|
2000
|
|
|
MCC taldeko finantza entitateak duela lau urte diseinaturiko hedapen egitasmoarekin jarraitu zuen 1999an, Euskal Herriarekin muga egiten duten lurraldeetan bere presentzia areagotuz. Duela bost urte Logroñon eman zitzaion hasiera hedapen politika honi, eta egun zortzi bulego
|
ditu
hiri honetan. Ondoren Burgosen txanda iritsi zen eta bertan bost bulego ditu Euskadiko Kutxak zabalik.
|
|
|
Nortasun gaskoia, frantsesa eta internazionala biltzen dira. Nortasun anitza
|
duen
hiria izaki, absurdua da pentsatzea hurrengo udal gobernuak (RPRren esku izanagatik) euskal nortasuna baztertuko duenik. Euskalduntasuna miarriztarren izaeraren parte bat da, ez dugu miarriztarrek biho tzez defenditzen dutena auzian jarriko.
|
|
|
Are gehiago, Juaristik berak aipatu zuen bezala," Unai Iturriagaren azken nobelan, hezur haragizko pertsonaiek adina indar
|
du
hiriak, Bilbok alegia." (Pergola 87) Gainera, hiria bera da eleberrian zehar zehazkien deskribatzen dena. Izan ere, atal gehienen hasieran Bilboko auzo ezberdinen ezaugarri zenbaiten deskribapen edo aipamenak egiten dira.
|
|
|
Baina ene arimak deus guti zekien orduan hartaz, zeren gazte bainintzen eta zeren gaztetasunaren indarra bainuen, hutsaren gainean jauzi egiteko... Eta jauziz jauzi zebilen ene arima, eta ene oinak lurrez lur eta hiriz hiri, zeren Bolognatik Florentziarat jo baikenuen gero, Pedro Huizi ostari
|
zuen
hirirat... Baina Pedro Huiziren kontuekin hasi baino lehen, osabarekin izan nuen auziaren aitzin gibelak azaldu nizkizuke lehenik, gure arteko harremanen puntu ilun bat baino gehiago argi ditzaketenak.
|
|
|
Lau urte geroago, makineria ultramodernoaz hornituriko ikuztegi berria ireki zuen, Zabalgunearen erdi erdian, bide emankor baten atari zerbitzuen sektorean. Orain, bi hiru gehiago
|
zituen
hirian barreiatuak, baita pabilioi handi bat ere inguruko industrialde batean. Haren kamioneta zuri gorriak maiz topatzen nituen han eta hemen, SORIA IKUZTEGIAK, S.L. enpresaren izena harro erakusten zutela.
|
|
|
—Inork badu-eta, hik
|
duk
hiri saindu honetako bizilagunen erokeria, seta, jaidura, bizio, aje eta gaitzbide guztien berri.
|
|
|
Non ote zegoen? Ez baitzuen inguru hura ezagutzen; denbora asko
|
zuen
hirian izan gabe zela. Guztiaz ere, ez zuen Benta Zaharretik oso urruti behar.
|
|
2001
|
|
|
Bordele Akitania erregioko eta Gironda eskualdeko hiriburua da. Iragan mendeko Mundu Gerra bien aitzinetik ere harreman estuak
|
zituzten
hiri honek eta euskaldunek. Erromanizazio garaian Bordelen euskara mintzatzen zen ustea aski sendoa da.
|
|
|
Gaur egun, Bilbo XXI. mendean funtzio garrantzitsua bete nahi
|
duen
hiri modernoa bihurtzeko ahaleginetan ari da, industriaz arduratzetik gero eta gehiago zerbitzugune izatera pasatzen ari den hiria.
|
|
|
Kanpamenduetan lortu den beste gauza bat, eta niretzat oso garrantzitsua dena, izan da herri bat osatu dutela, oso antolatua, nahiz eta bizimodu zeharo ezberdinetako jendea heldu den bertara. Batzuek ordura arte bizimodu oso okzidentalizatua zeramaten (etxe onetan bizi ziren, lanpostu bat
|
zuten
hirian, Kaukason oporrak pasatzen zituzten...). Eta gero badago basamortuan nomada gisa bizi izan den jende asko.
|
|
|
800 URTE
|
BADITUEN
HIRI BATEN BILAKAERA
|
|
|
" Esanen heukeat arrazoi hunan klarionez marraturiko zirkulu hestua
|
dun
hiria.
|
|
|
: 100.000 pezetatik beherako zerga oinarria
|
duten
hiri izaerako ondasunak salbuetsita daude zergatik.
|
|
|
Etxeko uraren hornidurak oso prezio desberdinak
|
ditu
hiri batetik bestera.
|
|
|
Testu sinboliko eta literario honetan, koroaren zerbitzurako elizgizonek Iruñea goretsi zuten: Jaungoikoak berakbabesten
|
zuen
hiria, Ebroko, barbaroen? (musulmanen) aurka.
|
|
|
Hogeita bost urte
|
nituen
hiriaren erdian alokatu nuenean etxea, Daniela eta honen amona Teresarekin partekatua. Eta garai hartakoa da amaren azken kasetea, goiz lanbrotsu batean gure pisuko atean ezustean agertu zenekoa.
|
|
|
Bonbai da munduan kilometro karratuz bizilagun gehien
|
duen
hiria. Seitik batek ez du bizitegirik.
|
|
|
‘Ze izen
|
du
hiri horrek? ’
|
|
|
Gero, ia gauerdian, ezagutzen ez
|
duzun
hiri horretan barrena ibiliko zara, bakardadearen marka ikusezina paparrean. Kaleak ilun, zinetoki bat obratan, abenida bat argiekin baina jenderik gabe, tabernak itxita egongo dira.
|
|
|
Ebanjelioan agindua dagoen legez jokatu zuen Luzearrek: " hark ilkhi eraziten du bere iguzkia gaixtoén eta onén gainera, eta igorten
|
du
uria iustoén eta iniustoén gainera5", Leizarragak itzuli zuenaren arabera. Inoiz edo behin, gaiztoak ere esker oneko izan gaitezke, eta nik ez nuen gaitzerupean gorde nahi, bekatu larrien barkagarri, Amaleren aitagana dudan zorra.
|
|
|
Nire ustez, Sokrates, gure hiria zuek gobernatzen duzue, eremu zibil nahiz militarrean; eta horregatik, gure hiriak ez du estrategaren beharrik.
|
Zuen
hiriak nahiz lakedemoniarrenak, hala ere, ez nindukete estratega aukeratuko, edozertarako dela ere inoren beharrik ez duzuela uste baituzue.
|
|
|
ezagutzen ez
|
ditudan
hiriak, ezagutzen nauten drogak.
|
|
2002
|
|
|
Urte batzuetatik hona, bai Euskadin bai Espainiar Estatuko beste lurralde osoan, bai nazioartean, zine jaialdien kopurua ia modu surrealistan handitu da. Ez dago bere jaialdia ez
|
duen
hiririk, izan animaziozkoa, polizi zinemarena, fantasiazko eta beldurrezko zinemarena, europar zinemarena, emakumea eta zinemari buruzkoa, zinema gay edo lesbikoaren ingurukoa edota besterik gabe, zinemari buruzkoa.
|
|
|
HALA ere, badaude osasun ona duten, bere egoitza
|
duten
hirietan ongi integratzen diren eta profesionalengandik interes handiarekin hartuak diren beste zine jaialdi batzuk. Jaialdi hauek guztiek ezaugarri komun bat dute:
|
|
|
Dena den, lagun berri onak egingo ditu bidean, Yako haizearen nahierara inola ere utziko ez duten adiskideak, eta beraiekin joango da neskatila itsasoa ikustera, eta Aeziha deritzan hiri handi batera gero. Yakok ez
|
ditu
hiri handiak ezagutzen, eta belarriak estali behar izaten ditu hango zarata apaltzeko. Hamaika gauza harrigarri ikusiko ditu Aezihan, autoak, anbulantziak, polizia kotxeak eta bestek osatutako zarataren erdian erabateko isiltasunean eta presaka bezala dabilen jendetza, kasu.
|
|
|
Helduentzako argitaratu dituen ipuin liburuen artean, Ene Isabel maiteari gutuna martxoak 10ean gaitzak jota natzan ohetik (Cuentos Incombustibles Bilbo, 1982), Dudular (Erein, 1983), Pic-nic zuen arbasoekin (Erein, 1985), Hamasei urte bete
|
nituenean
hiriko argiak iraungi ziren (Eusko Jaurlaritza, 1986) eta Nora noa? (Erein, 2001) aipa genitzake.
|
|
|
Islamaren lehenengo inperioko hiriburua izan zen, eta baita meskita mitikoaren egoitza ere. Baina, bereziki, 6.000 urteko historia
|
duen
hiria da, eta horren aztarnak txoko ezkutuenetan ere geratu dira grabatuta.
|
|
|
Logroñorekin batera, azterturiko hiru parketatik bitan lorerik ez
|
duen
hiri bakarra.
|
|
|
Hiru guneetatik bitan bidegorria
|
duen
hiri bakarra.
|
|
|
Eta garraio publikoari dagokionez, autobusen %17k bakarrik zuten informazio eta kokapenerako soinudun gailua; metroa, berriz, itsuentzat egokiturik dago garraio sistema hori ezarririk
|
duten
hiri guztietan (Valentzia, Bilbo, Bartzelona eta Madrilen).
|
|
|
Dena den, krisialdia jazotzen den arren, ukaezina da hiri arkeologiak garrantzizko emaitzak lortu dituela Europan planteatu diren eztabaida historikoetan; etazentzu berean, Antzinate Berantiarraren eta Goi Erdi Aroaren arteko trantsiziokofaseak
|
dituzten
hiriei dagokienez. Gaur egun, eztabaida hori zabalik eta bizirikdago Europako historialarien eta arkeologoen artean.
|
|
|
Jadanik planteatuta utziz
|
ditugu
hiriaren azterketa arkeologikoak dakartzan arazoaketa berezitasunak. Orain tokatzen zaiguna, azken proposamen batzuk botatzea da, etorkizunari begira gaur egungo egoera hobetu guran.
|
|
|
Valentzia da biztanleko semaforo gehien
|
dituen
hiri handia
|
|
|
Bilbo, Madril eta Bartzelona, erabilitako etxebizitza garestiena
|
duten
hiriak
|
|
|
Zakurron azkena bide bazterretan izango da autoek zapaldurik, edo zakur borroketan sparring, edo oihes astazakilen batek torturaturik, edo nazien kontzentrazio barrutien itxura
|
duten
hirietako txakurtegi horietan.
|
|
|
Los Angeles atzean utzita, hegoalderantz jarraitu genuen, kilometroak irentsiz gure Chevyren bozgorailuetatik irrati unibertsitarioetako doinu indartsuak eta mexikar kateetako narkokorridoak entzuten genituen bitartean. Ordu gutxiren buruan San Diegora ailegatu ginen, Mexikoko mugatik oso hurbil dagoen eta oraindik ere kultura hispanoaren aztarna nabariak
|
dituen
hirira. Toki mortu eta atzerakoia aurkitzea espero nuen, eta erdiguneak halakoxea dela ematen badu ere, ezusteko handia hartu genuen San Diego hiri lasai, eguzki  tsu, alai eta gaztea ere bazela ikustean.
|
|
|
Baina gure benetako helmuga Las Vegas zen, edo Vegas, amerikar jatorrek dioten legez. Hain ospe handia
|
duen
hiri honetara iristeko Nevadako desertua zeharkatu behar genuen, eta ordurako desertuak zeharkatzen ohituta bageunden ere, Nevadako hura bereziki gogorra egin zitzaigun. Kanpoaldean beroa ikaragarria zen, gure Chevrolet barruan giroa hobea zen baina.
|
|
2003
|
|
|
Ildo horretatik zera dio Santamariak: «Kontuan izan behar
|
dugu
hirietako bizitza erritmoak eta gaur egungo bizitza estiloek erantzunak ematen dituzten konponbideak eskatzen dituztela, erosketa modu erosoan eta denda fisikoen ordutegi tradizionaletatik kanpo egiteko aukera ematen duten konponbideak, horrela, daukagun aisialdi eskasa askatasun handiagoz antolatu ahal izateko».
|
|
|
Orain askoz argiago ikusi zituen biharamuneko egunkarien izenburuen nondik norakoak. Egia esanda, korapilo ederra sortu berri
|
zuen
hiri hartan. Idak ere barre egingo zuen irakurtzerakoan.
|
|
|
Proba hori bertatik bertara egiteko CONSUMER eko teknikariek (hiri jakin hori ezagutzen ez zutenak) bisitatu nahi
|
duen
hiri horretara turistak egiten omen duen ibilbide ohikoena egin zuten: automobilean iritsitakoan, erdiguneko hiru izarreko hotel batera jo zuten eta bertatik gertueneko turismo bulegora abiatu ziren.
|
|
|
Hirian egin beharreko egonaldiko lehen helmuga gisa, aukeratutako hotelak (CONSUMERen azterketan, erdigunean dagoen hiru izarreko hotela) eginkizun nagusia
|
du
hiria ezagutzeko bisitari ekiteko unean: bai idatzizko informazioa, bai hoteleko pertsonalaren adierazpenak ibilbidean egokiro abiatzeko eta nahas mahasetan astirik ez galtzeko hastapen hobezina izan daiteke.
|
|
|
Lehenago egon gabeak ginen edo hobeto ezagutu nahi
|
dugun
hiri batera iristean, turismo bulegoa erreferentzia gune nagusitzat hartzen dugu bidaiari askok.
|
|
|
Hiria ezagutzen ez zuten CONSUMEReko teknikariek, bisitatu nahi
|
duen
hiri horretara turistak egiten omen duen ibilbide ohikoena egin zuten: automobilean iritsitakoan, erdiguneko hiru izarreko hotel batera jo zuten, bertan (teorian behintzat) turistak maleta utzi eta atsedenaldi txiki bat egingo zuen.
|
|
|
“animalien jabeen arduragabekeriagatik zehapen ekonomikoak areagotzea, ez afaltzea, “txipa” ez sartzea edo gorozkiak bide publikoan ez jasotzea”. Bartzelonan 14.000 lagun egiteko animalia daude erroldatuta, nahiz eta Udalak uste
|
duen
hirian 150.000 inguru daudela. Gaur egungo araudiak 60tik 1.500 eurora bitarteko zehapenak aurreikusten ditu lagun egiteko animaliak ez erroldatzeagatik, bide publikoan libreki defenda ditzaten uzteagatik edo tratu txarren ondorioz 15.025,30 eurora irits daiteke.
|
|
|
Nolanahi ere, kontsumitzaile horientzako gasolioak sufre kilo bakoitzeko 1.000 miligramo baino gutxiago eduki ditu 2008an. “Ez zuen zentzurik ibilgailu horiek erabiltzen duten gasolioarentzat epe berak finkatzeak, izan ere, gehienek ez
|
dute
hirietan funtzionatzen, gutxiago kontsumitzen dute eta, gainera, berritze epe motelagoa dute; beraz, ez litzateke airearen kalitatea hobetuko”, azaldu zuen Pilar Ayuso eurodiputatu popularrak, araudi berriaren bultzatzaileak. Onartutako zuzentarauak estatu kide guztiak behartzen ditu sufre gutxiko erregaiak behar adina gasolindegitan eskuragarri izatera, biztanle gutxien dituzten eremuetan barne, 2005 baino lehen, edo gobernuek erregai horiek zerga pizgarriekin sartzen laguntzeko aukerara.
|
|
|
Pneumologoen arabera, asmak eragin handiagoa
|
du
hiri handietan.
|
|
|
“Arrisku eremuetara egindako bidaia baten ondorengo sukarra malaritzat jotzen da aurkakoa frogatu arte”, azaldu zuen Carrerak, eta, aldi berean, gaixotasunaren aurkako medikamentu eraginkorrak daudela gogorarazi zuen. Malaria inportatuaren prebalentzia handiena Espainian
|
duten
hiriak Madril eta Bartzelona dira. Azken urteotan, egoera hori ohikoa izan da herrialde horretako bi hirietako biztanleria motarekin, oso bidaiaria baita.
|
|
|
Agian jende askok ez daki zuhaixkek emaitza bikaina eman dezaketela, oso arreta gutxirekin; izan ere, behar duten mantentze lana espezie bakoitzak eskatzen duenean bakarrik egiten da inausketa. Lan gutxi behar dutenez, oso ohikoa da apainduta zuhaixkak
|
dituzten
hirietako lorategiak aurkitzea, hala nola hortensia, suzko elorria, ezpela, kallistemona edo peonia. Heskaiak Era berean, etxe eta txalet askotan ikusten da lorategia heskaiz eta zuhaixkaz inguratuta egoten dela, eta, horri esker, herritarrek intimitate handiagoa izaten dute, eta, aldi berean, giro natural eta erakargarria sortzen da.
|
|
|
Hauetan bai, izan ere, errepikapen aspergarrietan erortzea bada ere, hasiak dira gabonak. Telebistaren egoera tamalgarria dela eta, inkomunikatua betiko iragarki ponposoak ikusi ez dituenak, aski
|
du
hirietako kaleei so egitea, gauez ahal izanez gero. Gora begira ikus daitezkeen argi bitxi horiek ez dira ipurtargiak, gabonak iritsi diren seinale baizik.
|
|
|
–Eta zuk? Zer aurkitu nahi
|
duzu
hirian?
|
|
|
Aitak ez du seme hilaz ezer jakin nahi. Errukiz edo konpromisoz, bereziki maite ez
|
zuen
Hiri Eternoko kolonia aleman artista eta literarioak hala ere eraiki zion hilarriak," Goethe filius (1830)" dio soil, mendeku edo burla bat agian, bere izen propioa aipatu ere gabe. Augusto von Goethe, esaten zuen, zeritzola.
|
|
2004
|
|
|
Munduaren hiritartzea aspalditik datorren gauza da, baina XX. mende bukaeran inork espero baino abiada handiagoa hartu zuen. Gaur 400 dira eta hamar urte barru 550 izango dira milioi batetik gora biztanle
|
dituzten
hiriak. Baserrietan bizi direnen kopurua gaur 3,2 mila milioikoa den arren, hori beheraka hasiko da laster, eta 2050.ean planeta hau bizileku izango duten 10.000 milioi gizakietatik gehienak hiri handietan biziko dira.
|
|
|
Gaurko Veneziaz, eta gehienez, duela 25 urtez geroztik ezagututakoaz aritu naiteke. Mende laurdena ezer gutxi da 1.500 urteko historia
|
duen
hiri batentzat, baina gizakion bizitza itxaropen eskalan, heren bat da. Aspaldiko Veneziari buruz asko idatzi da, marrazki eta pintura bidez artisten irudiak ere badaude, fotografia teknikari esker duela ia 150 urteko argazkiak ere ikus genitzake.
|
|
|
Tranbia
|
duten
hiri guztiek bezala, erritmo bereziko hiria da Helsinki: lasaia, motela, erritmo txikikoa, petit poete bat eskatzen ari balitzaigu bezala, txikia eta motela den bezala presidentearen etxea, soldadu bakar batek zaindua...
|
|
|
hiriak jendearen agitazioa, kezkak, desioak, beldurrak eta esperantzak biltzen omen ditu. Jaumek Portland, Valentzia eta Bartzelona
|
ditu
hiri kuttunak. Hiri iradokigarriak, aldakorrak, ez finkoak.
|
|
|
Bere ustez, Jon Abrilen hitza, hitz amestua da. Hiri amestua edo imajinatua gizakiak hitzez eraiki behar
|
duen
hiria da. Haurtzarotik jada, eskolan erakutsi ziguten mapen bidez, imajinatzen ditugu hitz horiek, eta gure imajinazioa lantzen segitzen dugu oraindik ere.
|
|
|
Joan Agut katalanak Juan Carlos Onetti idazlearen Santa Maria hiriaren bidez urratu du bere imajinarioa. Hiri horretako karriken, eraikinen eta denden eboluzioa imajinatu du idazlearen obraren bidez. Horregatik, hiri imajinarioa sekulan izango ez den hiria da, dolorea tarteko, inoiz iristen ez
|
dugun
hiria, samintasunez imajinatzen dugun hiria.
|
|
|
Niri garbi hitz egin iezadak, faborez. Ez zekiat zertan habilen nirekin, baina bilau itxura ere hartzen hasia
|
nauk
hiri.
|
|
|
Azterlan horren arabera, hiri berean prezioak alderatzeak kontsumitzaileari %289ra arteko aurrezkia ekar diezaioke pieza bat atera nahi badu, %233ra endodontzia behar badu, %220 garbiketa egin behar bada eta %150 dentista nahi badu enpaste baterako. Bartzelona da dentista garestienak
|
dituen
hiria, Las Palmas Kanaria Handikoa eta Palma Mallorcakoa. Horien aurrean, preziorik baxuenak Granadan, Badajozen eta Valentzian aurkitu dira.
|
|
|
Kasu honetan, Federazioaren azterlanak adierazten du batez besteko tarifa 43,74 euro dela bilkura bakoitzeko. Esku hartze mota horretan prezio altuenak
|
dituen
hiria Bartzelona da. Bertan, kontsultatutako klinikek 52,20 euro aurkeztu zituzten batez beste (esparru nazionalean ezarritako zenbatekoa baino %19 gehiago).
|
|
|
Ekintzazko Kontsumitzaileen Federazioak (FACUA) egindako txosten baten arabera, Kanaria Handiko Las Palmas eta Palma dira dentista garestienak
|
dituzten
hiriak; Granada, Badajoz eta Valentzian, berriz, profesional horiek dituzte tarifarik txikienak. FACUAren ikerketak hamazazpi hiritako 167 klinika hartu zituen eta ohiko zerbitzuen prezioak hartu zituen kontuan:
|
|
|
Espainiako etxeen %70ek ibilgailu propioa dute. Balearretan eta Gironan, %75ekoa da zifra, eta Zamoran, berriz, automobil gutxien duen probintzia da, %61 Udalerriz udalerri, Boadilla del Monten (Madril) familien %94k ibilgailu bat dute; Barbate (Cádiz) eta Cádiz dira portzentajerik txikiena
|
duten
hiriak, %54 eta %53, hurrenez hurren.
|
|
|
Atzerrirako bidaiak Atzerriko herrialderen batera joateko asmoa izanez gero, ez dira beharrezko txertoak ahaztu behar eta bisitatu nahi den herrialdeko gaixotasun endemikoen profilaxia egin behar da. Horretarako, bizileku
|
duen
hiriko Nazioarteko Txertaketa Zentrora joatea gomendatzen du AEDVk. Gainera, gogorarazi du beharrezkoa dela Gizarte Segurantzako txartela eramatea eta helmugako herrialdeak Espainiarekin osasun arloko hitzarmenik duen ala ez jakitea.
|
|
|
Hiriguneak etengabe ari dira mugak eta populazioa zabaltzen, eta energia asko kontsumitzen dute. Urtero, 60 milioi biztanle gehiago
|
ditu
hirietako biztanle kopuruak; hau da, Madril bezalako hiri bat agertzen da mapan hilero. Eta hiri batean biztanleen %1 hazi denez, energia kontsumoa %2, 5 handitu da.
|
|
|
Arautegirik ezean, estatutu oso hibridoa eta kasuaren araberakoa dute: lokalak, eskualde mailakoak, probintzia mailakoak edo kate terminalak; horrez gain, elkarren artean ezberdinak dira probintziara hedatzeko joera
|
duten
hirietako telebistak eta hertsiki lokalak edo eskualde mailakoak direnak; batzuek kutsu lokaleko programazioa dute, eta besteek programazio klonikoa, estatu mailako programen sindikazioaren bitartez; batzuek gizarte komunikazio lokala sustatzeko asmoari eusten diote, besteek gurari komertzial hutsa baino ez dute, edo bere garaian eskaintzaile onenari salduko litzaiokeen logotipo bati balioa emate...
|
|
|
Honen adibide Sokrates ekar dezakegu harira; berak ere zalantza egingo du, edo, hobe esanda, auzitan jarriko ditu bere garaiko gizarte atenastarrean nagusi diren ikuskerak. Edozein gauzari buruz hitz egiteko eta euren burua jakituntzat jotzeko gertu dauden sofistek indarra
|
duten
hirian, Sokrates karrikarik karrika joango da ezertxo ere ez dakiela aldarrikatzen, hori dela dakien gauza bakarra esanez eta honela zalantzan jarriz indarrean dagoen jakintza. Eta ez pentsa huskeria denik, kontuan badugu sofistek dirua jaso ere egiten zutela eurek ustez zekitena irakasteagatik Atenasko sendi onenetako semeei.
|
|
|
Troia izeneko hiria hartu nahi zuten. Baina urtea joan eta urtea etorri, eta ezin
|
zituzten
hiri hartako murailak zeharkatu. Akilesek berak ere ezin izan zuen.
|
|
|
Maniki dotore jantzia
|
duzu
hiria,
|
|
|
eraiki nahi
|
duten
hiri mortuaren adibide.
|
|
2005
|
|
|
Donostia
|
du
hiri, hiri koskorra, bizitokia eta lantokia. Cano hiri handiagoetara joateko joeraz mintzatu zaigu abiaburuan:
|
|
|
Saiatzen gara hurbiltzen behintzat. Gure filosofiaren printzipioetan garbi dago guk ez
|
dugula
hiria sortuko, gure saiakerak alferrikakoak izango dira hiritarrek ez badute proiektuan sinesten eta parte hartzen, benetako agentea hiritarra da. Hiriaren sorrera arazo kulturala da, alde bateko zein besteko herritarrak harremanetan jartzen diren heinean sortuko da hiria.
|
|
|
Donostiatik Baionarako trenbidea garatu behar dugu. Barne azpiegiturak hiriaren bizkarrezurra dira, barne komunikaziorik gabe ez
|
duzu
hiririk. Bi:
|
|
|
Mexikoko iparraldean izan nintzela, Sierra Madre ren oinetan dagoen Durangon. Merezi
|
zuela
hiriak, merezi zuela hango jende jatorrak ere: Pancho Villa bertan jaioa zela, hortik ateratzeko kontuak.
|
|
|
Baionan, 25 bat meza ematen dituzte aste buru oroz 17 apezek, horietarik hamar goizeko hamarrak eta hamekak artean, Santandreko elizatik bi kilometro ez delarik eliza urrunenera! Bizkitartean 1992ko sinodoak gomendatua
|
zuen
hirietako apezak herri ttipietara joan ziten meza ematera.139
|
|
|
Gutik egin zuen ez baitzen Burulehen izendatua izan! Palazio eder bat eraikia
|
zuen
hiri sainduan. Ezagutu duten bi idazleren arabera haurrak izanak zituen Madame de Chatelon anderearekin, mariage de conscience eginik:
|
|
|
Hirugarren tokian autoa azaldu da hamahiru hiritan eta laugarrena (bosgarren, metroa
|
duten
hirietan) autobusa da, hiri denetan atze atzeneko tokian, Bilbon izan ezik: hiri horretan automobil pribatua da motelena.
|
|
|
Hitz batez, metroa ez
|
duten
hirietan hiriko garraiobide eredugarria den arren, autobusa mantso mantsoa da oraino: Santander, Murtzia eta Alacanten 20 minutu eman behar dira autobusean kilometroa egiteko, baina hori ez da mutur muturreko kasu bakana:
|
|
|
Horretan, jaun suprefeta mintzatu da erranez Euskal Herri hedadura gutitako honek, bere ona eta hoberena lukeela, kanbiorik balitz ere, bera baino gehiagoko eta aberatsagoko eskualdeen batasunean egotea eta hartan egotea, Bordale
|
lukeelarik
hiri nausitzat, eta hego mendebal alde hautako lazpabortz departamendu aberatsen batasuna.
|
|
|
Mundu osoko WiFi iraultzak esan nahi
|
du
hiri handi batean edozein tokitan konektatu ahal izatea, etxe eta bulegoetan kablerik gabeko sareak egon ohi baitira. Baina tristea da ikustea eskuzabaltasun horren atzean ez dagoela altruismorik, zailtasun teknologikoak baizik.
|
|
|
Gaur egun, munduan 250 hiri baino gehiago daude milioi bat biztanletik gora, eta horietako askok 10 milioi baino gehiago dituzte, eta batzuek 20 milioi baino gehiago, hala nola Sao Paulo edo Mexiko DF. Gero eta aditu gehiagok uste
|
dute
hiriak direla gaur egun dauden ingurumen kalte gehienen iturri nagusia; izan ere, ingurunea asko aldatzen dute, eta desorekak sortzen dituzte, epe ertain edo luzera osasuna eta gizarte ongizatea okertzen dituztenak. Horregatik, eremu horretako ikertzaileek uste dute datozen hamarkadetan metropoli eredu hori krisian sartuko dela.
|
|
|
Jarduera horren aurka borrokatzeko, fundazioak “Utzi nahi izan” izeneko kanpaina jarriko du martxan. Hala, Madril eta Bartzelonako markesinak, uzte indize handiena
|
duten
hirietako bi, konpainiako animalien balioa nabarmentzen duten mezuez beteko dira. Fundazioak abian jarritako beste ekintza batzuen arrakasta errepikatzea du helburu kanpainak, hala nola “Berak inoiz ez luke egingo.
|
|
|
Bartzelona eta Madril dira etxebizitza hutsen proportzio handiena
|
duten
hiriak.
|
|
|
FUNCASen arabera, etxebizitza huts gehienak (%41, 2) Espainiako hiri nagusietan eta metropoli koroetan daude; bigarren etxebizitzak, berriz, udalerri txikiagoetan (%53, 9) eta kostalde turistikoetan daude. Bartzelona eta Madril dira etxebizitza hutsen proportzio handiena
|
duten
hiriak parke nazionalean (%9, 9); Valentzian eta Alacanten, berriz, %6, 7 eta %5, 6 dira, hurrenez hurren, eta Sevillan eta Malagan %3, 6 eta %3, 5 Bigarren mailako etxebizitzak, berriz, Alacanten daude batez ere, merkatu nazionalaren %8, 4; Madrilek, %8, 2; Valentziak, %5, 9; Bartzelonak, %5, 8; eta Malagak eta Tarragonak, %4, 8 eta %4, 4, hurrenez hurren. Bestalde, FUNCASek adierazi du Espainiako parkeko etxebizitza hutsen %18, 5 ez dagoela egoera onean, eta etxebizitzen batez besteko adina 38,7 urtekoa dela.
|
|
|
Rasha zuen izena, itsasoa, bereberrentzat. Ez zuen, ordea, itsasoa ezagutzen, ez
|
zuen
hiriko harresi ilunetatik haratago zegoen ezer ezagutzen, ez baitzuen, ia, bere etxetik kanpo zegoen ezer ezagutzen. Gurasoekin bizi zen Marrakexeko ekialdeko kale kantoi batean zuten etxetxoan:
|
|
|
Hirugarren mota hau, hain zuzen ere, semaforoan itxaroten ez dutenek osatzen dute; hauek autoak etor daitezkeen alde bakarrari so egin eta berehala zeharkatzen dute beste espaloitik banatzen dituen errepide tarte laburra, nahi eta ezin dabiltzanei zapore mikatza utzirik ahoan. Gogoko
|
ditu
hiriak gauez hartzen dituen koloreak: kaleko argiak, autoenak, zuriak, gorriak, laranja etenak, denda eta jatetxeen dei koloretsuak... gauaren beltzean ondo nabarmenduta.
|
|
|
–Ikusi
|
duzuna
hiriko zati txikitxo bat da, baina osorik ezagutzeko astebete ere ez litzateke nahikoa. Shibuya n bertan JR linea hartu eta etxera joango gara.
|
|
|
Anderrek eta arrebak autobus batera igotzeko ilaran ezagutu zuten elkar; handik bi urtera ezkonduta zeuden. Anderrek hasieratik esan zion ez
|
zuela
hirian bizi nahi, nazkatuta zegoela kale, auto eta ke artean bizitzeaz, eta horrela, eztabaida askorik gabe, gure jaioterri txikian hiru solairu baino garaiagoak izan ziren lehenengo eraikuntzetan etxebizitza erosi zuten.
|
|
|
Orduan, baserriko idiak uztarrian, arropak, aferak eta dotea osatzen zuen oihaleria osoa orgetan garraiatu zioten. Ez
|
zuten
hiriaren premiarik: zergatik bada abiatuko ziren erretoreak prediku aulkitik salatzen zuen Baiona bezalako galtokira?
|
|
|
Mutikoa gelatik urtzen zen burua apal, jaun andreek esku gibelaz joateko keinua marraztu bezain laster. Baina ez zuen axolarik, bere bidea azpatuko
|
zuela
hiri handi hartan, jende hauen izpiritu hertsikeriaren azpitik.
|
|
2006
|
|
|
1997an, konparazio baterako, Andamios para una nueva ciudad liburua kaleratu zuen, hemen aipatu ditugun ideietako asko guk baino askoz maisutasun handiagoz jasoz. Lan hura burutzeko, del Vallek ondo ezagun
|
dituen
hiri bitako kaleetan barna ibili zen gora eta behera, galdetzen eta behatzen. Hiri horiek Bilbo eta Donostia dira, eta Andamios para una nueva ciudaden pasarte mardula eskaintzen die bien kale izendegiei.
|
|
|
Kontuan izan behar da, beraz, nazionalismo katalanean ere erradikaltasuna badela. Horrela azaltzen da, esaterako, joan den otsailaren 18an Bartzelonako Gran Via jendez gainezka egotea, manifestazio nazionalistak egiteko inolako joerarik ez
|
duen
hiri batean. Estatuak eta Espainiako iritzi publikoaren gehiengoak uste zuten katalanek egoera, beti bezala, normaltasunez eta lasaitasunez hartuko zutela.
|
|
|
Maldan behera segitzen dogu baina, Erribera aldera. Orain beharginak euren postuetara doazenean argitasunak garbitu nahi
|
ditu
uriaren pekatuak. San Anton zubiaren zutoien kontra talka egiten dauen itsasgoreak atoian eroango ditu gauak batutako garnu eta okak.
|
|
|
Denetan kaskarrenak Almería (nahikora iritsi ez direnak denen %64 dira), Valencia eta A Coruña (eskasak, %50 inguru); Alacant eta Kordoba, datoz hurrenak, kalitate dietetikoa betetzen ez
|
dutelako
hiri horietako eguneko otorduen %44k.
|
|
|
Hala ere, bertakoak ez ziren inoiz guztiz helenizatu greziarren kopurua oraindik oso handia ez zelako. Greziarrek ez
|
zuten
hiri berririk eraiki, Alexandria eta Ptolemais ez ziren hiri greziarrak izatera heldu. Alexandria errege greziarren bizilekua zen.
|
|
|
Feniziarren menpeko irlaren zatia eta barnealdeko zatia, greziarren menpe zegoena, ez zegoen horrela banatua. Erromatarrak ez zuten hirigintza sakona bultzatu Sizilian, ez
|
zuten
hiri berririk fundatu eta gainbeheran zauden hiriak gailentzeko ez zuten ezer egin.
|
|
|
Hiriburura iristean, harri eta zur geratu ziren bidaiari guztiak: ingurumariak kontuan hartuta, hamabost milioi arima
|
dituen
hiri erraldoia! Hiri barruko etorbide zabalek kontraste handia sortarazten dute argentinar espirituz bustita dauden inguruetako auzo jendetsuekin.
|
|
|
Gailu horiei esker, ahalik eta azkarren jardun ahal izango da pertsona batek bihotzekoak jotzen badu. Banyolesek, gaur egun, lau desfibriladore
|
ditu
hiriko hainbat tokitan banatuta. Bihotzekoak jotako pertsonei larrialdiko laguntza emateko balio dute desfibriladore horiek, baina, orain, beste bost gailu erostea aurreikusten da.
|
|
|
Bartzelona, Donostia eta Madril, etxebizitzak garestienak
|
dituzten
hiriak
|
|
|
Bartzelona, Donostia eta Madril izan ziren, ordena horretan, etxebizitza garestienak
|
zituzten
hiriak, bai erabiliak bai berriak, urteko lehen seihilekoan. Lugok, Melillak eta Zamorak prezio baxuenak aurkeztu zituzten.
|
|
|
Munduko batez bestekoa 35 minutukoa da, baina Los Angelesen hanburgesa bat erosteko 11 minutu behar diren bitartean, Zurichen eta Dublinen 15 minutu behar dira; Madrilen, 19; Bartzelonan, 28, eta Yakarta eta Manila hiriburuetan, berriz, ordu eta erdi. Azkenik, azterlanak adierazten du Zurich, Geneva, Dublin, Los Angeles eta Luxenburgo direla, erosketa otarra egin ondoren, oporretarako, luxuzko ondasunetarako edo aurrezki ondasunetarako errenta erabilgarriena
|
duten
hiriak.
|