|
2002
|
|
|
Espeziea etxekotzeko hamarkada bat Espeziea etxekotzeko, hau da, “merkataritza ekoizpen kontrolaturako beharrezkoa da ugalketan, elikaduran, genetikan, patologian edo gaixotasunen azterketan eta ingeniaritzan ikerketak egitea, besteak beste”, dio Espainiako Ozeanografia Institutuko ikertzaileak. Zientzialariak gehitu du orain landatuta
|
dauden
beste espezie batzuekin gertatutakoa behatuz gero (izokina, amuarraina, erreboiloa edo urraburua, besteak beste), hegalaburraren laborantzan garapen teknologiko egokia lortzeko behar den gutxieneko denbora dela hamarkada bat. Eta esan du duela hamarkada batzuetatik ikertzen ari direla mundu osoan egoera basatian dagoen atuna.
|
|
2003
|
|
|
Programa hori beste autonomia erkidego batzuetan ere garatzen ari da, Europako lau saii espezieetatik txikiena kontserbatzeko beste neurri batzuekin batera. Sai zuria gainbeheran dagoen espeziea da eta horren arrazoiak, neurri batean, desagertzeko arriskuan
|
dauden
beste espezie batzuenekin bat datoz, hala nola arrano inperialarekin edo katamotz iberikoarekin. Mendian pozoindutako zepoak erabiltzeak, elikagaiak eta habitata galtzeak (kasu honetan, mular tradizionalak) gainbehera areagotzen du.
|
|
2005
|
|
|
Espezie horiek gutxitzen ari dira gehiegizko arrantzaren ondorioz, eta horrek ez du zerikusirik ingurumen faktoreekin. Beste kontu bat da espezie horiek dagoeneko ahulduta dauden eta, gainera, ingurumen baldintzak aldatzen dituzten eta lehian
|
dagoen
beste espezie bat sartzen den. Komunitateak nola berregituratzen diren ikusi da.
|
|
|
–Horixe da gizakion ustelkerietako bat, Joantxo. Ez
|
dago
beste espezierik hori egiten duenik: hilketa bat egin, eta bizitza osoan harro oroitu.
|
|
2007
|
|
|
Arrisku kritikoan daude fokha moruna, zentsatutako 124 ugalketarako indibiduo eta abetoro arrunta, 16rekin. Teknikariek desagertzeko arriskuan
|
dauden
beste espezie batzuk ere aurkitu dituzte, hala nola mendebaldeko urmael txikia, 28 ale dituena; txirritxo beltza, 448; zikoina beltza, 2 ale dituena; bikote bat Huelvako probintzian eta malbasia zuria, 3 ugalketarako ale baino ez dituena. Gartza inperialeko ale asko daudela egiaztatu da (4.352 ale) eta amaginarreba pagaza (3.040 ale), biak ere galzorian daudela katalogatuak.
|
|
|
Halaber, klima aldaketa espezie askoren habitata aldatzen ari den faktorea dela diote. Horregatik, ahalegin handiagoa eskatzen dute baso tropikalak babesteko, eta, horri esker, primateak ez ezik, arriskuan
|
dauden
beste espezie batzuk ere salbatu ahal izango dira, eta berotze globalari aurrea hartu. Gainera, bizirauteko eta helburu komertzialetarako ehiza da primateen aurkako mehatxu handienetako bat, bereziki Afrikan eta Asian.
|
|
2008
|
|
|
Eguzkitako kremak, egoki erabiliz gero, eguzki erradiazioak iragazteaz gain, geruza isolatzailea sortzen du medusen garroen kontra, baita ur gainean
|
dauden
beste espezieen eta gai toxikoen kontra ere.
|
|
|
Eragina du horrek guztiak «onddoaren sukarra» gerta dadin. Baina
|
badaude
beste espezieak ere, familia biltzaileentzako edo norberak jateko oso interesgarriak direnak».
|
|
|
Era berean, mamut iletsuaren eta Afrikako elefantearen geneen arteko aldea gizakiaren eta txinpantzearen artean dagoen erdia da. Atzo argitaratu zen ikerketak desagertutako espezieak zergatik desagertu ziren ulertzeko baliogarria izatea espero du Schusterrek, eta, aldi berean, desagertzeko arriskuan
|
dauden
beste espezie batzuk salbatzeko balio izango duelako esperantza du; Tasmaniako deabruaren adibidea jarri zuen Schusterrek, aurpegiko minbiziak jota desagertzeko zorian dagoelako.
|
|
2009
|
|
|
Hipopotamo nanoaren garunak bolumen handia galdu du azken 1.500 urteetan. Adituen ustez, horrek esan nahi du txikitze hori uharte batean isolatuta
|
dauden
beste espezie batzuetan ere gerta litekeela, Floresko gizakian kasu.
|
|
|
Adituek espero dute 2009 urtearen amaieran tomatearen genomari eta haren 12 kromosomei buruzko zirriborroa prest egotea. Lortu ondoren, helburuetako bat tomatetik hurbil
|
dauden
beste espezie batzuekin jarraitzea da, hala nola piperrekin edo patatarekin. Tamaina eta forma Landatzen diren tomateak basa ahaideak baino mila aldiz handiagoak izan daitezke.
|
|
2011
|
|
|
Lan horretan, zientzialariek zehaztu dute urmaelak oso habitat garrantzitsuak direla zikoina beltzarentzat. Zikoina beltza “aterki” espezietzat hartzen da, mehatxatuta dagoelako, elikatze eremu oso zabalak behar dituelako, dietari eta elikatze eremuei dagokienez oso selektiboa delako eta, gainera, arriskuan
|
dauden
beste espezie endemiko asko dauden lekuetan bizi delako. Horregatik, espezieko indibiduoak eta erabiltzen dituen habitatak zaintzeko interesa dago.
|
|
|
Adibidez, bazeuden hamaika arroz mota, baina kultura intentsiboagatik gero eta gutxiago dira arroz motak; diru etekin handiena sortzen duten motak baino ez dira lantzen, eta hori izurriteen aurrean arriskutsua da: geratzen diren motak gaixotuko balira, ez litzateke
|
egongo
beste espezierik horiek ordezkatzeko.
|
|
2012
|
|
|
Tira, artikulu honetan, oso apalak izan ez eta zera saiatu nahi dugu egiten: harreman mota bi horien intersekzio birtuosoa topatu. Hau da, nola eratu dezakeguneuskaldunok edo euskal jendeok guretzat hartzen dugun eta Euskal Herria deritzagunlurraldean gizarte eredu demokratiko, zuzen eta azkena, eta nola artikulatu dezakegun hemen
|
dauden
beste espezieekin eta lurrarekin berarekin harreman harmoniatsueta jasangarria. Gutxi gorabeherak ezinbestekoak dira, noski, eta euskaldunok edoeuskal jendeok eta Euskal Herria kontzeptuak kontingenteak eta arbitrarioak dira, beste edozein identitate etniko edo herri, nazio edo estaturen izena bezain arbitrario
|
|
|
Tira, artikulu honetan, oso apalak izan ez eta zera saiatu nahi dugu egiten: harreman mota bi horien intersekzio birtuosoa topatu. Hau da, nola eratu dezakeguneuskaldunok edo euskal jendeok guretzat hartzen dugun eta Euskal Herria deritzagunlurraldean gizarte eredu demokratiko, zuzen eta azkena, eta nola artikulatu dezakegun hemen
|
dauden
beste espezieekin eta lurrarekin berarekin harreman harmoniatsueta jasangarria. Gutxi gorabeherak ezinbestekoak dira, noski, eta euskaldunok edoeuskal jendeok eta Euskal Herria kontzeptuak kontingenteak eta arbitrarioak dira, beste edozein identitate etniko edo herri, nazio edo estaturen izena bezain arbitrario
|
|
2015
|
|
|
Eboluzioak berak ez du inon esaten gu azken urratsa garenik.
|
Badaude
beste espezie batzuk, eta maneiatzen dugun denboraren ideia hain da estua ezen aukera egon badagoen, hain urrutikoa izan gabe, espezie berriak gu baino luzeago bizi izatera iritsiko direla uste izateko. Cyborga posibilitate horien artean dago.
|
|
|
1 Cabañeros (Gaztela mantxa) Irudia: Ferran Fitxa Cabañeros Parke Nazionalak (Ciudad Real eta Toledo artean) 200 hegazti espezie baino gehiago babesten ditu, besteak beste, harrapari handiak (arranoa eta putrea), zikoina beltzak eta galtzeko arriskuan
|
dauden
beste espezie asko. 2 Calvià (Balear Uharteak) Calvià udalerria Mallorcako mendebaldean dago.
|
|
2021
|
|
|
“Teoria da. Nolanahi ere, animaliekin harremanetan egotea gizakien defentsetarako mesedegarri den ideia ez da berria, espezie guztien osasuna oso lotuta
|
baitago
beste espezie batzuen osasunari. SARS CoV birusa ez da ezerezetik atera, beste espezie batean zegoen beste koronabirus batetik baizik; koronabirus hori eboluzionatuz joan da, harik eta gizakiongan eritasuna sortzeko gauza den aldaera bihurtu den arte.
|
|
|
Adibidez, belardien kalitatea gutxitzen du, eta hori arazo larria izan daiteke baserritarrentzat. Katalogoan sartuta
|
dauden
beste espezie guztiekin gertatzen den bezala, debekatuta dago landare hori saltzea edo landatzea.
|
|
2022
|
|
|
Azken horiek biolentoak eta arriskutsuak izaten dira. Putero bezala katalogatzen ez badugu ere,
|
badago
beste espezie bat, putetxetara joaten dena" soilik trago bat" hartzera. Horiek ere sistemaren parte dira.
|
|
|
Intsektuek polinizazioa areagotu edota landarea kaltetzen duten beste intsektuak jaten dituzte. Tartean
|
dauden
beste espezie begetalek kafe landareak gaixotzen dituzten eritasunen transmisioa gelditzen dute, besteak beste. Aniztasun horrek lurzoruaren osasuna ere bermatzen du, landareek lurzorutik hartzen duten mamia lurrera itzultzen baita, ustelduriko material organiko moduan edo nitrogenoa finkatzen duten landare edota mikroorganismoen bitartez.
|