|
2003
|
|
|
Euskal umorearen antologia»n bildu zituen duela 10 urte baino gehiago. Rafel Castellanoren hitzetan, «idatzian gutxi landu da euskal umorea,
|
baina
ahozkoan tradizioa badago». Bertsolaritza, abestiak, herri antzerkiak, inauteriak... ahozko umoreak hainbat esparru izan du gurean.
|
|
2004
|
|
|
(...) Ahozko erabilera da benetan garrantzizkoa, erabilera bizia, alegia. Hizkuntza idatzia normaltzera iristea badago,
|
baina
ahozkoa oso nekez?. 646
|
|
2005
|
|
|
ekis eta ez ixa irakurtzeko ohitura. Txikikeria iritzi diezaioke norbaitek kontuari,
|
baina
ahozkoan garrantzi handia du, Matematikaz edo Fisikaz mintzatzean behin eta berriro agertzen den hizkia baita. Gainerontzean, zailagoa da kode aldaketa hizkuntza idatzi eta zainduan, mintzatuan eta zaindu gabean baino; batez ere beste hizkuntza batean ikasi ditugun erakundeen edo geografia izen propioen kasuan gertatu ohi da.
|
|
2006
|
|
|
Mintzatzen jarraitzen dugu, ez gara idatzizko kultura soil batera pasa. Idazten ikasi dugu
|
baina
ahozko kultura bizia dugu. Jakina, garai batean ahoz egiten zen gauza asko orain paperera pasatzen da.
|
|
2007
|
|
|
Espainiako antolamendu juridikoan, HCLOn prozedura berezia ezarri da atxilotzea legearen aurkakoa dela alegatzen duen atxilotua berehala epailearen esku jartzeko, epaileak erabaki dezan askatasun gabetzea edo horren baldintzak legearen araberakoak diren edo ez. Prozedura azkarra da (azkar bideratzen da), erraza eta batere formalista (idatziz eska daiteke,
|
baina
ahozko agerraldia ere egin daiteke, epaile eskudunak ofizioz ere abiatu dezake, eta ez da nahitaezkoa abokatua eta prokuradorea aurrean egotea), orokorra (partikular batek edo agintaritzaren agente batek ezin du alde batera utzi epaileak atxiloketaren legezkotasuna kontrolatzea, eta prozedura abiatzeko legitimazioa oso zabala da) eta unibertsala (legearen aurkako atxiloketak ukitzeaz gain, hasier... Konstituzio Auzitegiak azpimarratu du hori zuzenean lotuta dagoela EKren 17.2 eta 17.3 artikuluetan jasotako bermeekin, hain zuzen ere, atxilotuaren eta akusatuaren eskubideak aitortzen dituzten horiekin (martxoaren 5eko 31/ 1985 KAE; urriaren 7ko 107/ 1985 KAE; uztailaren 10eko 98/ 1986 KAE; otsailaren 10eko 21/ 1997 KAE; irailaren 27ko 174/ 1999 KAE, etab.); esparru militarrean ere aplikatzeko modukoa dela azpimarratu du (martxoaren 29ko 62/ 1995 KAE; uztailaren 6ko 113/ 1995 KAE; otsailaren 28ko 37/ 2005), zorotasuna dutenak atxilotzen diren kasuetan (goian aipatutako ekainaren 8ko 98/ 1986 KAE, etab., GEEAk 1984ko otsailaren 23an emandako epaiaren. Luberti kasua?
|
|
2008
|
|
|
Gehienak hizketaren teknologiak garatzeko eratuak dira, edo euskalkien ikerketarako pentsatuak. Beste hizkuntzetako testu corpus esanguratsuetan, idatziak pisu handiagoa izaten du (prozesatzen errazagoa baita),
|
baina
ahozko laginak sartu dira corpusetan, gehiago edo gutxiago (BNCn, ahozkoa% 10 da; ICEn,% 60). Euskaraz ahozko corpus izenez (spoken corpus) bataiatutako proiektu bateratu eta erreferentzial baten hutsunea sumatzen dugu; gainera, gure ustez argi dago erreferentzia corpus batek hizketa hein batean behintzat jaso behar lukeela.
|
|
|
– Osagai deiktikoen presentzia, galdera markak, harridurak, etab.,
|
baina
ahozko hizkuntza informalean baino gutxiago.
|
|
|
Esamolde, esaerak, adierazpide retorikoak?
|
baina
ahozko hizkuntza informalean baino gutxiago.
|
|
|
– Anakolutuak, amaitu gabeko esaldiak eta elipsiak,
|
baina
ahozko hizkuntza informalean baino gutxiago.
|
|
2009
|
|
|
|
Baina
ahozko poesiaren ezaugarririk nagusiena eta ondoen definitzen duena errepikatzea da: bai formulak, bai edozein eratako errepikapen edo paralelismo.
|
|
|
Maiatzeko iraultzarengatik. Lizeoko katedrak ukaiteko oposizioak izaten dira Frantzian maiatzean,
|
baina
ahozko frogak ez ziren egin, eta irailean egin ziren. Ni epaimahaian nintzen.
|
|
|
OLGA. Bueno, teorikoa ondo,
|
baina
ahozkoa! Ikaratuta nago.
|
|
|
Buruz ikastea: idatzizko azterketa batean funtsezkoa da buruz ikastea,
|
baina
ahozko proba batean ez da beharrezkoa edukiak gordetzeko, nahiz eta gaien eskemak edo gidoiak gogoratzeko erabili behar den. Erakusketa Erantzuna ahazten denean, ez da inprobisaziora jo behar, onartu egin behar da Ahozko azterketek beldurra eta segurtasunik eza sortzen dute maiz.
|
|
2010
|
|
|
Badakit Berdabioren bertsoetan iraizean bezala ageri dela Elama, Trabukok han egindako hilketa ilunen baten lekuko.
|
Baina
ahozko kontaeretan ere Elama aipatzen da askotan, Berdabaiorekin ez bada Trabukorekin lotua. Ahozko kontuek ezezik dokumentuek ere Elama aipatzen digute maiz, eta gure kantako protagonisten giroa bero beroan harrapatzen dutela gainera.
|
|
2011
|
|
|
Eskolari zama ikaragarria jartzen diogu, eskolak eginen du dena. Alfabetatuko ditugu, idatzizkoa ikasiko dute,
|
baina
ahozkoa landu ez badugu gero ez eskatu gazteei euskaraz komunika daitezen karrikan, eman ez diegun zerbait ari gara ebaluatzen. Begiratu dugu beraz nolako hezkuntza sistema erabiliko dugun ereduan.
|
|
|
Idatzizko elementuen jarraipena egitea nahiko erraza izan daiteke, zuzenean ikusten baita.
|
Baina
ahozko erabileraren jarraipena dezente zailagoa da. Lehen esan dugunez, ez dugu erabileraren behaketa zuzenik egingo (hasieran behintzat, gero ikusiko dugu); beraz, bestelako sistemak erabili ditugu horren jarraipena egiteko.
|
|
|
Horrek idatzizko daniera ulertu egingo du.
|
Baina
ahozko daniera, seguru asko, ia batere ez. Orduan, idatzizko daniera suedieraren dialektotzat jo liteke, baina ahozko daniera eta suediera, bi hizkuntza diferente direla esan da.
|
|
|
Baina ahozko daniera, seguru asko, ia batere ez. Orduan, idatzizko daniera suedieraren dialektotzat jo liteke,
|
baina
ahozko daniera eta suediera, bi hizkuntza diferente direla esan da. «Muturreko» adibide honek ongi erakusten du sarritan hizkuntzen arteko ahozko eta idatzizko ulermenak ez datozela bat, eta beraz, hizkuntzak eta aldaerak bereizteko orduan, hauek ere ez direla beti funtzionatzen duten irizpideak.
|
|
|
" Euskararen normalkuntzarako eta eskualdeko herri ezberdinetako haurrak gune zehatz baten elkartzeko ekimena da. Haurrak elkartzen dira beste arrazoi batzuk direla medio –kirolagatik, adibidez–
|
baina
ahozko euskara eta bertsolaritza bera elkartzeko aitzakia izatea interesgarria da oso".
|
|
|
1939an Brevet azterketa pasatu nuen, eta Ecole Normalen sartzekoa ere pasatu nuen, idatzizkoa.
|
Baina
ahozkoa ez nuen pasatu, eta 1939 jarraitu nuen Akizen, Ecole Normalera berriz aurkezteko.
|
|
2012
|
|
|
Erregistroak, bada, ahozkoan nahiz idatzian daude,
|
baina
ahozko erregistroen prototipo edo eredu lagunarteko hizkera jotzen da (Cortes 1992) eta maiz aski ahozkotasunaren edo ahozko hizkuntzaren tasun edo ezaugarriak lagunarteko erregistroari egozten zaizkionarekin berdintzen dira.
|
|
|
«Idatziari eta irakurmenari izugarrizko garrantzia ematen zaio,
|
baina
ahozko transmisioa ez da lantzen. Ondare ez materiala galtzeaz gain, euskarari ere kalte egiten dio.
|
|
2013
|
|
|
Aldi baten Colación de Bedia zan; hau da, Bedia ez zan parrokia, Galdakaokoaren menpe egoan, eta horixe adierazten dau Colación horrek. Hortik dator euskerazko formea be,
|
baina
ahozko hizkuntzan bakarrik erabili izan da.
|
|
2015
|
|
|
Gelako dinamika horretan, irakasleak sarri kritikatu egiten dira ahozkoari denbora gutxi eskaintzen diotela-eta, eta haiek sarri erantzuten dute etengabe egiten dutela ahozkoa gelako eguneroko dinamikan.
|
Baina
ahozkoa askotan badago ere (eguneroko errutinak, kontsignak irakurtzea, ariketak zuzentzea, etab.), sarritan ez da benetan kontuan hartzen eta zeharka baino ez da irakasten gutxi kontrolatutako jardueretan (De Pietro & Dolz, 1997). Aztertzen badugu nork hartzen duen hitza batez ere gelan, adituen arabera, irakasleek ahaztu egiten dute gehienetan beraiek hitz egiten dutela eta ikasleen parte hartzeek gutxitan jasotzen dutela trataera didaktikoa (Bain, 1994).
|
|
|
Miren Lourdes Oñederrak esan duenez,, euskalkien lekua idatzian finkatzea ez da gauza erraza, eta ahozkoan ere ez.
|
Baina
ahozkoan, arazoa saihetsezina da, hizketan neutraltasunak esparru urriagoa duelako, idatzian baino?.
|
|
|
– Hi, Shakespeare, ez zakiat idatzizkoa ondo ulertzen duan,
|
baina
ahozkoa zipitzik ez. Gu ez gaituk solasaldi literario batera etorri, aditu?
|
|
|
Ez dut sinatu oraindik,
|
baina
ahozko akordio bat dugu.
|
|
2016
|
|
|
Ijitoen kultura ahozkoa da oro har.
|
Baina
ahozkoa den hitzezko artea ere egon badago. Halere, haien euskaraz eginiko zerbait begiztatzeko aukera izanen bagenu, ezer gutxi konprenituko genuke, batik bat euskara erremaitzelak, beste rom hizkuntza guziek bezala, romaniaren arrasto nabarmenak baititu.
|
|
2017
|
|
|
|
Baina
ahozkoa ezin liteke abiapuntu gisa baliatu?
|
|
|
nork ez du ezagutzen euskaraz ahozko jardunean baino egiten ez duen jenderik? edo, lan kontuengatik edo, euskaraz idatzi eta irakurtzen duenik,
|
baina
ahozko jardunean ia beti erdaraz aritzen denik, halakoen erabilera nola gelditzen da islatua ikerketa horietan?
|
|
|
–Ari gara, guztion artean, euskararen batasuna egiten adierazi du Urrutiak, behar beharrezkoa duguna. Herritik bertatik datorkiguna ezin dugu baztertu, batez ere ahozko tradiziotik jasotakoa,
|
baina
ahozkotik harago joan behar dugu?.
|
|
2018
|
|
|
Konare Bak aipatzen duen bezala, frantsesa ez beste hizkuntzetan ekoitzitako literatura indartsua da Malin,
|
baina
ahozkoa da gehienbat gaur egun. Hampate Ba eta haren belaunaldikoen lorpena izan da ahozko literatura hori idatziz jartzea frantsesaren laguntzaz.
|
|
|
|
Baina
ahozkotik hurbilago dauden generoak ere ez daude zeinahi susmotatik at. Hizkera baten historiarako aski datu iturri interesgarriak dira justizia auzibideak (cf. Monteano, 2017).
|
|
2019
|
|
|
Azken buruan, bertsolaritza ere literatura dela ezin baita ahaztu. Agian, nire gremioko asko horrekin asaldatuko zaizkit,
|
baina
ahozko literaturaren tradizioa hor dago, ez dezagun bazter utzi. Espainian juglare poesia dute, jarcha k, bilantzikoak, zergatik egin behar diogu guk ba uko gureari, bertsolaritzari?
|
|
|
Milaka urtetan zabaldu da, ahoz aho. Testuak berandu idatzi ziren, K.a. 700 urtearen inguruan,
|
baina
ahozkoa da benetako Veda, bere doinuak ditu eta gauzak horrela direla irakasten diete maisuek ikasleei. Mila milioi jarraitzaile ditu hinduismoak, eta 330 bat milioi jinko gurtzen dituzte haren jarraitzaileek aldi berean, mota anitzetako Jinkoak eta Jinkosak baitituzte:
|
|
|
Pettanek kontatu zigunez, Mari Xor ipuina Joxe Arratibel fraile ataundarrak idatzi zuen. Joxemiel Barandiaranek ere ba omen dauka beste bertsio bat jasoa?,
|
baina
ahozko literaturaren transmisioa askotan bezala etena zen eta Miliak, frailearen herrikidea izanagatik, ez zuen ezagutu ere egiten. Pettanek argitu zigun Arratibelen Kontu zaharrak liburua miresgarria iruditu zitzaiola, eta bertan jasoak daudela XX. mende hasieran egileak etxean entzundako amandre ipuinak.
|
|
|
Hasierako esaldi hori entzunda, balada osoa etorriko zitzaion gero burura sasoi hartako pertsona bati.
|
Baina
ahozko transmisioa etenda, esaldi hori baino ez zaigu geratu. Beste guztia irudika dezakegu, irudika ahapaldiak eta gertaerak, xehetasun eta sinboloak, baina balada bera ez dago.
|
|
2020
|
|
|
EITBren hastapenetan zurruntasuna nabaria zen programazioaren aldetik, bai edukien eskaintzaren aldetik baina baita hizkuntzaren aldetik ere. Idatziaren estandarizazioa euskaraz nahiko aurreratua zegoen ordurako,
|
baina
ahozkoan eredu falta nabaria zen eta aipaturiko zurruntasuna hein handi batean idatzizko eredua baliatzearen ondorio zela diosku Etxebarriak (1996). Urteek aurrera egin ahala beste joera batzuk nagusituz joan dira.
|
|
2021
|
|
|
Eskerrak etxean behintzat ez zela besterik egiten (Mitxelena); Eskerrak bizi honen ondotik hor daukagula bestea (Xalbador).
|
Baina
ahozko mintzairan (e) n menderagailua hartzen du maiz, Hegoaldeko euskalkietan ere; idatzian ere hedatzen ari da jokabide hau: Eskerrak halako batean lo hartu duen!
|
|
|
Donostiako Auzitegiak atzo jakinarazi zuen sei urteko kartzela zigorra ezarri diola gizon bati 2017ko otsailean emakume bati egin zion sexu eraso bategatik. Hasieran, fiskaltzak bederatzi urteko zigorra eskatzen zuen,
|
baina
ahozko epaiketan gertatutakoa aitortu zuen akusatuak, eta akordio bat egin zuen akusazioarekin eta fiskaltzarekin. Epaimahaiak mozkorra zegoela onartu dio eta leungarri gisa aplikatu.
|
|
|
Eta ahozkotasuna. Euskara da idatzizko hizkuntzen artean berrienetako bat
|
baina
ahozkoan zaharrenetakoa. Walter Ong ahozkotasunaren ikerlari ospetsuak esaten du gizarteak momentu batean erabaki behar duela lehenbiziko indarra ahozkoa ote duen edo bigarren mailan uzten duen.
|
|
2022
|
|
|
Hitzen ordena ere desberdina da, intonazioak beste pisu bat du, antolatzaileak beste mota batekoak dira... Osagarriak dira ahozkoa eta idatzia,
|
baina
ahozkoaren ezaugarri eta baliabide horiek propio irakatsi eta ebaluatu behar ditugu. Bide hori egiten hasi gara; hezkuntzan, oso gutxi dago eginda horren inguruan.
|
|
|
Baztertu eta iraindu egiten ziren kurduak eta haien hizkuntza sarri, menditar tribu gisa, eta ezin uka historian nabarmendu diren kurduetako askok ama hizkuntzan ez baizik persieraz edo arabieraz idatzi zuela, Mem eta Zin en Ehmede Xanik salatzen duen legez. Aspalditik idatzi izan da, eta XIX. mendetik hizkuntza kultu eta literarioa du –egunkariak ere izan ziren Turkiako Errepublikaren aurretik–,
|
baina
ahozko tradizio aberatsa da kurduerazko sorkuntzan aipagarriena historian, dengbej rapsoden bidez, esaterako. Diyarbakirren dagoen lekurik atseginenetakoa da dengbej etxea, hango bertsolariak sorkuntzan entzuteko.
|
|
2023
|
|
|
Ikusmenaren aurretik entzumena eta ulermenaren aurretik sinesmena jartzen zituen Luterok (Erikson, 1958). Idatziei garrantzi handia ematen zien eta idatzi asko egin zituen,
|
baina
ahozkoari ez zion garrantzi gutxiago ematen. Hitzaldi ugari ematen zituen eta mahai inguruan hainbat solasaldi izan zituen.
|
|
|
Ezkontzarekiko desberdintasunak Desberdintasun nagusiak batasunaren alderdi ekonomikoari lotuta daude: Ez dute ezkontzaren araubide ekonomikorik,
|
baina
ahozko edo idatzizko erabakiak har ditzakete notario aurrean, nahi izanez gero. PFEZren aitorpena egitean, ezin da batera egin.
|
|
|
Bertan zen Alkaiza, entzule. Nabarmendu duenez, huraxe izan zen bertsolariak izan ez
|
baina
ahozko inprobisazioan aritzen diren sortzaileak aditu zituen lehenbiziko aldia. «Flipatu egin nuen».
|
|
|
" Euskara batua" zutabean, Euskaltzaindiaren webguneko Euskararen Hiztegia (EH) eta Orotariko Euskal Hiztegia (OHE) hartu dira aintzat hitzak transkribatzerakoan. Irakurleari iruditu lekioke emaitza desberdinak direla,
|
baina
ahozko berba guztiak ez dira hiztegietan azaltzen: zenbaitetan zirt edo zart egin behar izan da transkribatze baten alde, euskara batuan, nolabait, zabalduko badira.
|