|
2000
|
|
|
Tabernan hasi nintzen, lagunartean. Udazkenean, gaztetxoak ginela, gaztain erre janak egiten
|
genituen
. Txabola batean gaztainak erre, sagardo berria etxetik eramango genuen eta herrira jaisten ginenean udaletxeko arkupetan elkarri bertso berritan edo bertso zaharrak kantari jarduten genuen.
|
|
|
Baina hori dena hala izanik ere, esan behar da herri bezala asko aurreratu dugula. Garai batean ez
|
genituen
nortasunak ere gurekin ditugu: hor dago Ertzaintza, gure diruak ere neurri batean guk gobernatzen ditugu eta horrela abantaila asko eta asko ditugu.
|
|
|
kitarra mota guztiak, akordeoia, xirula, pianoa, saxoa, bateria... Bi disko tipi eta album doble handi bat grabatu
|
genituen
. Orduan aldatu genituen gure kantuen gaiak eta moldeak hein batean.
|
|
|
Bi disko tipi eta album doble handi bat grabatu genituen. Orduan aldatu
|
genituen
gure kantuen gaiak eta moldeak hein batean. Gai politiko soilak aipatzetik kezka sozialak aipatzera iragan ginen.
|
|
|
Kantaldiak pixka bat antzerki moldean ematen hasi ginen, eta herri tipietan bereziki kantatzea deliberatu genuen. «Aita Seme Laborari» izeneko diskoan herria gaztez hustutzen ari zela, eta gurasoen penak kantatzen
|
genituen
. «Laborari Langile eta Nagusia» delakoan berriz sozial mailan bizi ziren arrankurak kitzikatzen genituen.
|
|
|
«Aita Seme Laborari» izeneko diskoan herria gaztez hustutzen ari zela, eta gurasoen penak kantatzen genituen. «Laborari Langile eta Nagusia» delakoan berriz sozial mailan bizi ziren arrankurak kitzikatzen
|
genituen
.
|
|
|
Herri honetan biziz gero, bakoitzak herrian bertan bere borroka eraman behar zuen. Gero, bat edo beste preso izatea, taldeko izan edo ez, gauza horiek normaltzat hartzen
|
genituen
. Badakit batzuek Guk taldea IKren eledun edo bozeramailetzat zutela.
|
|
|
Talde bezala deliberatu genuen taulen gainean ez agertzea eta hortaz ziur naiz. Duela hilabete bat afari bat egin genuen Baigorrin, eta duela 30 urte abestu kantuak eskaini
|
genituen
; inon grabatu ez direnak. Afarian zirenek erraten ziguten lastima zitekeela abesti horiek galtzea.
|
|
|
Orokorki irabazten ari garela uste dut; optimista naiz. Duela hogeita hamar urte abertzaleek erraiten
|
genituen
gauzak egun sozialistek eta eskuindarrek asumitzen dituzte nolabait. Ez dute ukatzen euskalduntasuna bederen.
|
|
|
«Amenabar eskubaloi taldea Ohorezko B mailan ari dela, hondartzako futbol txapelketa, eskolarteko lehiaketak, surfa, pilota, eta abar. Duela bi urte arte zuzeneko kirol emanaldiak egiten
|
genituen
. Baina kamera bakarra zelaia parean jarrita, ez zen eramangarria, jendeari astuna egiten zitzaion.
|
|
|
Nik soldadu joan aurretik armonika eta trikitixa ere jotzen nituen familian eta lagunartean. Eta orduan bazkalondotan eta abar kantatzen
|
genituen
abestiak dira, garai hartan gure gustukoak zirenak. Oroitzapen asko ekartzen dizkidate gogora, eta hain zuzen horregatik aukeratu ditut.
|
|
|
«Umetan zinema erreferentzia gune bilakatu zen niretzat. Handik ateratzen
|
genituen
ereduak, handitzerakoan zer izan nahi genuen jakiteko. Zoritxarrez, ageri ziren ereduak ez ziren erakargarriak.
|
|
|
Mutilak astronauta, abenturazale edo `cow boy' izaten ahal ziren. Emakumezkook berriz, bi rol baino ez
|
genituen
aukeran: santa edo emagalduarena.
|
|
|
Ez gara inola ere errudun sentitzen. Guk ez
|
genituen
tresna guztiak arazoa ondo bideratzeko. Nolanahi ere, gure asmoa ETA desagertzea da, eta euskal nazionalismoa modu demokratiko batez espresa dadin gizarte libre batean.
|
|
|
Igandero eta feria egunetan ere bai. Azpeitian 2 errealetan saltzen ziren eta erraz ikasten
|
genituen
haiek. Horri esker gelditu naiz irakurtzen ahaztu gabe!
|
|
|
Guk hiru mila pezeta jokatu
|
genituen
aizkora apustuan, eta garai hartan asko zen hiru mila pezeta. Eta Keixetak ere horixe esan zidan:
|
|
|
Guk 15 urte izango
|
genituen
erromeriara joaten hasi ginenerako. Aittolako gainean hemen inguruko erromeriarik onena izaten zen, Elgeta trikitilaria eta izaten ziren jotzen.
|
|
|
Gogoratzen dut Uztapidek 91 herritan kantatu homen zuela urte batean, eta hura ikaragarria zen ordurako. Eta guk, gure arlotean, izan
|
genituen
120 saiora inguratzen ziren urteak ere! Orain, berriz, Egañak eta Sebastianek ehun saiotik gorako urteak asko izan dituzte.
|
|
|
Sondikatik Londresera, Londresetik Johanesburgora eta handik Windhoerako (Namibiako hiriburua) bidaia hegazkinez egin genuen. Ondoren bi aste igaro
|
genituen
Namibian, hamar egun Monzoneko Iparraldean eta bi Zimbawen. Ondoren lankide batek animatu ninduen lana lehiaketara aurkeztera.
|
|
|
Sorbonan edo Eusko Jaurlaritzaren Gers karrikako lehen egoitzan, kasu. Agirre lehendakariak errezibituak, han egin
|
genituen
lehen bilkurak. 1956 urtean, Duban karrikako oraingo egoitza erosi genuen.
|
|
|
Ipuin bat idaztean tonu jakin bat ematea bilatzen dut eta liburuari kohesio bat ematearren umore beltz tonu hori zutenak aukeratu
|
genituen
. Argitaletxeari beste ipuin bat ere proposatu nion libururako.
|
|
|
Guk presoen mintzakidetzaren izenean gutun bat jaso genuen mobilizazio aste hau deitzeko. Ondoren, alderdi, sindikatu eta eragile guztiekin banakako bilerak burutu
|
genituen
. Konpromiso maila ezberdinak zeudela ikusi genuen; hala ere, guk nork bere neurrien araberako ekintzak burutzera gonbidatu genituen, esanez, aste honetako disenua ez zela helburu bat, baizik eta abiapuntu.
|
|
|
Ondoren, alderdi, sindikatu eta eragile guztiekin banakako bilerak burutu genituen. Konpromiso maila ezberdinak zeudela ikusi genuen; hala ere, guk nork bere neurrien araberako ekintzak burutzera gonbidatu
|
genituen
, esanez, aste honetako disenua ez zela helburu bat, baizik eta abiapuntu.
|
|
|
Bada, umetan ikastolan obrak taxutzen hasi ginen, eta lehengusuekin ere gure antzezpentxoak egiten
|
genituen
etxean, sarrera eta guzti kobratuz. Hona etortzean fakultatean jarraitu nuen..
|
|
|
Bai, egia esanda, hamalau bat urte egin
|
genituen
han. Hasiera hartan obrak elkarlanean prestatzen ziren, denen artean egiten zen dena.
|
|
|
Hitzekin jolasteko gogo hori... oso antzekoak ziren hirurak. Baina bereizten
|
genituen
, bagenekien bakoitza nork egina zen. Idazle horiek asko eragin dute estiloan, baina ez hainbeste edukian eta esanahian.
|
|
|
Horretan gure belaunaldia sanoa da, bakoitzak bere giroa du eta horixe islatzen du. Bildu egiten ginen, bazkariak egiten
|
genituen
, baina batak bestearen poemak irakurtzen hasi eta esaten genuen: " Zertan gabiltza?
|
|
|
Hainbeste zabor botatzen diguten garaian estimatzekoa da Kurlanskyk digun maitasuna. Reno Nevada Unibertsitateko euskal bildumako liburuak
|
genituen
lehen ingelesez gure herriaren ikuspegi aski orekatua ematen zutenak. " The Basque History of the World" honek, berriz, Renoko testuen mugak hautsi (EEBBetan baino ez dira zabaltzen) eta gure artean dibulgazioa izango duen liburua izatea lortu du.
|
|
|
Askotan bezala, besteren proposamenaren untzian polizoi sartuta iritsi nintzen bertara. Fundamentu pittin bat zuten lagunei eskerrak, udaberrian bidaia txartel eta abarrak lotu antza utzi
|
genituen
. Ez zegoen atzerako aukerarik; bat, bi eta hiru, Korsikara!
|
|
|
Galeria izeneko" postal" honetan, kometarekin jolasean eta gure gorputz lirain biluziak itsasoari eskaintzen eman
|
genituen
bi egun. Mediterranioa guretzat oso osorik, ur epeletako baleak sirena ginen orain, olatuen sehaskan kulunka. Dena zoragarri, gendarme mutur luzeen" zodiac" bat guganaino heldu zen arte:
|
|
|
San Mikel katedralean irakurri nuenez, natibo gazte bat ortodoxoen martiri saindua orain eriak moztuz ankerki torturatu eta odolustuta hil zuten gure herrikideek, bere fedeaz arnegarazi nahian. Orduan ere, tolerantziaren etsenplu
|
genituen
asko.
|
|
|
Azken eztabaida horretan beste aukera bat galdu zen gauza berri batzuk adosteko, eta aukera egon bazegoen. Egunean zehar aurkeztu
|
genituen
emendakinek hori agertzen zuten. EAJk alde bozkatu zituen lehen hiru puntuak, betiere, PSEk laugarrenaren alde egingo zuelakoan.
|
|
|
Orain dela 20 bat urte ikusi genuen Kristo aurreko milurtea, Burdin Aroa hain zuzen, gutxi ezagutzen genuela. Esate baterako hemen Gipuzkoan batzuk ezagutzen
|
genituen
Oiartzun eta Adarra Mandoegiko mendi horietan, baina ez genituen ezagutzen bizilekuak, kastroak edo herriskak. Bat bakarra ezagutzen genuen, Intxurrekoa, Tolosa eta Albiztur gainean.
|
|
|
Orain dela 20 bat urte ikusi genuen Kristo aurreko milurtea, Burdin Aroa hain zuzen, gutxi ezagutzen genuela. Esate baterako hemen Gipuzkoan batzuk ezagutzen genituen Oiartzun eta Adarra Mandoegiko mendi horietan, baina ez
|
genituen
ezagutzen bizilekuak, kastroak edo herriskak. Bat bakarra ezagutzen genuen, Intxurrekoa, Tolosa eta Albiztur gainean.
|
|
|
Abiadura desberdinak daude, lurraldez lurralde egoerak ere desberdinak direlako eta akordioak ere desberdinak direlako. Durangorekin batera, gure bost alkatetzatan
|
genituen
akordioak. EA ere hor dago baina oso ordezkaritza txikiarekin.
|
|
|
Fran tses konstituzioaren eta Europaren ideian adostu ondoren asko hurbildu gara zentristak eta eskuindarrak. Duela hogeita hamar bat urte ezberdintasunak
|
genituen
eta Jakes Abeberrik garai hartan gaudela uste du. Iraganeko eskemetan ainguraturik dago eta Miarritzeko Herriko Etxean duela hamar urte bizi izan genituen gertaeren eskemekin eta klabeekin jarraitu nahi du Abeberrik.
|
|
|
Duela hogeita hamar bat urte ezberdintasunak genituen eta Jakes Abeberrik garai hartan gaudela uste du. Iraganeko eskemetan ainguraturik dago eta Miarritzeko Herriko Etxean duela hamar urte bizi izan
|
genituen
gertaeren eskemekin eta klabeekin jarraitu nahi du Abeberrik. Ezin dugu 1990ko gertaera partikular batek eragin zuen egoeraren ondorioekin bizi betirako; Abeberriren gustuko egoeran beti bizi alegia.
|
|
|
Lehengo urtean sari gehien irabazi zuena Orio edo izango zen, eta pentsatzen dut ez zirela iritsiko 400.000 pezeta irabaztera urte osoan ibili ondoren. Guk 200.000 pezeta irabazi
|
genituen
, 11 hilabetean entrenatuta, eta etxera joan ginen pozik, 500 milioi tokatu balitzaizkigu bezala!
|
|
|
alde batean errepide nagusia, eta bestean erreka. Sukaldetik akabatzen
|
genituen
zozoak eta gainerakoak, bide aldera tiro eginez. Hala ere normalean beste aldera, errekara jotzen genuen
|
|
|
Mendebaleko literatura unibertsalaren hausnarketa egitea, XVIII. mendetik hasiz gaur arte. Eskaini nahi
|
genituen
testuak irakurriz gozatzeko izan behar zuten, liburuan benetako protagonismoa irakurketak duelako. Eta irakasleengan sinisten dugunez, jakin badakigu aukeratuko dituztela beren ikasleentzako egokienak diren testuak.
|
|
|
Joxe Antonio Agirreren irudikoa, hitzeko gizona, nafar kozkorra, abertzalea... ETB martxan jartzeko ilegaltasun denak egin
|
genituen
, baina bere babesarekin. Kultura eta Hezkuntzako diru partidak ez ziren eztabaidatzen, onartzen ziren behar beharrezkoak zirelako, gure ezpata zelako hura.
|
|
|
Testuingurua aldatu zaigu berriro ere, eta hortaz, gauza batzuei buruzko balorazioak egitean egokitze bat izango da. Adibidez, orain urte bat Batasuna prozesuari buruzko
|
genituen
espektatibak eta oraingoak ez dira berak. Duela urte bat nolabaiteko esparrua zabaldu zen, ez dut esango Zutikek errealitatea aldatzeko esparru moduko bat zenik, baina bai behintzat gure ideiek bide bat izan zezaten.
|
|
|
Duela bost urte hasi ginen euskal jolasak errekuperatu eta bultzatzeko proiektuarekin. Horren ondorioz,' Haur jolasen abestiak I eta II' zintak eta CDak kaleratu
|
genituen
. Ondoren, ikastetxez ikastetxe jolasak erakusteko ikastaroak burutu ditugu".
|
|
|
Agian, gehikeriak egin
|
genituen
ba tzuek eta besteek. " Bakea bakea da" kontu hori gehiegi azpimarratu genuen beharbada, ez genien edukiei behar adinako garrantziarik eman.
|
|
|
1 Estatutua hila dago, ez ditu euskaldunon burujabetza nahiak asetzen. Hitz hauek entzun
|
genituen
Gernikan ELAk antolatutako ekitaldian. Bertan, hainbat alderdiren presentzia nagusia zen.
|
|
|
Bideo jokoak izugarrizko harrera ona izan du. Soilik lehen egunean 4.000 ale saldu
|
genituen
. Baina horrek ahalegin berezia eskatzen du.
|
|
|
garai berri hauetan eta gauzak zihoazen moduan, edo autoantolatzen gara mugimendu kultural moduan bertsoaren transmisioa eta hedapena ziurtatzeko, edo bestela ez diogu etorkizunari aurre egingo. Esan liteke bertso mundua nahi genuen lekura joan dela, ez dakigu ongi edo gaizki, baina azken 15 urtetan nahi
|
genituen
pausoak eman ditugu mugimendu bezala.
|
|
|
Dena dela, aniztasuna da ipuin bilduma honen ezaugarri aipagarriena. Pergolako iruzkinean honako ezaugarri hauek aipatu
|
genituen
estiloaz jardutean:
|
|
|
Arartekotzan nengoenlarik, 1993ko urriaren 27tik 30era bitartean, Europako Ombudsmanen hitzaldiak antolatu
|
genituen
Gasteizen, eta une ona bezain egokia iruditu zitzaidan aldi berean Aita Frantzisko Vitoriakoa omentzeko, pertsonaia hau bertakoek zein erbestekoek hobeto ezagutu zezaten. Etorri ziren ombudsmanik gehienek bazekiten nor zen eta giza eskubideen alde zer lan burutu zuen; baina ordurarte gutxik zekiten jatorriz hemengoa zela eta guztiek oso pozik hartu zuten hainbesteko merezimenduz eskaini genion omenaldi hura.
|
|
|
Une hartan, berriak
|
genituen
abertzale taldeen aldetiko autodeterminazio edo burujabetza eskari deiak. Eta, behin eta berriz, berak galdetzen zidan zer uste nuen horretaz.
|
|
|
Eurogutunaren kopiak ere zabaldu nituen, baina gure politikarien artean nonbait ez zuen arretazko jarrera egokirik izan. Gero, gai horren inguruan Herrialdeko Ombudsmanaren garrantziaz hitzaldiak antolatu
|
genituen
Gasteizen. Han, 1993ko urriaren 29an, Tirol Hegoaldeko Ombudsmann den Dr.
|
|
|
Behin egunkarietako ale guztiak eta ETB1 zeinETB2ko emanaldi guztien grabazioa eskuetan genituela, bakoitzaren eduki analisiariekin zitzaion, horretarako diseinatutako fitxa batean oinarrituz. Egunkarien kasuan, artikulu guzti guztiak hartu
|
genituen
kontuan (hamar milatik gora), eta bakoitzarenpisua ponderatu ondoren (Budd eskala baten bitartez), hauexek neurtu genituen: gai, gertaera eta pertsonaien izaera, jatorria, Euskal Herriarekin zuten lotura edo eragina, hizkuntza eta bestelako datu batzuk.
|
|
|
Behin egunkarietako ale guztiak eta ETB1 zeinETB2ko emanaldi guztien grabazioa eskuetan genituela, bakoitzaren eduki analisiariekin zitzaion, horretarako diseinatutako fitxa batean oinarrituz. Egunkarien kasuan, artikulu guzti guztiak hartu genituen kontuan (hamar milatik gora), eta bakoitzarenpisua ponderatu ondoren (Budd eskala baten bitartez), hauexek neurtu
|
genituen
: gai, gertaera eta pertsonaien izaera, jatorria, Euskal Herriarekin zuten lotura edo eragina, hizkuntza eta bestelako datu batzuk.
|
|
|
12 ETBren azterketarako egun osoko emanaldien grabaketa egin zen aukeratutako aste konposatuan, eta horixe aztertu. Neurketak egiteko, segundoka banatu
|
genituen
emanaldiak, eta horren araberaponderatu.
|
|
|
Euskal Surf Federazioak europar ofizialtasuna dauka 1989tik. Urte horretan Eusko Jaurlaritzaren diru-laguntzak izan
|
genituen
eta horrela izan daabuztura arte. Baina hilabete horretanespainiar federazioa sortu zen eta botaegin gaituzte.
|
|
|
Nik bezala, garai hartako euskaltzale autodidakta guztiek, nor ez zenautodidakta, inolako euskal ikasketa arauturik ez zegoen garai hartan?? arreta handizirakurri eta aztertzen
|
genituen
, ikasmaterialik egokiena zirelako ziurtasun osoz. Zer ezote genuen ikasi eta zenbat zalantza ez ote zizkigun argitu, zalantza berriak sortuzizkigun aldi berean?
|
|
|
Hala ere, oroitzen naiz ikusi nuela Monzon-ekin Donibane Lohizunen, 1971ko Pazkoz, gure lehenbiziko Aberri Egun publikoan: debekatua zen, eta ondoriozistiluak eduki
|
genituen
poliziarekin, baita Enbatako buruzagi zenbaitek auzi batirailean.
|
|
|
izeneko liburuekin (bilduma osoa genuen etxean, lauliburuki) izandakoarekin bakarrik konpara dezaket, non. Vidas Ejemplares? titulupean300 pertsonaiaren balentriak eta aurkikuntzak deskubritu
|
genituen
. Orain gogoratu, bakar batzuk baino ez ditut gogoratzen (Alejandro Handia, Bismarck, Darwin, Gandhi, Garibaldi, Amundsen, Kafka, Escriva de Balaguer, Lord Byron, Beethoven, Bakunin...) baina gazte idealista baten irudimena eta abentura gosea pizteko, biografiahaien eragina erabatekoa izan zen, eta liburua itxi ondoren luze mantentzen zirenbertan irakurritako hitzak eta, hitzei esker, nork bere koloreek irudikaturiko imajinakgogoan zintzilikaturik.
|
|
|
Bilbon bilera klandestinoak ezagutzen
|
genituen
ordurako, baina mila komeriaegin behar izaten genuen denak bildu arte, eta amaitzean tantaka eta disimuluz aterabehar izaten ginen areto (sagutxulo) haietatik. Uztaritzen, aldiz, deiak zabalak ziren, lekua eta ordua publikoki jartzen ziren txintxeta batekin edozein hormatan eta, gainera, inork ez zuen kanpoaldean gelditu beharrik, polizia noiz helduko kontrolatzen.
|
|
|
Arriskua zein zen ikusita, aitzakia bat asmatu genuen. Euskal gazteen arteanikerketa soziologikoa egiten ari ginela eta eztabaida taldeak behar genituela esanezbildu
|
genituen
gazteok. Honela, hizkuntzaren azterketaren gaineko susmoa urruntzealortu genuen.
|
|
|
Era berean, eztabaidarako gaiek iritzia emateko errazak eta oparoak izan beharzuten. Hori dela eta, prentsako hiru artikulu asmatu
|
genituen
–gai beraren ingurukoakhirurak, lexiko batasuna mantentzearren; baina aski desberdinak, eztabaida lehenartikuluarekin ez agortzeko?.
|
|
|
Lau talderen eztabaidak jaso
|
genituen
, euskaraz garatutako bi eta erdarazko bestebi. Jasotako materialean, talde bakoitzaren jardunetik ordu laurden bat transkribatugenuen eta hori da azterketa honetara ekarri duguna.
|
|
|
Diskurtsoaren barneko pausen azterketarako lehen hurbilpen gisa, euskara batuanjaulkitako irrati programetatik jasotako grabazioak hartu ditugu; era berean, esataribakarrari dagozkion tarteak baizik ez ditugu hartu. Diskurtsoetan, albiste zatiak bainoez
|
genituen
erabili, esataria aldez aurretik prestatutako testua irakurtzen zebilelagenekien kasuetan. Halatan, kontestua bat dator gure lanaren helburuarekin (testuenirakurketa automatikoa).
|
|
|
Etaezustekoa galanta izan da. Irakurriak, lehendik ere irakurriak
|
genituen
artikulu horiek, gaingiroki bederen, baina ez genuen uste euskal soziolinguistikaren beraren hastapenak horidoro behar genituenik. Izan ere, harrigarriro zehatzak eta sakonak dira hizkuntzaren etagizartearen arteko hartu emanei buruz izkribu hauetan egin zizkigun azterketak.
|
|
|
Ez dut uste sinetsi zidanik, baina bisita legearenak egin
|
genituen
biok, harik eta, gure ohiko elkarrizketa gaien zerrenda amaitu ostean, halaxe bota nion arte:
|
|
|
Kepa Altonagak proiektu honen lehenengo urratsak bideratu zizkigun. Jon Larrañagak eta Iker Etxebestek arreta handiz arakatu dute gure testua, euskararen aldetik
|
genituen
ehundaka akats zuzentzen laguntzeko. Ezin ahantz dezakegu Anderrek emandako laguntza informatikoa, gure baldarkeria eta ezjakintasuna kexarik gabe jasan baititu.
|
|
|
Handik gutxira konpresak erosita
|
genituen
eta prest geunden Lahinchera bueltatzeko. Baina (eta hemen hasten da kontatzeko zailena, hain zuzen ere zoragarriena delako) Ralphek ez zuen Lahincheko bidea hartu, Galwaykoa baino.
|
|
|
Gauza horietaz hizketan geundela, zaratak entzun
|
genituen
gure atzean, eta nire aterpetxeko jendea (nirekin parrandan irten zena) oihuka eta arramaka. Gu geunden lekutik besoak, hankak eta buruak ikusten ziren mugimenduan, zirimola itzela sortuz.
|
|
|
Eta ez sartu soilik, ez jauna. Ederto edan
|
genituen
zirenak eta ez zirenak ere: Guinnessak eta Murphyak, Kilkennyak eta Beamishak.
|
|
|
1990eko egun hartan lan handia egin behar izan genuen udalekuko umeak neka zitezen: mendira eraman
|
genituen
, eta gero piraguaz ibiltzera. Zertarako eta begiraleok gauean parranda txiki bat egiteko, umeen lo sakonaz baliatuta.
|
|
|
Jabi. Egia da beste gehienak ere ezagutzen nituela, aurrez egin
|
genituen
prestaketa ikastaroetatik eta. Baina eguneroko erlazioetan beti igartzen zen nork norekin zuen nahiago.
|
|
|
|
genituen
, eta zer esanik ez dago mendiak baino harago harro altxatzen ei ziren hiriak. Arratsero joaten ginen estaziora, eta arratsero bagoi bakarra hutsik etortzen zen, eta hori zen hiriak existitzen zirela adierazten zigun seinalerik onena.
|
|
|
Ordutegien taulari begiratuta ikasi
|
genituen
, eskolan baino lehenago, ziutateen izenak, eta mito zoragarrien gune bailiran izendatzen genituen guztiak, arratsero.
|
|
|
Ordutegien taulari begiratuta ikasi genituen, eskolan baino lehenago, ziutateen izenak, eta mito zoragarrien gune bailiran izendatzen
|
genituen
guztiak, arratsero.
|
|
|
Bai, geure solas sekeretuak ere izaiten
|
genituen
, eta, nola osabak uste baitzuen ezen Historia gezurraren gainean eraikia zegoela, eta egiaren atxikitzea zela gure egitekoa, hala kontatzen zizkidan, zetozkion bezala, mila historia jakingarri, protestantei buruzkoak edo agramondar eta beaumondarrei buruzkoak —etxeko bertze guztiek ahantziak zituztenak, nahiz eta aitona Nikolasek ahantzi nahi eta ezinean zebilela zirudien—, Arkimedesi e... Baina, handik harat, ez uste ezen osaba mailu bat bezala ibili zitzaidala, bere katixima partikularra irakasten eta egunoroz lezionea hartzen, edo Luthero edo Kalvinen izenak eta haien erranak noiznahi den izaiten zituela ezpainetan.
|
|
|
Eta nik baietz ihardetsi nizun, banekiela zerbait hari buruz, guti bazen ere, zeren eta oroitzen bainuen nola etxean izaiten
|
genituen
solasaldietarik batean apezaren borrokak izan genituen mintzagai...
|
|
|
Eta nik baietz ihardetsi nizun, banekiela zerbait hari buruz, guti bazen ere, zeren eta oroitzen bainuen nola etxean izaiten genituen solasaldietarik batean apezaren borrokak izan
|
genituen
mintzagai...
|
|
|
" Hik irakatsi behar didak orain nolakoak diren tigrearen atzaparkadak...?", baina jakinik ezen ez nuela konbentzituko, eta jakinik, hala berean, eri eta urduri zegoela, sosegurik gabe, etxerantz abiatu ginen... Eta jauregirat iritsi, eta gurasoak kanpoko jarlekuan ediren
|
genituen
, lorategiari beha, zeren eta, martxoko egun bat zen arren, eguzki baitzen eta, eta giro epela zegoen.
|
|
|
Eta entzun genuen, bai, halako batean, burrunbots bat, ihortziri baten idurikoa, leiho zabalduetarik sartu zitzaiguna eta guztiok dar dar batean jarri gintuena. Eta entzun
|
genituen
, halaber, ulu urrun batzuk segidan, hontzarenak edo gizon baten oihuak ere izan zitezkeenak.
|
|
|
Eta goiti igan ginen eta goi argi batek ukitu gintuen bat batean. Zeren eta nola erran eta nola definitu, bertzenaz, osabak eta biok bizi izan
|
genituen
mementu labur bezain bete haiek. Eguzkia goian genuen eta Pisako dorrea behean, eta airea kristal transparent bat zen, substanza spiritossissima, tenuissima e velocissima batek iragana bezala.
|
|
|
Bien artean bera zegoen, aitona Nikolas, zeina betean harrapatu baitzuen aitzinetik zetorren olen krisiak eta beheraldiak, ondikotz. Guztien erranetan, bertzalde, ez zen hartu beharreko neurriak hartzeko gai izan, eta, hargatik, oso mementu gaitzak iragan
|
genituen
jauregian.
|
|
|
" Eta zuk ere probatu zenuke". Eta utzi
|
genituen
dukea eta kondea beren egiteko hartan, atera ziren bertatik denbora luzean egon ondoren, felizitatu zuen dukeak osaba, eta gero erran zuen: " Gaur etorri naiz, eta bihar ez dut huts eginen, zeren, hauek hemen daudela, soberan baitaude gure kakontziak ere"; eta osaba Joanikotek, nola baitzekusan ezen dukea txantxazalea zela, ihardetsi zion:
|
|
|
Baina erran beharra dut ezen, hatsarrean bederen, haserre ediren nuela osaba Joanikot... hain haserre, non ez baitzion kasurik ere egin eskuan nekarkion presentari: sugegorri bat; izan ere, goiz erdian osabaren dorretxeko studiorat nindoala —zeren, jakin zuenetik ezen aitona Nikolasek testamentean urroztarren dorretxea esleitzen ziola, hango goi solairuko gela prestatu baitzuen bere eginbeharretarako; eta zeren, bisitan
|
genituen
handikiak jauregian geratzen zirelarik, dorretxerat egin baikenuen osaba Joanikotek, Mattinek eta hirurok, haiei leku egiteko—; haren studiorat nindoala, bada, dorretxetik ez oso urrun, or baten zaunkak aditu nituen, zeinak baitziren Arkimedesenak, osabak Akilesen ondotik izan zuen orarenak; eta Arkimedesenganat hurbiltzean, oharturik ezen sugegorri batekin ari zela, lurrean bizpahiru urrats...
|
|
|
Haiek eta gu nahasirik gindoazen bi zalgurditan, leizetik hurbil samar iragaiten zen ohiko bidetik. Eta, hala, iritsi ginen puntu hurbil hartarat, lotu
|
genituen
zaldiak, utzi genuen morroietarik bat han zaldien zaintzen eta begiratzen, egin genituen oinez hirurehun bat urrats, eta leizearen ahorat heldu ginen, zeina basoarekin mugatzen zuen zelai batean baitzegoen, gain batean. Leizearen ertzean baziren bizpahiru haritz solte, adarrak harat honat hedaturik zituztenak, haietarik bat edo bertze leizearen alderat.
|
|
|
Haiek eta gu nahasirik gindoazen bi zalgurditan, leizetik hurbil samar iragaiten zen ohiko bidetik. Eta, hala, iritsi ginen puntu hurbil hartarat, lotu genituen zaldiak, utzi genuen morroietarik bat han zaldien zaintzen eta begiratzen, egin
|
genituen
oinez hirurehun bat urrats, eta leizearen ahorat heldu ginen, zeina basoarekin mugatzen zuen zelai batean baitzegoen, gain batean. Leizearen ertzean baziren bizpahiru haritz solte, adarrak harat honat hedaturik zituztenak, haietarik bat edo bertze leizearen alderat.
|
|
|
Donibanerat heldu ginenean, Urbiaindik harako bidea buruhauste handirik gabe egin ondoren, Arkimedes ere lagun genuela, osabak denbora hartan berarekin ibiltzen zuen or leiala, han berean ediren
|
genituen
Alessandroren untzia eta haren marinelak geure aiduru, Veneziarat itzultzeko kontuan.
|
|
|
Izan ere, Alessandro de Novara jauregirat heldu zen egun berean, amesgaizto bat izan nuen gauez, eta amesgaizto hark iratzarri ninduen. Ez dakit amets haren arrazoina ene ezinegona ote zen, bidaiaren kontu harekin urduri nengoelako, edo afalorduan izan
|
genituen
konbertsazioneak ote zeuden guztiaren azpian, zeren haietarik batean Alessandroren gidariak aditzerat emaiten baitzigun ezen bazirudiela egun batzuk lehenago bidelapurrek noble batzuen kotxea akometatu zutela, eta noble haietarik bat hil zutela ez dakit non, eta zeren ene ametsa guztiz haren idurikoa izan baitzen: Urbiaindik Donibanerat gindoazela osaba, Alessandro eta hirurok, bat batean bidelapur batzuk atera zitzaizkigun... eta, zalapartaren erdian tiro baten hotsa entzun, eta Alessandro lurrean ikusi nuen zerraldo, bekokian zulo bat zuela eta zulo hartarik odola zeriola.
|
|
|
Baina lehendik erran nizuke, benturaz, nola iragaiten
|
genituen
gauak osabak eta biok, ostatu edo benta bateko gela berean komunzki, nor bere ohean eta Arkimedes zoko batean, ene hainbat jokabideren ulertzeko inportant izan daitekeelakoan. Izan ere, osabak zurrunga egiteko ohitura zuen, eta, nahiz eta gehienetan ez nituen haren zurrungak aditzen, loak ni hura baino lehenago hartzen ninduelako eta behin loak hartuz gero nekez itzartzen nintzelako, halarik ere, guti batzuetan, astean behin edo, hura ni baino lehenago lokartzen zen, eta halakoetan ez nuen gozorik izaiten, zeren urduri jartzen bainintzen eta nekez hartzen ninduen loak eta nekez egiten nuen lo handik aitzina eta, egiten nuenean ere, urduri egiten nuen, eta urduriago jaikitzen nintzen, finean.
|
|
|
Hala, bada, kontua da ezen Bolognatik jalgi behar izan genuenean, gau haietarik bat eman nuela, osabaren zurrungen artean, erreus eta ekurugaitz; eta, Bolognatik jalgi berriak ginelarik, berriz, tormenta izugarri bat izan genuen —euria goian behean—, eta gurdia lohitan sartua gelditu zitzaigun, eta bi zaldiak ere hantxe, ez arre eta ez so. Atertu zuenean, osaba eta biok gurditik jaitsi eta, gurdizainari laguntzeko asmotan, harri batzuk jarri
|
genituen
gurpilen aitzinean; gero, berriz, gurdian zituen bi taket eman zizkigun gurdizainak eta manatu zigun ezen taketak lurrean berma, eta bulka genitzala gurpilak gibeletik, berak zaldiak zigorrez jotzen zituen bitartean, eta entseia gintezela, halatan, gurdia lohitik ateratzerat. Eta, arestian erran bezala, nik gauez gaizki lo egin nuen eta urduri nengoen... eta hala ibili behar izaiteak are urduriago jarri ninduen.
|
|
|
Eta, jauregiaren presiditzeko, bi edergarri
|
genituen
: bata zen etxeko armarria, jauregiko aitzinaldeko paretan zegoena, balkoiaren gainean doi eta erdi erdian; goitiago, armarriaren bertikalean eta terrazaren ertzean, austriarren arrano inperiala zegoen, airos baino airosago, jaun eta nagusi; beherago eta albo baterat, eguzki erloju zaharra.
|
|
|
Eta, ezin zuenean, erran komun batekin, edo bururat zetorkion lehen hitzekin jalgitzen zen, airos baino airosago. Eta, nola Mattinek eta biok laket baikenituen apezaren ateraldiak, hala, korapiloak eta trabak berez sortzen ez zirenean, edo berak sortzen ez, guk asmatzen
|
genituen
, ikasgai astun haiek arinago gerta zekizkigun amoreakatik. Anekdota pare bat kontatuko dizut:
|
|
|
Eta haiek ziren, pinturaz eta arteaz denaz bezainbatean, jauregian
|
genituen
apaindurak, aita Donibane Lohizunetik larunbat hartan itzuli zenean, aita Bartolome Ziaurrizkoa Urbiainen genuela, lau egunetako misioneen emaiterat etorria. Eta haiek ziren apaindurak, eta aita asmo berri batzuekin zetorren, zeinak amari jakinarazi nahi izan baitzizkion etxeratu bezain fite, baina alferrik, zeren eta amak aita jesuitaren predikuak aditu nahi baitzituen eta berant baitzebilen.
|
|
|
Jauregian, morroi eta neskameen artean, dozena pare bat zerbitzari izanen
|
genituen
orotarat... guztiak ere aitaren beldur, zeren baitzekiten zein izan zitekeen aitaganik jaso zezaketen zigorra, baldin jauregia urde urdangen aska bihurtzen bazuten. Eta, nola baitzekiten ezen aita kontu haietan gizon arduratsua eta jarraikia zela, bere manu eta ordenetan zorrotz baino zorrotzagoa, ildoa xuxen daraman goldelaria baino xuxenago ibiliko ziren guztiak, Kupidoren aldikako deiei entzungor eginik edo beren desiren konplimendua bertze leku baterako eta bertze okasino batzuetarako utzirik, ezkutuan eta isilpean beti ere.
|
|
|
Oherakoan, oroitzen nituelarik Mattinek eta biok jaun Marcelekin jokatzen
|
genituen
jokoak, noiz eta erretorikako eskolan Fedroren edo Esoporen fabulak interpretatzen baikenituen, erran nion osabari:
|
|
|
Baina osaba konbentzitzeko gai ote nintzen eta ene argumentuak hain pisuak ote ziren? Zeren, hasteko, bazkalorduan —hantxe
|
genituen
egun hartan osaba Joanikot eta Pedro Huizi ere, zeinak, bertze nonbait erran dizudan bezala, haserre antzean baitzebiltzan sasoin hartan, eta zeinak, egun hartan ez ezik, bertze anitzetan ere etortzen baitziren bazkaltzerat, aitak hala nahi izaiten zuelako, hura etxean egoiten zenean—; bazkalordu hartan, bada, ez zen bertze mintzagairik izan, Mattin eta Elbiraren artean gertatua baizen. Baina, aitak, amak eta aita Bartolomek ateratzen zituzten arrazoinen aitzinean, osaba, ohi ez bezala, isil isilik egon zen denbora guztian, atsekabetua eta desgogara.
|
|
|
Izan ere, irakurria nuen nik nola hartzen zituzten gizon zuriek indiarrak eta beltzak, baita nola hauetarik anitz lehertu eta bizigabetu izan zituzten, tratu ezin gaixtoago eta ezin biolentago baten ondotik; irakurria nuen, eta ikusia nuen, halaber, egun batzuk lehenago, nola tratatzen zituzten Trinidadeko uhartean utzi
|
genituen
itsas lapurrek jende miserable haiek, esklabo eta meneko izaiteko baizik nahi ez zituztenak... non eta ez zen urkaberako, zeren eta han egin nuen hilabete eta erdian neure begiez ikusi bainuen nola Alain Coup d’Œil ek exekutatu zituen bortz beltz eta bi indiar.
|
|
|
Eta ikusia nuen hori, eta handik gutirat bertze ikuskizun baten lekuko izan nintzen, noiz eta, ibaian goiti gindoazela, hegitik zetozen oihu batzuk aditu baikenituen; eta hurbildu ginen txalupaz... eta indiar haiek ikusi
|
genituen
, gorputza eta bisaia marra horiz pintatuak; indiar haiek, ordea, ez ziren urrezko aroan bizi, baina buztinezkoan, zeren tiraka eta bultzaka ari baitziren orga luze batetik, zeina harriz beterik baitzegoen, astoak balira bezala, hauek aitzinetik, haiek gibeletik, lan gaixto bortxazkoan, eta zeren bizpahiru gizon zuri baitzituzten gainean, zigorrez mehatxatzen eta inarrosten zituztenak, gehiago eta...
|
|
|
Ordainean, guk jaso
|
genituen
haien maradizinoak, eta haietarik batek tiro ere egin zuen arkabuz batekin, airerat izan bazen ere, eta hala erabili eta astindu behar izan genituen arraunak, finean, ahalik eta arintkien eta fitezen, bertze ti ro hots bat entzuten genuen bitartean eta haien irri karkarak.
|
|
|
Ordainean, guk jaso genituen haien maradizinoak, eta haietarik batek tiro ere egin zuen arkabuz batekin, airerat izan bazen ere, eta hala erabili eta astindu behar izan
|
genituen
arraunak, finean, ahalik eta arintkien eta fitezen, bertze ti ro hots bat entzuten genuen bitartean eta haien irri karkarak.
|
|
|
Eta galdetu zigunean nagusiak zenbat egun egin behar
|
genituen
, elkarri beha geratu ginen hiru euskaldunok, zalantzan. Ordea, nola andaluza ezin kalakariagoa baitzen, aitzinatu zitzaigun, erraiten zigula:
|