2000
|
|
Ez genuen harentzat edo bestearentzat abesten edo hitz egiten, Iparraldeko bertako borroka molde bati abesten genion, bakoitza bere bizilekuan borrokatzera deitzen genuen. Ez
|
dakit
«normal» hitza zuzena ote den. Guk egin genuena normala da, eta normala borrokatzea zen, eta da.
|
|
Oso interesgarria da jakitea euskaldunek hartu zuten jarrera erbestealdian eta baita egiaztatzea ere politika munduan denek bi karta joko diferenterekin mugitzen direla batera eta bestera itxurazko baino ez den errealitate nahiko gezurrezko batean. Ez da harritzekoa, beraz, azkenerako etsita amaitzea nahiz eta, lehen esan bezala, Mario Salegi baikor samar azaltzen zen hemengo egoeraren aurrean; orain ez
|
dakit
zer esan dezakeen, izan ere, hori su etena eten baino lehen izan baitzen. Agian bere eszeptizismo sakonera murgildu bide da ostera ere!
|
|
Orain dela 40 urte trikitixa gutxiago entzuten zen, eta orain noiznahi eta edozein lekutan aurki dezakegu. Horrek agian izango zuen eraginik, ez
|
dakit
. Ez dut ulertzen oraingo gazteek zergatik ez duten armonika jotzen, niretzat behintzat oso relajantea da, eta asko inspiratzen nauena.
|
|
Ados nago Koldok esandakoarekin, idatzirako eredua landu da eta ahozkoa gehiegi ez; egia da, eskolara doazen haurrek eredu formala badakite baina ez dira gai gauza bat euskaraz txukun kontatzeko erdarara jo gabe, hogeita hamar bider latigoa gaizki erabiliz... Donostian behintzat hori nabarmena da, ez
|
dakit
herri txikiagoetan horrela den.
|
|
Desadostasuna eta eztabaidaren bila datorrenak ez
|
dakit
hemen ganorazkorik aurkituko duen. Bat nator Koldok eta Mirenek esandakoekin.
|
|
Bestetik, ados Mirenekin ere. Ez
|
dakit
zergatik pentsatu dugun euskaldun askok
|
|
Horrez gain, etxean ikusten dudanaren arabera, gure kasuan adibidez, badago etxeko eredua, batzuetan Donostia ingurukoa dena eta besteetan bizkaierazkoa, baina gazteek beren euskara eskatzen dute: kalean beren artean erabiltzen dutena, telebistako ez
|
dakit
zer saiokoa, komiki batekoa... eta euskaraz inon lortzen ez dutena. 8 urtetik 18 urtera, eskolako ereduaz gain, gurasoenaren ondoan bere jerga izango dena.
|
|
ETBko Sorginen Laratza saioan noizean behin agertzen da gazte talde bat eta aparteko kontsiderazioez gain oso aproposa izan daiteke gure gazteek ikusteko. Beharbada guretzako merkeak, txarrak edo ez
|
dakit
zer diren, baina gure gazteak horrelako gauzekin engantxatu egiten dira. Holako gauzak ere behar dira eta euskalkiek mendeetako hizkuntz herrikoia gorde dutelako, ikertu eta aztertzeko modukoak dira.
|
|
Esate baterako, Miren Agur Meabe idazleari entzun diodanez, idatzi behar duenaren arabera, berez bizkaiera ateratzen zaio eta berak berezkotasun hori errespetatu egin behar duela idazterakoan ere. Edo ez
|
dakit
zergatik ez diren atera behar ipuinen batzuk bizkaieraz, etxean gurasoek umeei irakurtzeko; edo herri aldizkarietan zerbait, edo akaso eleberri batean, sormenerako euskalkiak ere garrantzitsuak direlako. Badira leku batzuk batua bakarrik dutena, baina euskalkiei ez nieke kenduko lekurik idatzian, ez gaudelako hor egon daitekeen aberastasuna eta sormena desaprobetxatzeko moduan.
|
|
Ez
|
dakit
, ez dut ausartegi izan nahi, besteak beste ez naizelako gauza hauetan aditua. Ez dut uste orain ikaragarrizko jardunaldi bat egin genukeenik gaiaren inguruan erabakitzeko; horrelakoek ikaragarrizko beldurra ematen didate.
|
|
Ez
|
dakit
zein taldek joko duen kontzertuan. Beno ez da bakarra, eskola desberdinetako ikasleak omen dira hiru taldetan ariko direnak...
|
|
Loturak ez dira beti hautsi beharrekoak, zaindu eta estutu ere egin behar dira. Nik ez
|
dakit
Frantzian sei mila eraso horiek zergatik eman diren baina orain zazpi mila polizia eta laguntzaile eskoletan jarrita ez da egoera konponduko. Isildu bai isilduko da, baina hurbil zeudenak urrundu ahala eta hori ez da sanoa.
|
|
Hemendik eta handik, zatika eta presaka ari gara gure existentziaren frogak biltzen, jantzi dotore bat eman gura diogu gure egunerokotasun ahulari. Ez
|
dakit
oraindik nola ez diguten bekokira bota Israel artifizial bat sortu nahian gabiltzanarena». Gure existentziaren frogak biltzen aritu zara zu ere.
|
|
Bai, transmisio kulturari begira batez ere. Ahanzturaren kontu honetan nonnahi aurki ditzakezu alarmak pizteko moduko egoerak, eta ez naiz orain dela laurogei urte gertatutako ez
|
dakit
zeri buruz ari... Kultur komunitate garen neurrian, behartuta gaude azaltzera nola heldu garen gauden egoerara, mitoen eta oskurantismoaren aurreko jarrera bat, eta ez inoren aurrean ezer justifikatu beharrik dagoelako, oraina hobeto ulertzeko baizik.
|
|
Sermoiak eskuz idazten ditu eta beti orrialde kopuru berbera eta letra tamaina berberaz. Ez
|
dakit
zenbat orrialde. Asko.
|
|
Idazterakoan ez
|
dakit
, bai. Agian idazterakoan ere bai, baina ez diot nere buruari horrelakorik esaten.
|
|
Niri literaturak ez dit dirurik ematen, edo ematen didana ba, agian, egun batetan gizona eta biok afari dotore bat egiteko, ez bizitzeko. Orduan niretzat gehiago da zaletasun handi bat, ez
|
dakit
nondik eta nora datorren zera bat, baina pasa litezke, kasu honetan bezala, 8 urte idatzi gabe... Komunikabideak bai dira nire bizibidea, hortik sortzen da nik irabazten dudan dirua, ez literaturatik.
|
|
Pasa dira hamar urte liburu baten eta bestearen artean eta hurrengoan agian hamar ez, baina dozena erdi bat joango dira seguru, zeren bat joan da eta oraindik lerro bakarra ez dut idatzi... Buruan baditut bi liburu, eta oraingoz ez
|
dakit
nondik jo, batetik edo bestetik, bitartean lana egiten dut, eta tarteka... Buruan dudanetik argitaratzen den arte pasa litezke hamar urte, hurrengoan bi edo hiru.
|
|
Primeran, ni oso trebea naiz gauza asko batera egiten. Batzutan pentsatzen dut tarteka idazten duen etxekoandre bat naizela; beste batzuetan pentsatzen dut etxekoandre kazetari bat naizela; beste batzuetan idazle ez
|
dakit
zer; segun eta zein momentutan. Batzutan ama izatea da gehien bereizten nauena, denbora gehien hartzen didana, baina beste bolada batzuetan alaba naiz beste ezer baino.
|
|
Caracasen sentitu nuen zera bat da, zeren han pintadak denak dira maitasunezkoak, eta ez
|
dakit
beste norbaitentzat, baina Euskal Herritik datorren norbaitentzat «paretak ez dira maitasunerako, paretak dira borrokarako» irakurtzea oso arraro egiten zitzaidan. «Amnistia osoa» ikustea normala zaidan bezala «Maite zaitut» ikustea ez da normala.
|
|
Nabaritu nuen, gauza askotan gainera. Azkenean hemen bat beterana da, eta aurkitzen du bere izena ezagutzen duen jende asko, bakarren batek irratian entzun zaitu, besteak ez
|
dakit
zer... Madrilen urtetan egonda harreman berri batzuk egin ditut.
|
|
Beraz, eskola bat sortzeko diru asko behar da eta kirol bat zabaltzeko, merkea ez bada ezin duzu ezer egin. Plastikozko pilotarena aldaketa bat da eta, ez
|
dakit
noiz, baina onartu behar dugun aldaketa da. Material merkeagoak lortu behar dira.
|
|
Ez
|
dakit
. Oraindik ere eraikitzen ari dira eta, zorionez, gero eta gehiago, arkitektoek guri galdetzen digute.
|
|
Gurbitzaren fruitu gorri eta zuku askokoak alkohola edukitzeagatik egin dira ospetsu. Ez
|
dakit
hegaztiak mozkortzen diren fruitu hauek jandakoan, baina hartzari izugarri gustatzen omen zaizkio. Baserri batean amaitzen da bidea (2 km).
|
|
Duela 40 bat urte, gutxienez, Uztapidek Olabarrira joateko deitu zidan. Horrelaxe, Bixente lagunak bazuen «Hilario» esaten zion motor bat, ez
|
dakit
Vespa edo zer zen hura, eta ni harekin joan nintzen Beasaingo geltokira motorrean, eta handik gora Bixentek jaso gintuen Uztapide eta biok, banaka banaka. Bixentek kristoren mesedea egin zigun, egingo ez zigun ba?
|
|
Duela urte dexentetatik hona ordaindu egiten diote gainera, komentarista eta artikulugile izateagatik. Abertzalea ez
|
dakit
, baina euskaltzale fina dugu bederik, irakurri egin behar dira bere artikulu landuak. EMK-ko alderdikideek kartel ikusgarriak eta txispadunak egiteko zuten ahalmenaren parekoa ikusten diot.
|
|
Hego Amerikan gaindi" El florido pensil" en hiru hilabeteko biratik itzulita, parada ederra izan dute orain Kike Diaz de Rada eta Jose Ramon Soroizek, Tim Tooney pianojolearen larruan sartzeko." Testua aktore eta zuzendari batentzat idatzi dut. Ez
|
dakit
hori aski ote den antzezlan bat dela esateko, baina ezezkoan nago. Emaitza antzezlan eta ozenki kontatzeko testu baten erdibidean dagoela deritzot.
|
|
Biluzik dauden meta ardatzak ere topa ditzakegu bidean. Baina ez
|
dakit
biluztasun hau zergatik den, jadanik iratzea erabilia izan delako edo oraindik bildu ez delako. Bidezidorrean jarraitu eta gaztainadi bat zeharkatuko dugu.
|
|
Emakumezkoei zuzendutako hitanoa, noketa, askoz gutxiago erabiltzen da toketa (gizonezkoena) baino. Arrazoi zehatza ez
|
dakit
zein den, baina hitanoak zenbaitentzat beti izan du ospe txarra, errespetu falta dela edota goxotasun gutxikoa dela uste dutelako. Beti egon dira, gainera," debeku" egoera batzuk hitanoaren baitan:
|
|
Proiektuaren sustatzaileek ikusi zuten horrelako proiektu bat martxan jartzeko momentu egokia zela hainbat arrazoirengatik. " Ez
|
dakit
zein arrazoi dela medio, meteorito bat erori zitzaigulako edo, Euskal Herrian zinemagile kopuru ikaragarria daukagu. Horrezaz gain, zinemazaletasun handia dago, horren adibidea da Donostiako Zinemaldia.
|
|
Ez
|
dakit
irakurleak zer pentsatuko duen, baina ni asko dibertitu naiz maltzurkeriak egiten. Oso ondo dago pertsonaiek bizitza propioa hartzea, baina noizbehinka eztena sartu behar zaie.
|
|
Umetan horrela hasten badira, zer esanik ez helduak direnean. Ez
|
dakit
non gauden, baina galbidetik gertu behintzat bai. Hala ere, ez dut uste telebista eta bideo kontsolek txotxongiloak eta gu sekula desagertaraziko gaituztenik, gure indarra benetakoak izatean datza-eta.
|
|
Handienetan behintzat bai. Aragoerarekin ez
|
dakit
zer pasatuko den, asturieraz badakit aurrera doala. Gazteleraz, katalanez eta galizieraz ziur aterako direla.
|
|
Zergatik? Ez
|
dakit
. Gero ipuinaren baitan irakurleak aurki dezake arrazakeriaren aurkako interpretazio bat:
|
|
Eta oraindik, nahiz eta teknikak aurrera egin, haurrek asko irakurtzen dute. Baina ez
|
dakit
gogoz, behartuta ala erdi behartuta egiten duten.
|
|
Ez
|
dakit
zoin esaldi asmatu behar den aste huni biper pixka baten emaiteko euskal politika munduan, prentsak mamia ukan dezan hain maite dutelakotz, eta nire buruaz mintzarazteko.
|
|
Bestalde, euskaraz bikoizten diren filmak erabat sinesgaitzak egiten zaizkit, denek hain antzeko eta lehor hitz eginda. Ez
|
dakit
bikoizlariak konturatu diren, baina ingelesez dauden filmetan, erromatarren filmetan, esaterako, protagonistek mintzamolde ezberdina izaten dute, gaiztoak beti du ingeles azentua," cockney" delakoa; onak berriz, estatubatuar doinua izaten du. Hartaz, zergatik ez dituzte euskalki ezberdinak erabiltzen?
|
|
hori omen da demokrazia, hori zuzenbidezko estatuaren legea. Beraz, bai, herri osoak badaki presoak badirela, baina haien askatasunaren alde garenak ez gara herri osoa, eta ez
|
dakit
gehiengoa garenez. Asko bai, eta motibatuak.
|
|
Beraz, Joxean Artzek esandakoaren kontrarioa egin dut. Ez
|
dakit
egia hauek egia diren, baina askori eta askotan entzun dizkiet: errepikatzea komeni da
|
|
Eta jerga hori sortzea, gainera, idazleon eginkizuna al da? Ez
|
dakit
...
|
|
Garai batean ez
|
dakit
nola sentituko ziren, baina gaur egun ez zara behartuta sentitzen ez bata eta ez bestea egitera.
|
|
Niri horrek asko obsesionatu ninduen garai batean. Orain, ordea, ez
|
dakit
hain ona den euskal idazle profesionalak edukitzea.
|
|
Idazleok kontratuaren gure zatia ondo betetzen dugu. Barreraren beste aldean dagoena ez
|
dakit
zer neurritan dagoen geure esku. Mundu guztiak gauza bera esaten du:
|
|
Berak ni footing egiteko konbentzitzen ez nauen bezala, niri kosta egiten zait berari irakurzaletasuna sartzea. Ez
|
dakit
non dagoen sekretua. Eta etorkizuna ilun ikusten dut; gero eta jende gehiago dago footing egiten duena eta gero eta gutxiago irakurtzen duena.
|
|
Pentsatu nuen beste hainbat gazte ere bazebilela idazten, batzuk liburu osoak zituztela idatzita eta zergatik hautatu ote ninduten ni. Egia esan, ez
|
dakit
argialetxeek zein irizpide erabiltzen duten. Askotan iruditzen zait ez zaiela ardura, esaten dutela:
|
|
Ingelesa ikastera joan eta, bueltan, euskaraz lehen baino hobeto mintzatzen nintzela ikusi nuen, hara joaten diren beste gaztetxo guztiak bezala. Ez
|
dakit
zein izan ote zen lehenengo pub hura, baina gogoan ditut Dublingo O' Donogues' s edota Dun Laoghaireko The Purty Kitchen. Barra eusten zuten gizonkote haien artean sartu eta Guinness pinta bana eskatzen genuen, Euskal Herrian zurito batekin balantzaka hasiko ginela jakin arren.
|
|
Besterik ez: ez
|
dakit
luzaroan geratu garen, ala aitaren batean abiatu.
|
|
Hala ere, Hawai' i salbu, gainerako estatuez ari denean," Lower 48°" izen sintagma (Kanadaren hegoaldeko mugaren latitudea 48 paralelotik beheiti dago) hitzetik hortzera darabil, han ohi den legez. Ez
|
dakit
zergatik, baina ez zait laket," Ebrotik behera, Mirandatik behera, Pirinioetatik behera" ezagunekin lotzen dudalako, apika. Harengandik bitxia, sortzez kaliforniarra baita!
|
|
Ez
|
dakit
zenbat urte edukiko nituen nik orduan (32 zituen), baina nik momentu hartan pentsamendu hori izaten nuen, 30 urte bitarte txapelketak jokatu eta gero uztekoa. Gero ikusi da pentsamendu bakarra daukadala, nire gorputzak ezin utzi handia izan duela.
|
|
Ez
|
dakit
zein maila daukaten, asteburuan ikusi. Baina bai, orain arte eman dudana nahiko ona zen, bai.
|
|
Bai, aspaldiko urtetan bai. Ez
|
dakit
zergatik. Lehenago bizkaitarrak nagusitu ziren, geroago gipuzkoarrak, Araba aldetik ere atera ziren pilotari onak, baina gero guk hartu genuen gidaritza eta urte askotan nagusitu gara, bai, batez ere buruz burukoan.
|
|
Barandiarani egin zitzaizkion omenaldi asko bere garaian, baina omenaldi hoberena arkeologia museo bat eraikitzea izango litzateke. San Telmo museoarekin ari dira orain, ez
|
dakit
zer egingo duten. Proiektu bat bada oso polita, orain dela sei edo zazpi urte egindakoa.
|
|
Une honetan ez dugu aukera hori ikusten. Ez
|
dakit
kongresuaren ondorioz beste askatasun maila bat izango duen. Adostasunaren bidea posible ez bada, gure proposamenak egingo ditugu guk edo beste alderdi abertzale batzuekin batera eta horrek gatazka politikoa ekarriko balu, bada, guk horri ez diogu beldurrik.
|
|
Hala da bai, eta zoritxarrez alderdi sozialista haren atzetik doa. Abertzaletasunaren aurkako gizarte errebolta bat litzatekeela eta halakoak entzun izan dizkiegu sozialistei; ez
|
dakit
hitz horien gatibu diren edo zer.
|
|
Egunen batean Eskual Departamentu bat bada, Baiona eskualdunduko da gehiago? Ez
|
dakit
. Nahi nuke ikusi.
|
|
Eta horretan ez
|
dakit
asmatu dugun. Ze formato behar du gizarte honek usteltzen ari zaion arazoari behingoz adarretatik heltzeko proposamena aintzat hartzeko?
|
|
Oraingoan ere, filma behin amaituta, arrotza egin zait. Ez
|
dakit
zergatik, aldendu egiten naiz beraiengandik, beste zuzendari batenak izango bailiran ikusten ditut.
|
|
Areago, dibertigarriak lirateke. Baina, ondo
|
dakit
, gazte hauen gibelean berauek manipulatzen dituzten pertsonak daude. Dibertigarriak izan litezkeen txantxa hauen atzean daude.
|
|
Hots, herrialde honek zentralizazio arazoa bat jasaten du gaur egun. Hainbat erregiotan badira nortasun oso sendoak eta askatasun maila altuagoak behar dira beraientzat. Ez
|
dakit
, botere legegile ezberdin bat gauzatzeraino joan behar denentz, baina ongi ikusten dut deszentralizazioaren aferari ekitea. Frantziak bere instituzio lokalen erreforma sakon baten beharra dauka askatasuna zabaltzeko, Europari eta erregio ezberdinetako hainbat nortasuni egokitzeko.
|
|
Euskal Herriko eliztarren adina 45 urtez gorakoena da eta hala ere, jende gehiena, elizaz ezkontzen da. Euskal Herrian adina Gobernuz Kanpoko Erakunderik inon ba ote den ez
|
dakit
. Hala ere, euskal herritarren artean ametsik kutiziatuenetako bat Administrazioan lan egitea da.
|
|
" Horrelaxe imaginatzen dut (nire burua, Rufino Arrolaren modura, 86 urterekin eta plazaz plaza). Ez
|
dakit
adin horretara iritsiko naizen, baina uste dut beti ibiliko naizela trikitixaren inguruan""
|
|
Muga zehatza da, Goi Bierzoko herrietan galizieraz egiten dute, eta Behe Bierzo leonera hiztuna da. Bost milak edo egiten dute galizieraz, eta ez
|
dakit
nondik datorren hogeita hamar mila eta antzeko datuak esateko tentazioa. Bost milak hogeita hamarrek bezainbat hizkuntza eskubide daukate eta berdin bermatu behar zaizkie eskubideok".
|
|
Hau ez daukagu egiaztatzerik, baina nahiz min tzakidetza berdina izan, 98an su etena iragarri zuen ETA ez zen 99an aurkitu genuen ETA izan. 98tik 99ra ez
|
dakit
zer hausnarketa, gogoeta edota aldaketa egon zen. Ez dakit ETAk aurreikusi ote zuen guk 98tik 99ra bitartean garatu genuen lana ere.
|
|
98tik 99ra ez dakit zer hausnarketa, gogoeta edota aldaketa egon zen. Ez
|
dakit
ETAk aurreikusi ote zuen guk 98tik 99ra bitartean garatu genuen lana ere. Baina ETAk, alde politikoei dagokienez ez naiz sar tzen HBrekin edo EHrekin mantentzen dituen harremanetan EAJrekin eta EArekin urtean behin bilduta eta lau bost orduko bileran herri honen etorkizunaz erabaki daitekeela uste badu, oso eskema bihurriekin dabil.
|
|
Batik bat azken urte honetan aukera hurbilak izan ditut. Baina garbi ikusten ez dituzun proiektu handietan ez
|
dakit
aterako ziren hala ez, zuk ez duzu zure aldetik dena ematen aurrera atera dadin. Orduan, proiektu on batekin atera gura duzu, zertxobait nabarmendu daitekeena.
|
|
Egia esan, ez
|
dakit
. Gailurrean dauden musikagile gutxi ezagutu ditut.
|
|
Pott bandakoak," Oh Euzkadi!" ateratzen zutenak... Ikusi genuen literatura euskaraz egitea bazegoela, ordura arte ez
|
dakit
pentsatzen genuenik ere! Eredu horri begira sartu nintzen euskaraz idazte kontuetan.
|
|
Pentsa, unibertsitatean orain itzulpengintza karrera jarri dute. Autonomia Estatutua jarri zenetik urte piloa pasa da, gaur egun Euskal Herrian ez
|
dakit
zenbat mila jende itzulpenetik bizi gara, aldez edo moldez, itzuli eta itzuli, ikasi dugunak. Eta gauzak horrela 20 urtez egon ondoren, orain jarri dute itzulpengintza eskola.
|
|
Batetik asko daki, baina bestetik badaki asko jakinda ere erudituegi ez izaten. Aldi berean izkribuetan ikusten da oso apala dela, ez du bakarrik ez
|
dakit
nongo kultura ezagutzen, herri kultura ere oso ongi ezagutzen du, bera ere herrikoia delako. Aparte, kontatzeko modua, duen tonua ere oso bitxia da:
|
|
Herri honetaz ere metafora txiki bat baduela iruditzen zait. Ez
|
dakit
haurrak ohartuko diren horretaz, baina liburu guztiak haurrentzat eta ez hain haur direnentzat idazten direnez, behar bada helduak ohartuko dira.
|
|
Euskal Herrian horrelako formaziorik ez zen ordurarte eta" eta ez
|
dakit
aurrerantzean egongo den ere". Erronka gisa hartu zuten; euskaldunak hotzak omen gara eta guztiak talde bitxi horrekin dantzan jartzea zuten helburu.
|
|
" Bertso neurriek zenbat silaba dituzten... oraindik ere ez
|
dakit
. Doinuak berak erakusten du luzeegi edo motzegi eginez gero.
|
|
Gainera, orduan baxua sartu eta talde bezala funtzionatzen hasi ginen. Abestiak naturalki egiteko eta ateratzeko denbora hori izan da beharrezkoa, ez
|
dakit
asko edo gutxi den, baina ez naiz momentu konkretu baten zai egon.
|
|
Ez nengoen obsesionatuta beste disko bat egitearekin, baizik eta abestiekin, niretzat zentzua zuten abestiak egitearekin. Ez
|
dakit
, agian momentu baten margotzeari ekingo diot.
|
|
Nik uste badagokigula kulturgintzan mahaian kolpe bat ematea, ze azken urteotan entzun eta entzun egon gara. Nik ez
|
dakit
hemendik 20 urtera munduko kulturaren abangoardiaren puntatzat hartuko gaituzten, edo tradizio zaharkitu baten azken reduktotzat. bigarrena gehiago.
|
|
Elkarteak 13 urte pasatu behar izan ditu lanean administrazioarekin adostasun minimo batzuk hitzartzera heldu aurretik. Ez
|
dakit
aldaketak estrategikoak diren edo momentu batek eskatzen dituen beharretara egokituak. Politikaren mundua oso aldakorra da, lau urte irauten ditu politika jakin batek eta gero hurrengoak norabidez aldatzen du.
|
|
Bat batekotasunaren adituak dabiltzan mundu horretan bat bateko bertsogintza gizarte honetan zer den eta nolako barne prozesuak dituen adierazten asmatzen badugu, ondorengo 20 urteetan ahozko literaturaren gairik preziatuena mundu mailan bertsolaritza izango litzatekeela. Zeren gaur egun, 40ko urteetan Balkanetan egindako grabazioetatik ateratzen dituzte ondorioak, edo Afrikako ez
|
dakit
zer triburekin berdin. Eraiki den ahozkotasunaren teoria guztia, gehiago dagokio Koldo Ameztoi ipuin kontalariari bat bateko bertsolaritzari baino.
|
|
Taberna jendez gainezka eta bertsolarien jardunari adi, tabernariak ordea edaria saldu nahi. Ez
|
dakit
zein jai ziren San Inazioak edo baina Azpeitian gertatu zen. Ez oso aspaldi ere, orain 40 bat urte inguru.
|
|
" Eszeptizismoa antzeman daiteke poema horretan, egileak hitzaurreko pasarte batean garbi asko errekonozitzen duen eszeptizismoa: " Ez
|
dakit
, gainera, poesiak berak ezertarako balio duen". Liburuaren tonu etsikor, beltza aipatzen du azkenik:
|
|
Kanpoko literaturan, García Márquez, Neruda, Cortazar, Carpentier, Dostoievski... Baina ez
|
dakit
nire liburuan horien arrastorik ageriko den. (Zabala, Juan Luis:
|
|
Erzillaren lana zehazteko datu bat jakitea komeni da: Federiko Krutwigek sortu eta gidatzen zuen Jakintza Baitha taldeko kidea dela (edo zela; ez
|
dakit
sortzailea hilez geroztik taldeak jarraitzen duen); horrek gutxienez hizkuntza modu jakin bat hautatzera eraman du: hizkuntza kultua, periodo luzeetakoa, mailegu anitz darabiltzana, zehaztasun lexikal eta sintaktikoaren onetan, euskara batuaren arauak betez nolanahi ere.
|
|
jakinaraztearekin, ate hori itxi egiten du. . Nik ez
|
dakit
, horregatik hitz egin behar duzu, esaldia subjektuari entzunarazten badio soilik geldituko da irekita.
|
|
Eta, ondorioz, artikulugintzak, entseguak, iritzi idatziak, ezinbestekoadute haren sinadura. Hizkuntzalaritzari egin dion ekarria, ez
|
dakit
oraingo ikasleokdakizuen, baina ez baldin badakizue, irakasleen errua da. Hor daude bere lan idatziak; gustuko izanen ditugu edo ez; guttik erakuts lezake parekorik.
|
|
Obra ez literarioak ere interesatzen baitzaizkit, eguneroko jarduna, eredupublikoa. Ezohiko kontsekuentziaz obratu du Txillardegik; ez
|
dakit
noiz irakurri zuenJean Paul Sartre, ez dakit hura irakurrita ezer berririk ikasi zuen, baina hura bainoaskoz engainamendu sakon eta latzagoan lotu zen bere herriaren ibiliari. Hori ezinbarkatua da, jakina, traizioa eta inkontsekuentzia bitalismoaren froga modura irentsarazi nahi diguten intelektualentzat.
|
|
Obra ez literarioak ere interesatzen baitzaizkit, eguneroko jarduna, eredupublikoa. Ezohiko kontsekuentziaz obratu du Txillardegik; ez dakit noiz irakurri zuenJean Paul Sartre, ez
|
dakit
hura irakurrita ezer berririk ikasi zuen, baina hura bainoaskoz engainamendu sakon eta latzagoan lotu zen bere herriaren ibiliari. Hori ezinbarkatua da, jakina, traizioa eta inkontsekuentzia bitalismoaren froga modura irentsarazi nahi diguten intelektualentzat.
|
|
Behin, irribarrez, aipatu zidan Gabriel Arestik esanziola olerkitarako sena zuela. Egia esan, ez
|
dakit
duen ala ez, ez baitiot olerkirikirakurri. Baina sentibera eta umoretsua dela ikusi izan dut.
|
|
Ez naiz gehiago luzatuko, eta neure iritzia esaldi bakarrean laburbilduko dut: Txillardegik bere marka utzi digu askori. Ez
|
dakit
nik oraingo belaunaldi berrikoei utzidien, baina zalantzarik ez dut gure belaunaldiko euskaltzaleengan izugarrizko eraginaizan duela aitortzeko. Ez soilik ideiengatik, baita haren lanen irakurraldietan izandakoatseginagatik ere.
|
|
Ongi betetzen du ez
|
dakit
zein frantses pentsalariren esaldi eder hau: «Mieux vautetre un Socrate mecontent qu, un pourceau repu» (Zerri asea baino hobe Sokrates kexubat izatea).
|
|
Adiskide edota lagun bati buruz zerbait idaztea, zinez, ekintza zaila eta delikatuaohi da oso. Zentzu horretan ez
|
dakit
, benetan, ondo egin nuenentz mandatua onartuz.
|
|
Bai eta besteei eskaini ere, guztionabaitugu. Ez
|
dakit
nahi zenionari honekin erantzun diodan? (baietz egin zuen buruaz). Baina ongi adierazitako galdera izan da, benetan?.
|
|
beste titulurik gabe bidali duenaOargui ra, harekin batera argitaratzekoa zenez gero Egan en. Susmatzen dudanez, Berasaluze-k berea, ez
|
dakit
zergatik, Euzko Gogoa n argitara ematean (edonola ere, Arantzazuko belaunaldi hau oraindik Euzko Gogoa zaleago zen, Egan zalea baino), Txillardegiren kritika hori argitaratu gabe geratu eta galdu egin da. Zorionez, berriro, Oargui ko laugarren Sariketen kronistak (E, tar N. oraingoan:
|
|
Eta min hori... bihotz min hori. Irudi nahasia dut: ez
|
dakit
diafragma denentz estutzen eta hesten nauena, nolanahi ere, irudi nahasia dut. Adinekoak larrituak manifestazioetan.
|
|
Ez
|
dakit
aurrez aurre dudan begirada zoliko gizasemeak ulertu ote didan: halaere, nork eta nola zauritu nauen galdegiten dit.
|
|
Jakintsuak egia adierazten saiatubeharko luke, egiara apalki hurbiltzen. Izan ere, Luis Berrizbeitia-ren esanetan, egianon dagoen ez
|
dakit
, baina badakit hurbilago duela bila dabilkionak? 25.
|
|
–Hori esaten al da? Ez
|
dakit
, ba, nik. Garai batean jende asko bizi ginen hemeneta, ez dizut nik esango inoiz inor ezkutatu ez zenik baina, nik behintzat ez dakit ezerhorretaz.
|
|
Ez dakit, ba, nik. Garai batean jende asko bizi ginen hemeneta, ez dizut nik esango inoiz inor ezkutatu ez zenik baina, nik behintzat ez
|
dakit
ezerhorretaz. Ezertxo ere ez.
|
|
–Ez
|
dakit
seguru baina, barrengo zer edo zer behar du, ohetik jaiki ezinikdaukana, esan zion Aita Atezainak.
|
|
Gizajoa. Nik ez
|
dakit
gauza handirik: seminaristak etxeko beste alde batean bizi ginen eta. Baina izango da gehiagodakienik.
|
|
–Ez
|
dakit
seguru baina, Amara inguruan ez al da, Aiete aldera joanda?
|
|
Eta bide bazter horretan, azkenik, irribarre txikitxo bat eskaini zidan eta, eskuak bolanteari lotuta zituela," Connemarara joan nahi duzu, Eider?", galdetu zidan. Ez
|
dakit
galdera horretatik zein zatik irauli zizkidan tripak hain modu zoragarrian: Connemara aipatzeak eta bidaian lehenengoz lur zati hori nire eskuetan sumatzeak, edo Eider izena maitasunez bildu zuten ahots eta begi haiek.
|