|
2001
|
|
|
Adiskide on batzuek eskatu didate, ez
|
dakit
ongi zergatik, Orixeren gorazarretan irten den liburu mardul honen atarian mintza nadin. Honenbeste euskal idazle garairen aldamenean, hobe litzateke, noski, ni azken aldean azaltzea, inon azaltzekotan.
|
|
|
Bistan daukagu euskarak erro sendoak zituela gure herrian landatuak, eta komeni genuke orain artekoak baino ikerlan sakonagoei ekingo bagenie zer nolakoak ziren jakiteko. Fergusonek ez
|
zekien
ongi zer gerta zitekeen hedatu zuen" diglosia" hitzarekin eta hitzak azaltzen edo estal  tzen duen gogoetarekin: ezin asma zezakeen, leherrenak eginik ere, hortik sortuko zela euskarak dituen eta izan dituen nolanahiko gaitzen argibidea.
|
|
2002
|
|
|
Garai ilunak ziren haiek gero! Orduan bai
|
bagenekien
ongi zer zen faxismoa, zer askatasun falta, hori baitzen orduan, hain zuzen ere, esan ezin zitekeen zerbait: askatasunik ez zela alegia.
|
|
|
Baina kontatzen hasten naizela, burura etorri zait lehenbiziko zalantza, ez
|
baitakit
ongi zer hizkuntza mota erabili eta gauzak, berez ilun diren gauzak, argi ikusi nahi ditudalako hasiera hasieratik: forma kontua baldin bada ere, ez dakit hika edo zuka egin behar dudan, gazte bati hika egitea eskatzen baitu hizkuntzak, edo guri bederen hala eskatzen zigun lehenago, baina hika hasiz gero ere ez dakit nik ez ote litzatekeen testu hau pixka bat ulergaitz gertatuko.
|
|
|
Aipatu horiek, eta bere zerrendan sartu liratekeen baina aipatu gabe uzten dituen beste zenbait ere: " eta sentimendu hain noble den hori" edo" etxe hori, zuk margotu baituzu" bezalako erlatiboez (aski arruntak autore klasiko askoren artean, eta eguneroko hizkeran ere, eta Rubioren tesiaren aldeko liratekeenak) ez dio hitz erdirik, ez
|
dakit
ongi zergatik, menturaz horietaz mintzatzeko nahiko lekurik izan ez duelako liburuan. Baina, esan bezala, orain arte ez da nobedaderik.
|
|
2005
|
|
|
Ene gurasoek biek irakurtzen zuten. Ene aita teknikaria zen, baina bazuen literaturarako gustua, ez
|
dakit
ongi zergatik. Faulkner-en irakurle handia zen, ni ez bezala.
|
|
|
Horrela egin genuen eta, hasieran nirekin ere zurrun egon arren, konfiantza hartzen joan ginen eta, mozkor mozkor geundela kontatu zidan umetan bere aitarekin Mendarora joan zela behin, eta bertan eliza ondoan zegoen denda batean txokolate zuria eman ziotela; une hartan, sekula probatu zuen gauzarik gozoena iruditu zitzaion, eta geroztik beti itzuli nahi izan zuen bertara, txokolate zuri gehiagoren bila, baina, errepidean Mendaro aurretik mila aldiz igaro arren, ez zen sekula herri barnean sartu. Ez
|
zekien
ongi zergatik baina, joatekotan zegoela, beti egiten zuen atzera.
|
|
2006
|
|
|
Ez
|
baitakik
ongi zer den okerrago
|
|
|
Kontzeptu mehea da, indarrik gabea, lausoa eta irreala. Egon badagoen zerbait sailkatzeko balio izan digu, baina gerok ere ez
|
dakigu
ongi zer den. Pixkanaka, arian arian, hiztunen tipologien definizioak hobetu eta findu ditugu, ahal dela ongi ezagutzen ditugun eta aztertuta nahiz egiaztatuta ditugun errealitateak islatzen eta jasotzen saiatuz.
|
|
2007
|
|
|
Edozein modutan ere, kontu berezia da hau. Inor ez da harritzen biologo bat beste zerbaitetan aritzen bada, baina mediku bat… Ematen du bitxikeria dela, ez
|
dakit
ongi zergatik. Eta bidenabar esanda, uste dut ona dela euskararen munduan, euskalgintzan, espezialitate guztietako jendea egotea, gure helburua euskara eremu guztietan txertatzea bada.
|
|
2008
|
|
|
Jendeak badaki zer topatu behar duen A.A. eko taldeetan? Aurreiritziak badaude. Jendeak badaki hemen gaudela, baina ez
|
daki
ongi zer topatuko duen. Aurreiritziak daude, askok pentsatzen dutelako talde tristea garela, sekta antzekoa, edan ezin dugulako ozpinduta gaudela, burumakur... eta ez da horrela inondik inora.
|
|
2009
|
|
|
–Aurrerapausorik bai? , ez
|
nekien
ongi zer erantzun osagileari. Alde batetik nik ez nuen gaizki ikusten aitona, baina bestetik, bere burua leihotik behera botatzen ahalegindu zenean ere ez nion ezer berezirik barruntatu.
|
|
|
Eta herri urri hark, Espainiako txikienak, gizon handiak ematen zituen, izaera irmoa zutenak: hain irmoa, non jendeak ez
|
baitaki
ongi zer izan zen hura. Haiek ziren gizonak, haiek!
|
|
|
Ez, ez bestea ez zen izan seguru, eta gainera zuk ez zenuen elkarrizketa hori izan, hori beste hari gertatu zitzaiona da. Inork ez du gogoratzen argi nola gertatu ziren gauzak, inork ez
|
daki
ongi zer den norberarena. Nola josi zen telefono deien sare hura, ze bide egin zuen albisteak, ze forma hartu zuen hitz larrien mapa hark.
|
|
|
Eta herri urri hark, Espainiako txikienak, gizon handiak ematen zituen, izaera irmoa zutenak: hain irmoa, non jendeak ez
|
baitaki
ongi zer izan zen hura. Haiek ziren gizonak, haiek!
|
|
|
Gauzak puskaz lasaio dire, aitz libre. Ez
|
dakit
ongi zertako hala den, tartezka pentsatzen dut hori traba ez beharra bat dela, baino ez diot kupeta ematen ahal, ni baino azkarragoa da.
|
|
2010
|
|
|
Horregatik ere ez
|
dakit
ongi zer gertatuko den. Agian beste eginkizun batzuetarako desbideratuko dutela gure aurrekontua.
|
|
2011
|
|
|
–Horixe, sin remilgos, zuk
|
badakizu
ongi zer esan nahi dudan, José Antonio. Eta nahi dut errespetua, lana, inplikazioa, borondatea, gogoa, ideia berriak?
|
|
|
–Bai ba, larria da, Karla? Esfenoide hezurra txikitu diote, apofisi mastoidea edo koronoidea, ez nago ziur, nerbio supraorbitatorioa ere bai, zerebeloa krixto eginda utzi diote, harria bota duen putakumeak
|
bazekien
ongi zertan ari zen, barka nazala Jainkoak...
|
|
|
–Bai ba, larria da, Karla? Esfenoide hezurra txikitu diote, apofisi mastoidea edo koronoidea, ez nago ziur, nerbio supraorbitatorioa ere bai, zerebeloa krixto eginda utzi diote, harria bota duen putakumeak
|
bazekien
ongi zertan ari zen, barka nazala Jainkoak...
|
|
|
Auskalo? Orain esanen didazu paper bat emanen diozula filmean, bai zera!, haserretu zen neska,
|
badakit
ongi zer nolako begiekin begiratzen dituzun Anita Ekbergen irudi guzti guztiak, Dolce vita buruz dakizu, eszenaz eszena, eta oraindik ukatuko didazu zure gaurko hitzordua gona kontuak direla. Isil isilik geratu zen Bruce une batez.
|
|
|
Haritik tiraka hasi zen buruko mataza desegin nahian: Gloria, bere aitarekin zituen harreman penagarriak," nire aita fatxa bat duk, ez dakik ongi nolakoa eta ez
|
dakik
ongi zer egindakoa, eta hobe sekula jakiten ez baduk"; aitari egin behar izan zion kontzesio hura hark fidantza ordaintzearen truke, ezer ez delako doan eta batzuetan ezin delako ezezkorik esan: " Gainera, lagun zahar bat kolokatu nahi zidak aktoreen artean, bere filatelia taldekoa...
|
|
2012
|
|
|
Diodan orrialdean bi aldiz agertzen da dordoa. Ez
|
nekien
ongi zer zen eta Azkuegana jo behar: Bizkaiko hitza oman da durdua, dificultad?
|
|
|
Bere asmoa izan zen astebete bat gehiago ematea Madrilen, paper batzuk konpondu, lagunekin egon eta egin beharreko guztia lasai antzean egin. Amorrua eman zion, bada, gertatutakoak; gauzak diren bezala esanda, une hartan ez
|
zekien
ongi zerk sorrarazten zion pena handiagoa, amaren heriotzak ala bere asmoak bete ezin izanak. Azterketatik atera zenean eguerdian, jada gizon izatera iritsi zela iruditu zitzaion; gauak, aldiz, erakutsi zion artean asko geratzen zitzaiola munduan taxuz ibiltzeko; nolanahi ere, bera ez zen gauaren irakaspenaz jabetu orduko hartan.
|
|
|
Inasek keinu bat egin dio, burua gora eta behera mugituz; keinua, egia esan, atera egin zaio, eta ez
|
daki
ongi zer adierazi nahi dion berarekin. Beste oliba bat sartu du ahora; atsegin du haren gazitasuna.
|
|
|
Baina gehien eta zinez beldurtzen nauena da modelo hori gurean ere agertzen ari dela, Euskal Herrian.
|
Badakit
ongi zer naizen; ni euskalduna naiz, eta abertzale menperatua nagoelako; egunen batez Euskal Herria menperatua ez balitz ni ez nintzateke gehiago abertzale, euskalduna nintzateke besterik gabe. Eta jarrera hori da Mihail Bakuninek XIX. mendean zuena bezalakoa:
|
|
2013
|
|
|
Bunpada. Ez
|
dakigu
ongi zergatik, baina halaxe gertatu zen. Aldartea zeharo nahastu zitzaion, barruko erloju biologikoa endredatu.
|
|
|
Lehenak izanik, ez
|
genekien
ongi zer zen GAL. Izen hori agertzen zen lehen aldia izanik, ez genekien zer zegoen horren gibelean. Mareyren kasuan, berehala agertu zen tronpatu zirela, bertze pertsona bat bilatzen zutela, eta horrek harridura handia eragin zuen.
|
|
|
Hiri handi batez mintzatzen zaizkigularik, badakigu, horrek zer erran nahi duen, eta horren hartzea berri handia zaiku. Bainan, batzuetan, herriska edo mendiska batek balio gehiago du, gerlari buruz, hiri handi batek baino, eta holako baten hartzea ez dugu aski goresten, ez
|
baitakigu
ongi zer den. [?] Horra zertako erranen dautzuegun holakoetan hauche bakarrik:
|
|
|
Jakina baietz. Ez naun ume gorria mutikoak jakin,
|
bazekien
ongi zertaz ari zen emakumea, nahiz hizketa hura ezohikoa eta zaila bazitzaion ere. Bagenekinan biok zertan genbiltzan, nik uste; ez al da hala?
|
|
2015
|
|
|
Barre egin zuen, barre egin zuten biek, nahiz eta Albertok ez
|
zekien
ongi zergatik. Bat batean Puente serio jarri eta eskumuturretik heldu zion Albertori.
|
|
|
Mekaben, pasa pasa eginda gelditu nintzen. Ez
|
dakit
ongi zergatik, ustez behintzat ez bainuen nagusia ezagutzen. Edo, akaso bai.
|
|
|
Hortan ez nator bat Berriatua eta Kintanarekin: lehen ere gehiegi sartu dituzte inongo testuren lekukotasunik gabe, ez
|
dakit
ongi zertarako. Izugarri gisa, beharbada, euskal ikasleen izugarri.
|
|
|
7 Aita frai Gabrielen bitartez idatzi nion lehengo egunean horko aita errektoreari berorren agurgarritasunak nire berri jakin zezan, ez bainintzen ausartu berorri idazten, idatzi ahal nuela uste badut ere. Aita hau etorri zen hona eta ez
|
dakit
ongi zertara, Villanuevako monasterioarena zekarren baina; orain haren berri ongi jakin dudanez, munduko zentzugabekeriarik handiena litzateke hura onartzea, eta aita frai Antonio Jesusena fundazioa egitearen alde dago. Nik zama handia ezarri nien kontzientzian; ez dakit zer egingo duten.
|
|
|
Besteek aldiz eskatzen dute bizi iraupena kolokan ezar dezaken gaixtotzerik ez dadin etor. Adinez, osasunez, egoeraz, ofizioz eta afizioz presuna bezenbat kasu ezberdin izanki, bakotxak
|
badaki
ongi zer den beretzat lehentasuna.
|
|
2016
|
|
|
Mugitzen zuenean zaldi baten isatsa zirudien. Josebak hitz egiten bukatu zuenean isilune bat sortu zen bien artean, atezuzkoa, ez
|
zekien
ongi zergatik. Irati ez zitzaion begiratzen ari.
|
|
|
172 Ez
|
dakit
ongi zer erran nahi duen. Otordu zerbait?
|
|
|
|
Bazenekien
ongi zer esan nahi zuen geratzeak.
|
|
2017
|
|
|
Burua lausotu zait, baita bista ere, eta arnasa sakon hartu dut sudur zuloetatik, nire gorputza gobernatze aldera. Ez
|
dakit
ongi zerk sortu didan larritasun hori, baina sarri nahiago izaten dut gehiegi ez pentsatu eta aurrera egin. Beraz, burua arinkeriaz bete eta zerrendatzen hasi naiz bazkaltzeko purea egina dudala, ondoren etxera bidean oilasko bularra erosiko dudala plantxan egiteko, eta gero etxetik arituko naizela lanean.
|
|
|
5 Gogora dezagun, berriro, Humboldten euskal bidaiak egitasmo antropologiko baten parte direla, hain zuzen, abiapuntu historizista bat eta helburu humanista bat duen egitasmo baten parte, non besteak beste ezinbestekotzat jotzen duen" karaktere nazional" ezberdinak aztertzea. Baina bera bertan bilaketa prozesu batean dago, alegia, ez
|
daki
ongi zertan zentratu behar duen; adibidez, 1798ko apirilean Euskal Herrira lehen aldiz etorri aurretikGoetheri bere zalantza adierazten dio: " Karaktere nazional baten nire kontzeptuarekin kontent geratu aurretik[...] zerbait aurkitu behar dut".
|
|
|
Joan zenean haurrei begira gelditu nintzen. Ez nion esan ez nuela tantarik edaten, gustu txarrekoa iruditu zitzaidan, ez
|
dakit
ongi zergatik. Belarretan eserita zeuden.
|
|
2018
|
|
|
Zuen Pariseko egunkarien sineskortasuna miresten dut, haien espantuak egiatzat hartu baitituzte.
|
Badakigu
ongi zer diren asetzen ari diren oilasko horiek, arrano bilakatuko direla uste dutenak. Rodil aipatzen ahal dut, bere ondokoa iguriki gabe ere, armada konplimendurik gabe utzi eta Galiziako bere herriko bidea hartu zuena, eguerdi betean, Frantziako sos ederrez kargaturiko hogei mandoren herroka baten gibelean!
|
|
|
Ez
|
dakit
ongi zer bozkatu behar dudan.
|
|
2019
|
|
|
Bazkalostean iritsi da grabagailua mahaigaineratu eta bildu gaituen arrazoiari tiraka hasteko unea. Urduri bezain gogotsu gaudela esango nuke; alegia, ez
|
dakigula
ongi zer pasako den, baina hitz egiteko prest. Prest, zehazki, heriotzaz hitz egiteko, zera hartaz eta abarrez, baina atzera egin nahi izan dut, ez baita justua hainbeste urte eta bizipen konpartitu genituen Moio lagunaren oroitzapena haren heriotzara mugatzea.
|
|
|
Txurrusek egungo egoerarekin alderatu du orduko hura: . Ez da orain bezala, gaztetxoak, adibidez, hasten direla trans bezala identifikatzen azkarrago eta erreferente gehiagorekin; nik suposatzen dut, neurri batean, Moiok ere ez
|
zekiela
ongi zer pasatzen zitzaion, edo, hobeto esanda, nola kudeatu, eta guk ere, inguruan egonda ere, ez genekien ondo nondik heldu asuntoari?.
|
|
|
Miles,
|
badakit
ongi zertan ari zara.
|
|
2020
|
|
|
Epaitegiak, Udaletxea pasa ditugu, Broadwayren hego aldera iritsi, eta Wall Streeteraino iritsi gara. Inperioaren zero gunea, nolabait toki hau ikusteko gogoa nuen, ez
|
dakit
ongi zergatik, ikonoa, sinboloa, aginte kapitalistaren lekurik trinkoena. Zenbat milioi dolar, zenbat lagunen aurrezkia eta zenbat langileren etorkizuna egongo zen gu egon garen tarte labur horretan jokoan jartzen.
|
|
|
Bai. Ez
|
dakit
ongi zer gertatzen den, baina desberdintasun indizeak handitzen ari dira gizartean, eta atzean daudenak atzerago uzten ditu horrek. Hala ere, zera esan behar da:
|
|
|
Ordenagailuaren teklak bakarrik ari zaizkio, testuak bizitza propioa hartu balu bezala; taka taka taka, taka taka taka, triki traka, izerdia eta aire egokitua, dena nahasten den bagoi bakar batean. Testua aitzina doa, eta Mariek ez
|
daki
ongi zertan ari den ere. Ari ote den, edo ordenagailua den bere kabuz letrak bata bertzearen ondotik gehitzen dituena, taka taka taka.
|
|
|
Ia hiru aste eman nituen gauza guztiak gibelka egiten. Oraindik ez
|
dakit
ongi zergatik egin nuen. Baina ez motiborik ez nuelako.
|
|
|
Hain ziren alaiak, lasaiak eta politak, berari ere gertukoak egin zitzaizkiola berehala. Jende ona zen, hori sentitzen zuen, eta ez
|
daki
ongi zergatik, baina harreman berezia egin zuten berehala hirurek. Horregatik, asko ezagutu ez arren, dudarik egin gabe deitu zien Parisera joan zen lehen aldi hartan, zer eta, berarentzako lotarako lekuren bat izango ote zuten galdetzeko.
|
|
|
Ohituago zegoen berak hori oihukatzera entzutera baino. Izutu egin zen une batez, ez
|
zekien
ongi zer egin, baina egoeraren zailaz kontziente, atsegin erantzun zion: “Haize fresko pixka bat eskatzen du gela honek, lagun, eta baita zeuk ere”.
|
|
|
Hilobiko hizkiei begira zegoela, bat batean etorri zitzaizkion azken urteetan bizitako guztiak. Oso nekatuta sentitu zen, akituta, baina ez
|
zekien
ongi zergatik. Bisitek ez zuten bere horretan nekatzen, gainontzeko guztiak baizik.
|
|
2021
|
|
|
Elkarri idazten genion. Gero, ez
|
dakit
ongi zer gertatu zen. Bitarteko genituen kartek eskaintzen ziguten gaia idorregia zen, agian, eta alferrik egiten genituen leherrenek asperturik eta gogaiturik utzi gintuzten azkenean.
|
|
|
Horregatik anbiguoa gertatzen da, egitura hauetan ez baitira aditz jokatuetako marka nominalak ageri: Joxemariren hilketa esaten badugu ez
|
dakigu
ongi zertaz ari garen. Norbaitek Joxemari hil du; Joxemarik norbait hil du.
|
|
|
ez da adjektibo gisa erabiltzen den izenik1(" ez bada adjektibo bezala hasten"). Azalpena pixka bat iluna bada ere, ez
|
baitakigu
ongi zeri egiten dion erreferentzia, badirudi hori ez dela beti hola betetzen, eta testuinguru batzuetan bizidunen izen batzuk adjektibo bezala ere erabiltzen ditugu: Mutiko hau astoa da; Ze zakurra den; Bileran daudenak oiloak dira; Ez izan hain umea!; Begira zerriak direla horiek; Gezurra dirudi hain haurrak izatea eta abar.
|
|
2022
|
|
|
Susmoa nuen zerbait berezia sentitzen ari nintzela, baina ez
|
nekien
ongi zer. Aurreikusi nezakeen arren, emanaldiaren erdialdera arte ez naiz kontziente izan:
|
|
|
Horrela eman zuen bigarren egun santu osoa ere, Manexen begiradapean, jateko eta edateko betarik hartu gabe, harik eta gauerako, kaiolako txoko batean, guztiz ahuldu eta abailduta gelditu zen arte. Manexek ez
|
zekien
ongi zer pentsatu, baina bigarren gauean ere zeharo kezkatuta oheratu zen.
|
|
|
Manexek ez
|
zekien
ongi zergatik, baina sentipena zuen, egun hartan ekintza on bat egin zuela. Hala izanen al zen?
|
|
|
Baina irriz ari da bera ere, txiste bat ulertu ez duena bezala. Ez
|
daki
ongi zergatik ez dion irririk eginarazi. Krak.
|
|
2023
|
|
|
Proiektua hasi berritan," pixka bat galduta" zegoen, ez
|
zekielako
ongi zer egin nahi zuen: " Intuizioz ari nintzen argazkiak egiten, eta egindakoa aztertzen hasi nintzenean ikusi nuen hegaldiaren auzia interesatzen zitzaidala".
|
|
|
Jakin min handiarekin sortu genuen planetarioa, Nafarroan, eta, oro har, Euskal Herrian ez zegoelako kultura astronomikorik. Horregatik, ez
|
genekien
ongi zer egin, eta erabaki genuen aztertzea nola egin zientzia bereziki interesgarria ikasleentzat.
|
|
|
Oso arraroa egiten zitzaion, erreparoa ematen zion, bertigoa edo. Hegoko haizeak eman zion egun batean atera zuen hortik, berak ere ez
|
daki
ongi zergatik, eta urteko bildumetako batean sartu zuen Goazen abestia, inork ezagutzen ez zuena, eta Koma, Berri Txarrak eta Skalariak ekin konbinatu zuen. Zalaparta apur bat sortu zuen jakina, iritzi kontrajarriak zeuden.
|
|
|
Dena den, hauteskundeen bezperan gaudenez, itxurakeriaren politikak eta esaldi hanpatuek dena betetzen dute. Inork ez
|
daki
ongi zer dagoen hitzen eta doinuen gibelean, ezta haiekin batera doazen keinuen gibelean ere. Hori dela eta, nire desira da leiho bat baino, ateak eta balkoiak zabal daitezela.
|
|
|
Druniko arduradunak, baina, ez du inolako azalpenik eman nahi izan ijitoek salatutako erasoari buruz. “Ez
|
dakigu
ongi zer gertatu den. Dena ongi aztertu arte, ezin dugu deus erran”, azaldu du.
|
|
|
Bereizita daudenak lotzeko sinboloak behar ditugula entzun duzu, erotuko ginatekeela bestela. Eta ados zaude, baina ez
|
dakizu
ongi zerk lotzen dituen bidean ikusitako horiek denak. Ez dakizu ongi non hasten den Iruñea bat eta non bukatu bestea, eta duda duzu bi diren ere, edo askoz gehiago.
|
|
|
Lan urteek eta gose egunek eraman gintuzten bandera gorriaren kerizpera. Zabaltzen genuen Marxen liburu bakoitza norberaren etxean leihoak zabaltzen diren antzera, baina irakurri gabe ere
|
bagenekien
ongi zeren alde jo noren alde borrokatu.
|