|
2000
|
|
|
Pasako zitzaiola uste
|
zuen
aitak baina, ez horixe. Hurrena joan zitzaionean kontuberari ekin zion.
|
|
|
Gelako ateraino joan, atzean inor ez zegoela ziurtatu, berriz itxi, bere armairurajoan eta paper tolestatu bat atera zuen karpeta askoren azpitik, nire aitaren aurreanparatu zuena sekretu handiarekin. Lehenbiziko aldia
|
zuen
aitak ETA hitza aditzenzuela. Ez da inoiz izan politika gauzen zalea, eta artean, 1960 urte inguruan edo, ez zenbatere sigla ezaguna.
|
|
|
Koadroetan ageri diren zenbait santu eta martiri biluziren antza
|
zuen
Aita Morlansek ohe barrenean etzanda, argalaren argalez ia kontsumitua. Baina, nire begietara, itxura izugarri haren erruduna ez zen horrenbeste aurpegi iharra, edo begi beltz irtenak, bere batatxo berdaxka hura baizik; izan ere, abitu marroi luzea kenduta, gorputza ez ezikbere lehengo duintasun eta goitasuna ere erantzi egin zizkiotela ematen zuen, erlijio gizonaren aurazko itzala galduta gizaki soil, zahar eta gupidagarri bihurturik.
|
|
|
Ihesi zebiltzan abertzaleak galtzeko asmotankuartelillora joateko prest zegoen fraide erretxina, eta salataria ezkutuan pozoitu edohiltzen utzi omen zuen abade ohi kaskailua, biak ere azken finaren errainu hurbilakberdindurik sumatzen nituen, nolabait. Misterioaren giltza eskura nuela sentitu nuenmomentu batean, eta orduantxe, barrengo harrak hozka eginda bezala, gorputz erdiaaltxatu
|
zuen
Aita Morlansek, eskua niregana luzatu eta eldarnio antzean esaten zuela:
|
|
|
Baina itzul nadin aitaren erran hartarat: " Hori bakarrik falta zitzaiguan, familian bertze protestant bat izaitea!" Banekien nik, bai, nor
|
zuen
aitak gogoan, noiz eta hitz haiek xuxendu baitzizkidan; banekien, bai, jaun Esteban Etxegoienen gogaide egin nahi ninduela, familiako lehen luthertar eta ustez bakarrarena, zeinak, noiz eta jakin baitzuen ezen guztia galdua zegoela eta gaztelau tropek inguraturik zegoela, bere burua koldarki hil baitzuen, etsaiari buru egin beharrean, nola egin baitzioten bere bi anaiek, Pedrok eta Eusebiok, Amai... Eta halatan zen gure etxeko ardi beltz hura bi aldiz maradikatua:
|
|
|
Geratzen ez zen bakarra osaba Joanikot izaiten zen, zeinak bere usantzarekin segitu baitzuen: Urbiaingo elizarat aldika joaitekoa... eta hark garbi erakutsi zuen hatsarretik ezen osaba Joanikotek ez
|
zuela
aita Bartolome atsegin, nola honek ez baitzuen hura.
|
|
|
Eta, urtean bizpahiru aldiz, aitak inguruko jauntxoak bildu eta guztien arteko solasetan berdin gertatzen zitzaidan, eztabaida filosofiko teologikoren bat sortzen zenean... nahiz eta hori bakanetan gertatzen zen, zeren eta aita baitzen buru haien artean buru, eztabaiden nondik norakoak fintkatzen eta bideratzen zituena, eta hark laketago izaiten zituen ehizarekin loturikako gaiak... eta bertze jaun gehienek ere bai, egia erran. Baina, nehoiz eztabaida filosofikoren bat sortzen bazen, ikusgarria zen nola ibili behar izaiten zuen osaba Joanikotek soka baten gainean bezala, zuhur eta ausart aldi berean, eta nola izaiten
|
zuen
aita jesuita zelatari, sokatik noiz eroriko...
|
|
|
Baina osabak, halakoetan, gure aita izaiten zuen alde... ez aita berez alde zegoelako, baina, batzuetan, gogaitu egiten zelako eta, hargatik edo, haize freskoa bezalakoak egiten zitzaizkiolako osabaren hainbat argudio eta ateraldi... Eta uste dut ezen alegatzeko moduko bertze arrazoin bat ere
|
bazuela
aitak, aitzinago ulertuko nuena, eta hura zen aita Bartolomeren aurka senti zezakeen jelosia, apezaren eskua gero eta luzeagoatuz joan zelako eta haren itzala gero eta zabalagotuz, bai jauregian eta bai Urbiaingo jendeengan ere... eta zeren aita ez baitzegoen bere boterea bertze nehorekin partitzeko prest. Eta bazegoen, edo egon zitekeen hirugarren arrazoin bat, arestian aipatuaren korolario eta ondore, zeren eta, nola gure aita ezin gogarago senti baitzitekeen aita Bartolomerekin, honek Nafarroari eta Eliza Katolikoari buruz pentsa zezakeenaz denaz bezainbatean, berdin eta orobat senti baitzitekeen desgogara aita jesuitak moralaren eta seigarren manamenduaren alderakotzat zituen ideia ezin hertsiago haiekin, zeinak aitaren kontra bihur baitzitezkeen —Ubarneko dama gaztearen kontu harekin, konparazione—, baldin jesuitaren boterea haziz bazihoan, eta baldin, haztearen hazteaz, behar hainbat indar eta botere bereganatzen bazuen, aitaren kontra ekiteko.
|
|
|
Baina amaren hitzek ez
|
zuten
aita damurako bidean jarri, eta honek erran zion:
|
|
|
Eta, honegatik edo hargatik aitaz ordu arte kexu izan banintzen ere, mementu hartan ez, zeren ezin eskuzabalago jokatzerat baitzihoan, bere bizia ere Mattinenaren faboretan jarririk... eta zeren hura ezin izan baitzitekeen buruan dirua baizik ez duen merkatari baten obra, baina zinezko heroi batena. Eta kontsiderazino haiek ene beldurraren areagotzea ekarri zuten, zeren eta istant hartan nabaritu bainuen ezen bihotzez maite
|
nuela
aita ere, luzaroan mesprezatu eta arbuiatu izan nuen arren.
|
|
|
Eta ezin ahantzi nuen, finean, kontu hari buruzko zure iritzia, jaun André, noiz eta erran baitzenidan ezen apez izaitea munduko gauzarik ederrena izan zitekeela, baina maitasuna eta eskuzabaltasuna ardatz harturik... Eta, hargatik, ez
|
nuen
aita Bartolome bezalako apeza izan nahi, hori ere ezin garbiago nuen, baina apez berezi bat. Zeren eta, arestian erran bezala, Tomas Mororen Utopia irakurri ondoren eta Miguel de Sandovalen komentarioak entzun ondoren, amesten bainuen ezen, jauregiaren itzalaz baliaturik, justizian eta karitatean zimendatu lurralde zerutiar bat eraiki ahal izanen genuela noizbait Urbiainen, non guztiok anai arrebak eta Jain koa ren seme alabak senti baikintezkeen, Plautoren edo Hobbesen Homo homini lupus etik urrun.
|
|
|
—Eta, baldin
|
zuen
aitari ideiaren bat buruan sartzen bazitzaion, ez zuen, ez, amore emanen! —eta arrazoin osoa zuen osabak, zeren halakoa baitzen gure aita, eta zeren ez baitzen, halatan, lehen ezean eta errefusean etsitzerat egiten zuen gizona.
|
|
|
—Altxa hortik, ostikoa jotzerik nahi ez baduk...! —erreprehenditu
|
zuen
aitak berriro.
|
|
|
—Domaia... —erran
|
zuen
aitak.
|
|
|
KORRIDAREN kontu hauek bazterrerat utzi eta bertze zerbaiti ekin nahi nion, baina ezin... Zeren, gogoan
|
dudalarik
aitak arkabuzez akabatu zezena eta zezenaren burua —edo burezurra eta adarrak, hobeki, zeinak urtebete gabe sala nagusiko apal batean ipini baitzituen—, bertze zerbait komentatu nahi bainizuke, aitzina egin baino lehen. Izan ere, erran dizut arestian nolakoa zen edo nolakoa izan zitekeen gure aita, eta orain zerbait eratxiki nahi nuke, haren nortasunari eta haren nolakotasunari buruz.
|
|
|
Ehiza trofeo haiek, gainerat, ez ote
|
zuten
aitaren arrandia eta banteria erakusten, menekoak are menekoago bihur zekizkion amoreakatik, ikuskizunaren ikusgarritasunaz...?
|
|
|
Libertateak, ordea, lur mugikorretarik ninderaman, zalantzaz zalantza, eta nik, batzuetan, zalantza egiten nuen zalantzaz, zeren zalantzak nekatzen zaitu, unatzen zaitu eta erdibitzen zaitu. Eta guti batzuetan pentsatzen nuen ez ote zen hobe arau guztien ontzat hartzea eta nork bere buruari uko egitea, nola erraiten
|
baitzuen
aita Bartolomek, guztiari amen erranez, amen, amen eta amen.
|
|
|
Baina, galdegite horri lotu aitzin, jakinen al nuke erraiten noraino eta zer puntutaraino estimatzen zuen aitak osaba Joanikot? Zeren poltsaren zerbitzuan
|
baitzuen
aitak bere burua, eta zeren deus gutitzat baitzituen —edo izan zitzakeen—, halatan, filosofoen eta zientzilarien teoriak eta gogoetak, poltsa gizentzeko gai ez ziren neurrian. Baina, hau hala bazen eta hala zen, nola estima zezakeen orduan aitak osaba, baldin bufoi gisa ez bazen, eta baldin tarteka organizatzen zituen festetan apaingarri gisa erabiltzeko ez bazen?
|
|
|
—Etenik gabe meditatu beharra duzu, zeren meditazionea baita kontenplaziorako bide eta bizitza spiritualaren harroin —esortatzen
|
ninduen
aita Bar to lomek.
|
|
|
—Jauna —erran
|
zuen
aita jesuitak—, horretan ez dugu antsiarik, baina zure anaiarekin badago beti zertaz kezka eta zertaz mintza... eta hala erran diezazuket ezen ez duela, zuek kanpoan eman duzuen hilabetean, elizarekin dituen obligazinoekin konplitu, zeren, don Laureanok erran didanez, ez baita festa egun bakarrean elizarat joan... Eta haren fama gero eta gaixtoagoa da...
|
|
|
—Bai. Ideia bikaina da hori —erran
|
zuen
aitak, jesuitari beha; gero, niri beha paraturik, erran zidan—: Hiri ere ongi idurituko zaik, jakina...
|
|
|
—Erran nizun ezen Joanikot ez zela traba izanen Joanesen bokazionean... —erran
|
zuen
aitak.
|
|
|
Eta aita Bartolome jauregirat etorri eta, handik gutirat, osaba Joanikotekin Italiarako bidaiatik itzuliz gero, apez izaiteko erabakia hartu zenuen zuk, Joanes, eta orduan are itsuago sinetsi nuen, zu jaio ondoren izan nuen ametseko hitz ustez profetikoetan, zeren Jain koak zinez nahi baitzintuen berarentzat... eta sinetsi nuen, halaber, ezen Jainkoak probidentzialki jarri zizula aita Bartolome, zeure xedearen erdiesteko izan zenezakeen gidaririk argiena. Baina osaba Joanikot ere han zegoen, ahal
|
zuenean
aita Bartolome tentatzen eta narritatzen. Eta aldi hartakoa izan zen, orobat, osaba Joa nikoten deliberamendu hura, bere zakur hari Luthero deitzekoa... baita Madda le nekin joaitekoa ere, bere dorretxerat.
|
|
|
" Ordea, Indiak urrunegi daude ni harat joaiteko... eta hura ez da eneganat etorriko nehork erraiten ez badio, zeren zinez bainago harekin izan nuen jokabideaz damu, eta harekin mintzatu nahi bainuke, hil aitzin..." Haatik, bat batean argi bat piztu balitzaio bezala, erantsi zian: " Halarik ere, gutun bat skriba diezaioket Villagrandeko dukeari, zergatik ez?, zeren haren eskua, bai, luzea baita, eta zeren dukea zorretan baitago etxegoiendarren leinuarekin"; eta, handik aitzina, hire amak kontatu zidaan nola prometatu zion dukeak
|
zuen
aitari ezen markes titulua emanen ziola eta Urbiaingo herria markeserri izendatuko zuela, hire aitak kanoi eta fusilen tratua bete ondoren, baina ezin izan zuela bere hitza bete, zeren, dukea azken urratsa emaiteko puntuan zenean, ahakartu baitzen aldi batez, bertze kontu batzuengatik, erregeren balidoarekin, zeinak ukatu baitzizkion, hartaraz gero, zor zizkion fabore, garazia eta abantail guztia... Eta hire amak hura guztia erran zidaan, eta bertze zerbait ere erraiterat zihoakidaan, baina nik ere hartua nian neure erabakia orduko, zeren, hasteko, itsasoa utzi nuenetik bortz hilabete baineramatzan lehorrean, gogait gaixto eginik, halako suertez, non itsasorat berriro itzultzeko asmotan bainengoen, eta zeren aitzakia ezin hobea izan baitzitekeen hura enetzat ere, Mundu Berria ezagutzeko eta obra on baten egiteko... eta zeren erakutsi nahi bainion neure buruari ezen ez nengoela artean ahiturik, adinean sartua egon arren; eta, hala, arrazoin haiek guztiak buruan nituela, erran nioan hire amari:
|
|
|
Eta etorki txukun eta garbi bat. Eta etorkian
|
zuen
aitak bere buruko mina, zeren eta gure arbasoak agramondarrak izan baitziren Nafarroako gerla haietan, eta haietarik bat, gainerat —jaun Esteban Etxegoien—, luthertar... Bai, egia da ezen gure leinuak, jaun Albert Etxegoienen sasoinean, erregeordearen barkamendua erdietsi zuela, baina, barkamendua barkamendu, beti geratzen zen familiaren historian, bertzeen begiei beha, aldi ilun hura, hodei beltz bat balitz bezala, etorkiko bekatuaren iduriko zerbait izan zitekeena.
|
|
|
—Hori duk hori! —erran
|
zuen
aitak, harriturik, ikuskizun haren aitzinean— Mundurat etortzea merezi dik, honen ikusteagatik...!
|
|
|
—Bai. Eta fusilen eta kanoien tratua betez gero,
|
zuen
aita ere markesa eginen ditek; eta hi ere, aitaren semea haizelako, markesa izanen haiz, biharko egunean; eta ni ere, hortxe hortxe, haren anaia izaiteagatik... eta etxegoiendarrok egun osoan kakategian egonen gaituk, handik aitzina, urrezko mokordoak produzitzen...
|
|
|
Hura bai buru argia! Zeren, egia bada ere han desterruan burua altxatzen ari ginela, baratxegi ari
|
gintuan
aitaren asmoetarako eta, behin batean, harako erran hura egotzi zidaan, nehoiz ere ahantzi ezinen dudana: " Amets batek uzten ez bahau, guztia arriskatu beharra duk ametsaren alde", eta etxeko artadiak bekoz beko genituela, erabaki zian:
|
|
|
Erraiten dizut jakin dezazun ezen amaren gogoa zela etxean kapera baten eraikitzea, eta nik ez dakit aitarekin zer bertze solas izanen zuen, baina kontua da ezen aita sutsuki eta gartsuki atera zela amaren asmo haren alde, eta aldi hartakoa dela, halatan, aitak jauregiaren kantoi batean altxarazi zuen kapera, san Inazioren izenpean... Zeren eta san Inazioren miresle sutsua
|
baikenuen
aita, eta ez saindu gipuzkoarra gizon ezin bertutetsuagoa izan zelako, baina beaumondarren alde guduztatu zelako, nik uste, eta Frantzisko Xabierkoa konbertitu zuelako, orduan ere beaumondarzale batek erakutsi behar agramondar bati Jainkoaren bidea...
|
|
|
—Hortxe daukak, bai! —erran
|
zuen
aitak handik gutirat.
|
|
|
Izan ere, martxoaren 31n —data haren ingurukoak ziren, oker ez banago, Pedro Huizik santa Klararen koadroari eman zizkion hondar pintzeladak— berrogeita hamar urte bete behar
|
zituen
aitak, eta nik ez dakit numero hura seinalatua zelako, zeren mende erdiaren marka baitzeraman, edo aita zinez gizon sentitzen zelako —zeren, Axularrek zioen bezala, gizonak, nehoiz ere izaitekotan behar baitzuen berrogeita hamarretan diru eta hazienda, eta ikusmolde hartarik ezin gizonago izan baitzitekeen—, kontua da ezen festa handi bat prestatu eta organizatu zuela egun hartarakotz, ...
|
|
|
Guztiak orduan ere zurturik utzi genituela. Zeren eta erraiten
|
baitzuen
aitak, konparazione, hura ezinezkoa zela eta bi bolak ziztu bizian aterako zirela, ezinbertzean, lehenak bigarrena jo ondoren. Ordea, kanoiak desarra egin zuenean, bertatik jaurtikirikako bola kasik geldi geratu zen mahai gainean, mahai gainean geldi zegoenak aitzina egiten zuelarik, tximistak hartua bezala.
|
|
|
Gainerako lagunok Unibertsitateko atea jo genuen urte berean, denda mutil hasi zen Zabalguneko merkatu plazako postu batean. Bere hautua izan zen, lekua
|
baitzuen
aita militar erretretatuaren elektrotresnen saltokian, ikuzgailuen eta hozkailuen artean. Frutaz eta barazkiz inguraturik, Charlyk bekaitz guti guri:
|
|
|
Nik banekien gure aitaren hitz haiek" Borondateak, benetako bihotz isurtze denean, ez du neurririk" biribiltasun eder baten errainua eta odol hutsa zutela. Galduak
|
nituela
aitaren hitzak, alegia.
|
|
|
Hotel horrek oraindik baditu orduko zaurien arrastoak. Guk, hala ere, ez
|
genuen
aitaren aztarnarik, eta gerra amaitu eta gerora arte ez genuen ikusiko. Zumaiako hotel hartako egonaldia ezin dut zehaztu, baina laburra izango zen edonola ere.
|
|
2001
|
|
|
zuberotarra aita, Dominique, eta behe nafarra, ama, Theresa. Robert Laxaltek behin adierazi zigunez," Atharratze ondoko auzo batekoa
|
genuen
aita, Laginagakoa. Artzainaren bizi manera maite zuen.
|
|
|
Bederatzi urte
|
zituenean
aita hil zitzaion Dilip i. Geroztik amak eta aitonak etengabe jotzen zuten.
|
|
|
Guri, ohitura lagun, egunoroko huskerietan murgiltze nagiak, halabeharrari amore egiteak ematen digun eraman indarraz zeharo erantzi du. Leturia ez da, beraz, bere aita, baina
|
badu
aitaren eitea, nolanahi ere.
|
|
|
Besteren mandatuz, Arantzazuko batzar aurretik, harako lanak prestatu genituenok aski moduz eta neurriz mintzatu ginen, batasun bidean jar gintzaketen zenbait errepide nagusi erakusteko ustetan edo: hori ikusi nahi
|
duenak
Aita Villasantek iaz argitara zuen liburuxkan ikus dezake10.
|
|
|
Orduan zioten erran Orose handiak: "
|
Zuen
aitek madarikatu dute Erromanotu zituen egun beltza. Egun beneikatzen duzue.
|
|
|
Galdetuak galdetu eta erantzunak erantzun, beharbada uste nuena baino sinpleagoa da kontua. Gaiarekiko lilura eta lanerako kemena beste sekreturik ez
|
du
aita Zavalak. Berez, edonorenesku behar luketen dohainak dira horiek biak.
|
|
|
Ortzegun Santua baitzen, berak ere gurutze bidea egin behar zuela erabaki zuen. Nonbait eta nolabait isuri behar
|
zuen
aitak erein zion kolera. Nabarreria goiti jo zuen, ostatuz ostatu.
|
|
|
– Hire etxean izandu niok gaur goizean, biharko bazkarikoz amurri batzuk eramatera, eta
|
zuen
aitarekin solastu niok. Ez dik nahi hi gure alaba Terexarekin ibiltzea.
|
|
|
– Sorgina ez, deabrua dun hori! –bota
|
zuen
aitak, nola urruntzen zen ikusten zuela.
|
|
2002
|
|
|
Gaztetan egindako oker batengatik bere aitak testamentutik desoinordetuta dagoenez, herentzia hori kobratu ahal izateko edozein gauza egiteko prestatzen da. Garbi
|
du
aitak kodizilio bat gehitu ziola testamentuari, esanaz bere alabak seme alabarik zuela inoiz frogatuz gero, herentzia osoa galduko zuela. Gauzak horrela, bere seme alabak gelatxo batean giltzaperatu eta ezkutatzea baino ez zaio bururatzen.
|
|
|
Jarraian, xehetasunak eman zituen: Granadako probintziako herri batekoa
|
zuela
aita, Alhamakoa, eta ama, Amienskoa. Gero, bere joan etorrien berri eman zuen.
|
|
|
–Nik, ordea, ez
|
dut
aita bezalakoa izan nahi.
|
|
|
–Ezetz. Ez
|
dudala
aita bezalakoa izan nahi –errepikatu zuen Sergiok.
|
|
|
Olatuak sentitzen dira harkaitzen kontra jo  tzen. Itsaslabarra metro gutxira dago, eta  haren gain gainetik aurrera egiten duen burdinazko talaia txiki bateraino eraman nahi
|
nau
aitak, baina ezetz esaten diot. Beldurra ematen didala.
|
|
|
Zuzendaria zer erantzun egon zen une batez. Erantzukizuna argazkilariaren bizkar uztea  zen normalena, hori espero
|
zuen
aitak gero autoan aitortu zidanez, baina zuzendaria teorizatzen hasi zen, ideia orokorren eremuak erantzukizun praktikoak arintzen dituelakoan edo:
|
|
|
Aitak bazekien ez zela nire kontua soilik, ez zen oso bizkorra izan behar jabetzeko jende askok ikusi ninduela hilotzaren aurrean. Baina oso berea
|
zuen
aitak hori; elkarrizketa serio batean beti trabatzen zen. Hiztun ona zen, solaskide atsegin azkarra.
|
|
|
Nik maizterra
|
dut
aita.
|
|
|
Zer erakusten diete orduan gure umeei? Mutiko edo neskatiko batek txartela etxera ekartzen duenean datu pertsonalekin betetzeko eta irakasleak Izen abizenak horren ondoan zenbaki telefonoa jarri badio telefono zenbakia jarri beharrean, zer egin behar
|
du
aita edo ama batek, jakinki pedagogikoki ez dela batere egokia maisuak esandakoa zuzentzen ibiltzea. Adibide hori berori jartzen zidan halako batean euskaraz arazo gabe idazteko gai den irakasle batek.
|
|
|
– Pozik dabil zure ama, eguenean topatu nuen zihoala. Susmoa
|
dut
aitari zakarkeriak apalduz doazkiola urteen poderioz. Zure nebaren gutuna jaso berri dute, Madrildik, badirudi negozioak abiada bizian daramatzala Juanek...
|
|
2003
|
|
|
Jacqueline Urla (Kansas City, Missouri, 1956). Iruñekoa
|
zuen
aita, Granadakoa ama. Atzerrian ezagutu zuten gurasoek elkar, AEBetan.
|
|
|
Zergatik emigratu zuen
|
zuen
aitak?
|
|
|
Hiriburuko" Escuela de Bellas Artes de San Fernando" delakoan izena eman eta margolaritza lantzen saiatu ei zen. Ordukoa edo gerotxoagokoa izan behar
|
du
aitari egin zion erretratuak, 45eko data duena. Sariren bat ere jaso zuen erretratu horrekin eta orduko prentsan erreproduziturik azaldu zen.12 Baina ez ei zen luzaro
|
|
|
Jonasen antzera, jentilen artera bialdu
|
zaitu
Aitaren borondateak, guztiok jakin daigun
|
|
|
Kontzilio berririk ez zen aipu oraino, eta aski
|
genuen
aita Boyer jesuita edo aita Garrigou Lagrange dominikarra entzutea, zenbait urte geroxeago goraipatuak izanen ziren aita Teilhard de Chardin, aita de Lubac edo aita Congar batzuez hitz egiten, asmatzeko zer ote ziren Joana Arkekoaren edo Savonarolaren denboretako inkisidoreak, bai eta zer izan behar zen de Lancre jujearen eta Etxauz apezpikuaren Euskal Herrietan, estatuek eta Erromako elizak, esk...
|
|
|
Esan beharra dago, semea ez daukala alfertzat, era guztietara ere, artabero samarra zarela esaten dizu sarri. Horrelakoa da
|
zuen
aita, bere hitz ezti eta samurren azpian, gezia baino zorrotzagoko esanahiak topa daitezke; agian, horregatik da hain maitagarria.
|
|
|
Alabarentzako eszedentzia eskatu nahi zuen, urtebetekoa. Ez zitzaion aitari urtebeteko eszedentzia interesatzen, klaro; prorroga bat eskatu nahi
|
zuen
aitak alabarentzat. Eta prorroga nahi zuen alaba biolinetik zintzilikatzeko berriro eta taldearekin jarraitzeko eta kontraturen bat sinatzeko, disketxeren batekin.
|
|
|
Don Kosme hilda gero, herriak alkate berria izendatu behar zuen. Orain, ordea, don Kosmeren semeak –don Justinianok– ez
|
zuen
aitaren kargurik zuzenean heredatuko, aitak aitonagandik heredatu zuen bezala. Azpilgo herria itzarririk baitzegoen, eta hauteskunde demokratiko batzuek erabaki baitzuten etorkizuna.
|
|
|
–Konforme –erantzun
|
zuten
aita semeek batera.
|
|
|
Beti oinez. Gustuko
|
ditu
aitak paseoak. Azkar ibiltzeko ohitura du.
|
|
|
Aitak ez zion eskua bizkar gainetik kendu saioak iraun zuen denbora guztian. Gustuko
|
zuen
aitak keinu maitekor hori. Paseatzera ateratzen zirenean  askotan sentitzen zuen bere eskutzar hori lepoaren gainean.
|
|
|
Betidanik izan duzu erraztasun berezia irakasleengana arrimatzeko, ez duzu-eta ama alferrik eduki institutuko Eskola Kontsei  luan sartuta, bazterrak nahasten âeta Guraso Elkartean, eta Emakume taldean, eta Auzo Elkartean... â. Edonola ere, beste edozein irakaslerekin ere larri ibiliko zinen esateko ezin zenuela azterketa egin, ezinegona
|
zenuela
aita gaur bertan askatu behar dutelako, kartzelan hogei urte pasatu eta gero. Manifa eta mobida guztietan sartuta ibiltzen den irakasle enrrollatu horri ere ez zenioke esango.
|
|
|
Misioak hasi behar zuenean, Kabildoa sakristiatik irteten zen, eta, herritar guztiekin batera (eta inguruko herrietatik hurbildutakoekin), misiolariek ostatu hartu zuten lekura (hospizioa, normalean) joaten ziren haien bila. Arratsalde hartan dotrina predikatu behar
|
zuen
aita misiolaria Gurutze handi batekin eta kanpaitxoarekin jaisten zen, eta bere kidea âsermoia esateaz arduratuko zenaâ berriz, Ama Birjinaren estandartearekin; elizara joaten ziren denak prozesioan, apaizek misioko bertsoak euskaraz kantari eta herritarrak kantuz haiei erantzuten. Arratseko laurak aldera hasten zen misiolaria bere dotrina esaten, hiru ordu laurdenekoa, gutxi gorabehera; hurrena sermoia zetorren, beste honenbeste irauten zuena.
|
|
|
— Nor
|
du
aita —esan nuen nik— eta nor ama?
|
|
|
Erabaki hori hartzeko, Papinianok hauxe pentsatu zuen: semeak edo alabak ez dizkio bere ondasunak kentzen amari; haatik, ondasun horiek xedatzeko ahalmena
|
duen
aitak eman dizkio horiek arrotzari.
|
|
2004
|
|
|
Joellen aitak aspaldian utzi zuen arkitekto lana bere denbora osoa lezeei eskaintzeko eta orain dela 50 urte baino gehiago lezeetako ateak ireki zizkion jendeari. Geroztik helburu berbera
|
dute
aitak eta alabak, ikerketa zientifiko eta turismoaren orekari eustea, garatu eta zaintzea.
|
|
|
Beste dogma bat, berdin dela gizon eta emazte batekin ala bi gizon edo bi emazterekin, aitak eta amak paper bera jokatzen ote lukete haur baten heziketan? Haurrak harreman berak ote
|
lituzke
aita eta amarekin. Nork du haurra bere sabelean egiten bederatzi hilabetez, gau eta egun bere sabelean erabiltzen?
|
|
|
Etxean hamaika anai arreba ginen. Nik hamahiru urte
|
nituela
aita hil zen, eta ama gelditu zen denen kargu. Orduan, burutik ez da oso listoa izan behar asmatzeko gure momentuan beharra ezagutu genuela.
|
|
|
Hasteko
|
zuen
aita Miguel Castells Adriansens i buruz nahi nizuke galdetu. Gazteenek ez dute izen horren berririk izango seguru asko, baina berrogeita bost urtez gorako gipuzkoar askok gogoratuko dute gizon hura:
|
|
|
Hil egin da Juan. Bihotzekoa
|
zuela
aitak eta, hari disgusturik ez emateko esan zien Don Julian medikuak haren seme alabei baina, disgustuz hil dute. Horixe da azkena!
|
|
|
Emantzipatu gabeko seme alabek epaiketan agertzeko gaikuntza dute, horretarako legearen arabera baimenduta ez badaude, edo guraso ahala
|
duen
aitak edo amak baimenik ematen ez badie.
|
|
|
a) Seme edo alaba adingabearen gaineko guraso ahala
|
duen
aitak edo amak. Adingabea hamabi urtekoa baino nagusiagoa izanez gero, berak ere eskaera sinatuko du.
|
|
|
Seme edo alaba ezgaituaren gainean guraso ahala luzatua
|
duen
aitak edo amak; ezgaitu horrek adostasuna emango du edo ez, ezgaitasuna adierazten duen epaiak xedatutakoaren arabera.
|
|
|
Erregela horren salbuespen gisa hartuko dira guraso ahala
|
duen
aitak edo amak egindako salmentak. Horrek aurretiazko baimen judiziala besterik ez du behar salmenta egiteko, Fiskaltzaren eta Hipoteka Legearen 205 artikuluan izendatutako pertsonen entzunaldiarekin.
|
|
|
Gorroto
|
dut
aita.
|
|
|
Yutak maite
|
du
aita, nahiz eta gorroto duela esan.
|
|
|
|
Zuen
aita bilatuko dugu.
|
|
|
«autor veracísimo que, al tratar del cambio de a en e cita este ejemplo» (64). Berak herrian aita seme batzuei en tzuna, Kanpionek ez ezik, aita Uriarteren bertsoetan ere badatorrela gainera tzen
|
du
aita Akesolok (65). Hain anarkia handia aurkitzen den ortografiaren gainean, ordea, ez dira irizkideak.
|
|
|
utziriko gauza hauek guztiak zergatik ematen dizkidan jakin nahi dudalako; zergatik orain eta ez hasieran. Seme batek beti
|
duelako
aitaren beharra edo alderantziz, eta hori ez zaio inoiz ukatu behar. Baina badirudi amak zergati batekin egin duela hau, beldur, errespetu edo maitasunagatik agian; ez dakit, ez dut ulertzen.
|
|
|
Ahalegin handiak egin behar
|
ditut
aitak idatzirikoa ulertzeko. Lubakietan nola idatziko zuen pentsatzen jarri naiz.
|
|
|
Nonbait, lur azpian, edo nork daki, agian ezta hori ere. Ikusitakoa ikusita, bertatik sentitu nahi
|
dut
aitak jasandakoa. Nire begien aurrean ikusi nahi dut nire etxea edo etxe izan zena; zein den nire herria, familia, azken finean nire nortasuna.
|
|
|
Neure baitako uzkurkeriak ez zidan gehiago erraten uzten. Eta uste
|
dut
aitak hala ulertu zuela.
|
|
|
–Amesgaiztoa izan behar zuen –erran
|
zuen
aitak, hunkiturik.
|
|
|
–Hementxe daukat hainbestetan idazteko asmotan egon naizen baina sekula horretarako adorea bildu ez dudan eskutitza –erran
|
zuen
aitak, makinaz idatzitako orri bat ateraz tiradera batetik– Orain dela astebete bidali nuen Berlinera honen kopia. Oraindik ez dut erantzunik jaso, baina nire erabakia tinkoa da.
|
|
|
–Dirudienez, erabaki dute zuri austriar nortasuna ematea –azaldu zidan Mitxelenak– Batez ere azentuagatik, alemanei zure hizkera arraroa irudituko balitzaie ere. Izan ere, zuri buruz hitz egitean, Lasartek erran zien aspaldi hila
|
zenuela
aita...
|
|
|
–SSetako guardien bizilekua –erran
|
zuen
aitak. Haren ahotsa urruna iruditu zitzaidan, buru barnean kezkaren bat erabiliko balu bezala.
|
|
|
–Hauxe da nire ikasgela –erran
|
zuen
aitak. Gela estu eta soil batean ginen.
|
|
|
Une batez gizon hura besarkatzeko gogoa hain izan zen bizia, non malkoak sentitu bainituen nire begiak erretzen. Uste
|
dut
aitak ere antzeko zerbait sentitu zuela, baina azkenean biotako inork ez zuen ezer egin. Gelako atea itxita, isilean eta presaka atera ginen patiora.
|
|
|
–Unetxo bat besterik ez da izanen –erran
|
zuen
aitak.
|
|
|
–Koadro alu hori...! –esan
|
zuen
aitak, beheko solairuan herrenka ikusi ninduenean.
|
|
|
–Hauxe bai kointzidentzia! –esan
|
zuen
aitak.
|
|
|
seme bakarra, eta marikoia! –bota
|
zuen
aitak.
|
|
|
–Mila! –oihukatu
|
zuen
aitak, pozez gainezka.
|
|
|
–Edo Maradona... –erantsi
|
zuen
aitak, begiak zabalik.
|
|
|
Eta ez al ditu gure mutilak Lopez Ufarte eta Maradona ispilutzat hartu behar aurrera egiteko? Nik hori esan nahi nuen –bukatu
|
zuen
aitak, hura ez baitzen berehalakoan isilduko.
|
|
|
–Eta haurrak ezkutuko akatsen bat balu, edo herentzia gaiztoren bat amaren aldetik...? –esan
|
zuen
aitak.
|