|
2000
|
|
|
Argia n" Trajedien kronika klabe minorrean"(, 63 or.) artikulua argitaraturiko komentariogileak dioenez, idazle zintzoaren irizpideari lotzen zaio beti Sarrionandia, beti zerbait berria entseatzen du liburu bakoitzean. Argiako komentariogileak dionez, Ifar aldeko orduak liburuan kronistaren papera bereganatzen du Sarrionandiak" Trajedien kronika egiten duela esango nuke
|
nik
. Trajediak zentzu epikoan ulertuta ezezik, baita zentzu indibidualean ere:
|
|
|
Egin egunkariko iruzkingileak ere(" Izkiritaturik aurkitu ditudan
|
nire
ipuinak", Egin,, Liburuak III) liburuko ipuin bakoitzari begiradatxoa ematen dio. Bat dator aurreko kritikoekin balioztapen eta kritikei dagokienez," Ukabilka" eta" Haurrak pindaturiko paisaia" jotzen ditu ahulentzat.
|
|
|
Atxagak interpretazioa ematen dio egileak berak ezer ezkutatzeko edo inor engainatzeko asmorik gabe idatziriko azken oharretan jasoak dauden erreferentzia literarioen zehaztasunari Sarrionandiaren"
|
ni
propiala" ren ausentzia eta isiltasunaren gaiarekin lotzen ditu: " Izan ere, bai behintzat ene iritzirako, isiltasunak inguratzen du nire lagunaren literatura.
|
|
|
Atxagak interpretazioa ematen dio egileak berak ezer ezkutatzeko edo inor engainatzeko asmorik gabe idatziriko azken oharretan jasoak dauden erreferentzia literarioen zehaztasunari Sarrionandiaren" ni propiala" ren ausentzia eta isiltasunaren gaiarekin lotzen ditu: " Izan ere, bai behintzat ene iritzirako, isiltasunak inguratzen du
|
nire
lagunaren literatura. Ez da mintzatzen bere buruaz, ez du balore unibertsaltzat hartzen bere bizitza pribatua, bere intimitatea.
|
|
|
Are gehiago: Eliot, Faulkner, Chamisso eta beste hainbaten barrena hitz egiten digu, idazten du, eta horrela, ispiluz ispilu, bere
|
Ni
propiala non dagoen jakin ez genezakeela uzten gaitu." (140 or.)
|
|
|
Ithakara iristear dagoela, etengabe bidaiatzea hobe duela erabakitzen duen Ulisses dugu Izuen gordelekuetan barrena liburukoa, Itaka beti gogoan duelarik, helburua hara iristea izanik ere, harantzako bidaian presarik ez duena, bidaia bera izango baita aberasgarria. Beti ere, bidaiez bidai, bere ziutatea gainean eramango duela dakien bidaiaria da halere,"
|
nire
ahaleginak oro zapuztu egiten dira hemen" bere hirian, baina balu ere" ez duzu beste lehorrik ez beste itsasorik aurkituko" gogoratzen dio Kavafis ek.
|
|
|
|
Ni
neu irakurketa posible horietako bat egiten ausartuz, esan nezake bere inguruko eguratsa edo errealitatea besarkatzen edo kaptatzen saiatzen den zuhaitz horrek erro sakonak eta izugarriak dituela lur honekiko, eta pelegrin baten gisa ez daukanez, zuzentasunez eta sutilitatez jasotzen duela bere inguruko errealitatea:
|
|
|
Ez gara gure baitakoak (Pamiela, Iruñea 1989) liburua Argian honela dator aurkezturik: " Ateraldi, alegia eta erreflexio laburrez osatutako liburua da oraingoa, lehenagoko
|
Ni
ez naiz hemengoa edo
|
|
|
Gerardo Markuletak liburu honek izan bide dituen iturrien aipamena jasotzen du bere erreseinan" Ereduen artean Hegoameriketako narratzaile" laburrak" aipatuko nituzke
|
nik
, Augusto Monterroso batez ere, baina baita Eduardo Galeano, Mario Benedetti eta Julio Cortazar. Ironia zorrotzari dagokionean, Ambroise Bierce eta H.J. Mencke gogoratzen zaizkit orain."
|
|
|
Iñaki Iñurrietak ere(" Marinel zaharrak", Habe, 1988, 128.al., 29 or.) eboluzio hortaz hitz egiten du Habeko iruzkinean: Sarrionandia ETAko militantea, alde batetik, baina bestetik" poeta eskisitoa, zaila, minoritarioa" zela eta binomio horren tentsioa ez zela nabari lehen poema liburuan, ez, harrigarria bada ere,
|
Ni
ez naiz hemengoa 1985ko saiakeretan ere: " Ene ustez gauza ezberdinak dira arazo honetan politika, etika eta idazkera" zioelarik.
|
|
|
Kartzelan zegoela idatziriko
|
Ni
ez naiz hemengoa liburuak adierazten duen poetikaren pitzadura ematen du aditzera kartzelatik ihesi egin ondorengo poema honek. Halere liburuari hasiera ematen dion" Irakurtzailearentzako abisua" hitzaurreak aditzera ematen du itxaropentsuagoa den oreka berreskuratze saioan ari dela poeta bere baitan:
|
|
|
Zalantzarik gabe ipuingintzaren arloan arrakasta ezagutu du egileak, kritikaren nahiz irakurleen onespenaz. Horretaz gain" Saiakera eta entsegu" izen orokorraren pean aipatuko ditugu bestalde,
|
Ni
ez naiz hemengoa (1985) liburuaz gainera, Marginalia (1988), Ez gara gure baitakoak (1989) Izeba Mariasunen ipuinak (1989), Ainhoari gutunak (1990) eta Hitzen ondoeza (1997) liburuak.
|
|
|
1985ean argitaratu zuen
|
Ni
ez naiz hemengoa liburuarekin eman zien hasiera genero ortodoxia aldetik sail bakar batekoak ez diren materialez osaturiko liburuei, saiakera, prosa poetikoa, literatur kritika, eta zenbait saio narratibo batzen dituzten liburuei. Batzuek tankera teorikoagoa dute, beste batzuek, aldiz, praktikan jartzen dituzte beste horietan adierazitako irizpideak:
|
|
|
Batzuek tankera teorikoagoa dute, beste batzuek, aldiz, praktikan jartzen dituzte beste horietan adierazitako irizpideak: Horixe litzateke
|
Ni
ez naiz hemengoa k Narrazioak edo Izuen gordelekuetan barrena liburuekiko duen harremana, edo Marginaliak Ez gara gure baitakoak ekin duena, zenbait kritikoren iritziz.
|
|
|
Saio, saiakera eta literatur entsegu materialez osaturiko liburu hauen artean aipatzen dira honako liburu hauek:
|
Ni
ez naiz hemengoa (1985), Marginalia, edo Ez gara gure baitakoak (1989), Izeba Mariasunen ipuinak (1989), Ainhoari gutunak (1990) eta Hitzen ondoeza (1997).
|
|
|
|
Ni
ez naiz hemengoa (Pamiela, Iruñea, 1985) izan da kritikoen aldetik iruzkin gehien merezi izan dituena eta, ia aho batez, Pott Bandakoen irizpide teorikoen adierazpentzat jo izan dena, bereziki Bernardo Atxagaren Etiopia liburuak ezagutzera emandako belaunaldiaren oinarriak aditzera ematen omen dituelako. Nolabait, garai horretan eginiko poesiaren teorizaziotzat hartu dute kritikoek, deserrotzearen eta erbesteratzearen sinboloaren planteamendutzat.
|
|
|
" Laberinto" aren sinboloak berriz, liburuak duen egitura justifikatzen du, beste hainbat iradokizun bideratzeaz gain. Hitzaurrea egiten dion Txema Larreak berak
|
Ni
ez naiz hemengoari buruzko aipamena argitaratu zuen Pamiela aldizkarian (1985, 9.zb. 10 or.) Eta bertan aurki genezake" jalgibiderik ez duen munduko laberintoa" ri buruzko ohar interesgarria:
|
|
|
Laberintoaren oroimena n Jon Kortazarrek ere, liburuaren zentzu orokorrari atxikirik, euskal poesia berriaren giro honek zuen oinarrizko kontzeptu filosofikoaren adierazletzat ematen du liburu hau, izaeraren ezabaketarena, alegia: " Gaurdaino Pott taldearen poeta eta obrarik gorena Atxaga eta bere Etiopia izan badira, teorikoa Sarrionandia gertatu da bere
|
Ni
ez naiz hemengoa izen profetikoa daraman liburuaren bidez.() Kartzelako egunerokoaren moduan eginik dagoen liburu honetan halere espetxeaz gutxi eta literaturaz asko mintzatzen dena Sarrionandiak bere literaturari oinarria ematen dio, Atxagaren pentsamendua argituz bide batez, Wittgenstein-en erlatibismo kutsuaren ildotik.() Autorearentzat beraz, ez dago objetiboki eskura daitekeen errealitaterik... Subjektibitateak eta erlatibitateak betetzen dute oro." (69 or.)
|
|
|
Joserra Gartziak(" Joseba Sarrionandia:
|
Ni
ez naiz hemengoa", Literatur gazeta, 1 alea, 4 or.) iruzkin zabala eskaini dio liburuari. Genero aldetik klasifikagaitza egiten bazaio ere, teoria literarioaz eginiko zenbait saio labur azpimarratzen ditu liburuko alderdirik garrantzitsuentzat, eta literatur lan gutxi batzuk ere badirela gogoratzen du.
|
|
|
Anjel Zelaietaren iruzkinak(" Euskal literatura eta gizartea edo Sarrionandiaren"
|
Ni
ez naiz hemengoa", Jakin, 1985, api eka, 35, 119 or.) azpimarratu egiten du liburuak duen egunkari egitura: " gau egunen erritmoan" egina dagoela esaten du, eta testuak autonomoak direla.
|
|
|
|
Ni
ez naiz hemengoa. Pamiela, Iruñea, 1985.
|
|
|
Un acercamiento" izeneko artikuluan, Etiopia osteko poeta taldearen barruan Sarrionandiari ematen dio garrantzi berezia. Artikulu honetan dioenez, Bernardo Atxagak argitaratu zuen poema liburua da oraingo euskal poesiaren mugarri nagusia, baina Sarrionandiak 1985eko
|
Ni
ez naiz hemengoa liburuan bildu omen zituen hobekienik poesia berri honen oinarri teorikoak. Sarrera gisako batez azal ditzakegu bada, Jon Kortazarren ustez poeta multzo berri honek dituen oinarri teorikoak eta euren ezaugarri orokorrak.
|
|
|
Euskal literaturan,
|
nik
bene benetan gustukoak Sarrionandiaren ipuinak ditut.(...) Atxagaren Obabakoak ere bai; gero egin dituenak ez hainbeste...; Hasieran, berriz, Gabriel Aresti, Xabier Lete eta garaiko euskal idazleak irakurtzen nituen...
|
|
|
Kanpoko literaturan, García Márquez, Neruda, Cortazar, Carpentier, Dostoievski... Baina ez dakit
|
nire
liburuan horien arrastorik ageriko den. (Zabala, Juan Luis:
|
|
|
Izan ere, bere lehen eleberrian giroak eta inguruak bideratuko dituzte pertsonaien sentimendu eta bilakaerak; oraingo honetan, ordea, gertaera jakin batek sortaraziko du bereziki amaren oinazea. Gainera,
|
Ni
naizen hori eleberrian pertsonaien garapena zehazki irudikatzen du, bilakaera nabarmena izanik. Bigarren eleberri honetan, ostera, sentimenduak adierazi arren, ez dugu aldaketarik antzematen amaren izakeran.
|
|
|
Ekintza horrek [inkomunikazioarenak] hein handi batean Alvaro ez dela bere belaunaldiaren portabozik egokiena iradokitzen duela deritzot. Horregatik
|
nik
uste justifikatzen dela generazio horren argazkia osotzeko Lupi, Alvaroren arreba eta Mikelen izandako pertsonaia. (Egunkaria 1997X)
|
|
|
" Bernharden lanean ageri den protagonistak" bai" esateko azken aukera du.
|
Nire
lanean justu kontrakoa gertatzen da, eta horrela jarri nion Ez". (Iban, Amagoia:
|
|
|
Sexu harremanak, maitemina erakargarritasuna duten harremanak dira, esperantza irekitzen dutenak; ematen du bizitzak askoz gehiago eman behar duela, baina askotan ez da horrela izaten, eta
|
nire
ustez horregatik datoz haserreak, agresibitatea eta hainbat gauza. (Gara I)
|
|
|
Memoria ametsen osagai garrantzitsua ere bada, eta baita orainari ihes egiteko aitzakia moduko bat ere. Beharbada
|
nire
liburuko pertsonaiari hori gertatzen zaio, orainari ekiteko gero eta gogo eta indar gutxiago duela, eta lehenaldira jotzen du, lehengoaren eragina du. (...)
|
|
|
Giroari dagokionez, egileak berak aipatu bezala," nobelan badaude aipu batzuk gure belaunaldiaren autobiografikoak: lehenengo porroak, lehenego sexu harreman haiek, lehen feministak...
|
nire
garaiko kontestua agertzen da apur bat." (Gara I)
|
|
|
Ozen esan beharrekoa da liburuko testuak" testuak" direla beste ezer baino lehen, eta irratian esan bazituen ere, horixe direla, literatura. Literatura hori argitaratzea aberasgarri ikusten dut
|
nik
. Bada, ostera, Harkaitz Cano azkarregi argitaratzen eta, ondorioz, talentua alferrik galtzen ote dabilen dioenik.
|
|
|
Lehendik zeuden horiek idatzirik eta, argitaratzeak ez dio talentuan murrizketarik eragingo egileari. Auzia beste bat da hemen,
|
nik
uste; hain zuzen ere, idazkuntzatik bizi nahi duen euskal idazleak non eta zelan erabili behar duen bere talentua. Edo beste modu batera esanda, Canok eta bestek erakusten duten bokazio sendoak zein etorkizun duen hedabideetatik kanpo geratuz gero.
|
|
|
Baina, guztietan izuaren sentimendua aurki daitekeela uste du Juaristik.
|
Nire
aburuz, denboraren presentzia ere etengabea da. Honela, belaunaldien loturen inguruko narrazio edo gogoeta ugari aurki daitezke.
|
|
|
Garazi inguruak dira Lukuren geografia, eta hor bizi direnak nahiz horra etortzen direnak haren giza osagarria. Bestalde, kontatzeko moduan neurtua, mamitua, luzaz pentsatua, hizkeran, esaldien tenpoan, hor dago liburuaren meritu nagusia,
|
nik
uste. Ahaztu gabe, haatik, Lukuk Iparraldeko idazle modernoen artean tradizio sendokoa den ildo batean erein duela; ipuin beltzen alorrean.
|
|
|
Aholkuren bat ematekotan, hauxe esango nioke
|
nik
: aniztasunerako ahalmena izanik ere, agian indar gehiago eduki dezakeela obra batek estilo edo motibo aldetik batasun puntu batetik abiatuz gero.
|
|
|
Amodiozko harreman bitxiez idatzi nahi duelarik, txistearen mugara eraman gaitu.
|
Nire
ustez, idazleak gainera nahiko ondo daki honelako joku batean sartu dela, libururaren izenburua lekuko. Hor kontatzen diren amodiozko istorioek, liburu dibertigarri eta harrigarria egiteko asmoak hala bultzatuta, gehiengikerien irudia eman nahirik, patologia batzuen adierazbideak ematen dute.
|
|
|
desiratzen duguna oso garrantzitsua da. Bizitza, neurri handi batean, espero izatea da, eta desioa desagertzen denean, moteltzen denean, heriotzetik oso hurbil gaude,
|
nire
ustez." (Elizondo, Edurne: Egunkaria VII)
|
|
|
Liburuak nahiko arrakasta izan omen du:
|
nik
, bederen, fakultateko ikasle batek gomendatua (eta gogoz) erosi eta irakurri nuen: bere alde, motza eta arina dela esan nuke.
|
|
|
Eleberria, oro har, gustatu zaidan arren, esan behar dut, baita ere, puntu bat ez dudala hain gustukoa izan: bukaera efektistegia izan da
|
nire
iritziz. (El Correo 1998V)
|
|
|
Badira gogoetak ere, gogoeta nagusia pausoaren ingurukoa da. Pausoa noiz luzatu du izenburua ere, eta azken batean fraile honen teoria nagusia da edo bere bizipenen gaineko
|
nire
interpretazioa berak frankismoari aurre egiteko era jakin eta pertsonal bat hautatu zuela: herriko gazteei lan prestakuntza ematea.
|
|
|
Katebegi galdua thriller historiko politikoa dela esango nuke
|
nik
, definizioek ezertarako balio dutela uste izango banu. Iruzkin honen balizko irakurlea liburuaren irakurle egin alde ematen dut, aldiz, esan behar delarik thriller hoberenetan bezala gertatzen dela hemen ere, esan nahi baita, aurrera egin ahala emozioa eta ere gorantz datozkigula.
|
|
|
Beste muturrean, berriz, koka daitezke oso istorio zientifikoak, Julio Vernek idazten zituenak kasu. Laburbilduz,
|
niretzako
hauek dira eleberrigintza honen ezaugarri nabarmenak: alegiazko mundu batez aritu arren, mundu horren oinarrietan bada beti zientziarekin zerikusia duen zerbait.
|
|
|
Mendiguren Elizegik, bestalde, honako testuartekotasunak aipatzen ditu: "
|
Niri
Bukowski bururatu zitzaidan irakurtzean. Bestelako konparazioak entzun ditut han hemen:
|
|
|
Bere zenbait lanetan baino gehiago zaindu eta landu du alde hau, eta adierazkortasun edo aberastasunik galdu gabe ulerterraztasunean irabazi egin ote duen iruditu zait
|
niri
behintzat, inoiz edo behin pasarte benetan ilunik ere aurkitu dudan arren. Gainera, erregistro diferentziak markatu ditu, narratzailearen bizkaitar kutsu nabarmeneko estandarraren eta pertsonaien bizkaiera gordinagoaren artean batez ere, eta hizkera eleberriaren giroaren eta trinkotasunaren aldeko lanean ezarri.
|
|
|
Kontaketa modua, hala ere, hitz batean esateko, antigoalekoa iruditu zait, dezimononikoa ez esatearren. Kontalariaren eta pertsonaien baitan dago,
|
nire
ustez, antigoalekotasun horren zama nagusia: kontalaria, omnisziente edo orojakile ezezik, esplizitoegi eta ingenuo samarra ere bada zenbait pasartetan:
|
|
|
" Eleberri zabala da, interpretazio anitzekoa.
|
Nik
sarea osatu eta sare horren baitan gauza asko iradoki baino ez ditut egiten, eta irakurleari lan bat eskatzen diot, memoriaren bitartez liburuan dauden zuloak bete ditzan. Jolasa dago." (Argia 1504) Hala ere, liburuaren interpretazioari buruzko bere iritzia honela adierazi zuen:
|
|
|
Baina, bestalde,
|
nik
uste dut aldaketa handia dagoela, Beluna Jazz en agertzen zen amets mundu hori, mundu surrealista hori, azken lanean nahiko mugatua dagoelako." (Benito, Jon: Gara I)
|
|
|
|
Nire
irakurketak eta nire asmoak mundu onirikotik errealistago batera joan dira orain dela hiru edo lau urte Carver irakurtzen hasi nintzenetik. (Argia 1739)
|
|
|
Nire irakurketak eta
|
nire
asmoak mundu onirikotik errealistago batera joan dira orain dela hiru edo lau urte Carver irakurtzen hasi nintzenetik. (Argia 1739)
|
|
|
Geroztik, ugariak izan dira Bilbo hiriaren gauak hizpidetzat hartu dituzten idazleak: hala nola, goraxeago aipatuko dugun Gorrindoren
|
Ni
naizen hori eta ondoren aipatuko dugun Iturriagaren Berandu da gelditzeko. Hauetan guztietan Las Corteseko giroari erreferentzia egiten zaio.
|
|
|
Horretaz gain, Bilbok duen Ondare Historikoaren hondamendia salatu nahi dut, ez dago batere zaindurik eta galzorian dago. Obra honetan aipatzen diren lekuak errealak dira,
|
nere
esperientzien lekuko, eta beren nortasuna dute. (Argia 1365)
|
|
|
Izan ere, iragana kontatzen duen pertsonaia nagusiaren orainaldiko nia da maila estradiegetikoko narratzailea, baina, iraganeko niaren gorabeherak kontagai dituen heinean, maila intradiegetikora jauzi egiten du. Hau da, istorioa ezagutarazten digun ahotsa orainaldiko
|
ni
narratzailea litzateke, eta iraganeko nia, aldiz, fokoa.
|
|
|
Testuartekotasunei dagokienez, honakoa aipatu zuen Belmontek: " Esan didate, eta beharbada egia izango da,
|
nire
lehenengo zatian Ecoren eragina jaso dudala." (Argia) Izan ere, eleberria idaztean Umberto Ecoren Arrosaren izena irakurtzen ziharduen.
|
|
|
90eko hamarkadan bi eleberri argitaratu ditu Karlos Gorrindok:
|
Ni
naizen hori (1992) eta Amaren begietan (1995). Bi eleberri hauetan oso gai ezberdinak jorratzen dituen arren, badira bietan errepikatzen diren hainbat ezaugarri:
|
|
|
|
Nik
uste baino poliziakoagoa izango da. Baina ez da ohiko nobela poliziakoetakoa ere.
|
|
|
Argitalpenak: 1992
|
Ni
naizen hori, narrazioa, Txalaparta.
|
|
|
bere istorioa kontatzen digun kanpo narratzailea. (kasu honetan, askotan, narrazioa kontatzen duen"
|
ni
" a estradiegetikoa bada ere, eta iraganeko" ni" a intradiegetikoa da). c) Intradiegetiko heterodiegetikoa: fikziozko narratzaileak (bigarren mailakoak) kontatzen dizkigun gertaeretan ez badu parte hartzen. d) Intradiegetiko homodiegetikoa:
|
|
|
bere istorioa kontatzen digun kanpo narratzailea. (kasu honetan, askotan, narrazioa kontatzen duen" ni" a estradiegetikoa bada ere, eta iraganeko"
|
ni
" a intradiegetikoa da). c) Intradiegetiko heterodiegetikoa: fikziozko narratzaileak (bigarren mailakoak) kontatzen dizkigun gertaeretan ez badu parte hartzen. d) Intradiegetiko homodiegetikoa:
|
|
2001
|
|
|
6 Sarrionaindia, Joseba,
|
Ni
ez naiz hemengoa, Iruñea, Pamiela, 1985, 79 or.
|
|
|
Dena dela, bada,
|
nik
uste, beste baliabide teknikoen gainetik nabarmentzen den tresna bat: fokoaren etengabeko mugimendua.
|
|
|
Nobela honetako protagonistaren antzera, erremediorik gabe ohetik mugi ezinik dagoen Malone beckettiarrak ezin du"
|
ni
" esan, baina, aldi berean, ezin du berataz ez den ezertaz hitz egin. Ene Jesuseko protagonistak ezin du istoriorik asmatu, azken batean, bere buruaz beste ezertaz ez baitu hitz egiten.
|
|
|
Poetak esan zuen moduan, denborak aurrera egin ahala, haragia tristetuz doakigu eta irakurri beharreko liburuak murriztuz. Eta hala izango da,
|
niri
dagokidanez behintzat, betiko egile eta obra kuttunen txokoa nekezegi handitu baitzait azkenaldian.
|
|
|
Bonboi bat." irakurtzen dudanean geniala iruditzen zaidala. Genialak iruditu zitzaizkidan moduan, urte batzuk beranduago,
|
nire
voyeur maitatuenaren, Marguerite Durasen, deskribapenak.
|
|
|
Ez dakit gogoeta xume hauetan Egunero hasten delako nobelak
|
nigan
eragindako irakurketa amaigabeen berri ematen asmatu dudan. Edozein modutan delarik ere, ziur nago nobela honek oraindik konplize ugari aurkituko dituela euskal irakurleen artean.
|
|
|
Barrote gurutzatu oztopo aurrean zatiturik lehendabizi, baina zuzenki inklinazio fijo batekin sartzen den argia gero
|
nire gainean
sapaiko ispilua zuritasun batetan galtzen duen formarik gabeko hodei sendo bat egiten denean, karilonaren hots disarmonikoa argiasun masa horretan eroria, erresonanzia guztiaz desjabeturik, pauso gaizki eman bat bezala irentsia izanen dela jakiteko. (86.or.)
|
|
|
Azkeneko hartan zehaztasun txikiena ere aldez aurretik ongi prestaturik zeukan eta beldur aztarrenik ez. "
|
Nik
pasatuko haut bestaldera" esango zion,(...). Hala ere, hilik ikusi zutenek, bizpahiru eguneko bizarrez zirudiela esango zuten."
|
|
|
etengabe objektu batetik bestera mugitzen den narratzailearen begirada. Ezaugarri honengatik, Nouveau Roman-i" begiradaren eskola" ere deitu izan zaio, eta talde honetako A. Robbe Grillet idazle ezagunak zioen bezala,"
|
nire
begiradaren subjektibotasunak munduan dudan egoera definitzen laguntzen dit" (ik. Por una novela nueva, 1973, Seix Barral, 88.or.).
|
|
|
Zuhurkeria, txukuntasuna, begirada, aldi analaren fijaziotzat hartzen diren sintomak dira Freuden testuetan. Jakina denez, neurotikoak bere hausnarrarekin, dudarekin, ekintzarako ez gaitasunarekin, bere
|
ni
sexuala babestu nahi du (ik. J.D. Nasio, La mirada en el psicoanálisis, Gedisa, 1992), babestu, desiratzen duena menderatuz (ik. Freuden The uncanny [Bitxia, arraroa]).
|
|
|
Alde batetik darabilkidan estiloa justifikatzeko. Pena ematen zidan 100 metro ren bitartez
|
nire
pertsona eta literaturarekin kongraziatu nituenei huts egiteak. Nik, esandakoak esan baditut ere, literaturak (sensibilitateak edukatzen dituen neurrian behintzat), funzio inmediato bat ere baduela sinesten baitut.
|
|
|
Pena ematen zidan 100 metro ren bitartez nire pertsona eta literaturarekin kongraziatu nituenei huts egiteak.
|
Nik
, esandakoak esan baditut ere, literaturak (sensibilitateak edukatzen dituen neurrian behintzat), funzio inmediato bat ere baduela sinesten baitut. Funzio hau betetzeko beharrezkoa zait irakurleak ez dezala pentsa modernoarena edo artistarena egiten nabilenik, edo epatatzeko, norbait harriturik uzteko ari naizenik Becketeriak egiten". (142.or.)
|
|
|
"
|
Nik
ere ez dakit hilei buruz deus, bisitan heldu, isilik egon, eta joan dira mezurik ez iraultzaz ez beste ezertaz eman gabe" (GP, 91)
|
|
|
" Jakin nahi nuke nork betetzen duen orain
|
nik
utzitako zelda...
|
|
|
Bai,
|
ni
Bakarty James!
|
|
|
" Oroitzen zaitudanean, ama, sukaldean egoten zara mahaia bostentzat atondu, aulkian eseri eta leihotik kristala lausotzen duen lurrina ezabatu gabe neguari begira eta
|
ni
badakit zure begien ondoan nagoela.
|
|
|
"
|
Nire
poemei dagokien aldetik, hiru gauza iruditzen zaizkit, poemagintzaren sorrerari buruz, aipagarri. Alde batetik, literatura oro literaturaren literatura da, hots, literaturari berari buruzkoa, eta poema orok aurreko poemagintzan du erroa, eta nirea ere erreferentzia literarioz beterik dago." (IGB, 6)
|
|
|
" Nire poemei dagokien aldetik, hiru gauza iruditzen zaizkit, poemagintzaren sorrerari buruz, aipagarri. Alde batetik, literatura oro literaturaren literatura da, hots, literaturari berari buruzkoa, eta poema orok aurreko poemagintzan du erroa, eta
|
nirea
ere erreferentzia literarioz beterik dago." (IGB, 6)
|
|
|
|
Ni
, bentzuturik hil baninduzu ere ene heriotza zuretzat etsaia ene agurrik beroena litzateke[...] ni hilik ere. Azken hatsarekin batera ene eskuetarik abaildurikako harmak beste irlandarren aiduru itsatsiko zaizkio lurrari.
|
|
|
Ni, bentzuturik hil baninduzu ere ene heriotza zuretzat etsaia ene agurrik beroena litzateke[...]
|
ni
hilik ere. Azken hatsarekin batera ene eskuetarik abaildurikako harmak beste irlandarren aiduru itsatsiko zaizkio lurrari.
|
|
|
Paradoxaz beterik agertzen zaigun liburua da Izuen gordelekuetan barrena joan eta etorriaren artean, urrunketa eta itzuleraren arteko, sorterriko desio eta deserriko liluraren artean. Irtenbiderik bilatu behar bazaio paradoxari,
|
nik
uste, Coleridge ren filosofiari begiratuz lortuko genuke.
|
|
|
" Ene egoeraz ezin denat gauza handirik esan.
|
Nik
ere bihotza banaturik diat gartzelatik irten nintzenez geroztik, zati bat hor utzi nian." (Marginalia, 49)
|
|
|
" Oroitzen zaitudanean, ama, sukaldean egoten zara mahaia bostentzat atondu, aulkian eseri eta leihotik kristala lausotzen duen lurrina ezabatu gabe neguari begira eta
|
ni
badakit zure begien hondoan nagoela" (GP, 33)
|
|
|
" Itsaso debekatuak"," Itsasoz gogoeta"," Itsaso barea"," Oroimeneko portua"," Itzulera"," Jolasa". Baina, iruditeriak,
|
nik
uste, bide bi jarraitzen ditu: batetik kartzelako errealitatearen joerara jotzen du zehatz eta, orduan, inguruko objektuek hartzen dute nagusitasuna.
|
|
|
" Eta zer egiten duzu hor, maitea, eta zergatik desegiten zara
|
ni
hurreratzean?"
|
|
|
Ez dut aitortu beharrik, irakurleak ikusi dezala, kapitulurik zailena dela hau, testua saminez idatzia izan delako, liburua" kate astun" bihurtzen baita edozein irakurlerentzat, Joxemari Iturralderen hitzetan. Horrelaxe gertatu zait
|
niri
ere, irakurle, Euskal Herri zatitu eta zatikatuaren seinale ere badelako liburua.
|
|
|
Lan hau burutzerakoan kontuan izan ditut Aizpea Azkorbebeitia ikerlariak egindako zenbait ohar, testuan aipatuko denez. Lan honek ez zuen aurrera egingo Asier Astigarragaren iradokizunak bidean izan ez baziren, berarekin egindako elkarrizketek biribiltasun berezia eman diote
|
nire
hainbat iritziri, bera barik liburu hau ez litzateke dena izango.
|
|
|
"
|
Nik
neuk oraindik euskal poesiaren lorpenik garaienetako bat deritzodan liburu honetan (malgré son gratuit avant gardisme), Atxagak bide berria entsaiatzen du, zeharo paradogikoa." (1991, 1.264)
|
|
|
" Poesiaren gaia errealitatea da"(
|
Ni
ez naiz hemengoa, 190)
|
|
|
Orduan, galbahe hauek iraganez gero, poesiaren objetoa errealitatea bada ere, poeman ez da benetako errealitatea isladatzen, baizik eta errealitate poetikoa, poesian bertan kreaturiko beste errealitate bat, halegia."(
|
Ni
ez naiz hemengoa, 190)
|
|
|
Hasteko, aitortu nuke
|
ni
neu gehien hunkitu nauen poema" Bakardadeko gogoeta" dela. Hain zuzen ere horixe baita bakardadea, bestearen erreferentziarik ez izatea, frogatua baitago izateko, norbera izateko, bestea behar duela erreferentzi puntu.
|
|
|
Lan honen helburua den poetikara itzuliz, tituluan jarri dugun banaketa
|
Ni
ez naiz hemengoa liburuko" Poemagintzaren inguruko gogoetak" deituriko aldean oinarritzen da. Sarrionandiak argitaratu du bigarren poetika bat Ocho poetas raros antologian.
|
|
|
" Jakin nahi nuke nork betetzen duen orain
|
nik
utzitako zelda" (P, 205)
|
|
|
Paradoxa nagusia da testuan zehar: joan eta geratu era berean nahi duen
|
ni
idazlearen tinta papurretan. Lehendabiziko paradoxa" Sorterri hautatuan" gertatzen da, zeren alde batetik urruntzearen lilura aipatzen da:
|
|
2002
|
|
|
Arrieta, M. A. Mintegi, M. Erzilla...), baina badira bere lehen lana eleberriaren arloan kaleratu duten idazle gazteak ere. Azken hauen artean, Ixiar Rozas (1972) eta Unai Elorriaga (1973) nabarmendu nahiko genituzke, lehenengoaren Edo zu, edo
|
ni
(Erein, 2000) eta bigarrenaren SPrako tranbia (Elkar, 2001) eleberriei guztiz aipagarriak baiteritzegu.
|
|
|
Rozasena da, halaber, gazteentzako Auskalo Sailean argitara emandako Yako (Erein, 2001) narrazioa, gehiegi maitatzen duen neska baten bidaia iniziatikoa kontatzen duena. Bere lehenengo eleberriak Edo zu edo
|
ni
izenburu iradokitzailea du. Egitura nahiz estilo sendoan garatutako lana dugu.
|
|
|
Hauekin batera, ezin ahaztu joan den hamarkadan argitaratutako batzuk: Mikel Hernandezen Etorriko haiz
|
nirekin
–(1991), Bernardo Atxagaren Gizona bere bakardadean (1993) eta Zeru horiek (1995), Laura Mintegiren Nerea eta biok (1994), Ramon Saizarbitoriaren Hamaika pauso (1995), Xabier Mendiguren Elizegiren Berriro igo nauzu (1997), Patxi Zabaletaren Arian ari (1996), Jon Urrujulegiren Arragoa (1997) edo Unai Iturriagaren Berandu da gelditzeko (1999).
|
|
|
Erdi kronika erdi eleberri den obra honetan, autorearen konpromiso politikoak markatzen du unibertso ideologikoa. Konpromiso politikoaren bidetik jo zuen, halaber,
|
Nik
ere Germinal egin gura nuen aldarri (Susa, 1998) eleberrian. Autoreak berak esan bezala, obra honetan, heriotzara kondenatua den ekintzaile politiko baten motibo pertsonalak, sufrimendua eta izua deskribatu nahi izan zituen.
|
|
|
" Germinal!" izan zen Angiolillok hil aurretik oihukatu zuen azken hitza, eta hitz horixe oihukatzea erabakitzen du eleberriko protagonistak exekutatuta hil baino lehen. Estrategia narratiboen aberastasunak (jauzi kronologiko etengabeak, fokalizatzaile anitzen txandakatzea, bizkaieraren erabilera narrazio nagusian...) bereizi egiten du
|
Nik
ere Germinal egin gura nuen aldarri genero historikotik eta gertakizun historiko baten birsortze literario bihurtzen du.
|
|
|
Halaxe adierazi zuen Aristik berak literaturan dituen helburuak (ik. " Chandler, Lucanor
|
nire
belaunaldian", Literatur Gazeta 5, 1987ko maiatza):
|
|
|
|
Nik
literatura egin nahi dut, momia pedagogiko eta fosil militanteetatik aparte, eta jendea lo hartu aurretik ordu erdi bat bada ere entretenitu nahi dut. Istorio rural eta (oraingoz) zaharrak kontatu arren ni ez naiz kostunbrista.
|
|
|
Nik literatura egin nahi dut, momia pedagogiko eta fosil militanteetatik aparte, eta jendea lo hartu aurretik ordu erdi bat bada ere entretenitu nahi dut. Istorio rural eta (oraingoz) zaharrak kontatu arren
|
ni
ez naiz kostunbrista. Ez zaizkit ekanduak, ohiturak interesatzen, pertsonak baizik, eta pertsona horien portaera nolakoa den, baina pikardiak, apustuak eta horrelakoak, Azkueren Euskal Herri haren alderdi humanoa (ez kostunbrista) nolakoa zen imajinatzeko.
|