzeke uzterik Europako Batasunak garapen jasangarriaren aldeko apustu irmoa egin duela, hitzez bederen (praktikan,
|
jakina
denez, Europako Batasunak merkatu batua eta moneta bakarra lortzera zuzendu dituahalegin guztiak, maiz ingurumen kontuak alboratuz). Hala ere, garapen jasangarriaren ildoan, zenbait ekarpen egin ditu, honako hauek besteak beste:
|
|
|
Horrek guztiak konplexu bezain aberats, zail bezain garrantzizko bihurtzendu lurraldearen antolaketa. Konplexutasun eta zailtasun horiek, gainera, arrasareagotzen dira Euskal Herriaren kasuan,
|
jakina
denez, Euskal Herriko herrialdeekez baitute denak batera biltzen dituen agintaritza subirano komunik. Hori horrelaizanda, ezinezkoa da Euskal Herrian lurraldearen antolaketa global eta sistemikobat burutzea.
|
|
|
Bigarrenarazoa, bestalde, parte hartzen duten subjektuetan datza: Hego Euskal Herrikolurraldeen kasuan, subjektuak argi eta garbi definituta daude, lurraldea EAEko etaNafarroa Garaiko erkidegoei eta udalerriei baitagokie; aitzitik,
|
jakina
denez, Zuberoak, Nafarroa Behereak eta Lapurdik ez dute beren lurraldea oso osorik etaesklusiboki hartzen duen egitura politikorik.
|
|
|
Hots, prezio igoerengatik urtez urteko gainbalioespena sahiesten duindizeak.
|
Jakina
denez, zerbitzuen prezio igoerak beste salkarienak baino handiagoak izan ohi dira. Hartara, prezio arruntetan eginiko neurkerak baino gutxiago balioztatzen du zerbitzuen produktua prezio konstantetan gauzatzen dena, eta zerbitzuetako ekarpena gutxiesten du.
|
|
|
Honek guztiak ia esklusiboki merkatura zuzendutako estrategien arazoa jartzen du mahai gainean. Estrategia horiek,
|
jakina
denez, enpresa irizpideaklehenesten dituzte, proiektuari identitatea ematen dioten elementu sozialakbigarren mailara baztertuz.
|
|
|
Enpleguari egindako ekarpenari helduz, leizea zerbait leuntzen da, merkatuko zerbitzuek zerbitzuetako enplegu guztiaren %68ko partaidetza baitute; eta merkaturatzen ez direnek, %32koa. Bialdagaietan dagoen desberdintasuna guztiz arrunta da, zeren,
|
jakina
denez, merkaturatzen diren zerbitzuen kapitalizazio maila eta produktibitatea garaiagoak baitira.Banaketa bikoitz hori errepikatu egiten da hala Nafarroan nola EAEan.
|
|
|
Energia arloko neurri liberalizatzaileak proposatzen ditu; harmonizazioak petrolioaren eta bere deribatuen prezioen gorakadaekar bailezake, eta, ondorioz, zorraren eta defiziten hazkundeak ager litezke, inflazio presioarekin batera.
|
Jakina
denez, azken hamarkadetako ortodoxia ekonomikoaren ardatza prezioen egonkortasuna da.
|
|
|
13.2 taulak erakusten duenez, indize horrekaparteko igoera izan du azken hamarkadetan; izan ere, 1985 urtean %39koa izanzen eta hamabost urte beranduago %56 izatera heldu baitzen. Indize honen bilakaeran ere,
|
jakina
denez, esportazio eta inportazioen bilakaera erritmoak errepikatzen dira, eta, ondorioz, 1990eko hamarkadan emandako dinamismoak igoarazi duindizea. Beraz, euskal produktuaren erdia baino gehiago da Espainiaz bestekoatzerriko eragileekin elkartrukatzen dena.
|
|
|
|
Jakina
denez, kulturaren kontzeptuak dimentsio ontologikoa eta fenomenologikoabiltzen ditu bere baitan. Horrela, badago kultura generikoa, osagarria, unibertsala, gizatasunari lotua?, baita talde kultura ere, plastikoa eta adierazpen anitzekoa, nitxo etniko eta sozial ezberdinetatik azaleratzen dena, aniztasuna eta erlatibitatea baieztatzen dituena?.
|
|
|
Lehen maila batean, euskal kulturan tradizio nagusiki literariotik tradizio akademiko zientifikorako iraganbidea ahalbidetzera zuzendurik dauden egintzak kokatu behar dira, gure ustez.
|
Jakina
denez, gutxi garatutako gizarteetako elite kulturalek izaera, soilik, literarioa edukitzen dute funtsean.
|
|
|
|
Jakina
denez, kulturaren kontzeptuak dimentsio ontologikoa eta fenomenologikoabiltzen ditu bere baitan. Horrela, badago kultura generikoa, osagarria, unibertsala, gizatasunari lotua?, baita talde kultura ere, plastikoa eta adierazpen anitzekoa, nitxo etniko eta sozial ezberdinetatik azaleratzen dena, aniztasuna eta erlatibitatea baieztatzen dituena?.
|
|
|
1 GAITASUN KOMUNIKATIBOARENINGURUKOIKUSKERAK1.1
|
Jakina
denez, hizkuntzaren irakaskuntzan azken 30 urteotan aldabide nabarmena egin da hizkuntzari buruzko ikuspegiaren eta irakasteko moduen inguruan.
|
|
|
|
Jakina
denez, ez geneukan eskura ahozko genero hau lantzeko inolako materialik, are gutxiago laugarren urratserako egokitua. Ustiatu beharreko materiala zennorberaren etxeko (ikaslearena edo irakaslearena) eta barnetegiko liburutegikoa.Beraz, handik eta hemendik batutako testuak aukeratu ziren irakurgai moduan.Barnetegian atrila eskatu genuen irakurlearen aurrean jartzeko, eta ekarri zigutenbat.
|
|
|
Izan ere, historiografia jaio zen unetik, historialarion subjektibitasunaren eta objektibotasunaren arteko dialektika eztabaidagai izan baitaetengabe.
|
Jakina
denez, Leopold von Ranke k, historiografia modernoarensortzaileak, eta bere ondorengoek uste zuten, historialari on eta iaio batek gai izanbeharko lukeela bere testuingurua, bere interesa, pentsamoldea eta balio pertsonalak guztiz alde batera uzteko, eta, artxiboetako iturrietan murgildu ondoren, historia, gertatu zen bezalaxe?
|
|
|
transmisorea Igeldon kokatuta zegoen, eta, entzunaldien gela, anplifikagailua eta bulegoak Donostiako Askatasunaren Etorbidean. Hiriko eraikin horretan bertan irrati hargailuak saltzeko gela zegoen;
|
jakina
denez, lehenengo irratiak aparatu irrati elektrikoen ekoizleek eta saltzaileek bultzatuta sortu ziren, eta saltzaileek beren produktuak saltzea zuten helburu nagusia.
|
|
|
|
Jakina
denez, hizkuntza diskurtsoa da. Talde bateko kideek elkarren artean komunikatzeko beharrezkoa duten sistema da hizkuntza.
|
|
|
Batzuetan, bakarrik paseatu gura da, lagunengandik aparte, buruari lasai eragiteko. Horrela dihardugunean,
|
jakina
denez, laguntasuna, behar izanez gero, hurbil dago. Bakarturik egotea hori baino bortitzagoa da, laguna, igurikatu arren, kasurik gehienetan, ez dator eta.
|
|
|
Zeinutzat har daitekeen edozertaz arduratzen da semiotika.
|
Jakina
denez, zeinua beste zerbaiten ordez datorren horixe dugu; hala ere, ordezkatutako hori ez da nahitaez existitu behar, zeinuak errepresenta dezan. Zentzu horretan, beraz, mundu komunikatiboan erreala nahiz irreala kontatzeko erabil daitezkeen zeinuez ardura daiteke semiotika, besteak beste; gezurra aztertzeko disziplina ere badugu semiotika.
|
|
|
|
Jakina
denez, egintzak hobeto gordetzen eta ikasten dira, baldin eta emozio ahaztezinak sortzen badituzte. Hain zuzen ere, horretan datza sentsazionalismoaren arrakasta.
|
|
|
|
Jakina
denez, mundu azpigaratua mundu garatuaren morroi da, preso dago, haren teknologien beharra baitauka. Mundu garatuak, komunikazioaren teknologiaz batera, kultura eredu zehatzak esportatzen ditu.
|
|
|
Agerraldi bat besterik ez zen izan, epidemia txiki bat.
|
Jakina
dena izan daitekeela azalpena. Zenbait zientzialarik uste dute mikrobioa Amerikatik Ingalaterrara, Kolonen aurretik, garraiatzaileak bikingoak izan zirela.
|
|
|
Alertaren arrazoiak itsaskiaren berezko ezaugarrietan oinarritzen dira.
|
Jakina
denez, horrelako animaliak eremu geografiko jakin batzuetan ainguratzen dira eta oso gutxitan mugitzen dira distantzia handietara. Horregatik, bizi den lekuko ura kutsatzen bada, nekez saihestuko ditu ondorioak.
|
|
|
transferitutako material genetikoa, alergeno baten ustekabeko eraketa edo txertatutako genea kodetzen duen proteinari buruzko informaziorik eza.
|
Jakina
denez, elikadura alergia bat hainbat sintomaren bidez ager daiteke: beherakoak, urtikariak edo arnasketa txistukaria.
|
|
|
Aldika, etxera bidean zihoan beharginen bat edo beste haien aurrean geratzen zen, notiziak jakiteko. Baina, beraiek ez zieten
|
zekiten
dena kontatzen. Ihesarena egia zela bai, jakina, baina Manuel Tabiran zela ez, eta lehenago edo geroago berarekin egotea espero zutela ere ez.
|
|
|
Esaten ari naizen honen guztiaren adibide on bat izan daiteke Jasone Osororen Korapiloak liburuaren harrera kritikoarena, konparaketa ahalbidetzen digulako, batik bat.
|
Jakina
denez, 2002ko udazkenean elgoibarraren liburuaren gaztelaniazko itzulpena eman zuen argitara Seix Barral etxe entzutetsuak, Desnudos izenburupean. El PaÃs egunkariko Babelia gehigarria izan zen iruzkin bat kaleratzen lehena.
|
|
|
Bi dira horretarakoarrazoi nagusiak. Batetik, malgutasun ikaragarria eman dezakete, eta malgutasuna,
|
jakina
denez, eraginkortasunarenbaldintzatzaile garrantzitsua izaten da. Ikasleei heltzeko bide berriak eskaintzen dituzte bide telematikoek.
|
|
|
|
Jakina
denez, unibertsitatearen behineneko eginkizuna goi mailako tituludunak prestatzea da. Titulua da," pe rtsona batek lanbideedo ikasketa maila bat erdietsiduela egiaztatzen duen agiria" (Hiztegi entziklopedikoa, Elhuyar, 1993).
|
|
|
Prestakuntza zernol akoa zen ez du axola gehiegi izan, paperak balio du, aitorpen ofizialak alegia.
|
Jakina
denez, Madrilgo irakasle eskola batean lortutako tituluak —gaztelaniaz jakina—, Bilboko irakasle eskolan lortutako tituluaren adinako balioa du —euskaraz bada ere—; nahikoa da, horregatik hain zuzen, Madrilgo tituludunak bere euskara gaitasuna egiaztatzeaDe reduko lanpostu publikoa eskuratu ahal izateko; euskaraz ikasi duenak horren aurrean, berriz, dena euskaraz ikasiagatik, ... Hausnarketa honen harian, galdera bat baino gehiago datozkigu gogora; jarduera profesionalean —euskaraz— berdinak dira erdaraz eta euskaraz prestaturiko irakasleak?
|
|
|
Azken urteotan unibertsitateetako matrikulak esanguratsuki behera egin du. Honek,
|
jakina
denez, eragin handia dauka unibertsitateen garapenean. Unibertsitateak, matrikula tasari eutsi nahian, merkatu berrien bila abiatu dira.
|
|
|
Euskal Herrian ere, Oñatin, XVI. mendean.
|
Jakina
denez, erakundeunibertsitariohoriek XVII. eta XVIII. mendeetan krisialdi latza pairatzen dute; baina horrek ez dakar jakinzaleen komunitateendesagerketa: putzu beltzetan hondoratuta dauden erakundehorien alboan bestelako batzuk sortzen dira:
|
|
|
1. Aldez aurretik, azpimarratu behar da AEKren ikuspegia berezi samarra dela.
|
Jakina
denez, helduen euskalduntze alfabetatzea da AEK k jorratzen duen arloa, hau da, pertsona nagusiei euskara irakatsi eta euskaldunak euren hizkuntzan alfabetatzea. Beraz, begi bistakoa da AEKren zeregina irakaskuntzaren arloan kokatzen dela bete betean, eta, hortaz, euskal irakaskuntzarekin zerikusia duen oro interesgarria zaio AEKri.
|
|
|
Gernikako Estatutuaren bozketan() %53k baietza eman zuen soilik (gogora dezagun Lizarrako Estatutuak %84ko baiezko bozkak bildu zituela). Nafarroako Foruaren Hobekuntza,
|
jakina
denez, ez zen bozkatu. Gernikako Estatutuak bere 6 artikuluan, hizkuntza koofizialak jartzen ditu euskara eta gaztelania (Espainiako Konstituzioaren 3 artikuluarekin erkaturik espainiera jakitea derrigorrezkoa bada ere, euskara erabiltzea eskubidea besterik ez da eta ezin da inor baztertu ez jakiteagatik), 10 artikuluak kulturazdiha rdu eta azkenik, 16.ak irakaskuntzaren eskumenak garatzen ditu.
|
|
|
Tele polis y el Te rcer Entorn o, Bartzelona, 1999) delakoareniraultza eta, hain zuzen ere, Debagoiena eskualdea hirugarren inguru horren lekuko eraldatu nahi.
|
Jakina
denez, lehen ingurua Deba ibaiaren ibarretan barrena sortutako naturgune eta nekazaritza giroa litzateke; bigarrena, mendeak joan eta mendeak etorri historian zehar egituratutako hiritarte industriatua; eta, hirugarrena, telematikak erakarriko duen informazio sare edo ziberraldea.
|