|
2000
|
|
|
BERTSOGINTZAREN 455 urteurrena ospatu zen urtarrilaren 29an Donostian egin zen Bertso Egunean. Aurtengo edizioan XVI. mendeko Etxepareren «Linguae Vasconum Primitiae» liburua izan zen oinarria, Bertsozale Elkartearen arabera liburu honetan
|
baitago
bertsolaritzaren lehen aztarna. Aurtengoa, hogeita hamaikagarren edizioa izan da, eta «Jalgi hadi plazara» lelopean ospatu da.
|
|
|
Bertzenaz horrelako lan bat irakurtzerik ez
|
baitago
|
|
|
Bombin eta Bozas Urrutiaren idazlanetan (aurretik aipatutako iturria) irakur dezakegu, pilotaleku irekia, 1923an txikiagotu egin zela. Ezkerraldeko orrialdean agertzen den argazkian gaur egungo pilotalekua ageri da duela gutxira artekoa hobeto esan, obrak direla-eta jada ez
|
baitago
. Alboko argazkian berriz, 1914an inauguratu zen pilotalekua ikus dezakegu.
|
|
|
Ondoren, igaroko ditugun lurrak iratzediak dira eta garo meta edo iratze metaz josirik daude. Hala ere, ez dute dagoen garo dena moztu eta pilatu, oraindik ere iratze asko
|
baitago
zelaietan usteltzen. Biluzik dauden meta ardatzak ere topa ditzakegu bidean.
|
|
|
Funtzionamenduak ere bere bilakaera izango du eta alor desberdinetan plangintzak zehaztea bultzatuko da horretarako lan talde bereziak sortuz. Teknologia berriek ere euren tokia izango dute, informazioaren trukaketa hobetzeko sare bat antolatzeko asmoa
|
baitago
.
|
|
|
ALEKA, berrehun eta berrogei biztanleko herri batean ez
|
baitago
jende uholderik. Berrogeita hamar lagun batzarturik.
|
|
|
Erreferentzia barregarriak ez dira falta eta zirto ugari aurkituko duzu bertan. Publikoa konplize du une oro, bai plazaratzen diren egoerekin bere burua irudikatzen duelako, bai eszenaratzeko moduarengatik, ikuslea Kikeren saiakerekin jakinaren gainean
|
baitago
.
|
|
|
Niretzat obra komertzial bat egitea publikoari zerbait interesgarria eskaintzea da. Hala ere, publikoa erakartzaren aitzakian ezin da edozer egin, zenbait publiko mota
|
baitago
. Antzerki esperimentala ere behar beharrezkoa da, baina publikoak erraz ikusiko duen obra bat egiteak ez du esan nahi esperimentazioarik ezin egon daitekeenik.
|
|
|
Ondo iruditzen zait halako kontrolak pasatzea. Txirrindulariak gauzak hartzen hasi zirenetik, halako errezeloa
|
baitago
kirolariekin. Duela hiruzpalau urte, Etxebeste aizkolariak ere zer edo zer hartu eta sari guztiak kendu zizkioten.
|
|
|
Bi kotxe erabiltzeko aukera baduzue, oso alternatiba interesgarria izan daiteke Plentziara joan baino lehen, kotxe bat Gatikako Butroe gazteluan uztea eta guk proposatzen dugun txango zirkular hau egin beharrean, ibaian gora jarraitzea gazteluraino, Palado baserrietatik bi kilometro eta erdira
|
baitago
. Alternatiba honek gainera, Arbinako errota eta urtegia ezagutzeko aukera eskaintzen dizue.
|
|
|
Hizlaria ranger edo basozaina da, xelebrea baina txoil ona: ezagun da horretan zaildua dela, haren parabolarekin nekatzerik ez
|
baitago
. Tele predikaria dirudi, imintzioengatik, doinuarengatik, umorearengatik (hiru silabako barre merkea sortzen duen estatubatuar haren gisakoa inoiz!).
|
|
|
Antoine d' Abbadie zientzialari eta euskaltzale ezagunaren lurjabegoa izan zen eremu zoragarri honetan ere, hainbat itsas harkaitz eta harri irla aurkituko du bertara hurbiltzen den bisitariak. Ezagunenak, Hendaiako turismo irudia osatzen duten Dunbarriak dira, baina ez dira bakarrak, hondartzaren beste aldean irekitzen den Loia badian, itsasbeheretan legar eta tonbolo baten bidez lehorrarekin lotua gelditzen den izen bereko harri irla bat
|
baitago
.
|
|
|
Arlo horretan kontu handia izan da erakaskuntzarekin, bestela orain dela hamar urteko egoerara itzultzeko arriskua
|
baitago
. Ikastoletan, haurrak erakarri behar dira, ezen bertsozaletasuna ezagutzatik, beraz erakustetik, baitator; eta geroa horretan dago.
|
|
|
Besteak beste, Tapia eta Leturia, Txorimaloak trikitixa taldea, Harkaitz dantza taldea, Urnietako Ugarte anaia txalapartariak, Katti eta Xantal abeslariak, Jon Lopategi eta Jon Enbeita bertsolariak eta Donosti Ereski abesbatza. Bestalde, Gernikako udaleko ordezkariak izango dira, Gernikarekin senidetuta
|
baitago
Boise. Aldi berean, Eusko Jaurlaritzako Kanpo Harremanetarako bulegoko Josu Legarreta eta Bizkaiko apezpiku laguntzailea izango dira jaian.
|
|
|
THC sintetikoaren gaiak ez du oraingoz eragin handirik Euskal Herrian, ez
|
baitago
ez Frantzia eta ez Espainiako gobernuek legeztatua. " Espainiako legeak dio kalamua ez dela terapeutikoa" dio Barriusok," eta sekulako hipokrisia dago hor, zientifikoki erabat onartua baitago bere erabilera terapeutikoa.
|
|
|
THC sintetikoaren gaiak ez du oraingoz eragin handirik Euskal Herrian, ez baitago ez Frantzia eta ez Espainiako gobernuek legeztatua. " Espainiako legeak dio kalamua ez dela terapeutikoa" dio Barriusok," eta sekulako hipokrisia dago hor, zientifikoki erabat onartua
|
baitago
bere erabilera terapeutikoa. Interes handiak mugitzen dira gai honen inguruan".
|
|
|
Gaurko euskal egoera politikoa nahasi samar antzematen da: iragana nahasia da, zeren eta, oro har, euskal gizartean oso zabalduta
|
baitago
inpresio oker bat, PNV eta Ezker Abertzalearen arteko elkarlana eta prozesu politikoaren iturburua ETAren aldebakarrekoan datzala uste izan baita, eta ez da hartzen kontuan, ordea, jeltzaleen eta erakunde armatuaren arteko hitzarmena, esaterako. Egoera nahasia da gaur egun ere, eremu abertzaleak erasoaldi politiko eta mediatikoaren aurrean defentsiban jokatzen duelako, are gehiago PNVk PSOErekin ezinezko itun baten bila ahalegin guztiak jarri dituenean.
|
|
|
Gaikako kateak eta Interneten bitartez, gaur egun dugun eskaintzaren merkatua eskari merkatua bilakatuko da, zeinean ikusleak" eguneko menua" jatetik" kartara" aukeratzera pasako diren. Kate uholde horren erdian baina, berri lokalek aise atxikiko dute jendearen, ez
|
baitago
satelite bidezko saiorik herriko kontuen tiradizoa gainditu dezakeenik. " Teknologia arloan gainera, duela 10 urte pentsaezina zena egingarri bihurtu da gaur egun. Garbi daukagu bide berri hau urratu beharra dagoela, eskualdeak tamaina egokia baitu elkarlanean aritzeko".
|
|
|
Haatik, Chevenementek bere kargua utzi duen arren, gobernu frantsesak ez du bere ikuspuntua aldatuko, ezta Errepublikako presidenteak ere. Beraz, utz dezagun afera hori alde batean gauza asko
|
baitago
Euskal Herriko garapenaren alde egiteko.
|
|
|
Dirudiena baino gogorragoa da eta teknikoagoa ere bai, itsasoan olatuekin eta balantza batean egin beharra
|
baitago
arraunean. Oso kirol konpletoa da, gorputz osoarekin egiten da.
|
|
|
(...) Maiburu Lekuona' tar Manuel, apaiz jauna, bere azkenengo aldiz lendakari lekua betetzen. Urrengorako izendatua
|
baitago
aren lekurakoa. Lizundia idazkari-ordea aren alboan eta Haritxelar jauna lendakari orde alkian.
|
|
|
Laurehun mila baino gehiago Asturiesen, 1994 egindako inkesta baten arabera, herrialdeko herenetik gora. Hizkuntza mugimendu bizien eta ezagunena ere Asturiesen dago, han garatu dira talde eta mugimendu sendo eta historikoenak, baina Lleonen ere Zamora eta Lleon probintzia biak ulertuta izen horren pean hogeita bost mila hiztun egon litezke, estimazioen arabera, ez
|
baitago
ezelango datu ofizialik. Mirandako lurraldean berriz Miranda' l Douru udalerriko ia herri guztiak eta Vimiosoko kontzeju bi biltzen dituen 500 kilometro karratuko eremua, hamabost mila biztanle inguru daude, eta gehientsuenek mirandes hizkerari eutsi diote.
|
|
|
Gerra ikusi duten begiek nola sinetsi egoera txarrean gaudenik? Aldea
|
baitago
: ume mukizuon begitan herri hau" beti" egon da; historia bizi duenak lorpen gisa apreziatzen daki.
|
|
|
Zeren gatazkaren irakurketa eta diagnostikoaren inguruko aldaketa ETAri leporatu nahi izatea lotsagarria baita. Baina benetan kezkatzen gaituena ez da ETAren kontrako hitzak edo manifestazioak egitea, ez
|
baitago
hor gure benetako ezberdintasuna. Kezkatzen gaituena da ETAren aitzakipean herri honen eskubideei bizkar ematea, gatazkaren izaera politikoa ukatzea, Euskal Herria Vaskongadetara mugatu nahi izatea, departamenduaren aldarrikapenaren aurrean frantses Gobernuak duen jarrera bost axola izatea, euskara Nafarroan pairatzen ari den erasoaren aurrean ez ikusiarena egitea, Audientzia Nazionaletik aspaldidanik datozen erasoei men egitea, Ertzantza faxisten manifestazioak babestu eta presoen eskubideen aldekoak jipoitzen ihardutea, presoen eskubideak errespetatu ordez okertzen ari direnean salatzeko ausardiarik ez izatea...
|
|
|
Azkenik, txostenaren bosgarren erronkaren arabera, sindikalgintzaren jarduera ezin da" jokabide instituzionalisten" menpean geratu, zeren hainbat ekimen instituzionalen garrantziari ukorik egin gabe, sindikalgintza abertzalearen benetako indarra afiliazioa hobetzen eta gazteak eta emakumezkoak barneratu eta biltzeko antolamenduak berritzen saiatuko diren pertsonengan eta taldeetan
|
baitago
|
|
|
Hendaiako udalak herriko eskoletan behikia ez emateko erabakia bertan behera utzi zuen hil honen 4an. Frantziako instituzioek oso hurbiletik jarraitzen dute afera, ekonomia eta pertsonen osasuna
|
baitago
jokoan. Akitania osoan zabaltzen diren Champion saltoki handietako" Guyenne et Gascogne" kateko Indaburu arduradunak honela erran digu:
|
|
|
Istorioaren tonuari dagokionez, Felipe Juaristik esandakorekin bat egiten dugu: " ez da triste ez da alai, zertxobait idealizatuta agertzen zaigu Axun bera, gazte denboran, idealizazio joera handia
|
baitago
. Bukaera, horrelako istorioak behar duen gisakoa, tristea, alegia". (El Diario Vasco)
|
|
|
Alferrikakoa zaie nobelako pertsonaia maskulinoei harengana hurbiltzen ahalegintzea, urruti, oso urruti
|
baitago
. (...) emakumezkoen eta gizonezkoen arteko urruntasuna, bizitzeko eta sentitzeko modu desberdintasuna, ezinulertu erabatekoa.
|
|
|
Zernahi gisaz ere, bilduma honetako ezaugarririk aipagarriena berriro ere aniztasuna da: " Hibridotasuna ezin dezakegu ahantz, jenero, tonu eta tekniken amalgama zerikusizkoa
|
baitago
ipuinotan zehar: atzekoz aurrerako denbora, eszenen tartekatze ikasia, literaturaren jarduerari buruzko hausnarketak eta kritikak, zati filosofikoak..." (Egunkaria XII)
|
|
|
243). Izan ere, ez
|
baitago
Gasteizekin lotura jakinik izan dezakeen egoerarik (tunoenak alde batera utziz). Egoera horiek edozein hiri unibertsitariotan gerta zitezkeen.
|
|
|
Baina Ostegunak ipuin bildumarekin alderatuz gero, aipatu egun aldaketa da Arretxeren azken liburu honetan azaltzen den berritasun bakarrenetakoa, beste guztia oso antzekoa baita, bai erabiltzen den umorearengatik (axolagabea, zoro, beltz eta krudela) bai hizkuntza erraza eta zuzenagatik, liburua ongi pasatzeko burututa
|
baitago
. (...)
|
|
|
egoerak murgilarazi dituen giroa bezain ilun eta ezkorrak." (Grandes, Leticia: Egan 49) Haatik, Xabierren nortasunean aldaketa bat nabari da, ez
|
baitago
antzekotasunik hasierako Xabier eta bukaerakoaren artean. Baina, nahiz eta pertsonaia honen izakeran aldaketak nabaritu, zaila da hauen zergatia eleberrian bertan topatzea.
|
|
|
hemen agertzen da nabarmenen egunkari abertzaleen eta erregionalista edomadrildarren arteko aldea. Bigarren multzoarentzat (hemendik SUD OUEST kanpoanutzirik) Euskal Herria Hegoaldeko lau lurraldeek osatzen dute, kasurik onenean ere.Lurralde penintsularrei emandako espazioa Euskal Herriari emandakoaren %93tikgora
|
baitago
guztietan, leku gutxi eginez bai Iparraldeari (ikusi dugun legez) baiEuskal Herria bere osotasunean hartzen duen ikuspegiari ere. Egunkari abertzaleetan, ordea, Hegoaldeak ez du agortzen Euskal Herriko errealitatea, baina bistan da aldenabarmenak daudela beren artean.
|
|
|
Enpresa hauek ez dira, gainera, El Correo taldearekin alderatuta, hedapen multimediatikoa edota territoriala garatzeko gai izan, edo ez dute bide horibehar adinako indarrarekin hartu, oraindik behintzat. Frantziar Estatuan ezberdina daegoera, bertako enpresa esanguratsurik ez
|
baitago
Ipar Euskal Herrian. Estatu honetako prentsaren merkatua lurralde mailan zatikatuta badago ere, Espainiar Estatuanbezala, zonaldeen dimentsioa askoz zabalagoa da han, erregionalagoa, zentzu horretan.Baita egunkarien tamaina ere.
|
|
|
Oso zaila da arazo honi soluzioak aurkitzea, ez
|
baitago
behar adina eztabaidatuta.Propagandak herritarren jarrera baldintzatzen du neurri handian. Hasteko, hauxeesan behar da:
|
|
|
Hots, azkenik, subjektua berriro ere gizartearentzat probetxugarribihurtzea? Zeren, azken batez, ez
|
baitago
sendaketa psikikoari buruzko beste definiziorik. Esparru psikikoan sendatzearen ideia psikismoa gorputzaren atal izatearen nozioan, psikismoa garunaren funtzionamenduarekin nahastearen nozioan oinarritzen da.
|
|
|
Ez da erraza. Izan ere, atxikimenduaren barne drama bi muturren artean berreraiki beharra
|
baitago
: desioaren eta beldurraren artean. Batetik, terapeutarekin atxikimendu loturaeratzeko desioa, eta, bestetik, gizakiaren bulnerabilitateak eta bestearen menturazko korrespondentzia faltak probokatzen duen antsietatearekin batera, beldurra; bi mutur eta, tartean, terapia.
|
|
|
zeregin eta testuinguru esanahiarekin, ez
|
baitago
taldetik kanpo egoterik.Urrunago joanez, Kaes en ideiaren arabera (1977), taldean katexiak etakontrakatexiak ezar ditzakete taldekideek banaka edo taldean, honekeratutako fantasia bereziekin.
|
|
|
Abstinentzia eta interpretazioaren bidez agertzen da berriro iraganekoegoera. Terapeutaren abstinentziak egoera oso erregresiboetara garamatzataldean (adibidez, taldekideen galderei ez erantzutean), ez
|
baitago
kideekelkarren artean babestu ahal izateko rolik. Orduan, askoz egoeraprimarioagoetako erregresioak agertzen dira, eta baita proiekzioen prozesubat ere, taldea osatzen dutenen artean.
|
|
|
Gabezia egoera honekindepresioa leherrarazten da: objektu hori eduki nahi izateko, fantasia etailusioaren planora itsatsita geratzen gara, eta hau errealitatera aktibokiegokitzea galarazten duen defentsa mota bat da, ez
|
baitago
horren irakurketaegokitzailerik. Estereotipoari mesede egiten dion egokitzapen pasiboaz arigara.
|
|
|
Hitz magikotzat agertzen diguten kontsentsuan bertan
|
baitago
iruzurra. Kontsentsua, lehendik dagoen egoeran integratzeko adostasuna baino ez da, estatuak behineta berriro lortu nahi lukeena; zeren, guztioi inposatu nahi zaigun, estatua?
|
|
|
Lurraldetasunaren arazoa eta bertako hizkuntzaren arazoa txanpon beraren bi aurpegiak baitira, hizkuntzak bere lurraldea behar baitu. Hizkuntza ez
|
baitago
soilik paperean, lurraldetasuna osatzen duten pertsonen bar nean baizik.
|
|
|
Hots, gaur euskarak jasaten dueneraso gupidagabean, nekez para daitezke bi idazle horiek, euskal komunitatea, renalderdian. Bereiz marra ez
|
baitago
hor. Azterketa ultra linguistiko eta aseptiko apolitikorik egiterik ez dago?
|
|
|
Bizi neurriak ziren horiek, guretakogaindituak. Gaur egungo kultur arloan, ordea, ez ditzagun emaitza horiek ahaztu, zereneta, gizona gizon iraunarazteko, bizitza beraren neurria besterik ez
|
baitago
. Baloratzenden oro dirutan neurtzen den aro honetan, fisiko hutsa den mailatik irteteko bakarra.
|
|
|
Hemendik aurrera, eta literatura edo zinea zubi harturik, gaiak baino gehiagoegiturak diren beste arlo batzuk kontuan hartu behar ditugu kultur egitura osatzerakoan. 22 kromosomen zenbaki sinbolikoraino, simetriaz jarriko ditut adibideak, bainagarbi dago malgutasunez hartu behar direla atal hauek, muga garbirik ez
|
baitago
, ezkultur gaietan ezta kultur egituretan ere. Aitzinean kultur diseinuaren ardura dutenkromosomak izanen dira.
|
|
|
Norbere existentzia nola eratu, ez eredurik eta ez fundamenturik inon edukitzearen angustia. Heldulekurik inon ez
|
baitago
, transzendentzian edo. (Jainkorik ez dago, manamenduen taularik ez dago:
|
|
|
dute: hori eginez, bankuen gordailutan produktu baliokidea eskuratzendute, zeina saldua izateko esperoan
|
baitago
. Epealdi bakoitzeko produktu berria sormen monetario berrien kontrapartida da.
|
|
|
urrun dago baieztapen hori, zeren libera izendaturiko 1zenbakia, jadanik kontu unitate perfektua dena, baina oraingoz produkzio errealikerrenta bilakatu ez duena? berberak zenbatu dezakeen inolako produktuaren presentzian ez
|
baitago
: M?
|
|
|
Izan ere, nahiz gizona Zesarbera izan, gertaerak ez zukeen deus historikotik, baldin Zesar tripako min gaizto batuxatu nahian txango balebil. Unea historikoa da gaueko txangozalea estatu kolpe batezari delako gogoetan, gerra zibilaz, Erromaren konkistaz eta mundua mendean hartzeaz.Historikoa da, Zesarrek hori dena egiteko proiektua duelako, hori guztia oraindiketorkizunean
|
baitago
. Aipatu gertaera ez litzateke historikoa, etorkizunaren presentziaerreal bat mundu errealean ez balego, aurrenik, Zesarren buruan?.
|
|
|
Bestalde, Izatearen eta gogoetaren arteko harremana ez da arartegabea, hots, ez danaturala, emana, pasiboki jasoa. Aitzitik, harreman horrek jarduera, lana, kemenaeskatzen ditu, ararteko indartsu barik ez
|
baitago
esentzia bere euskarri naturaletikbereizterik: Izatearen esentziak, giza adimenari esker, ez baitirau Izatearenganberarengan, errusinolaren esentziak errusinolaren baitan ez dirauen ber. Hau dela eta, egundoko zailtasunak dauzkate Izatearen eta gogoetaren arteko harremana arartegabeadela dioten filosofoek mahaiak bezalako artefaktoen nondik norakoa filosofikokiazaltzeko.
|
|
|
Bait+ da, dit, dago? = baita, baitit,
|
baitago
–(azken hauek ondo ahoskatzen
|
|
|
Tarte honetan sartzen dira hainbat irrati orokorretan arrakasta lortu duten edukiontzi irratsaio handiak, oro har, irratiek duten entzule kopururik handiena biltzen dutenak. Magazine luzeak dira, zeinetan publizitatea eta entzuleak bereganatzen dituen hizlari gidari ospetsua
|
baitago
.
|
|
|
Soinuaren intentsitatea neurtzeko, soinu horren gogortasun edo ahulezi maila neurtu behar da; intentsitatea audio energiaren jarioaldiaren araberakoa da, hots, molekulen desplazamenduaren anplitudearen araberakoa, zeina aire presioaren bariazioarekin erlazionaturik
|
baitago
. Soinu baten tonua adierazteko, grabea (baxua) edo zorrotza (altua) dela esan ohi dugu; tonua, audio oszilazioen maiztasun edo frekuentziek xedatzen dute:
|
|
|
Hirugarren milurtekoaren atalasean, egin dezagun Euskal Herriko irratien tipologia orokorra, irrati informazioa tipologia horretatik sortzen diren estazioei zeharo eta estuki loturik
|
baitago
. Horretarako, bi parametro nagusi hartu ahal ditugu kontuan:
|
|
|
Eta honi hertsiki lotzeak bide arriskutsu batera eraman gaitzake, zeren iturrien nolabaiteko menpekotasuna agerian gera baitaiteke. Esaterako, irratilari profesionala ezin da inoiz iturri bakar baten menpekotasunean geratu, iturri desberdinetatik etor daitekeen informazioa kontrastatu egin beharra
|
baitago
.
|
|
|
Itzulera bide berberetik egin behar da, ez
|
baitago
ingurune latz hau zeharkatzen duen beste bide erosorik. Horrela, Raneroko karstaren lenarrak, dolinak eta leizeak ikusteko aukera izango dugu berriro.
|
|
|
Lehortutako zohikatza erregai ona da eta ongarri modura ere baliagarria da, esan bezala, erabat materia organikoz osatuta
|
baitago
. Honegatik, zohikaztegien kalterako, zohikatz asko ustiatu izan da.
|
|
|
Azaldutako ezaugarriak, ikuspegi orokorretik hartu behar dira betiere, eskualdearen gorabeherak direla eta, Karrantzan mikroklima asko
|
baitago
, ezaugarri orokor horiek betetzen ez direneko eskualdeak, alegia.
|
|
|
Karrantza abeltzainen eskualdea denez, larre oparoetan abere ugari ikusteko aukera izango dugu eta batez ere behiak, haraneko ekonomia behi esnean oinarrituta
|
baitago
. Biztanle gehienak abeltzainak dira, beraz, eta antzinako lanbide hau karrantzarren izaeran islatuta ageri da.
|
|
|
Ez da, edonola ere, kultur nazionalismo gisa uler zitekeen zerbait, honek lotura estua baitu nazionalismo politikoarekin, azken honi, nahiz hainbatetan oso nabarmena ez izan, nolabaiteko kamuflajea edota jantzia eskaintzen diolarik. Beraz, ezin da bereizketa faltsua sortu (are gutxiago neutraltasunaren diskurtsoan erori), ikusi besterik ez
|
baitago
boterearen eta kulturaren artean dagoen harreman estua:
|
|
|
Hain zuzen, horrexegatik aipatu dugu kulturaren kapital politikoaren garrantzia; izan ere, kultura bakoitzaren egoera zuzenean loturik
|
baitago
bere etnia edota nazioaren egoera politikoarekin. Hala, Estatu nazioarekin bat egiten ez duten nazioek horren pareko kultur garapena baldin badute, asimilazioari aurre egiteko egoera hobean egongo dira.
|
|
|
Helburua diogu, arestian esandakoaren ildotik, izugarrizko desadostasuna
|
baitago
legearen eta errealitatearen artean.
|
|
|
Eta, iraganaren ukoak Estebanen ukoa zekarkiola, hala bihurtu behar izan zian jaun Albert Etxegoienek arbaso protestanta etxeko historiaren ardi beltza. Baina iraganaren ahanztea edo haren ezabatzea, edo, are makurrago dena, haren aldatzea eta faltsutzea errazagoa duk, noiz eta ez
|
baitago
skribatua; aitzitik, jaun Esteban Etxegoienek gutun bat utzi zian... Eta, orduan, jaun Albert Etxegoieni gogora zekiokeen ezen hobe zela Henriki karta haren kentzea, badaezpada ere, Henriken sehiren bat erosirik, konparazione, hartarakotz...
|
|
|
OSABA Joanikoti buruzko bertze hamaika kontu ditut kontagai: ordea, nola osaba ez
|
baitago
bere osotasunean ulertzerik prezeptore jaun Marcel Dibarso ro rekin izan zituen harremanen berri jakin gabe, hala, uste dut ezen hauxe izan daitekeela don Frantziskoren ondotik izan genuen prezeptorearen presentazionea egiteko mementua, haren iturburutik eta haren erroetarik hasirik.
|
|
|
izan ere, bertze nonbait kontatu dizut, jaun André, nola egin zuen ene arimak Felisak kontatzen zizkidan ipuinen aterbetik zientziaren aterberat; baina hirugarren aterbe bat ere izan nuen, bertze biak bezain inportanta, bederatzi hamalau urte bitartean bere babesa eman zidana eta alborat utzi ezin dudana, eta aterbe hura izan zen jaun Marcel Dibarsorok bere irakaspenekin eta bere bihotz liberaltasunarekin eskaini zidana. Zeren eta, bertzenaz, ez
|
baitago
endelegatzerik handik urte gutirat izan nuen haustura, ene nortasuna eta ene izatasuna bi partetan partitu zituena.
|
|
|
neurria eta distira, distira eta neurria. " Eta bietan bat hautatu behar baduzue, hautatu neurria, zeren, gehiegizko neurriak bere distira ere izan dezakeen bezala —neurriaren distira—, aldiz, gehiegizko distirak, nola ez baitu neurririk, ez du distirarik, zeren eta neurririk gabe ez
|
baitago
distirarik", erraiten zigun. Eta nola apuntatzen nituen nik gisa hartako sententziak eta erranak, ene spirituak harri preziatu haien ederretik hats hartuko balu bezala...!
|
|
|
Fede itsuak, ordea, itsutzen gaitu eta bertzeen salatzerat eta haien ezabatzerat eramaiten gaitu... eta pentsu bategatik bertzeen ezabatzea da, hain zuzen ere, ene pentsuak ezin onar dezakeena. Halarik ere, aitortzen dut ezen neke eta gaitz dela, pentsuaren bidetik, mundu sendo baten lantzea; izan ere, pentsua arrazoinaren esparrua da, bai, baina ezin ahantz daiteke ezen arrazoinak zalantza duela bere egunorozko ogi... halako tailuz, non segur dagoenean ere ez
|
baitago
segur, zeren arrazoinak, zalantza bat itzali orduko, pizten baitu bertze bat... pizten ditu bi, edo piz ditzake anitz, zalantzen katea infinituraino luzatuz.
|
|
|
Ez al zion medikuak erran, bertzalde, ezen bihotza zaindu eta begiratu behar zuela? Hobe genuke, bai, jauregiko jende guztia kaperan bildu eta errosario bat errezatzea, zeren mirakulua, nehon ere egoitekotan, Jainkoaren amaren eskuan
|
baitago
... Ez al da egia, aita Bartolome?
|
|
|
Eta behin eritzen gara eta berriro eritzen gara, eta erialdi bakoitzean hondatzen eta higatzen zaigu gorputza, urritzen eta murrizten zaizkigu indarrak eta kemenak, ahultzen eta flakatzen gara, galtzen dute humoreek beren berritzeko eta suspertzeko ahala, aitzinatzen zaigu heriotza, eta hala egiten dugu azkenean fin gaitza, behar baino lehenago eta legokigukeena baino fitezago. Zeren osasuna Jainkoaren eskuetan
|
baitago
, zalantzarik ez... baina ez ote dago gure eskuetan ere, eta ez ote ginateke, halatan, luzeago eta lasaiago biziko, baldin asmatzen ditugunak asmatuko ez bagenitu, beldurraren beldurrez. Eta ez ote da beldurra, ondorez, gure baitan bizi den munstro bat, lau humoreen iturrietarik osasuna atergabe eta etengabe hurrupatzen eta ebasten diguna?
|
|
|
—Bai, beharrezkoak izan litezkek, baina ez funtsezko, zeren eta, arestian erran diadan bezala, Jainkoak bere unibertsoarekin sortu zuen tenplua haien gainetik
|
baitago
, eta zeren hura baita funtsezko. Izan ere, gizonak egiten duen oro gizonak kutsatua duk, Jainkoaren izenean bada ere, gizona berez eta izaitez kutsaturik dagoenez gero; ordea, Jainkoak xuxenean egina kutsaezina duk, Hura kutsaezina delako.
|
|
|
Aitak irakatsi bezala, nik ere Urbiaingo inperio tipia zabaldu nahi izan nian... eta horregatik erosi nian Olabeko ola, han Irunen, baina hura ere gaizki zoak. Joanikotek bezala egin behar nian nik, benturaz, bere aldian, eta bizitza zientziari edo arteari eskaini, zeren garbi
|
baitago
ez nintzela negozioen mundurako jaio...
|
|
|
" Zer ote da, bada, zure sekeretu hori?" Eta osabak ihardetsi zion: " Galtzak laxatzeko toki bat, zerbitzu guztiak dituena, zeren, batetik, hosto freskoak eta oihal pedazuak hautan baitaude, baita ontzi bat arrosa ur ere, eta zeren, bertzetik, ez
|
baitago
zerbitzarien beharrik, eskrementuen honat edo harat eramaiteko". Eta dukeak harri eta zur behatu zion, irritsu, erraiten ziola:
|
|
|
—Hainbatik hainbatean, hire aita baino gehiago ninduan egiteko haietan, zeren beti joan izan baitzaizkit ongi matematikak eta filosofia naturala. Baina bakoitzak bere dohainak ditik... eta harriekin aberastea ez duk, konparazione, ene dohaina, zeren, harria nola erortzen den eta zergatik erortzen den ikustetik, ez
|
baitago
aberasterik; aitzitik, hire aitak, harririk arruntenari ere, harri preziatuaren prezioa ateratzen ziok merkatuan... —eta, arestian erranaren ondore gisa, eratxiki zuen —:
|
|
|
Urbiain ez duk, ezta urrundik ere, Florentzia! Eta Urbiain inguruko eta aurkientza hartako jauntxo kasik gehienak, Florentziakoak ez bezala, ezjakinak dituk, zeren haien artean ez
|
baitago
, hire aita zenak zekienaren laurdena dakienik... Eta, hala, nola baitira ezjakinak, atsegin den zernahirekin kontentatuko dituk eta ez haiz, ondorez, haien irrigarri izanen, zeren guztiak ere ene anaia Martinen eskolakoak baitira.
|
|
|
Eta erotasun hori ez duk zuhurrak lukeen erotasun apurra, Virgiliok erraiten zuen bezala, baina ero baten erotasun handia. Zeren modu eta manera onik gabe eta gutieneko arau batzuk gabe ez
|
baitago
bizitza moldatzerik, eta zeren, zure ama Grazianak erraiten duen bezala, ez baitago goia behearekin nahasterik... —eta, aurpegia koadrotik urruntzen zuela eta behako luze batean ikusten ari zenaz laketzen zela, erran zuen—:
|
|
|
Eta erotasun hori ez duk zuhurrak lukeen erotasun apurra, Virgiliok erraiten zuen bezala, baina ero baten erotasun handia. Zeren modu eta manera onik gabe eta gutieneko arau batzuk gabe ez baitago bizitza moldatzerik, eta zeren, zure ama Grazianak erraiten duen bezala, ez
|
baitago
goia behearekin nahasterik... —eta, aurpegia koadrotik urruntzen zuela eta behako luze batean ikusten ari zenaz laketzen zela, erran zuen—:
|
|
|
Horixe da bidetik ez desbideratzeko bidea, eta bide horretarik bazoaz, nahiz eta anitzetan idurituko zaizun ezen desbideraturik zaudela, ez zara egiazki hala egonen, zeren fruituak ez baitira egun batetik bertzerat jasotzen... eta zeren nekez erdietsia estimatzen baita, eta fite erdietsia arbuiatzen. Ez etsi, bada, ezta erdi bentzuturik sentitzen zarenean ere, ilargia ere ez
|
baitago
beti bere betean. Eta, bide horretarik zoazela, ezkila edo kanpai baten hotsa adituko duzu halako batean, edo txori baten kanta, Birila izeneko Leireko abat hark edo bertze anitz lurraldetako monjeek bezala, edo bertze zernahi adituko duzu, eta oharkabean ohartuko zara orduan ezen oinpean duzula gailurra.
|
|
|
—Erranen diot, baina jakin beza berorrek ezen Mattinen onerako ari naizela eta horregatik etorri naizela, zeren hura bekatu mortalean
|
baitago
, eta infernuko garretarik libratu nahiko nuke... Baina gorrari hitz egitea alferrik da... eta, nola niri ez baitit kasurik eginen, eta bai berorri, halako obligazino morala sentitu dut...
|
|
|
...agortzen baita, eta gaurkoak ez du biharko balio; eta zeren, uste dugunean ezen, zazpi itsasoak zeharkatu bezain sarri, iritsi garela eta atzeman dugula lur prometatua, aitzitik, oinak lurrean ipini orduko ohartzen baikara ezen han ez zegoela libertatearen fruituak emaiten dituen zuhaitzik, edo, baldin zuhaitzik bazen, fruituen hezur barren hutsak baizik ez ditugula jasotzen, zeren libertatea beti
|
baitago
uste duguna baino haratago, Finisterre baino haratago eta Finisterre guztien Finisterre baino haratago, beti lur bat haratago.
|
|
|
odol gehiagorik ez. Hirurogei gizon eskas ditiat neure menean eta guztiak erabil zitzakeat, setiatu gaituzten tropei buru egiteko eta Urbiaingo gaztelu tipi hau Massada berri baten edo Numantzia berri baten bihurtzeko, baina ez ditiat erabiliko, zeren odolik onena beti ere baita isurtzen ez dena, noiz eta haren isurtzeko arrazoinik ez
|
baitago
. Eta orain ez zagok.
|
|
|
—Zaude trankil, zeren, urbiaindarrak aldi luze batez jauregiari beha izan baziren ere, orain, aldiz, nola ez
|
baitago
jauregirik ez jauregiaren aldi bateko aberastasunik, ahantziak edo erdi ahantziak gauzkate... Zeren gizonak jauregia egiten duen neurri berean egiten baitu jauregiak gizona.
|
|
|
Zeren, ahoa hersten dizutelarik, mututzen zaituzte eta arnasgabetzen, eta hiltzen dizute hitza; ordea, nola hitza haragi egin baitzen, ez ote genuke hitza haragian errotu behar...? Zeren aho hertsian ez
|
baitago
hitza errotzerik! Eta are gehiago.
|
|
|
Umetarik hala irakatsi zidaten Ezpeldoiko jaun Christian Etxehandik eta haren emazte Graziana Larresorok, zeinak baitziren ene gurasoak eta zure aitona amonak, erraiten zidatelarik ezen, etxe printzipal bateko anderea izan nahi banuen, funtsezkoak izanen zitzaizkidala manera onak eta buru hoztasuna, eta hobe izanen nuela neure sentimenduen gordetzea eta itzalean mantentzea ezen ez haien agertzea. Ordea, batzuetan hain dira larriak bizitzan gertatzen zaizkigun gauzak, non ez
|
baitago
bertze erremediorik tokitik ateratzea baino, eta tokiz toki ibiltzea eta sentimenduei leku emaitea, egiari zor diogun begiruneagatik.
|
|
|
—Joanes, hire amaren partez natorkik, zeren hura guztiz aldaturik
|
baitago
, eta zeren hark ez baitu bertze desirarik hi ikustea eta hirekin hitz egitea baizik.
|
|
|
" Ordea, Indiak urrunegi daude ni harat joaiteko... eta hura ez da eneganat etorriko nehork erraiten ez badio, zeren zinez bainago harekin izan nuen jokabideaz damu, eta harekin mintzatu nahi bainuke, hil aitzin..." Haatik, bat batean argi bat piztu balitzaio bezala, erantsi zian: " Halarik ere, gutun bat skriba diezaioket Villagrandeko dukeari, zergatik ez?, zeren haren eskua, bai, luzea baita, eta zeren dukea zorretan
|
baitago
etxegoiendarren leinuarekin"; eta, handik aitzina, hire amak kontatu zidaan nola prometatu zion dukeak zuen aitari ezen markes titulua emanen ziola eta Urbiaingo herria markeserri izendatuko zuela, hire aitak kanoi eta fusilen tratua bete ondoren, baina ezin izan zuela bere hitza bete, zeren, dukea azken urratsa emaiteko puntuan zenean, ahakartu baitzen aldi batez, bertze kontu batzuengatik,... Eta hire amak hura guztia erran zidaan, eta bertze zerbait ere erraiterat zihoakidaan, baina nik ere hartua nian neure erabakia orduko, zeren, hasteko, itsasoa utzi nuenetik bortz hilabete baineramatzan lehorrean, gogait gaixto eginik, halako suertez, non itsasorat berriro itzultzeko asmotan bainengoen, eta zeren aitzakia ezin hobea izan baitzitekeen hura enetzat ere, Mundu Berria ezagutzeko eta obra on baten egiteko... eta zeren erakutsi nahi bainion neure buruari ezen ez nengoela artean ahiturik, adinean sartua egon arren; eta, hala, arrazoin haiek guztiak buruan nituela, erran nioan hire amari:
|
|
|
—Baina egun batean iragan zen lur hauetarik aita misionest bat, eta jakinarazi nionean semeari gertatua, erran zidan: " Don Fidel, zaude lasai, zeren eta zure semea ez
|
baitago
infernuan, baina purgatorioan. Izan ere, semeak konfesionea eskatu zizun eta, baldin konfesionea eskatu bazizun, damu zelako eskatu zizun; eta, baldin damu bazen, barkatua izan zen... nahiz eta ez guztiz, baldin bekatu mortalean bazegoen, zeren bekatu mortalak beti uzten baitu ariman itzal bat, ezin ezaba daitekeena purgatorioan baizen".
|
|
|
" Jaun Joanes —erran zidan, handik egun guti batzuetarat, don Venancioren plantazionetik paseoan gindoazela, biok bakarrik—, gure artekoa erabaki baino lehen, neure berri eman nahi nizuke eta naizen bezalakoa agertu, zeren ez
|
baitago
egiazko zuhaitzik, erro egiazkorik ez duenik, eta nik sendo nahi nuke amorioaren zuhaitza... eta, hala, adarretarik ibili gabe, jakizu ezen enegan dakusazun bakea tenpestaren ondoko bakea dela, zeren eta halaxe ibili bainintzen denbora batean tenpestaz tenpesta. Eta ene lehen tenpesta ene lehen amorioa izan zen, eta amorio hura koadro bateko gazte segail bat izan zen.
|
|
|
Entzun —eta, hitza keinuz laguntzen zuela, segitu zuen—: Jaunaren gorputza hartu bezain fite, hersten ditut begiak, eta mortu bat idurikatzen dut neure baitan, bihotzaren begiez baizik ikus ez dezakedana, eta, mortuan, Kalbario mendiaren iduriko muino bat, non
|
baitago
Kristo gurutzefikatua, bere azken hatsean, Aitari erraiten diola: Aita, zure eskuetan jartzen dut bizia; eta, guretzifikatuari neure amorioa aitortzen diodala, pizten da, bat batean, argi bat, Kristo hartzen duena; eta, argi hartan bildurik, erresuzitatzen da Kristo, jaisten da gurutzetik, betetzen da mortua lorez, erresuzitatuak bere oinez lurra ukitu orduko... hedatzen da ene arimaren leiho bat betiko udaberrirat, eta udaberriaren baitan biziberriturik sentitzen naiz...
|
|
|
Eta ongi dago asmatzea, zeren ni ere asmatzearen alde bainago, baina asmatzen duguna ere adimenduaren galbahetik iraganarazi genuke, metaforak ere bai, baina beti ere jakinik ezen, metaforarik onena, ahal den neurrian, metaforaren ausentzia dela. Zeren bertzenaz ere baitakigu zer den burugabekeria, eta gizonaren burua zinez
|
baitago
apaingarrietarat emanago eta isuriago biluztasunerat baino...
|
|
|
Eta gu ez bagara ere, bertze batzuk iritsiko dituk. Zeren libertatea neguan
|
baitago
, baina negu bakoitzak dik bere udaberria.
|
|
|
ene bizitzaren fruitu hitzek ondua... edo, hobeki, hitzek galdua, zeren, dakizun bezala, zenbat begi, hainbat ikuspegi, eta zeren Erromak behiala deliberatu baitzuen ezen disidenteok eta herese ustezkook aldarrikatu edo skribaturikako hitzei, mihitik edo lumatik sortu bezain fite, hatsa eta kiratsa zeriela, ustelkeriaren ustelkeriaz. Baina ez zaitez kezka, ez antsia eta ez asalda horregatik, zeren mundu honetan ez
|
baitago
gaitzik kontsolagarririk ez duenik, eta gureak ere badu: aski duzu, horretarakotz, ene hitzen fruitua mizpiren idurikotzat hartzea, zenbatenaz ustelago, hainbatenaz apetitosago eta zaporetsuago.
|
|
|
—Mundu Zaharra ahantzi nahi baduk, hoa, bai, itsasoaren bertzalderat, non
|
baitago
Mundu Berria, baina jakik ezen bertze mundu horretarat hoanean, arestian utziari beha paratuko haizela, zeren gizonak berezkoa baitu duenarekin gogara ez egoitea eta deusekin ere ez kontentatzea —ihardetsi zidan kapitainak, bizitzaren liburuan irakurtzen ohituak.
|
|
|
Gogoan ditiat oraino haren hondar hitzak: " Biltzar guztian aditu dut —erran ziean— piztien beldur zaretela, zeren Urbiain basoz josia
|
baitago
, eta basoetako itzaletarik mehatxatzen zaituztete zuen etxe aitzinean... Ordea, nola olak zura beharrezkoa izanen lukeen gau eta egun, zeren, herensuge zintzur luzeen idurirat, olak ere ez baitu bere gosea nehoiz asetzen, hala, probetxua eta onura, baldin ene asmoak onartuko bazenituzte, bi aldetarik iritsiko litzaizueke:
|
|
|
—Ordena da, ordea, jendearen lehen eskubidea, zeren ordenarik gabe ez
|
baitago
ez erlijionerik ez bizitza moldatzerik.
|
|
|
—Halaxe da —erran zuen amak, bere betiko leloarekin segitzeko—: spiritua da pobreen eta aberatsen arteko elkarbide bakarra, zeren, bertzela, materiaz denaz bezainbatean, Jainkoak goia eta behea egin baitzituen, zerua eta lurra, aberatsak eta pobreak, eta maila horiek ezin dira nahastu, ez mailen ordena aldatu, ez jaiotzako orduan, ez heriotzako artikuluan, ez bizitza osoan, zeren mudantzak beti baitira okerrera... eta zeren eskalapoi batzuetarik ez
|
baitago
txapinak ateratzerik.
|
|
|
Halarik ere, jakizu ezen gaizki egiten duenak nola edo hala ordaindu behar izaiten duela, eta osabak egina ez zela nolanahikoa izan... Zeren mundu honetan ordaintzen ez den bekatua bertzean ordaindu beharra
|
baitago
, eta hobe da honetan ezen ez bertzean...
|
|
|
Izan ere, heresia izurria baino kutsakorragoa da, eta osabarekin gehiegi ibili izan zinen, urte luzeetan. Eta, bertzela uste dezakezun arren, erabakia onbera eta bihozbera izan da, zeren heresiazko bekatua ez
|
baitago
munduko azote guztiekin ordaintzerik ez garbitzerik; ezta desterruarekin ere. Eta kontu egizu, bertzalde, ezen, enegatik izan ez balitz, galeretarat kondenatuko zutela... eta haren etxea desegin, eta haren lurrak gatzez idortuko zituztela, nola izan ohi baita ohitura eta usantza halakoetan; eta ez kexatu, zeren, zigorretik desterrurat xuxen eraman beharrean, hilabeteko atsedenaldia emanen baitzaio, zaurietarik sendaturik joan ahal izan dadin harat...
|
|
|
—Kanpoan nagoela, norbait bisita egiterat baletorkit, erraiok ezen arratoien ohituren studiatzerat joan naizela, zeren, diotenez, ez
|
baitago
gartzela baino leku hoberik hartarakotz. Eta zaindu ongi Luthero.
|
|
|
Zeren torturatua dena ez baita bere buruaren jabe ez bere denboraren, eta zeren, bere baitan dagoela, bere baitarik kanpoan
|
baitago
, eta ez dago hori baino desterru handiagorik.
|
|
|
Eta karrika haietan bi emazteki ikusi nituen, ikusi orduko gorputzean halako dardara berezia eragin zidatenak, eta erranarazi zidatenak: " Tentagarriak, zatozte eneganat eta ez iragan aitzinat, zeren ostatu bila bainabilkizue, eta zeren ez
|
baitago
zuen besoak baino ostatu hoberik". Eta nik tentazionearen boza aditu nuen, eta, denbora batean bezala, kasik oharkabean, ezetz erran nion neure buruari, edo ezetz erran zidan, hobeki, kontzientzian gorderik nuen harrak eta betiko harrak, zeina, neure iraganarekin hausterat deliberatu nintzenez geroztik, aurizki eta ito nahi bainuen, zeren eta ez bainuen nahi neure etorkizuna eta neure kontzientziaren gorabehera guztiak haren ezezkoek erabakitzea, baina baiezko batek eta mila baiezkok.
|