|
2000
|
|
|
Orduan pentsatu nuen bertsotan egitea edo ikastea. Pixkanaka pixkanaka herritara joan eta bertsolariak entzuten
|
nituen
, eta haiekin lagunartean tabernan kantatu. Hori izan da gure eskola.
|
|
|
Gizona beti ikasten joaten da. Nik 30 urte nituenean pentsatzen ez
|
nituen
gauza batzuk egiten ditut orain («mañontzi» neurrian kantatzea, esaterako), nahiz garai hartako sasoia ez eduki. Alderdi batzuk behera egingo dute:
|
|
|
Hori oso gogorra zen garai hartan. Soldadutzatik etorri eta hango bizimoduaz bertso batzuk jarri
|
nituen
. Bertso horiek Arantzazuko aldizkarian argitaratu ziren.
|
|
|
Injekzioa hartuta zorabiatuta lurrera erori ginela batzuk eta gogorra zela bizimodu hura. Horrelako kontuak idatzi
|
nituen
.
|
|
|
Garai hartan lapur jendea eta litxarreritan hasitako jendea zen eta tristea zen haien artean egotea. Kartzelan 42 egun eman
|
nituen
.
|
|
|
Beti izan dut hori egiteko kapritxoa, baina beti kezka izan dut ondo joko ote dudan, edo merezi al duen armonikaz bakarrik disko bat grabatzea... Behin Euskadi Irratian grabatu
|
nituen
kantu batzuk, eta bere iritzia eskatu nion Pello Zabalari, musika ezagutza handia duela-eta, kritika bat egiteko. Eta hark esan zidan bitxikeria polita zela, eta merezi zuela.
|
|
|
Nik soldadu joan aurretik armonika eta trikitixa ere jotzen
|
nituen
familian eta lagunartean. Eta orduan bazkalondotan eta abar kantatzen genituen abestiak dira, garai hartan gure gustukoak zirenak.
|
|
|
«Aktoreek euskara klaseak hartu zituzten, bidenabar Ana eta Ernestoren azentuek euskal doinua har zezaten. Jorge Oteizarengana ere eraman
|
nituen
, Euskal Herria ulertzen erakuts ziezaien»
|
|
|
Haiek pertsona sentiarazten ninduten, eta hori eskertuko diet. Gero ez, geroztikan talde gehientsuenetan arraroa sentitu izan naiz, arraroa batez ere ez baduzu ahaleginik egiten arrarotasuna disimulatzen, eta nik ez dut ahaleginik egin. Orain dela urte mordo bat, adibidez, Galeusca batera joan nintzen Kataluniara idazle mordo batekin batera, eta Bartzelonan nire lankideen emazteentzat opariak erosi
|
nituen
. Baina ez bat, agian lau:
|
|
|
». Lagundu dit, bai, hemen egon izan banintz biziko ez
|
nituen
beste gauza asko egiten ditut
|
|
|
Txarrena da ganadua etxean edukita, harrobira joaterako haiei jaten eman behar izaten niela, eta goiz jeiki. Umeak ere eskolara neuk eramaten
|
nituen
goizean, eta ekarri ere bai iluntzean.
|
|
|
Eta apustua jokatu nien bieri, eta irabazi. Orduan 63 kilo bakarrik pisatzen
|
nituen
, haria baino iharragoa nintzen. Bakoitzak 60na duro jokatu zituen.
|
|
|
Baina guk etxean ganadua eta abar gobernatzen lana egin behar izaten genuen. Gainera entrenamentuak akituta bukatzen
|
nituen
, batere ohitu gabe nengoen eta aizkoran. Gu basoan aritzen ginen pagoak botatzen eta abar.
|
|
|
argazkiak, diseinoa, albumak lortu... Hasiera batean bi albumetan banatutako 48 postal sortu
|
nituen
. Orain ordea, beste hainbestez osatutako bigarren serie bat burutu dut.
|
|
|
Orain ordea, beste hainbestez osatutako bigarren serie bat burutu dut. Posterrak ere egin
|
nituen
postalak promozionatzeko. Baina badirudi ongi saltzen direla, eta eskoletan ere erabiltzen dituzte haurrei irakasteko.
|
|
|
Gaztea naiz, gazteen moduan hitz egiten dut eta gazteen moduan idatzi nahiko nuke. Ez
|
nituen
plastikozko pertsonaiak nahi
|
|
|
Aurretik ipuin labur batzuk idatzita, ez nekien zer nolako harrera izango zuen nobelak. Ipuinekin sariak irabazi
|
nituen
, baina gainerako lehiakideak ezagutu barik, horrek ez zidan esaten ipuin ona zenik. Nobelarekin berdin gertatu zitzaidan.
|
|
|
Eta proiektua aurkeztu nuen, irabaziko nukeenik inondik inora pentsatu gabe. Ez nuen ezer galtzeko eta arriskatzekotan nobela batekin arriskatu behar nuela pentsatu nuen, niretzat ipuinekin jarraitzea errazagoa bazen ere.Hamabost bat orrialdeko lagin bat aurkeztu nuen lehen kapituluarekin eta beste hiruzpalau orritan nobelak izango zuen ildoa, estiloa eta halakoak azaldu
|
nituen
|
|
|
Erraza ez den bezala, mutil horri buruz neska lagunak esaten dituen guztiak esatea. Istorioaren planteamendua hain gogorra zenez, muturreko bi pertsonaia nahi
|
nituen
: askatasunaren bila doan neska eta mutil inuzente memeloa.
|
|
|
Horretan saiatu nintzen behintzat. Halako joko batzuk sartu
|
nituen
horretarako. Eta engainuarena liburuaren gai nagusietako bat da.
|
|
|
Hasieran bakardadea eta memoriaren inguruan idaztea zen asmoa. Baina hasiera eta bukaera bakarrik
|
nituen
eta hori osatzen joan naizen neurrian gai berriak sartu dira. Engainuarena batez ere.
|
|
|
8 urteko haurrei eskola ematen nenbilenean sartu nintzen mundu honetan. Haurrentzako literatur materialak biltzen
|
nituen
, eta gustatzen hasi zitzaizkidan gauza batzuk. Batez ere, tradizio herrikoian oinarritutako literatura izan dut gustuko.
|
|
|
Bilketa horiek guztiak berandu hasi ziren ematen fruituak, ordea. Hasieran, kontu pedagogikoa izan zen; gustatu bai, baina ez nuen uste nik egiten
|
nituen
gauzatxoek ezertarako balio zutenik.
|
|
|
Bi zentzuetan egin nuen. Gero, nire liburuetako lagun horiek aipatu eta eskertu
|
nituen
nolabait.
|
|
|
" Tabakoa txarra da osasunerako" ipuinaren kasuan, adibidez, istorioak kontatzen eman nitzakeen urteak eta urteak. Interrelazioak landu nahi
|
nituen
, zer eragin izan dezakeen gertakizun batek ondoan dagoen pertsona batengan. Azkenean, hasierara bueltatzea izan zen aukeratutako bukaera.
|
|
|
Hona etortzean fakultatean jarraitu nuen.. Pedagogia ikasketak amaituta, hiru hilabetez klaseak eman
|
nituen
San Patricio ingeles eskolan. Gustukoa nuen arren, antzerkirako grinak gehiago ahal zuen.
|
|
|
Hori izan da zailtasunik handiena, berez, motzak diren pasadizoak uztartu ordu t' erdiko dramaturgia egiteko, beti ere Manolitoren mundua islatuz, hau da, Carabanchel auzoa, familia, lagunak, eskola eta abar. Liburuak ez ezik, irrati emankizunak eta" El Pais" eko artikuluak ere baliatu
|
nituen
. Behin materiala pilatuta neukala, fintzen hasi nintzen.
|
|
|
Frantziako argitaletxe baten zifrak entzun
|
nituen
lehengo batean. Saioak argitaratzen dituen argitaletxe bat zen.
|
|
|
Beti barrez ari zitzaidan, inork ez dakien hizkuntza batean idazten dudalako. Halako batean, nire nobelaren zenbat ale saldu
|
nituen
galdetu zidan. Nik" hainbeste" erantzun eta porru eginda geratu zen, bere liburua baino gehiago saldu zelako nirea.
|
|
|
Ume koskorra nintzenetik idi probak maite
|
nituen
. Gero, 11 urterekin hasi nintzen aizkora apustu guztiak, harri jasotzeak, txingak, korrika eta sega ikusten.
|
|
|
Gero, 11 urterekin hasi nintzen aizkora apustu guztiak, harri jasotzeak, txingak, korrika eta sega ikusten. Hemen segalariak ikusten
|
nituen
, harriak jasotzea ere oso gustukoa nuen. Behin batean Larretxeari apustua egin nion:
|
|
|
17 urte
|
nituen
Dublingo pub batean lehenengoz sartu nintzenean. Ingelesa ikastera joan eta, bueltan, euskaraz lehen baino hobeto mintzatzen nintzela ikusi nuen, hara joaten diren beste gaztetxo guztiak bezala.
|
|
|
Bi uztail pasatu
|
nituen
Irlandan, eta Dublin eta Belfast baino ez nituen ezagutu. Geroago, 95eko irailean, diru apur bat bildu eta aspalditik gainezka nuen gogoari kasu eginda, erabaki nuen benetako Irlanda ezagutu behar nuela.
|
|
|
Bi uztail pasatu nituen Irlandan, eta Dublin eta Belfast baino ez
|
nituen
ezagutu. Geroago, 95eko irailean, diru apur bat bildu eta aspalditik gainezka nuen gogoari kasu eginda, erabaki nuen benetako Irlanda ezagutu behar nuela.
|
|
|
Lehendabiziko txapelketa, bigarren mailakoa, 20 urterekin irabazi nuen. Tartean urte batzuk hutsik egin
|
nituen
; saiatu egiten nintzen, baina ez agian behar zen bezala. Bigarren mailan urte batetik bestera txapeldun ateratzea niretzako oso inportantea izan zen eta beharbada inportantzia eman beharrean, itxaropentsuegi azaldu nintzen eta tartean lau bost bat urte galdu nituen, buruz buruko txapelketa irabazteko behintzat.
|
|
|
Tartean urte batzuk hutsik egin nituen; saiatu egiten nintzen, baina ez agian behar zen bezala. Bigarren mailan urte batetik bestera txapeldun ateratzea niretzako oso inportantea izan zen eta beharbada inportantzia eman beharrean, itxaropentsuegi azaldu nintzen eta tartean lau bost bat urte galdu
|
nituen
, buruz buruko txapelketa irabazteko behintzat. Gainera, gero, 22 urte neuzkala, lesio oso larria izan nuen belaunean.
|
|
|
Ez dakit zenbat urte edukiko
|
nituen
nik orduan (32 zituen), baina nik momentu hartan pentsamendu hori izaten nuen, 30 urte bitarte txapelketak jokatu eta gero uztekoa. Gero ikusi da pentsamendu bakarra daukadala, nire gorputzak ezin utzi handia izan duela.
|
|
|
Orduan demostratuta neukan txapeldun izateko abildadea baneukala, baina urte batzuk joan egin zitzaizkidan. Hor izaten ahal
|
nituen
txapela pare bat irabaziak.
|
|
|
Artistikoki ez dut ene burua profesional gisa ikusten. Egin nahi
|
nituen
guztiak egina ditut; ez naiz frustratua. Menturaz, egin dudana baino gehiago eta hobekiago egiten ahal nuen.
|
|
|
Lau urte egin
|
nituen
horrela, gero arraunean hasi eta estropadak irabazten hasi nintzen, Espainiako Txapelketak eta horrelakoak, eta orduan lehorrean gelditu arazi ninduten elektrizista. Baina beti itsaso inguruan ibili gara gu, beti kresala azalean, beti gazituta!
|
|
|
Gero Madrilen nire kontura ikasi nuen. Alemaniara joan nintzen eta han ikastaro batzuk egin
|
nituen
. Gero Parisen, Schonberg austriarraren ikasle batekin ikasi nuen XX. mendeko konposizio teknika.
|
|
|
Kredituen abesti nagusia da. Pelikulari buruz nik neuk egin
|
nituen
teoria zenbaitetan oinarrituta atera nuen. Madrildik Iruñerako bidean autobusean nindoala, biolontxelo oinarri bat konposatu nuen eta Sanferminak zirenez, mahai gainean utzi nuen.
|
|
|
Gurasoak Iruñekoak dira. Nik zortzi bederatzi urte edukiko
|
nituen
, eta buruan sartu zitzaien etxean denok ikasi behar genuela euskaraz. Orduan hasi ginen euskara ikasten apaiz batekin.
|
|
|
Lehenengo diskoan, abestiak erori egiten zitzaizkidan gainera, abestiek harrapatzen ninduten ni. Kanta asko egiten
|
nituen
. Bigarren honetan abestien bila joan naiz momentu askotan, gehienbat hitzetan eta melodietan.
|
|
|
Artea, historia, geografia... zientzia eta literatura mundu horietan ibilia izatea. Nik horiek ikasiak
|
nituen
, baina ezin nituen erabili zuen garaikoak etorri arte.
|
|
|
Artea, historia, geografia... zientzia eta literatura mundu horietan ibilia izatea. Nik horiek ikasiak nituen, baina ezin
|
nituen
erabili zuen garaikoak etorri arte.
|
|
|
Gure karreran, sermoigintzagatik, literatura unibertsaleko oratoriari garrantzia handia ematen genion: Demostenes, Ciceron eta halakoak itzuliak
|
nituen
, Axular ia buruz ikasia... Hori dena nenkarren eta gero hori agertu egin behar zen bertsolaritzan...
|
|
|
Kartzelan gogoeta egin nuen forma eta abarri buruz. Eta forma aldetik zabalpide batzuk emateko oso bide erraza ikusten nuelako egin
|
nituen
gauzak, kontzientziaz. Bat batekotasunak normalean inertzia bat darama eta bideak estutu egiten dira ez badituzu zabaltzen.
|
|
|
Batzorde Ejekutiboko 18 pertsona aukeratzeko mundu osoko 34 hautagai zeuden. Boto gehienak jaso
|
nituen
eta gero batzorde barruko karguen aukeraketa egin zen, baina, nire abantaila ikusita, idazkaritzarako beste hautagairik ez zen izan.
|
|
|
Beste irizpidea da hitza egokia izatea kontestu horretarako. " Otto Pette" n nik ordura arte erabiltzen ez
|
nituen
hitz dezente badaude ere, ez dut hitz bakar bat ere erabili hiztegiak" hau hala esaten da" diolako. Gutxienez esaldi baten barruan, edo klasiko baten testu barruan kontestualizatuta aurkitzean, eta non eta nola funtzionatzen duen dakidanean, lasai erabil dezaket hitz hori, klasikoarena imitatzen dudan beste kontestu batean.
|
|
|
Marrazkilari hori ni ere banaiz. Liburu asko idazten
|
nituen
, ondo zihoakidan kontua, baina ez nengoen pozik, eta krisi horren aurrean norabide aldaketa baten beharra nuen.
|
|
|
Gustatuko litzaidake lehenengo irakurketa behintzat segidan egitea, lau atal horiek halako hari bat baitute. Intentzioz behintzat, nik azkeneko atalean daudenak aurrekoa irakurrita zuenarentzat idatzi
|
nituen
.
|
|
|
Propio eginda dago: batzuk oso aforistikoak dira, beste batzuk poetikoak, beste batzuk pasadizo kontaerak borroka handiak izan
|
nituen
editorearekin gehienetan narratiboenak edo pasadizokoak direnak kentze aldera, eta nik esaten nion ezetz, erreibindikazio hori zegoela justu hor. Orduan, bertsolari artean nabilela tipo batek zerbait kontatu eta niri kontaera horrek bereziki hunkitu baninduen bere garaian, nik uste dut horrek eskubidea daukala sakontasun usteko beste batzuekin batera egoteko liburu berean.
|
|
|
Euskal literaturan, nik bene benetan gustukoak Sarrionandiaren ipuinak ditut.(...) Atxagaren Obabakoak ere bai; gero egin dituenak ez hainbeste...; Hasieran, berriz, Gabriel Aresti, Xabier Lete eta garaiko euskal idazleak irakurtzen
|
nituen
...
|
|
|
Egun zoriontsuak eman
|
nituen
han, Alde Zaharrean, Katedrale inguruan, Museoan... Horretaz gain, Bilbok duen Ondare Historikoaren hondamendia salatu nahi dut, ez dago batere zaindurik eta galzorian dago.
|
|
|
Irizpen horren giropean egin
|
nituen
1992 eta 1993ko Ararteko txostenen aurkezpenak. Eurogutunaren kopiak ere zabaldu nituen, baina gure politikarien artean nonbait ez zuen arretazko jarrera egokirik izan.
|
|
|
Irizpen horren giropean egin nituen 1992 eta 1993ko Ararteko txostenen aurkezpenak. Eurogutunaren kopiak ere zabaldu
|
nituen
, baina gure politikarien artean nonbait ez zuen arretazko jarrera egokirik izan. Gero, gai horren inguruan Herrialdeko Ombudsmanaren garrantziaz hitzaldiak antolatu genituen Gasteizen.
|
|
|
Gutun horren inguruan, Euskararen ostarteak liburuaren 55 orrialdeetan eman
|
nituen
zenbait xehetasun, iritzi eta adierazpenetan oinarriturik.
|
|
|
Hortik ohartu nintzen mugaz handiko literaturaren aberastasunaz. Eta gidaritza horri esker, hizkuntzak berez ematen digun loturagatik, Euskal Herrian zehar egiten
|
nituen
ibilerek erakutsi zidaten Iparraldean ere ez nintzela arrotz, anaia baizik. Esker onez eskaini nion ongi merezia zuen artikulua,. Yon Etxaide, idazle bikain eta adiskide minaren oroitzapenez?
|
|
|
Gure hizkuntzak betidanik kezkaturik eduki nauenez, historian zehar izan dituen gorabeherak azaldu
|
nituen
Euskararen ostarteak (1998) izenburudun liburuan, edonoren jakinbiderako egokia iruditzen zitzaidan eran. Politikariek maizegi nahasi izan dute hizkun tzen naturtasuna, eta horregatik adierazi zigun Nazio Batuen Erakundeak nola elkar errespetatu, NBEk (ONUk) 1948an agertu zuen adierazpen hartan.
|
|
|
prestatu nuen. Antolaketaren arabera, bi lanok
|
nituen
denboraz eta neurriz mugatuak. Horregatik orain hemen bi lanok gehigarriz eskaintzen ditut.
|
|
|
Honetaz 1998ko irailaren 27ko Egunkaria n. Su etena? izenburudun artikuluan eman
|
nituen
zenbait iritzi, ETA eta GALen arteko borrokak salatuz. Izan ere, nire ustez, historian zehar giza eskubideen alde hain iritzi zintzoak eskaini zituzten Euskal Herriko semeek argi utzi baitziguten bakoitzaren pentsaerak errespetagarri direla; baina, gezurra badirudi ere, hor daude lekuko ideia desberdinetakoen hilketak.
|
|
|
Arabako zenbait euskal idazle irakurri ditugunok ditugu nolanahi ahantzi Aramaioko Pedro Barrutia(), Sabandoko Juan Bautista Gamiz(), Okondoko Jose Paulo Ulibarri(), Gasteizko Raimundo Olabide(), Laudioko Federico Belaustegigoitia() eta abar. Ezta nik gure amagandik ikasi
|
nituen
Gabon kanta gogoangarriak ere, hark bere aita arabarragandik ikasiak.
|
|
|
Baina ez zen ingeniaritza lana berarengana hurbilarazi ninduena, euskarari buruzko lana baizik. Orduan hasibainintzen Larresoro Txillardegi, bata zein bestea, erreferentziatzat hartzen, eta behineta berriro irakurri
|
nituen
berak idatzitako artikulu gozatsuak. Eta, zer esanik ez, liburuak.
|
|
|
Jose Luisen eta Jone Forcada ren ezagutzak laster egin
|
nituen
Pierre Xarritton enbitartez Donostian. Jatetxe batean bazkaldu genuen.
|
|
|
–Komentu honetako kontuak ezagutu nahi
|
nituen
nik, eta aspaldi batean bertakoabade izan zinenez...
|
|
|
Une hartan, nik ezagutu ez nuen osabaren irudia etorri zitzaidan burura, aurreanneukan agure hil hurrena ikusita. Ihesi zebiltzan abertzaleak galtzeko asmotankuartelillora joateko prest zegoen fraide erretxina, eta salataria ezkutuan pozoitu edohiltzen utzi omen zuen abade ohi kaskailua, biak ere azken finaren errainu hurbilakberdindurik sumatzen
|
nituen
, nolabait. Misterioaren giltza eskura nuela sentitu nuenmomentu batean, eta orduantxe, barrengo harrak hozka eginda bezala, gorputz erdiaaltxatu zuen Aita Morlansek, eskua niregana luzatu eta eldarnio antzean esaten zuela:
|
|
|
Konturatu denerako ni ez naizela intsektu bat ohartu denerako bere begiak hurbilegi
|
nituen
eta hegal hezurtsuarekin igurtzi egin dit aurpegian.
|
|
|
Baina apurka apurka etxeak desagertzen hasi ziren, lurralde gero eta latzago bati utziz lekua. Eta orduan bai, orduan ondo itsatsi
|
nituen
aurikularrak nire belarrietan. Laino mehe baten erdian gindoazen, bide estu eta amaigabe baten gainean, zelan azaldu...
|
|
|
Mutilek janaria erosi zuten batez ere. Nik konpresak behar
|
nituen
. Euskal Herritik ekarri nituen batzuk, eta nezeserrean eramaten nituen, baina desagertu egin zitzaizkidan.
|
|
|
Nik konpresak behar nituen. Euskal Herritik ekarri
|
nituen
batzuk, eta nezeserrean eramaten nituen, baina desagertu egin zitzaizkidan. Norbaitek eta, larregi pentsatu barik, ri ra hartuko zituen.
|
|
|
Nik konpresak behar nituen. Euskal Herritik ekarri nituen batzuk, eta nezeserrean eramaten
|
nituen
, baina desagertu egin zitzaizkidan. Norbaitek eta, larregi pentsatu barik, ri ra hartuko zituen.
|
|
|
Kontua da taberna batean denbora luzea egon eta gero, erabaki genuela beste batera joatea. Beno, ba beste horretara sartzean, aurpegi ezagunak ikusi
|
nituen
. Rocíoren lagun haiek, Killarneyn gosaltzen ikusi genituenak.
|
|
|
Baina berba gutxi egin zuen, eta bazirudien bere lana gehiago zela gure arteko hizketaldia kontrolatzea. Lehendik ere, mutil hauek ikusi
|
nituen
unetik, ez nituen oso gogoko izan; eta, zer esanik ez, Ralph haren portaera gorrotagarria egin zitzaidan.
|
|
|
Baina berba gutxi egin zuen, eta bazirudien bere lana gehiago zela gure arteko hizketaldia kontrolatzea. Lehendik ere, mutil hauek ikusi nituen unetik, ez
|
nituen
oso gogoko izan; eta, zer esanik ez, Ralph haren portaera gorrotagarria egin zitzaidan.
|
|
|
Beno, ba Ipar Irlandakoak dira seiak, nongoak ez dut gogoratzen. Duncanek bakoitzaren jatorria aipatu zidan, baina ezin izan
|
nituen
izen solteak baino harrapatu: Belfast, Armagh, Antrim...
|
|
|
Gu geunden lekutik besoak, hankak eta buruak ikusten ziren mugimenduan, zirimola itzela sortuz. Segundo batzuk behar izan
|
nituen
erreakzionatzeko, ez bainuen ulertzen zer gertatzen zen (beharbada, eta ez da broma, edan nuen guztiagatik), eta zurrunbilo hartara hurbildu nintzenerako denboratxoa zeraman bertan Duncanek, borrokan zebiltzanak banatzeko ahaleginetan. Borroka bat zen, bai, Duncanen lagunetako baten eta nireetako baten artekoa.
|
|
|
Segituan gogoratu naiz Duncan eta bere lagunez. Beharbada hitzaldian ikusiko
|
nituen
berriro. Egia esan behar badut, horrek ez zidan kilika berezirik sortzen, batez ere gaueko liskarra gogoratuta.
|
|
|
Aldiz, neu izan naiz maitatua izatearen gogoari heldu eta itsu itsuan aurrerantz joan naizena. Begiak itxi
|
nituen
nahiago izan nuelako sinestea, amestea, itxaropenari gogor oratzea... errealitate puta honi aurrez begiratzea baino. Eta orain, Irlandan eta disket hotz bati esker, G12 kalera eraman duzun egia osoa ari zait agertzen, eta nahi izan arren ezin dut burutik kendu zu zeu zarela kontatzen didana Rocío harekin enrollatu zinela, Jabirekin izandako aferak uste zenuena baino garrantzi handiagoa izan zuela azkenean, eta oraindik ere" Connemara" aipatzen duzu, eta toki horretara zeure bila joan nahi duzula.
|
|
|
Bada, neuk ere zenbait etapa erre
|
nituen
ordurako, eta txita hura oilo bihurtu zitzaidan eta kilkirra gosez hil zen, kilkir guztiak hiltzen diren lez. Arrainetako bat ere uraren azalean agertu zen goiz batez, hosto lehorra bailitzan.
|
|
|
Kaiolan sartu genuelarik, orduak ematen
|
nituen
bere portaera aztertzen, esaterako zerk pozten zuen jakin nahian, edo bere umore aldaketak zenbatekoak ziren irratia ondoan jartzen banion, edo alpistea hiru egunez kentzen banion.
|
|
|
hondartzan geundela gertatu zitzaidan lehenengoz, handik aurrera sarritan errepikatuko zela oraindik ez nekienean. Txemak itsasoa eskaini zidan, eta nire gaztetasunean ilusioz hartu
|
nituen
bere hitzak. Baina gero izarrak etorri ziren, eta zenbait opari are eskuraezinago.
|
|
|
Ikusi gabekoak ezagutu, kale estuetan sartu, edan, paseatu... Baina minutu batzuk aski izan
|
nituen
tentazioan ez erortzeko: Dublin ez da aldatuko, ezta ehun urtetan ere, eta beti izango dut bueltatzeko aukera.
|
|
|
Antza, nik uste nuena baino nekatuago nengoen hegazkineko bidaiaren ostean, eta goizean lotan segitu nuen goxo goxo nire literan. Entzuten
|
nituen
, noski, nire gelakideen joan etorriak, eta kanpoko trafikoaren hotsak, sirena eta klaxonez hornituta. Baina nik lasai segitu nuen ohetxoaren babes epelean.
|
|
|
Oroit hadi bai, xoria, herri berriez: nere aitaz, nere amaz, nigarrez nik han utziez, mintza hakit haurridez eta mintza lagun on hekiez, mintza nihor ahantzi gabe, maite
|
nituen
guziez.
|
|
|
Berak zerotik hastea deitu zion horri. Nik minusak ere dezente ikusi
|
nituen
.
|
|
|
Errepidea eta autoa oso atzean utzi
|
nituen
, eta suposatu nuen udaberrian hura guztia urez beteta egongo zela, baita ni nengoen tokia ere. Herri hartara heltzeko berrehun bat metro geratzen zitzaizkidan, baina ordurako argi ikus nitzakeen etxe guztietako horma eta leihoak; eta askoz ere urrunago, abuztuko beroak eta ortuen egarriak hurrupatuta, urtegiko lau tantak.
|
|
|
Sartu eta bertan gela handi bat zegoen, sukaldea izan zitekeena. Eskailera batzuetatik gora igo nintzen gero, eta lasai bisitatu
|
nituen
etxeko txoko guztiak, dastatuz bezala. Logeletara sartu nintzen, presarik gabe.
|
|
|
kanposantuaren ondotik pasatzean txistu egiten nuen, ozen. Eta artean 18 urte inguru izango
|
nituen
, baina txikitatik neraman zerbait zen, zer egingo diogu ba. Eta beno, urtegia egin zutenetik, abuztuero edo sikatearen erruz herria agerian geratzen denero, etxe honetara etortzen naiz, neska hura noizbait itzuliko delako.
|
|
|
Eta iritsi zen haien akabatzeko orena, eta hiru gizon hurbildu zitzaizkien oreinei: ireki zuten ateska, sartu ziren hiru gizonak, hertsi zuten ateska; atzeman zuten, bi gizonen artean, bereiz zebilen oreina; hirugarren gizonak aiztoa jaso... eta gero, bi oholen arteko zirritutik, odol iturri hura eta oreinaren gorputz dardarak hartua begiztatu
|
nituen
... eta ene begiak eta ene behakoa, bere batez, oreinaren begietan pausatu ziren: ai, oreinaren begi bi haiek, noraezean!, oinazeak iparrik ez balu bezala, zeren, oinaze oinazetsuak bere erpez eta atzaparrez harrapatzen gaituenean, jaun André, galtzen da iparra hegorako bidean, ekia mendebalerakoan, oinazea bera bihurtzen delarik, finean, ipar eta hego, eki eta mendebal, errealitate bakar eta gordin.
|
|
|
Baina, kontu hartan nenbilela, ongi egin ote
|
nituen
kontuak. Izan ere, nengoen tokian nengoela, ez al nuen hagitzez ere hobe neure mihiaren gobernatzea eta isilik egoitea ezen ez ausartki eta ahalkegabeki hitz egitea?
|
|
|
Bai, atearen azpitik zetozen errainu urri erdi itzaliak ziren barrena argitzen zutenak. Eta morroiak ekarri ogi puska eta ur txarroa begiztatu
|
nituen
, ez zehaztasun osoz, baina bai haien iduriak bereizteko moduan. Zenbatetan etorri izan zaidan, ordutik honat, iduri hura, jaun André, neure bizitzako gaurik gautsuenetan partikularzki...!
|
|
|
Eta zein gaitz eta gaitzi egiten zitzaidan hura guztia! Eta nola gutiziatzen
|
nituen
halakoetan aitaren bertze hitz haiek, ene aldeko hautua adieraz zezaketenak behingoz: " Eta orain, hautatu, Joanes"!
|
|
|
Eta, esku batez begi bat estali, bertzeaz so egin, eta habia eta bi mikakumeak begiztatu
|
nituen
nik ere, erraiten nuela:
|
|
|
Eta lurrak entzun egin zidala iduritu zitzaidan, entzun eta ihardetsi, zeren zozo batek egin baitzidan kantu, ene baitarik urrun ez zegoèn haritz baten kukulatik. Eta jarri
|
nituen
hitzetan kantuaren notak, eta hala erran zidaten: " Ni lurra naiz, baina zu ere lurrez zaitut, eta lurrak lurra du sehaska.
|
|
|
Zer mementuak haiek, bai, jaun André, osoak eta bete beteak! Hurbiltzen nintzen teleskopiorat, paratzen nuen begia bere lekuan, agertzen zitzaidan ilargia, aditzen
|
nituen
osabaren hitzak... Baina isil nadin, hain geratzen zaizkit hitzak motz eta hotz, labur eta urrun, neure haurtzaroko paradisuaren deskribatzeko...
|
|
|
Eta mundu mugagabe hartan, osaba Joanikot eta Felisa
|
nituen
nik —jaun Marcel etorri aitzin— aterbe eta gerizpe, eta batek kontatzen zidana bertzeari jakinarazten nion. Eta, noiz eta Felisari esplikatu bainion ezen teleskopiotik ilargiaren mendiak eta haranak ikusi nituela eta nekez izan zitekeela hura Jainkoaren begia, zeren, nola Jainkoa baitzen perfektua eta akasgabea, hala, ezin eduki zituen, neholatan ere, makar izugarri haiek, orduan, ene inude eta haurtzain izan zenak muturra okertu, eta halaxe erran zidan:
|
|
|
Eta erran dizut ezen, jaun Marcelek utzi zizkidan liburuen artean, Sarako maisuarena zegoela. Eta, hala, hura Baionarat itzuli zelarik —non, derradan bide batez, handik gutirat hil baitzen—, liburua gainetik behatzen hasi eta... ikusi ez
|
nituen
, bada, bat batean, ohar haiek, hainbat orritan eginak! Gehienetan marra bat zen, paragrafo baten goiti beheitikoa hartzen zuena, eta orrialdearen ezkerreko bazterrean —in margine— trazatua; ezkerretarago, berriz, marratik harat, hitz bakar bat, maiuskulaz:
|
|
|
Studioetarako ona zen Mattin, ni bezain ona bai, nahiz eta ez zuen nik nuen memoria, baina hark ez zuen studioetarako nik nuen ardura, zeren buruan ehiza bertzerik ez baitzuen... eta ezpata... eta austriarren arrano inperiala, etxeko armarriaren gainean zegoena... eta zeren uste baitzuen ezen Zenonen dortoka deus guti izan zitekeela arrano inperialaren atzaparretan. Baina haren jokamoldea, bertzalde, ez zen guztiz arrotza gure etxean, aitak anitzez ere gehiago miresten zituenez gero Mattinek egozten zituen oilagorrak, basurdeak eta oreinak, nik studioetan ehizatzen ahal
|
nituen
ahate filosofikoak baino, osaba Joanikotek erraiten zuen bezala, konparazione.
|
|
|
Baina Mattinekin
|
nituen
harremanetan, ni nintzen beti galtzeko, zeren, oratoria eserzizio haietan ere, oro har, hura baino trebeagoa nintzen arren, iduriz bainintzen trebeago: izan ere, gero, bizitza errealean, nik erabil nitzakeen mila hitzen aitzinean, Mattinek bakarra edo bakar batzuk erabiltzen zituen, guztiz mintzen nindutenak eta bere mihi ahalkegabeaz jaurtikitzen zizkidanak, ene hitzen kolpatzeko, desegiteko eta xehetzeko, nola okilak enborra, halako suertez, non azkenean bere hitz edo erran bakar hark ene argumentu guztiek baino gehiago balio izaiten baitzuen, nihaur haserretzen, jauzten eta enkoniatzen nintzelako, finean, ez hura...
|