|
2006
|
|
|
|
Baina
zertarako erabil daiteke horrela bildutako informazioa. Batzuen esanetan hizkuntz politikarako funtsezkoa da.
|
|
|
Horrela batez beste, euskaldunak gero eta gazteagoak izatea zantzu positibotzat hartu behar dugu.
|
Baina
, jakina, bata gaztetzeak bestea zahartzea dakar ukipen egoera zio. Dena den gertaera hori, III. Taulan beha daitekeena, puztuta dago ia euskaldunak, beti gazteak, erdaldungotik atereak izanik, azken hiztun talde horri batezbesteko adina nabarmenki igo arazten diotelako.
|
|
|
Aitor dezagun bada legea eskuetan hartuta oraindik gauza asko lortzeke dagoela.
|
Baina
ez dago indarrik legeak ezartzen duena betearazteko, hori legea dagoenean jakina; horrexegatik herri mugimendua ezinbestekoa da.
|
|
|
Beraz, nahiz eta merkatu ofizial bat egon, inguraldeko merkatuak daude non hizkuntza arauen araberako jazaepena eta hastura nagusi diren.
|
Baina
, kasu gehienetan, hizkuntza formala ez ongi menperatzeak arazoak sortzen ditu eta gabezia bat gisa bizi da. Bourdieu ek erakusten du nola hizkuntza ezsegurtasuna sentitzen den, hizkuntza legitimoaren kodeak ez direlarik ongi menperatzen.
|
|
2007
|
|
|
Honekin ez dugu inondik inora esan nahi bestelako arlo batzuk ez direla garrantzitsuak edo eta estrategikoak.
|
Baina
, bestelako arlo batzuk (eskola, unibertsitatea...) ondo barneratuta dauden inpresioa izaten dugu sarri, eta ez, aldiz, HEAren arlo hau. HEAren estrategikotasuna behin eta berriz azpimarratu beharreko gaia da, duda barik.
|
|
|
Euskalduntzen metodo hura, Jalgi Hadi, AEKren horma irudiak... Nork uka diezaieke urteetan edukitako arrakasta eta balioa?
|
Baina
, lelo zaharrari atxikita," ahal denik eta euskaldun gehien, ahal denik eta denbora laburrenean", helduak euskalduntzeko metodologian egin ditugun aurrerapenak amestu ere ez genituen egiten neu hasi nintzeneko urteetan. Gaur, komunikazioa da ardatza eta hori da garrantzitsuena, baina gainera, hizkuntza osotasunean hartuta, ikasleak badu bere interesguneen arabera, beharren arabera eta norberaren ahalmenen arabera jokatzeko eta erabiltzeko aukera.
|
|
|
Azken batean, etorkizuna ez dugula samurra.
|
Baina
honako hau ere esan beharra dago: gaur baino hobeto sekula ez garela egon.
|
|
|
Behin gaur egungo argazkia erakutsi ondoren, HEA alfabetatzea indartsu dagoela esan daiteke inolako zalantza barik.
|
Baina
baikortasunak ez gaitu itsutu behar, aurrera begira jarri behar gara, orain arte ondo egindakoetatik ikasi eta hobetu behar direnak hobekuntza bidean jarriz. Goazen, bada, etorkizunari begira gure erronkak zeintzuk diren aipatzera.
|
|
|
Epe ertain eta luzera begira planifikatzen ikasi behar dugu.
|
Baina
, hau guztia ez dago gure esku bakarrik. Izan ere, administrazioek Euskararen Normalizazioan zer asmo duten jakitea ezinbesteko da.
|
|
|
Beraz, alde nabarmena eman da, batez ere, 1995 ikasturtetik 200203ra bitartean, arauzko udal euskaltegi izan gabeko eskaintza publikoak desagertu egin baitira (HABEk diruz ez laguntzean), eta euskaltegi pribatu guztiak homologatu edo desagertu egin dira.
|
Baina
euskaltegi libre horietako gehienak AEK koak izaki, 1996an abian jarri zen irakasleen homologazio prozesuarekin batera, euskaltegien homologazioa ere gauzatu zen, horretarako eskualde mailako egiturak sortuz, hala behar zenean.
|
|
|
Beraz, alde nabarmena eman da, batez ere, 199596 ikasturtetik 2002 bitartean, arauzko udal euskaltegi izan gabeko eskaintza publikoak desagertu egin baitira (HABEk diruz ez laguntzean), eta euskaltegi pribatu guztiak homologatu edo desagertu egin dira.
|
Baina
euskaltegi libre horietako gehienak AEK koak izaki, 1996an abian jarri zen irakasleen homologazioprozesuarekin batera, euskaltegien homologazioa ere gauzatu zen, horretarako eskualde mailako egiturak sortuz, hala behar zenean.
|
|
|
Erreferentziazko azken bi ikasturteetan, ikasle bakoitzaren hasieraeta amaiera egunak zehazten direnez, gai honen jarraipen zehatza egin daiteke.
|
Baina
ez horrela 1995, eta horregatik ez da datu hau zehazten.
|
|
|
Gure lana helduei euskara irakastea da gehienean.
|
Baina
egun ditugun baldintza kaskarretan bistan da Nafarroan hausnarketa bateratu batetik abiatuta neurriak hartu beharrean garela eta euskalgintzaren indar bateratuak baino ezin ekarriko duela aldaketa hori.
|
|
|
|
Baina
Vascuencearen legeak eremu ez euskaldun definitzen duenaz mintzo bagara, Iruñerritik hegoaldera alegia, gauza are okerrago bilakatzen da. Euskara ikastea motibazio handiz egin beharreko lana da.
|
|
|
Sartze kanpaina ikusgarriek, Korrikako lehengo edizioek eta AEKantuz bezalako musika emanaldiek denbora gutxi barne bikoiztu zituzten ikasle kopuruak.
|
Baina
kantuak dioen bezala: " ez da hain fazila" eta abandona azkarra etorri zen segidan.
|
|
|
Programa horren bidez, koadrila naturaletako lagunak elkarren artean euskaraz hitz egiteko ohitura hartuz joan daitezen lortu nahi da.
|
Baina
egitasmoa hedatuz doa eta administrazioko langileen artean ere hasia dira lehenengo urratsak egiten (Unanue, 2006).
|
|
|
Bistan da hori.
|
Baina
, euskalduntze alfabetatzearen alorra etengabe ari da aldatzen. Ikasleriaren tipologia, esaterako:
|
|
|
azterlan bilduma sendo batek, ikerketa lerro sendo batzuek, erabaki asko hartzen lagunduko ligukete.
|
Baina
, ikerketen alorra ahulune dugu oraindik, apurka apurka indarra hartzen ari bada ere, gero ikusiko dugunez. Eta badaude ahulezia horretarako hainbat arrazoi.
|
|
|
azterlan bilduma sendo batek, ikerketa lerro sendo batzuek, erabaki asko hartzen lagunduko ligukete.
|
Baina
, ikerketen alorra ahulune dugu oraindik, apurka apurka indarra hartzen ari bada ere, gero ikusiko dugunez. Eta badaude ahulezia horretarako hainbat arrazoi. nez, ikastaroak, hizkuntza eta kultur gaien ingurukoak baita noizbehinkako aldizkariren bat plazaratzea ere proposatu zuten.
|
|
|
Txostenean bertan adierazten denez, datu horiek AEK erakundean euskara ikasten ari ziren ikasleenak ziren soilik.
|
Baina
, ibili zen ikasle gehiagorik garai hartan euskara ikasten, Euskarazaleak elkarteak eginiko ikastaldietan, EUTGn euskara ikasle zituen garai hartan EUTGk (Zalbide, 1977), IPESen, Lankide Aurrezkiak antolaturiko ikastaldietan, ikastoletako haurren gurasoentzako saioetan, Donostiako Udalaren Escuela de Declamación Vasca Euskal Iztundea delakoaren eskoletan, Lazkaoko eskolan eta abarretan.
|
|
|
Ikasgeletatik ikasle asko pasatzen dira, helburu, izaera, kezka, gaitasun, soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain eta sentsibilitate ezberdinekin.
|
Baina
ez dugu nabaritzen hauek euskararen normalizazioan duten eragina egiten den esfortzuaren adinekoa denik. Euskaltegietatik irteten diren hiztunek ez dute hizkuntza normaltasunez erabiltzeko aukerarik eta, ondorioz, euskaldun moduan jarduteko ere ez.
|
|
|
Horren ondorioa da herritar asko ez direla motibaturik edo euskara ikastera bultzaturik sentitzen eta, kontuak kontu, euskaraz aritzeko gaitasuna dugunok% 33 baino ez gara.
|
Baina
aurrera egin beharra dago. Euskaltegitik inoiz pasatu ez diren herritar elebakarrak asko dira, baina gainera, gaur egun Euskal Herriko euskaltegietan dauzkagun ikasle asko eta askoren motibazioa eskasa da.
|
|
|
" euskaltegien autonomian, zentro nahiz irakasleen programazioetan, ikasleen partaidetzan, mailaketan, metodologian, ebaluazioan..." Esan dezakegu, aplikazioan asmatuz gero, orain arteko egoerari iraulketa sakona emateko gutxieneko irizpide batzuk ematen zaizkigula, orain arteko euskalduntze alfabetatzearen eragina handitzeko eta bere eragin esparrua zabaltzeko.
|
Baina
horretarako, derrigorrean ebaluazio sistema egokitu litzateke.
|
|
|
Hala ere, argi uzten du euskaltegia ez dela ingurune euskalduna emateko ardura duen bakarra, paper garrantzitsua jokatu behar badu ere.
|
Baina
argi dago, kurrikuluan esaten denez, ingurune ez euskaldunetan euskaltegiak eskaini behar diola ikasleari euskaraz aritzeko aukera. Horretarako ikasleari inguru berriak eskaintzeaz gain, bere ingurua ere euskalduntzen ahalegindu behar gara eta, aldi berean, ikaslearengan euskara erabiltzeko motibazioa piztu.
|
|
|
Horretarako, ariketa kontrolatuak arauen azalpenekin tartekatu dira.
|
Baina
argi dago hau ez dela nahikoa egoera errealetan erabili ahal izateko. Ikasleari egoera errealetan erabili ahal izateko aukerak eskaini behar zaizkio.
|
|
|
Orain artean, unitate didaktikoz osatutako ikas prozesua burutu izan da.
|
Baina
argi dago arauen metatze hutsa ez dela nahikoa hizkuntzaren erabilera egokia bermatzeko. Sistema analitikoan bloke naturalak eskaintzen zaizkio.
|
|
|
Zalantzarik gabe, Frantzian ingelesa ikasten duenaren egoera eta Euskal Herrian euskara ikasten dutenena ez dira berdinak.
|
Baina
, hala ere, baditu geurera oso aplikagarriak diren alderdi asko, eta batez ere, hizkuntza ikasten duenaren beharrak eta baldintzak antzematen lagun diezaguke. Azpimarragarria da Erreferentzia hitza, hau da, egoera ezberdinetara (hizkuntzaren egoera, bitartekoak, ikaslearen baldintzak eta abar) egokitu beharreko tresna da.
|
|
|
Ingurune eta jarduera jakinetan zeregin (ataza) batzuk bete behar baititu.
|
Baina
bere eragile izate horretan elementu askok hartzen dute parte, denak ere elkarri lotuta: hizketa ekintzak hizkuntzaren jardueretan gauzatzen dira.
|
|
|
Urtetik urtera egitasmoen eta partaideen kopurua hazten joan da, modu progresiboan.
|
Baina
azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken hiru urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira). Datu hauek argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla hauek, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara gero eta gehiago hurbiltzen baitira.
|
|
|
Urtetik urtera egitasmoen eta partaideen kopurua hazten joan da, modu progresiboan.
|
Baina
azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken hiru urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira). Datu hauek argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla hauek, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara gero eta gehiago hurbiltzen baitira. tesian hizkuntzaren ikas prozesuan parte hartzen duten hiru elementuak ezagutza, motibazioa eta erabilera direla azaltzen da.
|
|
|
Ekimen interesgarriak, eragingarriak, positiboak eta beharrezkoak dira duda barik.
|
Baina
euskaltegietan jarduera nagusia ikasgelan gertatzen da, eskoladenboran. Euskararen status eta erabileran nola eragin ahal dugu geuretik?
|
|
|
Ekimen interesgarriak, eragingarriak, positiboak eta beharrezkoak dira duda barik.
|
Baina
euskaltegietan jarduera nagusia ikasgelan gertatzen da, eskola denboran. Euskararen status eta erabileran nola eragin ahal dugu geuretik?
|
|
|
|
Baina
, ordura arte bezala, euskara ikasten zuenak zaila zeukan ikasitakoa erabiltzea. Borondate eta motibazio handiarekin ere, marko juridiko politikoak ez zuen laguntza handirik ematen batetik, baina bestetik, hizkuntza erabiltzeko esparruak gutxi eta urrunak izaten ziren askotan.
|
|
|
Inguru erdaldunetan euskaltegiak erabiltzeko aukera eskaini beharra aipatzen da, gizarteak eskaintzen ez duen kasuetan.
|
Baina
hori euskaltegiak berak bakarrik egin beharreko lana da. Ala horretarako planifikazio baten parte izan behar du?
|
|
|
...
|
Baina
oraindik euskal gizartean ez da beharrezko euskara jakitea eta lehen aipatu diren behar horiek maila sinbolikoan geratzeko arriskua dute. Honek guztiak, esan bezala, eragina du ikasteko motibazioan eta, ondorioz, emaitzetan.
|
|
|
Eta, izatez, gero eta gehiago dira eremu mugatuagoetan egiten ari diren ikerketak metodo hau abiapuntu hartuta.
|
Baina
honakoan kalea aukeratu da, bere zentzurik zabalenean: herriko plazan, edo umeen parkean, edo tabernen eta denden ingurunean...
|
|
|
2006an egin den ikerketak ezagutza gertukoa ematen digu, une honetan euskararen erabilera zertan den erakusten du.
|
Baina
aukera ematen du, halaber, aurreko edizioak aintzat hartuta bilakaeraz gogoeta egiteko.
|
|
|
Esate baterako, guraso batzuk topatzen baditugu haur batekin, adin talde ezberdinekoen kategorian kokatuko ditugu.
|
Baina
ez da gauza bera ama eta aitaren arteko elkarrizketa(" haurrak ez dira mintzakide" kategoria), edota ama eta haurraren arteko elkarrizketa(" haurrak mintzakide" kategoriakoa).
|
|
|
Irizpideen aplikazioari dagokionez, salbuespena Atharratze izan da, udalerri horretan 1997an ez dugu daturik eta 1000 biztanle baino gutxiago ditu.
|
Baina
, Atharratze neurtu ezean, Zuberoan udalerri bakarreko (Maule) datuak izango genituzke.
|
|
|
2006ko datuek berretsi egiten dute hipotesi hori, baina neurri batean bakarrik. Izan ere: Elkarrizketetan haurrak tarteko direnean, euskararen erabilera nabarmen handiagoa da, haurrik ez dagoenean baino, Iruñean izan ezik. Nagusiak haurrekin ari direnean ere, askoz ere euskara gehiago darabilte, nagusien artean ari direnean baino.
|
Baina
oso datu kezkagarria da, Donostia ez beste hiriburuetako haurren arteko elkarrizketetako euskararen erabilera baxua. Gasteizkoa iazkoaren oso antzekoa da, Bilbon hobetu egin da (%2, 6tik %4, 3ra) baina Iruñean aitzitik, sekulako jaitsiera gertatu da:
|
|
|
Gure bilakaera sozio-linguistikoaren diagnosi zehatza egin ahal izateko, era askotako datuak erabili behar ditugu eta faktore eta aldagai askori erreparatu.
|
Baina
, kale erabileraren neurketetatik lortutakoek kualitatiboki guztiz garrantzitsua den informazioa eskaintzen digute; azken batean, hizkuntza normalizazio prozesuaren arrakasta mailaren indizerik fidagarrienetako bat, hiztunek hizkuntzaz egiten duten erabilera baita, eta soziolinguistikaren teoria nagusi guztiak bat datoz esatean, hiztunen arteko harreman ohikoenak eta gertuenak direla hizkuntzaren ...
|
|
|
Gure bilakaera soziolinguistikoaren diagnosi zehatza egin ahal izateko, era askotako datuak erabili behar ditugu eta faktore eta aldagai askori erreparatu.
|
Baina
, kaleerabileraren neurketetatik lortutakoek kualitatiboki guztiz garrantzitsua den informazioa eskaintzen digute; azken batean, hizkuntza normalizazioprozesuaren arrakastamailaren indizerik fidagarrienetako bat, hiztunek hizkuntzaz egiten duten erabilera baita, eta soziolinguistikaren teoria nagusi guztiak bat datoz esatean, hiztunen arteko harreman ohikoenak eta gertuenak direla hizkuntzaren biz...
|
|
|
|
Baina
aspektu positibo horiekin batera, badaude kezka bizia eragiten duten beste batzuk. Aipagarrienak, Iparraldeko galera etengabea eta Nafarroako erabateko geldialdia, eta, hobekuntzarako joera aldatu eta gero, aurrerapenik eza Bizkaian eta gazteen artean.
|
|
|
|
Baina
aspektu positibo horiekin batera, badaude kezka bizia eragiten duten beste batzuk.
|
|
|
|
Baina
, Gasteizen eta Araban (balizko mintzakide) euskaldunen presentziak gora egiten duen arren, erabilerak jauzi handia egin dezan behar diren baldintzak oso urrun daude, oraindik ere. Batetik, euskaldunen proportzioak oso apalak izanik Altunaren azalpenari jarraikihorien igoerek, erabileran, oso eragin apala dutelako.
|
|
|
Euskaldunen dentsitatea %25etik beherakoa den gune soziolinguistikoetako erabilera %11 izan zen; euskaldunen dentsitatea %25 den gune soziolinguistikoetan, %23; euskaldunen dentsitatea %50 den gune soziolinguistikoetan, %44; eta, euskaldunen ehunekoa %75etik gorakoa den gune soziolinguistikoetan, %73 Datu horien arabera, euskaldunen dentsitateak gora egin ahala kale erabilerak ere gora egiten du.
|
Baina
zenbat eta handiagoa izan euskaldunen dentsitatea, orduan eta txikiagoa da erabilerarekiko dagoen aldea. Nolabait esateko, gune soziolinguistikoko euskaldunen dentsitateak modu biderkatzailean eragiten du euskararen kale erabileran.
|
|
|
Alde horretatik, oso baliagarria da euskararen kale erabilerako neurketek ematen duten informazioa.
|
Baina
, horretaz gainera, aukera ematen dute hizkuntza egoeraren bilakaera aztertzeko. Izan ere, 1989 urtetik hona bost aldiz neurtu da Euskal Herriko euskararen kale erabilera, neurketa horietan guztietan metodologia bera erabiliz.
|
|
|
Euskaldunen dentsitateak gora egin ahala kale erabilerak ere gora egiten du.
|
Baina
zenbat eta handiagoa izan euskaldunen dentsitatea, orduan eta txikiagoa da erabilerarekiko dagoen aldea. Nolabait esateko, gune soziolinguistikoko euskaldunen dentsitateak modu biderkatzailean eragiten du euskararen kale erabileran.
|
|
|
2006an %34 izan zen gazteen kale erabilera.
|
Baina
hori baino garrantzitsuagoa da 1989tik hona izandako bilakaera. Izan ere, aldian bikoiztu egin da gazteen kale erabilera.
|
|
|
|
Baina
azken bortz urteotan erabilera datuak bere horretan egoteak Euskal Herriko bertze herrialdeen joera nagusitik aldentzen du Nafarroa. Euskal Herri osoko erabilerak+ 0,7 puntu egin baitu goiti ([2001] 13,5_ [2006] 14,2), adinekoek ez bertze adin talde guztiek euren erabilera goratu dutela.
|
|
|
Berriozar Iruñerriko udalerria da eta han txertatu dugu haren azterketa.
|
Baina
ikus dezagun tamainaren araberako azterketa honek zer ematen duen: oro har hartuta, tipologia honetako udalerriek ere haurren inoizko erabilerarik garaiena eman dute azken neurketan:
|
|
|
Bi horietan haurrik egoteak ez du erabilera handiagoa ekarri.
|
Baina
azken honetan atentzioa ematen du haur nagusiaren artekoetan euskararen erabilera altua: % 10,1.
|
|
|
Iruñerriko datu orokorretan udalerri guztietan euskararen aldekoa da alderaketa: Atarrabian+ 2,8, Barañainen+ 2,7, Zizur Nagusian+ 2,2, Burlatan+ 1,7, Iruñean+ 0,5 eta Berriozarren 0,4
|
Baina
datu deigarri bat dago hiriburuan: Iruñean helduen eta adinekoen adin taldeetan bertze hizkuntzen erabilera euskararena baina altuagoa da (helduen artean euskaraz% 2,6 eta bertze hizkuntzetan% 3 neurtu da eta adinekoen artean euskaraz% 1,9 eta bertze erdaretan% 2,1).
|
|
|
Beraz, Nafarroan gizarte zati bat dugu euskarari atxikimendu handia diona eta, koiunturak koiuntura, azken urteotan erabilera sozialaren mailari eutsi egin diona.
|
Baina
ezin dugu espero kinka horretan egoteak luzera, ala luze gabe ere, bere eragina izanen ez duenik. Izan baditugu elementuak kezkatzeko:
|
|
|
Beraz, Nafarroan gizarte zati bat dugu euskarari atxikimendu handia diona eta, koiunturak koiuntura, azken urteotan erabilera sozialaren mailari eutsi egin diona.
|
Baina
ezin dugu espero kinka horretan egoteak luzera, ala luze gabe ere, bere eragina izanen ez duenik.
|
|
|
Neurketaren egunena udalerri txikiagoetatik etortzen diren euskaldunak kontuan hartzeko lirateke ere.
|
Baina
horrek 5.000 biztanlekiko udalerrientzat ere balioko luke...
|
|
|
Haurren eta gazteen kale erabilerak ber norabidea hartuko balu, heldu eta adineko taldeen erabileraren etengabeko jaitsiera ohartuz, irakaskuntzaren eragin zuzena litzaketeela erratea errazago litzateke.
|
Baina
ez da argiki kasua.
|
|
|
Eta beraz biztanle gutxirekiko herri horiek aztertuak ez dira, kalean jendearen hizkuntza erabileraren jasotzea ezinezkoa baita.
|
Baina
herrixka horiek Iparraldeko biztanleriaren zati txiki bat ordezkatzen dute eta beraz erabileraren ehunekoa ez litzateke hainbeste aldatuko.
|
|
|
Beraz, epe horretan 2 puntu baino gehiago galdu dira eta beherakada handiago da 2001etik 2006ra,% 1,4 Adin talde honekin izan daitekeen gauzeen aldatzeko eragile nagusiena helduen euskalduntzea litzateke.
|
Baina
irakaskuntza honek 1000 bat ikasle hunkitzen du Ipar Euskal Herrian eta dakigun bezala hiztun osoak eskuratzeko epea luzea da. Ikasle askok ikaskuntza bidean uzten dute.
|
|
|
Halere, 5.000 biztanlekiko udalerrietan erabilera behera da(% 3,7) eta jaisten ari da 2001eko neurketaren tasari konparatuz.
|
Baina
hori ez litzateke aurkako adibidea, jakinez tokiko administrazio hiri merkatagune txiki horiek baserria baino frantsesdunagoak direla.
|
|
|
Ondo.
|
Baina
hori zer da asko ala gutxi. Hamar hiztun horien artean zenbat dira euskaraz dakitenak?
|
|
|
Dena dela aipatu beharra dugu datuak nahiko eskasak direla oraindik orain eta urrun gaudela Gipuzkoako %49, 6az.
|
Baina
datu honek irakurketa bera izaten ahal du Euskal Herri mailan ere Haurren euskara erabilera %20, 8 den garaian gazteena %13, 8ra jaisten da. Bistan da hor zerbaitek kale egiten duela.
|
|
|
Euskarak kalean duen erabilpena, hizkuntza honen ezagutzak lurralde bakoitzean duen mailaren adierazle da, hau da, ezagutza altuena duen lurraldeetan erabiltzen da gehien.
|
Baina
ez horrena bakarrik, baita euskaldunen trinkotasunarena ere, hainbat ikerketetan jasoa izan den bezala, zenbat eta euskaldun gehiago izan gizarte ingurunean, euskara erabiltzeko aukera gehiago.
|
|
|
|
Baina
euskara edo euskalduntasuna, zer bilakatzen da dinamika zabal horretan, elkarterik jendetsuenak dantzaz, musikaz eta kantuaz arduratzen dira. euskararen ezagutza ez da beharrezkoa talde horietan diharduteko. hor dago euskal kulturgintzaren" paradoxa" (I. Martinez de Luna).
|
|
|
Nortasuna 2005 inkestan ikusi dugu jende askorentzat euskal kulturaren osagai nagusia euskara dela.
|
Baina
gero galdegiten zaielarik zein kultura ekintzetan ibili diren eta ekintza horietan zein den euskararen lekua, emaitzak eztabaidagarriak dira.
|
|
|
Aldiz harrigarri da bertso saioak eta pastoralak ez direla %100 euskaraz entzuten, hain segur ekintzaren inguruko erdararengatik. hemen herritar guzien emaitzak ditugu.
|
Baina
beste taula zehatzago batek erakusten du, euskara jakin ala ez, emaitzak berdintsuak direla.
|
|
|
Batak bestea laguntzen du kartsutasun berdinean, bazterrean dauden herritarrak bilduz berezko hizkuntza ezaguna edo ezezagunaren lekuko eta berdin zaindari. emaitza zientifikoa da hizkuntz gaitasuna 4 inkesta soziolinguistikoek aztertu dituzten 20 adin multzoen zerrendan. Gerla aitzineko belaunaldia (1933) hots oraingo aiton amonak euskaldun dira %33 Gerla ondoko" baby boom" delakoa (1967), oraingo gurasoak euskaldun dira %14
|
Baina
beren haurren %30 ikastolan eta eskola elebidunetan daude eta %40 ama eskola elebidunetan. zergatik gaur egun eskola herria baino euskaldunago da, hezkuntza politikari esker, bai eta ere herrien eta ikastetxeen barneko eta inguruko kulturgintzari esker. kulturak pizten baitu nortasun kolektiboaren kontzientzia eta euskara jarraitzeko gogoa, Euskal kulturak euskarak baino jende askoz gehiago biltzen du.
|
|
|
Ikaskuntza ez da sartzen hitzarmenaren eskuduntzan.
|
Baina
zerrendan dauden ekintza gehienak gauzatuko dira, hitzarmenak araberako aitzin kontua erabaki baitzuen. hitzarmenaren jarraian Euskal Herria 2020 prospektibak leku berezi bat ematen die gazteei eta euskal kulturari. euskararen erakunde publikoa (2005)
|
|
|
TVPIn edo Euskal Irrati etan ematen dena eskuko telefonoan edo taula grafikoetan eman daiteke. ekek antolatu dituen erakusketa ibiltariak Kantuketan, Batekmila euskal munduak, adibide onak dira ikusteko zer egin daitekeen komunikazio elkarreragilearen bidez. Bestalde elkarte askok beren webguneak muntatu dituzte eta gainera m.eke.org helbidearekin, noiznahi nornahik badaki zer gertakari kultural dagoen auzune hurbilean.
|
Baina
bada asko egiteko. euskarazko produktuak ez badira ugaritzen jendeek erdal kultura kontsumituko dute. Adibidez gauza guti dago euskarazko bideo-jokoetan.
|
|
|
Euskararen jarraipenerako, familiek badute eskolaren beharra eta euskal kulturaren garapena eta jarraipena elkarteek segurtatzen dute urteetan zehar. gerla ondoko belaunaldietan.
|
Baina
denbora berean kulturgintza kartsutasun handi batean zegoen elkarteei esker: kantaldiak, dantzaldiak, kontzertuak, antzerki eta pastorala agerraldiak; 1980ko hamarkadan euskal irratiak, euskal telebista eta entzun ikusgailuak.
|
|
|
kantaldiak, dantzaldiak, kontzertuak, antzerki eta pastorala agerraldiak; 1980ko hamarkadan euskal irratiak, euskal telebista eta entzun ikusgailuak.
|
Baina
kulturgintza folklore bihurtzeko arriskuan zegoen, euskara ez bada aitzinatzen. Familia asko erdaldunduak ziren eta hizkuntzaren jarraipena segurtatzeko ikastolak eta gela elebidunak baliatu dituzte eta hezkunde Ministeritzaren onarpena erdietsi manifestaldi eta aldarrikapen askoren bidez. Baina euskara eskola hizkuntza egonez ez du eragin handirik. hizkuntza atseginarekin uztartu behar da, kulturgintzaren bitartez. oro har oraingo kultura lehenagokoa baino askoz aberatsago da, bereziki bertsolaritzari eta gazte liburugintzari esker.
|
|
|
Baina kulturgintza folklore bihurtzeko arriskuan zegoen, euskara ez bada aitzinatzen. Familia asko erdaldunduak ziren eta hizkuntzaren jarraipena segurtatzeko ikastolak eta gela elebidunak baliatu dituzte eta hezkunde Ministeritzaren onarpena erdietsi manifestaldi eta aldarrikapen askoren bidez.
|
Baina
euskara eskola hizkuntza egonez ez du eragin handirik. hizkuntza atseginarekin uztartu behar da, kulturgintzaren bitartez. oro har oraingo kultura lehenagokoa baino askoz aberatsago da, bereziki bertsolaritzari eta gazte liburugintzari esker. Nabari da euskalgintza eta kulturgintza elkarren lagungarri direla. datorren desafioa da nola bi dinamika hauek aitzinatuko diren informazio eta komunikazio teknika berrien aroan. l
|
|
|
Gaurko euskaldun guziak elebidunak dira. denek frantsesa edota gaztelania badakite, eta gero eta gehiagok ingelesa edo beste atzerri hizkuntza bat.
|
Baina
erdal kultura eta euskal kultura ez dira hein berean. Mugaren alde batean edo bestean, estatuaren kultura indartsua da, nahitaezkoa, eta hedabide guzietan zabaldua.
|
|
|
Ikusi dugu euskara ahulduz zihoala ama hizkuntza bezala urtetan zehar.
|
Baina
zorionez alor honetan ere garapen bat ageri da. orain arte bi gurasoak euskaldun zirelarik haurrak %80 ziren euskaldun, baina guraso bat euskaldun eta bestea erdaldun, haurrak %20 ziren euskaldun. Gaur egun kasu berean, haurretan %44k euskara dute ama hizkuntza euskararekin batera.
|
|
|
André Ladousse, sortzez zuberotarra, kultura Ministeritzako ikuskatzaile nagusi bat da eta Akitaniako kultura zuzendaritzak eskatu zion ekeri buruzko entzunaldi bat. ehun bat eragile entzun zituen eta idazki luze batean bere diagnosia eman zuen. egia da 18 urtez ekek lan harrigarria egin duela, baliabide gutirekin elkarteak eta artistak laguntzen, egitarauak koordinatzen, harremanak lotzen eragileen eta erakunde publikoen artean. ondorioz fidantza osoa dauka herritarren eta agintarien aldetik.
|
Baina
ekeren egitasmoa zen" euskal lurraldeko politika kulturalaren egitura nagusia eta mugiarazlea" izatea. urraspide honetan eke gelditu da. oraindik funtzio berri bat beteko du: kultura obragintza publikoaren laguntzaile.
|
|
|
Garbi dago haren izenaren aztarren latindarra, garbi dago leku horretan antzina erromatarrak izan zirela eta eragina izan zutela.
|
Baina
euskarak, euskal kulturak eta euskal bizimoduak indarrean iraun dute gaurdaino herri horretan. Ez zen behar adinako indarrekoa haien eragina, hau da, orduko denboran munduko herrialderik eta kulturarik indartsuenak zituen herri harena, euskal kultura eta euskal hizkuntza ezabatzeko handik.
|
|
|
pagoa, adibidez.
|
Baina
euskaldunek jakin izan dute hori guztia euren nortasunaren arabera moldatzen, eurenean txertatzen eta, akabuan, eurena egiten. Hau da, hizkuntzak eta kulturak aberatsagoak dira eurak zabaltzen diren neurrian; nahasteak ez du zertan txarra izan.
|
|
|
Izan ere, bikote mistoak —gurasoetako bat euskalduna eta bestea erdalduna— areagotu dira azken hamarkadetan eta, hortaz, familiak partekatzen duen hizkuntza bakarra erdara da.
|
Baina
, aldi berean, familia mistoen kasuetan ere transmisiorako ardura altua da eta, hortaz, euskalduna den amak edo aitak seme alabei euskaraz egingo die kasu gehienetan. Aldiz, umeekin hitz egiteko gaitasun nahikoa izan dezakete guraso batek edo biek, baina ez hizkuntza erregistro edota egoera guztietan hizkuntza hori baliatzeko bezainbeste; halakoetan ere, etxeetako erabileraren joera kontrajarria (etxekoan beherantz eta seme alabekin gorantz) ez litzateke motibazio faltagatik gertatuko.
|
|
|
Bizkaiko joera ezberdin hori izan liteke gorabehera metodologiko baten ondorioa, informazio guztiak lagin baten bitartez eskuratuak izanik, emaitzak estatistikoki tarte baten baitan irakurri behar direlako, eta ez balio zehatz bezala.
|
Baina
, baliteke ere informazio horrek joera berezi baten ageriko sintoma izatea eta, horrela balitz, lurralde horretako ezaugarri propioak erakustea. Zein litzateke, baina, Bizkaian eman litekeen ustezko hizkuntza egoera ezberdin hori?
|
|
|
" Ezagutzak ez ezik erabilerak ere gora egin du eremu guztietan, etxean izan ezik.
|
Baina
etxean ere, seme alabekin eta neba arrebekin erabilerak gora egin du."
|
|
|
Egia da, hurbiltze eta bateratze metodologiko tekniko horretan zeregin handiak daudela oraindik; adibidez, kontzeptuen definizio mailan edota aldagaien diseinu bateratuan.
|
Baina
, askotan zailena den lehenengo pausoa emana dago honezkero.
|
|
2008
|
|
|
|
Baina
Inbentarioa eguneratuta eta bizirik mantendu behar denez, HPSk aplikazio bat garatu zuen Interneten bidez erabiltzaile guztien eskura jartzeko: alde batetik, kontsulta orokorra eskaintzen da edozein proiektu edo produkturen gainean informazioa bilatzeko eta, bestetik, agente teknologikoek zuzeneko sarbidea dute beren proiektuak eguneratzeko edota proiektu berriak sartzeko.
|
|
|
|
Baina
hizkuntzen teknologien (Language Technologies LT) ondoan, hizkuntza baliabideak (Language Resources LR) jarri behar ditugu. Izan ere, azkenak ezinbestekoak dira aurrenekoak garatzeko.
|
|
|
Interneteko bilatzaileen kasuan, modulu bi horiek etengabe daude martxan, web gune berriak detektatzen, analizatzen eta indizeak eguneratzen.
|
Baina
modulu bi horiek etengabe martxan edukitzeak konputagailu asko eta handiak behar ditu; gainera Interneten dauden testu guztiak lematizatuta edukitzea ere lan mardula izan daiteke. Zailtasun horiek direla eta oso konplexu litzateke web bilatzaile oso bat eraikitzea euskararako.
|
|
|
Aplikazio informatikoen artean aipagarri dira Matxin itzulpen sistema (Alegria et al., 2007; Mayor, 2007) eta Zientzia eta Teknologiaren Corpusa (Areta et al., 2007).
|
Baina
bi aplikazio horiekin beste bi artikulu definitu dira BAT aldizkariko ale honetarako, beraz, jo beza irakurleak artikulu horietara berri zehatzago lortzeko.
|
|
|
Tresna eta aplikazio informatiko berriak sortu dira informazio andana hori prozesatu ahal izateko.
|
Baina
non dago kokatuta euskara mundu horretan. Lagun dezakete tresna horiek euskararen normalizazioan?
|
|
|
|
Baina
hizkuntza nagusientzat dira aurrerapen gehienak
|
|
|
|
Baina
horrelako aplikazio guztiak ingelesez erabili ahal badira ere, beste hizkuntzetarako ezin da berdin esan, kuantitatiboki eta kualitatiboki. Ondoko 1 taulan ikus daiteke zenbat produktu jaso diren zenbait hizkuntzarentzat, hizkuntza teknologiako produktuen berri ematen duten hiru gunetan.
|
|
|
Beste hizkuntza nagusiek azken urteetan hainbat baliabide garatu dute eta gertutik jarraitzen diote ingelesari.
|
Baina
, beste hizkuntzek ahalegin handia egin behar dute atzean ez gelditzeko, are gehiago euskara bezalako hizkuntza txikiek.
|
|
|
Argi dago hizkuntzaren industria honetan ingeleserako produktuen merkatua oso handia dela.
|
Baina
guk uste dugu produktu horiek ez direla zabaldu modu egokian beste hizkuntzetarako, badagoela espazio eta zeregin, ikerketan eta produktuen mailan ere bai, gure ekarpenak bideratu ahal izateko. Guk euskaldunok, eta orokorrean europarrok, ohituta gaude eleaniztasunean bizi izaten.
|
|
|
Corpus handiak biltzea kostu handiko lana izaten da, eta corpus monitore bat mantentzea ere eskakizun handikoa da; horra, bada, hizkuntzaren bilakaera datu handiak erabiliz eta arrazoizko kostuan aztertzeko baliabidea.
|
Baina
, hizkuntzaren azterketaren ikuspegitik, zenbait galdera eta eztabaidagai jarri ditu aukera horrek mahai gainean: datuen ‘ezegonkortasuna’ edo ‘errepikaezintasuna’, hizkuntza estilo eta erregistro berezien presentzia (ia webean soilik agertu ohi direnak), hizkuntzaren ‘kalitatearen’ auzia (testu inprimatuetan ez bezala, Interneten orraztu gabeko testu asko dago, erregistro informalean idatzia eta abar...)... Adierazgarritasuna ere eztabaidagai da.
|
|
|
ordaintzen eta zabaltzen diren itzulpenak.
|
Baina
horrelakoak al dira egin daitezkeen itzulpen guztiak?
|
|
|
SMT oso teknologia erakargarria da hasiera batean, itzulpenen bildumak edukiz gero, lan gutxirekin hasierako sistema txukuna azkar egin daitekeelako hizkuntza bikote batzuetarako.
|
Baina
aurretik aipatutako mugekin topatuz gero (itzulpenen bilduma mugatua eta hizkuntzen ezaugarri desberdinak eta hurrenkera librea) lantegi zaila da.
|
|
|
Edozein kasutan argi eduki behar da egungo baliabideekin ia ezinezkoa dela euskararako zabalkundeko itzulpen automatikoa lortzea epe laburrean.
|
Baina
domeinu jakinetarako eta asimilaziorako oso gauza interesgarriak egin daitezkeelakoan gaude, beti ere modu koordinatuan eta plangintza baten arabera lan egiten bada.
|
|
|
Itzulpen automatikoa: aukerak, arazoaketa erronkak– Iñaki Alegria, Arantza Diaz de Ilarraza, Gorka Labaka,
|
Baina
badira euskarazko bertsioa irakurrita ulertzen ez diren itzulpenak ere, noski. Halakoetan espainierazko jatorrizko esaldia irakurri behar da itzulpenek zer esan nahi duten ulertu nahi izanez gero:
|
|
|
Hori garbi dago.
|
Baina
zalantzarik gabe, jarrera indibidualistak gero eta gehiago azaleratzen diren gizarte honetan, ikasleen arteko elkarlana zein talde kontzientziazioa (bakarkako jarrerak saihestuz) sustatzeko baliagarri gerta dakiguke. Edo, horretarako bidean, behinik behin, pauso txiki bat emateko.
|
|
|
|
Baina
katalanerako itzulpen automatikoaz hitz egin behar zen; hizkuntza horri" valentziera" ere esaten zaio, besteak beste. Baina, eztabaidak alde batera utzita, eta teknologia alorretik aztertuta, besteak beste, Castallan, Sabadellen, Ordinon, Perpinyàn, Manacorren, Mequinensan eta l’Alguerren bizi garen gehienok hitz egiten dugun hori edo, hobe, itzulpenez ari garenez, ondo idazten saiatzen garen hori izango da katalana.
|
|
|
Baina katalanerako itzulpen automatikoaz hitz egin behar zen; hizkuntza horri" valentziera" ere esaten zaio, besteak beste.
|
Baina
, eztabaidak alde batera utzita, eta teknologia alorretik aztertuta, besteak beste, Castallan, Sabadellen, Ordinon, Perpinyàn, Manacorren, Mequinensan eta l’Alguerren bizi garen gehienok hitz egiten dugun hori edo, hobe, itzulpenez ari garenez, ondo idazten saiatzen garen hori izango da katalana. Informatikan,* ISO jarraituz, ca kodea ematen zaio horri eta, funtsean, hizkuntza bakar gisa erabili behar da.
|
|
|
Jatorrizko informazioa ere, beti, katalanez egon ahal izango litzateke itzulpen automatikoari esker; izan ere, katalanez hitz egiten ez dutenek irakurtzeko bitartekoak egongo lirateke.
|
Baina
, bestetik, gerta liteke batzuek pentsatzea" ez dutela katalana ikasi beharrik" testuak katalanez egiteko (gezurra: beti zuzendu dira testuak) edo hizkuntza horretan argitaratzen den informazioa ulertzeko; gainera, beste hizkuntzaren kalkoak eta zuzendu gabeko akatsak dituzten testuak ugaritu daitezke, postediziorik ez dagoelako (baina, sukaldeko labanarekin ere, jende ugari erail dute eta ez dut uste labana horiek erabiliko ez ditugunik horregatik).
|
|
|
Edo agian estatu federal moduko egoera lortzea beharrezkoa da, nahikoa akaso, gutxiengokomunitatea mantentzeko eta garatzeko, artikulugileen hitzetan" elkarlanaren bidezko partaidetza orokorra ziurtatuta dago zenbait gobernu maila dituen estatu federal batean".
|
Baina
horretara irizteko, estatu federal horrek zenbait baldintza bete behar ditu: 1) hizkuntza eskubideen errespetua, 2) ekimen kolektiboa abian jartzeko identitate kolektiboa egotea, 3) ekimen hori era estrategikoan antolatuta egotea, eta arreta, bereziki, bizindarraren alderdi garrantzitsuenetan jartzea, 4) baliteke taldeak komunitate mobilizazioak antolatu behar izatea, eta partaide garrantzitsu guztien lankidetza osoa hobetuko duen gobernamendu egitura asmatu behar izatea, 5)" erronkei aurre egiteko beharrezko dira gizarte zibilaren buruzagitza, gobernuaren babesa eta zerbitzuak, eta bere beharrak, helburuak eta erronkak ezagutzen dituen komunitate bat izatea", 6)"... bide egokienak aurkitzea da zeregin horren zientzia eta artea".
|