|
2000
|
|
|
Baina orduan finak ginen horretan.
|
Niri
orduan norbaitek aginduko balit hamar mila duro emango zizkidala, gure etxean zentimorik ere ez zen izaten, eta nik ez nuen galduko apustu hura! Tranpak, eta horiek uste dut geroztikoak direla.
|
|
|
" Han daudela, hemen daude": hala adierazi nuen
|
nik
orduan bizi izan nuen mirakulua. Baina, espaziotik denborarat iraganik, bertzerik ba ote?
|
|
|
Eta aita tigrea maradikatzen hasi zen... eta
|
nik
orduan erran nion ezen atzaparkada haiek ez zirela tigreak eginak, baina Mattinek bere buruari... Ordea, aitaren errepuesta berehalakoa izan zen:
|
|
|
Nola miretsi nituen
|
nik
orduan amaren oreka eta segurantza! Zeren mundua egin eta desegin eta mila aldiz alda baitzitekeen, baina ama beti egoiten zen bere lekuan eta bere kroskan, kantitu ere gabe.
|
|
|
Eta
|
nik
orduan galdegin nion:
|
|
|
Nola erran, bertzela, bada,
|
nik
orduan sentitu nuena?
|
|
|
Eta, nola Kaligulak desiratu baitzuen, enperadore zenean, erromatar guztien buruak bakar baterat bil zitezen, ai nola desiratu nuen nihaurk ere ezen zaldun haien buruek bakarra osa zezaten, Joxe Aberasturik ezpata ukaldi bakarrez trenka ahal izan zezan buru hura, eta garait zitzan, halatan, zaldun guztiak baterat...! Haatik, zer nenbilen
|
ni
orduan ere pentsu haien hausnarrean eta esperantza faltsuen peskizan, pentsatzeko denborarik ere ez nuenean, zeren ene laguna fin gaitza egiterat baitzihoan, erremediorik gabe! Eta, hala, oharturik ezen Joxek ez zuela deus egiterik bere ezpatarekin eta nik are gutiago gerrian neraman puinalarekin, ez dakit nola —zeren munduko gizonik ahulena eta ezdeusena sentitzen bainintzen—, baina, premiazko premiak premiaturik edo, zaldun haien arterat egin nuen bat batean, paparretik dilindaka nuen erlikiontzi iduriko hura eskuan.
|
|
|
—Eta
|
nik
orduan kontatu nioan nola erran huen ezen Indietarat joaiteko asmoa huela, ibai Orinocon barrena, Donostiako lagun batekin, Utopiaren bila... Baina, hura aditu bezain fite, tristeturik bezala geratu zuan hire ama, erraiten zidala:
|
|
|
Zein goriak eta zein bortitzak istant erabakigarri haiek... eta zein arretaz beteak, bertzalde, jaun André, kapitainari begia gainetik kentzen ez niola, ene bizia haren keinuetarik edo haren lehen hitzetik dilindan balego bezala...! Eta zein barrenaino sartu zitzaidan irri tipi hura, hark, mintzatzen hasi baino lehen, egin zidana, zeren irri hura baitzen
|
nik
orduan behar nuen karga arintgarria eta gutigarria... eta leiho tipi bat ere zen, esperantzaren lur ezin loratuagoetarat jotzen zuena, eta ni hain nengoen esperantzaren beharrean...!
|
|
|
Guztiei etorri zitzaiela harat joaiteko gogoa. Maddalenek —zeina osabaren erranetarat ari baitzen,
|
nik
orduan ez banekien ere— afariko saltsa bati baino gehiagori egotzi purgak edo haiei nahastu belar urak ere izanen zuten hartan zer erranik, zeren Maddalenek, kozinari aparta zen neurrian, baitzekien jan edanei nahastu beharreko belarren eta espezien berri, baina segur nago ezen bertzela ere berdintsu eta orobatsu gertatuko zela. Izan ere, ez ote gara, bada, halakoak, jaun André, Adan eta Ebaren denboratik, zeren zuhaitzetik ez jateko debekua jaso zutenean piztu baitzitzaien haiei ere hartarako gogoa eta desira, halako suertez, non egin behar ez zutena egin baitzuten hondarrean?
|
|
|
Edo zilarrezkoa, gutienez. Eta, gisa berean, haren putzak ere ezin izan zitezkeen kornamusa edo xirula baten txistu zerutiarrak baizen, edo hala imajinatu nituen
|
nik
orduan bederen... alferrik, zeren, ordainean, kanoi hots bat aditu bainuen segidan, eta hiruzpalau fusil tiro. Hantxe desegin zitzaidan, bat batean, istant batzuk lehenagoko liluramendua!
|
|
|
Ai,
|
nik
orduan nabaritu nuen herrazko herra eta gorrotozko gorrotoa...! Baita inbidia ere, egia erran behar badut, jaun André...
|
|
|
Bertze entseiu baten egiterat kilikatzen eta gutiziatzen ninduen, bada, Mignon eskuzabalak, neure lehen hutsaren zuzentzeko! Eta nik bihotzez eskertu nion eskaintza, zeren urrun baino urrunago bainengoen
|
ni
orduan atrizionezko edo kontrizionezko damutik, jaun André...!
|
|
|
Eta
|
ni
orduan jabetu naiz Rubenengan azken egunotan antzeman dudan hoztasunaren arrazoiaz, eta Rubeni itzuli diot nire irribarrerik eztiena: sentitzen dut.
|
|
|
Zurezko kaxez bete bete zegoen kamioia, eta zurezko kaxetan terrailak, itzela terraila piloa!
|
Nik
orduan ez nekien zer ziren eta zertarako, aztarrenik ere ez. Hartu egin nuen haietatik mordoska bat, jostailutzat.
|
|
|
Noski Alainek tomate saltsarekin galtzak zikindu zizkioan... Kirol poltsa batekin, zerbait ari ote ziren,
|
nik
orduan ez nekian ezer. Susmoa banian noski, ez ninduan itsua"; zigarreta itzalia arrabiztu zuen, bere azazkal horixka biribilen artean kondar hari heldu, zupadako bat eman eta, segitu zuen:
|
|
|
Nik ez nuen ulertzen.
|
Ni
orduan neskatila bat nintzen". Xanek irribarre mikaitz bat egin zuen; Juneren betertz eta ezpain xokoetan zenbait zimur ikusi zituen.
|
|
2001
|
|
|
Tira, hala izanda ere, berdintsua da.
|
Nik
orduan sinesten nuen EAJk benetan sostengatu izan balu adorez egindako apustua, esandakotik oso gertu izango ginela epe motzera. Zoritxarrez hori ez da horrela gertatu, baina jarraitzen dut pentsatzen herri honek independentziaren aukera irabazita duela, horretarako borrokatzen badu.
|
|
|
Izenik gabeko kaleren batean xahutu nituen Ilunabar hartako eguzkiaren azken printzak, eta
|
nik
orduan jakin ez arren, etorkizunak ilunabar gorriz dindatuko zituen ordurarte isilik zeuden nire desioaren erreka garbiak. Oroitzen naiz kalean zehar nindoala.
|
|
|
|
Nik
orduan txanda bederatzietan amaitzen nuela erantzuten nion, eta mutil eder pila bat izaten nuela nire zain irteten nintzenerako, baina hala nahi izanez gero bera ere saia zitekeela nire faboreak irabazten. Berak orduan irribarre batez ordulariari begiratu eta bale leun batez erantzuten zidan, bederatzietarako ez zela asko falta eta itxarongo zuela.
|
|
|
Aspergarria gertatzeraino beharbada zenbaitzuentzat. Baina
|
ni
orduan aurkitzen naiz gustura. Bai, atsegin dudan musika baxu baxu jarri eta irakurtzeko zerbait ateratzen dudanean.
|
|
|
Hori zertarako? Egia esan behar badut,
|
niri
orduan animo gehiago eman zidaten erdaldunek, euskaldunek baino. Hauek, izan ere, garbizalekeria artean ere indarrean zegoenez, bertsoen euskara mordoiloa ez zuten begi onez ikusten.
|
|
|
Batean, Urduñan nintzela egin nuen.
|
Nik
orduan hemeretzi urte izango nituen. Nire eskaerari ez zioten kasurik egin.
|
|
2002
|
|
|
Bob Dylanen" Blonde on Blonde", Springsteenen" Born to run", Jackson Brownen" For every man"...
|
Nik
orduan binilo gutxi nituen, ez pentsa disko asko erosten nituenik. Garai hartan hemen, batez ere, rock erradikala zegoen eta giroa oso uniformea zen.
|
|
|
¡
|
Ni
orduan ez bizi biar! Ez nituan, ez, gaurko gixonen izkillu gorrotagarriak ezagutuko; ezta biotza erdibitzeko dan gudara deitzen duan adarraren tuturua adituko.
|
|
|
Ni Erreron nengoen bitartean, ez zen niregandik bereiziko. Goizuetako mendi guztietan gaindi ibiltzen ginen,
|
ni
orduan gazte bainintzen.
|
|
|
Gaztea nintzen
|
ni
orduan eta dudatxo bat egin nuen neure kolkoan. Gero zeharo zuzen zebilela ikusi izan dut.
|
|
|
–eta, eskuak ukabil bihurtzen zituela eta gora so egiten, halaxe bukatu ohi zuen bere kontakizuna–: Ai,
|
nik
orduan petardo batzuk izan banitu, haiei guztiei ipurdian sartzeko, punnn...!
|
|
|
Ongitxo nekien
|
nik
orduan nor ziren naziak, aitak urtean behin ateratzen baitzizkigun paseatzera, hutsik egin gabe. Urriaren hamabian izaten zen.
|
|
2003
|
|
|
Espetxea ezagutzea izugarria da.
|
Ni
orduan oso gaztea nintzen eta sartzean bortxatuko nindutela esaten zidaten, niri eta nire adinekoei. Gu xaxatzen, zirikatzen eta bortxatzearekin mehatxatzen gintuzten, eta hori ez bazuten gauzatzen, gauzak kentzen zizkiguten:
|
|
|
Euskal Herrian ez zuten inor hatzematen, ordea.
|
Ni
orduan Parisen nengoen, irakasle lanetan ari nintzen. Euskal Etxean euskara erakusten nuen bestalde.
|
|
|
Etxegarairen antzekoa!" (Roger Etxegarai, Ezpeletakoa, aspalditik da kardinal ospetsua, eta hantxe dago Erroman Aita Santuaren ondoan). Eta
|
nik
orduan Aita Santuari zerbait azaldu neutsan: " Aita Santua," etxe" euskeraz" casa" da;" garai", altua;" nagusia", handiena..."
|
|
|
|
Nik
orduan Kurian lan egiten neban (zapatu goizetan be bai), eta gauza bat neukan ona gure irratiari laguntzeko: aldi haretan gure bulegoak eta irratiarenak etxe berean egozan, Henao kalean.
|
|
|
Beste kiputxen hizkera gozo dotorea ulertzeko ez nintzan gai, baina esandako herrietakoekin euskeraz jarduteko ez neukan ezetariko zailtasunik. Ez nekian
|
nik
orduan hori zergaitik zan; ez nekian gipuzkoarron euskerea ta bizkaitarrona euskalki beraren adarrak zireanik.
|
|
|
Egia esan, ez dakit ez zergaitik, ez zelan.
|
Ni
orduan ez nintzan inor, ez ezer, euskal letren munduan; ez neukan ezer argitaratuta, Seminarioan euskera irakasle baino ez nintzan. Harenbaten, izen barriak eskatuko zituan Euskaltzaindiak, eta ez dakit nok eta zergaitik nirea emongo eban, eta aparteko merezimentu barik erakunde horretan sartu ninduen, esandako" urgazle" maila apal horretan.
|
|
|
Ohikoena ni bakarrik paseatzea izaten zen, batez ere bizikleta eraman nuenetik.
|
Ni
orduan nengoen egoeran nengoelako, seguruenik, bizi izan naizen lekurik ederrena eta tristeena bezala gelditu zait Erratzu gogoan.
|
|
|
|
Ni
orduan isildu egin nintzen. Orduan ere bai.
|
|
2004
|
|
|
Ohartzen zara nola aldatzen diren gauzak denborarekin, zeren eta orduan 50.000 pezetako fidantza ezarri ziguten bakoitzari, eta guk pagatu ez genuenez, gu kalera ateratzeko sosak orduko Euskadiko Ezkerrak ipini zituen, gu espetxean egoteak asko izorraten zituztelako.
|
Ni
orduan Antton Ibargurenekin (Himalaian hil zen gero) eta Hernaniko Juan Bautista Eizagirrerekin egon nintzen. Honek zerbait egin nahi zuen, gu horrela ateratzeko jokaldia mozteko, eta nik esaten nion:
|
|
|
Eta niri normala iruditzen zitzaidan gauza bat oker egin banuen ordainetan kolpeak jasotzea. Ez dut esango metodo ona denik, baina
|
niri
orduan normala iruditzen zitzaidan. Gogortu egin ninduen horrek gainera:
|
|
|
Estrukturalismoa azalduz, Whorf Sapir, Lévi Strauss eta abar, euskararen etsaien ideologien kontra borrokatzekotan prestatua, gaur egun xaharkitutzat eman behar da.
|
Nik
orduan euskal bokalismoaren diakroniaz idatzitakoa, jator aitor dezadan, faltsua da.
|
|
|
Eta esan zidan, ba ez nator. Eta
|
ni
orduan haserretu egin nintzen, baina benetan, eta etxera heldu ginen arte ez nion hitzik ere esan.
|
|
|
Nire zale itsua zen Adela, erantzungailuan noiznahi uzten zizkidàn mezuek aditzera ematen zutenagatik bai behintzat. Baina haren mezuak zuzenegiak ziren, eta haren ideiak, gizon emakumeen arteko harremanei buruzkoan, guztiz aurkakoak,
|
nik
orduan nituenekin alderatuta: " Egun bateko kontuak nahi dituzu zuk; nik, berriz, bizitza osorakoak", esan zidan behin batean, esaldi hartan bere filosofia laburbildu nahiko balu bezala.
|
|
|
|
Ni
orduan Alemanian nengoen, oraindik bukatu ez diren gerrak zirela eta deitua; eta enperadorearen koroaketatik armadarantz bueltatzen ari nintzela neguaren hasierak kuartel batean geldiarazi ninduen. Bertan denbora guztia berogailu baten ondoan bakarreratua eman nuen, nire pentsamenduak lantzeko asti ugarirekin, ez nuelako aurkitzen gogokoa izan nezakeen elkarrizketarik eta gainera, zorionez, ez nuelako endredatuko ninduen batere kezka edo grinarik.
|
|
|
Ez nintzen errotari zelata egitera joaten, ez nuen gerrari buruz hitz egiten jarraitzeko asmorik erakusten. Bai, neu nintzen lagun txarra, nahiz eta
|
ni
orduan ezertaz ez konturatu. Harrotuta bizi nintzen, laineza hartuta, eta jaio uneko desio hura," behia izango naiz baina ez nolanahikoa", betea iruditzen zitzaidan.
|
|
|
Oso egoera larria zen, oso gaizki nengoen. Nahiz
|
ni
orduan konturatu ez, Bakardadek emana zidan bere kolpe azkena, eta —hondar gainean ahuspez eroritako behi afrikarrak bezalaxe—, sartua nintzen deliriotan. Munduarekiko harremana galduz nindoan apurka apurka.
|
|
2005
|
|
|
Demokraziak sistema monarkikoa hil zuen erregeari lepoa moztuz; orain bera dago agintean, eta orain zer egiten du, demokraziaren aurka altxatzen den edozein, antidemokrata?, kriminaltzat hartzen du. Eta
|
nik
orduan esaten dut: aizu, esan ezazu ze kasutan izan litekeen zure kontra biolentzia legitimoa, esaten ez baduzu ez dagoela zure kontra biolentzia legitimorik, zeu bihurtzen zara biolentziaren monopolio, automatiko, eta hori dago bihurtuta.
|
|
|
–Pisako dorrea ere ikusi nahiko nuke
|
nik
orduan Pragan.
|
|
|
Ia gau osoa igaro nuen geltokiko aulki batean eserita, lo kuluxkak eginez, bueltako trena hartzeko aukera izan nuen arte. Gaztelako zeruak izarniaturik zeuden, eta unibertsoaren sakonak Jainkoaren eztarria zirudien, baina
|
niri
orduan bost axola ehunka aingeru kontsolatzera etorri balitzaizkit ere.
|
|
|
Alemanez jarduten genuen egun guztian. Baina
|
nik
orduan eta gero Friburgon ere, eskoletan irakasleek alemanez esaten zutena euskaraz idazten nuen. Orduan ere nire bidea euskaraz zela ikusten nuen.
|
|
|
Gure herrian euskal filologiarik ez?".
|
Nik
orduan filologia erromanikoa ikasi nuen, hain zuzen ere, euskal filologia sortu ahal izateko. Eta sortu, sortu genuen ikasketa hori ere.
|
|
|
Jakin zuten, sekula ez da falta belarrira egiten duenik, edozein egunetan entzuten ahal nuen" Badago jende ausarta pistola eskuan daukala besteak oporrera behartzeko, baina gerra etorrita ederki ezkutatzen da!" edo" Gure mutilak frontean hiltzen eta gorriak gure artean lasai bizitzea ere!". Eta deus esaten ez zutenetarik askotxok pentsatuko zuten,
|
ni
orduan horrela ikusita, patronalaren zerbitzuko probokatzaile ibili nintzela moilan justizia banatzen genuen urte haietan. Ez nintzen tabernetan sartzen, deskarga amaitutakoan baforean gelditzen nintzen makinistarekin kofradiara joan gabe gosaritara.
|
|
2006
|
|
|
Zutik geratu da minutu batez, zalaparta baretu zain.
|
Ni
orduan ez nintzen konturatu Ernie Benedict zela, Ipar Amerikako Natibo Eskola Ibiltariaren sortzailea, Zuzenbidean honoris causa doktore Trentoko Unibertsitatean eta behin, zerupean egin zen meza jendetsu batean Joan Paulo II.a aita sainduari arrano luma eskaini zion gizona. Ez nau harritzen McGill unibertsitateko auditorioak hura ez ikaratzea.
|
|
|
Bakarra!
|
Nik
orduan interpretazio erromantikoa egin nuen: guztiz maite izan zuela emaztea eta harekin maiteminduta jarraitzen zuela, nolabait ere.
|
|
|
Bizi izan ez ditudanak biziarazteko nire gaitasuna agerian utzi nuen behin berriz. Parisko gaur egungo komedianterik hoberena nekez ariko da
|
ni
orduan baino hobeki.
|
|
|
Jon jaio zen egunean bertan joan zinen horko bonsai hori erostera, Mikel. Pagoa omen zela esan zenidan; lorezaintza gustuko izan arren beti,
|
nik
orduan ezer gutxi nekien zuhaitzei buruz. Bion artean zaintzeko hitzarmena egin genuen.
|
|
|
Hermannek, aldiz, ez zuen aurreko erraztasunik topatzen.
|
Nik
orduan eta gehiago eutsi haren erasoei, hura amorratuago zegoen. Bafaka hasi zen.
|
|
|
Hortik abiaturik, Triestera iritsi nintzenetik inoiz edo behin sumatua nuen gai polemikoenari oratu zion etxekoandreak, Trieste inguruko lurraldeen italiartasunari buruz aritu baitzitzaidan luzaz eta kartsu.
|
Nik
orduan ez nituen usaindu ere egiten emakumea esaten ari zitzaizkidan kontuen atzeko nondik norakoak, baina zerabilen italierak atzerritar batena ematen zuen; niri, behintzat, arrotza egiten zitzaidan doinua, eta tartekatzen zuen hainbat hitz eta espresioren esanahia, aldiz, ulergaitza. Egingo nuke, oker handirik esateko beldurrik gabe egin ere, destaina ziola ez Italiari bakarrik, baita italierari ere.
|
|
2007
|
|
|
|
Ni
orduan Amasan [Gipuzkoa] bizi nintzen, isolaturik, bi urte zituen Peru semearekin. Ez zen izan pentsatu nuen lehenengo film luzea, aurretik bi gidoi idatziak nituelako, baina gidoi hura pelikula bihurtu nahi nuela ikusi nuen.
|
|
|
Gerra agertu zaigu nai baiñan lenago. Ezkontzeko ustetan
|
ni
orduan nago. Esperatu biarra guri etorri zaigu.
|
|
|
Lasa, Perurena, Galdos... Askotan aipatu izan da ziklismoa epikaren ordezko modernoa dugula;
|
ni
orduan ez nintzen jabetzen halako ñabardurez baina egia izango da, hortxe baitaude izerdia eta sakrifizioa eta nekea eta azken buruko saria, bere erramu koroa, txanpain botila eta neska pare baten musuekin.
|
|
|
Izan ere, hark pentsatzen zuen errekara joko genuela.
|
Nik
orduan 3.000 langilekiko lantegiak bazirela azaltzen nion, eta aurrera egiten zutela... Gero, urteekin, ohitzen joan da, gauzek hobera egin dutela ikusi du.
|
|
|
Izan ere, hark pentsatzen zuen errekara joko genuela.
|
Nik
orduan 3.000 langileko lantegiak bazirela azaltzen nion, eta aurrera egiten zutela... Gero, urteekin, ohitzen joan da, gauzek hobera egin dutela ikusi du.
|
|
|
Eta ez naiz damu, dedio. Zer nuen
|
nik
orduan esperantza. Treneko txartelak zulatzen segitu non eroria aurkitu artean, besterik ez zegoen niretzat.
|
|
2008
|
|
|
Gure aitak itsatsi zidan txikitan gustatzen ez zitzaidan diziplina hori.
|
Nik
orduan jolas egin nahi nuen, eta gogoan dut berarekin brikolatzen hasten nintzenean biziki zorrotza zela. Ni ere kakingarritzat naukate denek.
|
|
|
Sacco eta Vanzettiren aldeko mobilizazioekin.
|
Nik
orduan 14 urte nituen eta oroitzen naiz Baionan, Saint Esprit auzoan, geltokiaren aurrean hain zuzen ere, egin genituela hainbat elkarretaratze eta Frantziako jendarmeak gogor aritzen zirela gure kontra. Gazteri Komunistetan eman nuen izena eta hasi nintzen propaganda lanetan, kartelak eta horrela paratzen.
|
|
|
erantzun izan banio, seguru nago eskutik heldu eta presarren eramango ninduela, ez dakit nora, elbarrien komunera beharbada, hauek beti baitaude estreinatu berritan bezala, distiratsu, eta han lepoan zeraman zapiarekin eskuak atzean lotu eta, lurrean belaunikaturik, galtzen gainetik existitzen ez zen edo bere irudimenean bakarrik zegoen zerbait miazkatzen hasiko zitzaidala.
|
Nik
orduan begiak itxi eta beste behin ere miraria gerta zedin egingo nuen otoitz, beste askotan egin izan dudan bezala, trantze horretan emakume bat baraurik uztea gaizkile batek ere ezin baitezake egin, eta banekien aurreikuspen guztien kontra miraria gertatuko zela. Orduan emakumeak, halaxe irudikatu izan dut gero, jainko txiki bati bezala begiratuko zion agerpenari, eta hari begira denboralditxoa galduko zuen alferrik, harik eta nik nola edo hala eskuak askatu, galtzarbeetatik heldu eta lurretik altxatuko nuen arte.
|
|
|
|
Nik
orduan ez nuen txanponik patrikan, baina galtzak poemaz beterik ekarri nituen.
|
|
|
Mississippin ez dugu horrelako jarrerarik onartzenâ?.
|
Nik
orduan esan nion: â?. Ez naiz zure izena ematera joan, neurea baizikâ?.
|
|
|
“Txomin, ororen gainetik, memoria zen niretzat,
|
ni
orduan deskubritzen ari nintzen mundu baten lekukoa”. Hala idazten du Anjel Lertxundi idazleak, Txomin Amasorrainen jaiotzaren ehungarren urteurrenean haren bizitzaren gainean familiak argitaratu duen liburuan, gerra osteko euskaltzaletasuna eraikitzeko bidean, Txomin Amasorrainen lanak izan zuen garrantziari erreferentzia eginaz.Txomin Amasorrain, Arrasaten jaio zen baina txikitan joan zen haren familia Bergarara bizitzera, eta bertan eman zuen bizitza osoa.
|
|
|
...eta nik, beheko ezpaina hozkaturik, kikilduarena egin nuen, baina beroa neukan mantapean, urduritasunak izerdi patsetan nindukan, kamamila atera zidaten, ez da asko gustatzen zaidan jeneroa, baina ezpainak busti nituen, galdetu zidaten lasaigarriren bat hartu nahi nuen ere eta nik, ezetz, lasaigarriek eta horrelakoek tuntunantoni bat eginda uzten nautela, ezagutzen dut neure burua, eta horixe zen
|
nik
orduan behar ez nuena, tuntuntzea eta burua galtzea nire bizi guztiko unerik larrienean, ordurako jatetxekoek egina zuten alarma dei bat, etxekoandrearekin etorritako gizonezkoa ni jatetxean sartu eta berehala joan baitzen telefonoz deitzera, eta handik oso laster, auto baten gurpil hotsa sentitu genuen aparkalekuan sartzen, etxekoandreak zinkurin egin zuen eta atera joan zen agertu berriak errez...
|
|
2009
|
|
|
Nik bertan jarraitu nuen, geldi, eta tiroak urritu zirenean, me rindo!!, ka hasi nintzen berriro. Oihuka ari ziren euren artean, niri jaramonik egin gabe, eta
|
nik
orduan besoak jaitsi gabe aurrera egin nuen, lubakirantz. –Me rindo!
|
|
|
Barre txiki bat gero kolkoan. UEUn behin, Donibane Lohizunen, beraz, 1973an izan behar zuen;
|
ni
orduan ez nintzen Hegoaldera pasatzen?, lagunekin afaldu eta, biok gelditu ginen berandu cognac botila bat zaintzen mahaian, berriketan, Orixe eta euskal kultura eta literatura, Bizkaiko industria eta poesia berria jorratuko baikenituen, suposatzen dut, Aresti, Krutwig, gazteriaren krisi erlijiosoa, ETA, momentuko gorabehera politiko, filosofiko, erlijioso guztiak, urte haietan ohi zen suharraz, ...
|
|
|
–Bai, ongi jantzia zegoen, garbi, eta itxuraz ere bikaina. Baina
|
ni
orduan ez nintzen haren itxuraz gehiegi ohartu.
|
|
|
Azken barkatu hori, neuri begira. Eta
|
nik
orduan begirada lurrera. Ume joko txoroa da.
|
|
|
Gure morse kode propioa eraiki dugu: tak tak jotzen naute ukondoz, eta
|
nik
orduan badakit gozotegiko ateko zintzilikarioak klin klin egin duela, eta norbait sartu dela kafe beroa hartzera.
|
|
|
Bista Carmenen etxera zuzendu du Rikardok, eta
|
niri
orduan argi gorria piztu zait. Galdera egiteko gogoarekin geratu naiz.
|
|
|
Auzotarrek nola bizitu zenuten auzoaren geroa hainbeste markatuko zuen gertakizun hori. P.O.:
|
Nik
orduan auzoko egiten nuen lan. Gazteek etxea okupatu eta hurrengo egunetan beste hizketaldirik ez zen izan herrian bezala dendan, noski.
|
|
|
Ausartu baino gehiago,
|
niri
orduan hori sortu zitzaidan. Gero, behin baino gehiagotan eman dizkiot bueltak kontuari, han bazegoelako materiala.
|
|
|
Sam Cooke, Phil Spector eta enparauen musika hori zoragarria zen, baina ez zen erabat nire baitan sartu.
|
Nik
orduan Son House, Leadbelly, The Carter Family, Memphis Minnie eta death romance baladak entzuten nituen. Kantuak egiterako orduan, berriz, Woody Guthrie eta Robert Johnson nituen ispilu.
|
|
|
1979 urtean jazo zen gertaera, Errenterian (Gipuzkoa).
|
Nik
orduan 20 urte nituen, eta arretaz entzun nuen gertaturikoa. Hedabideek gertaera horren berri eman zuten, eta hurrengo egunean greba orokorra antolatu zen heriotza salatzeko.
|
|
|
Gure aita 1942an hil zuten Auschwitzen, kontzentrazio eremu hori, juduak hiltzen hasi baino lehenago, erresistentzian aritzen zen jendea garbitzeko erabili zutelako.
|
Ni
orduan sartu nintzen erresistentzian, 17 urterekin. Txekiarrek ez zuten onartu beraiek ere hil zitzaketela juduak bezala, eta jendea ohartu zen hortik libratzeko modu bakarra nazien kontra borrokatzea zela.
|
|
|
Kali Yuga aro gaiztoaren azken ostikadek haurgintza minetan bezala mundu osoa durduzatzen duten bitartean, belaunaldi berrien aitzindariok Lur osoan hazia zabaltzen ari gara, lau haizeetara, aro berria aldarrikatuz, martiri gaberik, gerra gaberik, gorroto gaberik, jelosia gaberik, traizio eta saldukeria gaberik; bizimodu berri bat, non emakumea eta gizona inolako susmo txarrik gabe batuko diren, zeren emakume bakar bat emakume guztiak izango baita, eta gizon bakar bat gizon guztiak. Eta zuk, Sara, baietz baietz zenion, zorion malkoak isuriz, eta
|
ni
orduan espirituak hartua sentitu, eta, harrigarriki, lurretik hamar bat zentimetrora aireratu nintzen; ni hala ikusirik, santoia aurrean belaunikatu zitzaidan eta buruaz lurra joka hasi, maisu deika niri, eta zu zeu ere maisu deika..., Namaste, Namaste," Zure baitako jainkoa agurtzen dut", Namaste, Namaste" nire barruko alderik jainkozkoenak zure barruko alderik jainkozkoena bedein... Meditazioetan, halere, neure burua baretzea lortzen nuen, eta barru barrutik onartzen nuen neure karma, eta zurea ere bai, Sara, aszetikaren bidez garbituz, dena barruratuz, baita zure irainak ere, jarraitu, aurrera egin, garbitu, araztu... baina etsitzeko zorian ere egon nintzen, hain baitzen astuna gainera botatzen zenidan zama ezkorra; zer zama ezkor eta zer potro, Ananda, garbia izatea ez da ergela izatea, ulertzen; ergela ni, hori ez, Sara, dena erakutsi dizut, dontzeila xalo ezjakin bat baino ez zinen garaitik, ikasketak alde batera utziak zenituen, kontzentratzeko gaitasunik ez zenuen, dislexia arazo handi bat... eta nik sendatu zintudan, barru barrutik lasaitzen erakutsi nizun, polaritatea landu genuen, buruko bi hemisferioei sakonetik eraginez, eta bizkor bizkor irakurtzen eta ziztu batean idazten ikasi zenuen, eta behin apaletik hartua zenuen Yoghi Ramacharakaren liburu zail hura ere ulertzera iritsi zinen; ni halako gauzak erakusten, eta zu, berriz, ezkutuan, neba Kandido ustel horrek utzitako barrabaskeriak irakurtzen, horixe egin zenuen orduan ere:
|
|
|
Esandakoa guri ikusarazten ahalegindu zen eskuera zeuzkan argizaioletan gizakiaren gorputzari, gorputz adarrei, lepoari eta buruari zegozkien atalak seinalaturik. Doña Mercerdeseneko argizaiola etorri zitzaidan
|
niri
orduan gogora. Egia zen, hark ere gizakiaren forma zeukan, begiratze hutsaz ikus zitekeen bezala.
|
|
|
Zuregana itzuliko nintzen zu ikusteagatik, besterik gabe; zuri laguntzeko ezer ezin banuen egin, ikusi egin gura zintudan behintzat, ikusi besterik ez.
|
Niretzat
orduan asko zen zu ikusi ahal izatea: asko.
|
|
|
Nobiotan Bilbora eraman ninduen behin aitak, zinera, Casablanca ikustera. Badakizu?, Rick en antza hartu nion
|
nik
orduan aitari. Protagonista zen Rick.
|
|
|
Kontatu dizkizudan horiek guztiak inuzentekeriak besterik ez direla pentsatuko duzu zuk.
|
Ni
orduan horiek guztiak ia itsu itsuan sinesteraino ailegatu nintzen; lehenago halako gauzei krediturik ematen ez banien ere, Iñigorena eta zurea puntada beraren momentu biak zirelako bihozkada indartsua izan nuen. Gaur egun ez dakit zer pentsa, ardura ere, egia esan, ez zait asko ardura zer pentsatzen dudan.
|
|
|
Aspaldi esaten genuen, 50 urte bai... goraki ospatzeak ere merezi luke, lagun bati neurri gabeko, ala neurri handiko? tontoa zela esateko(
|
nik
orduan espainolez ikasi nuena, halaxe hitz egitera derrigortuta baikeunden, erdara ditxosoa ikasiko bagenuen):
|
|
2010
|
|
|
Orduan, arrazoi bezala eman zidaten isilaldi horrek bestelako neurri zorrotzagoak saihestuko zituela. Gero gertatu zen gotzainak neurri zorrotzagoak hartu edo hartuarazi nahi izan zituela, eta
|
nik
orduan idatzi nuen gutuna, ekainaren 17an. Nire isilaldi boto hark ez zuela zentzurik ikusi nuen, eta konpromisoa hautsi nuen, eta horrek banekien zer ekarriko zuen:
|
|
|
|
Ni
orduan Elgoibartik Donostiara etorri nintzen ikastera, jende asko ezagutu nuen, garai politikoa ere berezia zen... Urteak pasata, normalean, bizitza monotonia batean sartzen da, baina aurretik, urte haietan, dena berria iruditzen zitzaidan:
|
|
|
Baina gizarte joerak ezin dira hain denbora gutxian aldatu, eta Espainian kakalarri kronikoa bezain ugaria den fatxa mugimendu bat dago.
|
Ni
orduan umetxoa nintzen, greziera edo latina ez ikasteagatik mojen hileroko antzezpentxoak asmatu eta prestatzeko boluntario agertzen nintzena, baina orduko egia bakarra da Francok afalostero afalostero heriotza kondenak sinatzen zituela.
|
|
|
pozik nengoen, atsegin leun baten uretan murgilduta, ez errege eta ez miserable, hutsaren baitan amiltzen garenean desagertzen baitira aldeak eta moldeak, marrak eta mugak; hala nengoen, bada, ezerezaren besoetan, bat batean atea zabaldu eta neska ezin lirainago bat jarri zitzaidanean aurrez aurre, kirol elastiko estu batekin, gimnasia egiteko asmotan edo: gustura eragingo nien
|
nik
orduan neure besoei mugimendutxo bat, ezerezaren besoetatik dama haren besoetarainokoa!; atez nahastuta edo, sartu ahala joan zen, egia esan, neska itxura eder hura, baina ez nuen, handik aurrera, bakerik izan, burua ezin loturik, toki askotara joaten baitzitzaidan, eta gauza asko izan nahi bainuen jada:
|
|
|
Lastima
|
ni
orduan zu ez izatea, Damaso, zuk trebetasun berezia baitzenuen kasualitateari buruzko sasi argudio haiek hankaz gora jartzeko; ama, baina, sasi argudioekin eta abisuekin ez ezik, beste zeregin batzuetan ere murgilduta zebilen, jelosiaren harrak jan ote zion bihotza, ni neure jarrera hartan ikusita, begiak Helenarengana eta Helenarengana bakarrik iraulita??: handik hamar bat egunera erakutsi zidan bere zereginen fruitua; izeba Ernestinak esan zidanez, orduan ere Villalbako markesa anderea izan zuen jarraibide, markesak bi alaba baitzituen, Natalia eta Natividad, eta biak ere mutil berarekin maitemindu zirenean markesak bere neurriak hartu behar izan baitzituen, exorzismo saio bat ere tartean.
|
|
|
Deabruren bat ote nuen burmuinetan nagusi? Baina sinesten al nituen
|
nik
orduan deabruak eta deabruaren mozorroak. Askotan entzuna bainengoen deabrua zernahiz eta nornahiz mozorrotu zitekeela, hain ziren ugariak haren tranpak eta trikimailuak.
|
|
|
...neure barne borroken indarren eta parametro objektiboen nondik norakoen kontzientzia nuenik ere, nola, bada, neure baitatik ateratzeko gai ere ez banintzen, lezio hura berandu gabe ikasiko nuen arren, debozionisten ikastetxean bekatuen aitortza egiteko arimaren eta kontzientziaren gorabeherak aztertzen hasi ginenean, astean behin gutxienez!?, baina ez dut dudarik neure baitan nituela indar haiek,
|
nik
orduan hain modu zehatz bezain kategorikoan ikusten ez banituen ere: nola ukatu, bada, neure baitan zetzala bizi sena, nola ukatu neure beldurra, eta nola ukatu beldurraren eta bizi senaren arteko lotura!
|
|
|
–Eta seguru nago aingeruak eta arkaingeruak izango dituela bidaide, kerubinak eta serafinak??. Eta aurrera egitera zindoazen, baina
|
nik
orduan eten, eta halaxe esan nizun: –Serafin Arozena ere bai???.
|
|
|
Kontatu dizut, labur bada ere, nola, neure burua hiltzeko saioan, hamabost hamasei urte nituela?, Jainkoaren dei ezin garbiagoa jaso nuen, nik hura sinetsi nuen bederen, itsu sinetsi ere une hartan!?, bere urratsak jarraitzera behartzen ninduena: hain erabatekoa izan zen
|
nik
orduan sentitu nuena, non, bospasei urte igaro zirenenan ere, neure neureak bainituen bai deiaren eta bai sentimenduaren oihartzun itzali gabeak, Elorrietako komentuan frantziskotar sartzera eraman nindutenak hogeita bat urterekin, medikuak, gure aitak eta probintziako ordenako buruak nire sarrera data adostu ondoren.
|
|
|
Etxean bi aldiz bizi izan genuen Domingo eta Adaren heriotza modu seinalatuan, badakizu, eta
|
nik
orduan bizi izandakoak emango dizkizut aditzera. Egun batean, gutun anonimo bat iritsi zen Regina enera:
|
|
|
Hura guztia nuen
|
nik
orduan buruan, eta hark guztiak, askotan, monarkiko bat bezala sentiarazten ninduen praktikan, teorian ez banintzen ere. Badago zerbait irrazionala honetan, badakit, Gabino, baina gizakion espeziea kontraesanean bizitzeko programatua da, eta zer egingo diogu, bada!
|
|
|
eta ni, ihesbiderik gabe!, noiz eta begiak erdi itxi eta lotiarena egitea bururatu zitzaidan; gelako bi kontraleiho apur bat zabalduetatik batera eta bestera barreiatzen zen argia, argizko zirrikitu bertikal bi iduri, gelako iluntasuna ilun argitan uzten zutenak; ni eskuin aldera etzanda nengoen, ateari so, eta horregatik, ezin garbiago ikusi nuen nola hurbildu zitzaidan Helena, pausoz pauso, gero eta aurrerago, nire parean jarri zen arte; gero, makurtu eta muxu eman zidan lokian; urduri nengoen, baina ez hain urduri ere, eta gogoratzen dudanetik, hartarako bi arrazoi aurkitzen ditut: batetik, Helenaren ustetan ni lotan nengoen, edo hala pentsatu nuen behintzat; bestetik, beste ideia bat ere banerabilen
|
nik
orduan buruan; izan ere, gure ordu arteko harremanen agertokian, Helena beti agertu izan zen protagonista ausartaren paperean, haren ausardiak ez zuen, ordea, ausarkeriarekin zerikusirik, hain zirudien berezkoa eta naturala, eta ni koldarrarenean; baina zergatik jokatu behar nuen joko hartan birika zimurraren papera, baldin eta beste birika bat banuen, hobera bidean zegoena eta ezin osasuntsuago jarriko zitzaidana berandu gabe?; hantxe nuen, bai, aukera ezin hobea, birika osasuntsuaren tokian jartzeko!; eta orduan, begiak zabaldu, Helenari begira jarri, ezpainak bildu eta halaxe esan nion, irri pikaro bat betartean, nire urduritasun guztiak, bihotza bularretik aterako ote zitzaidan??
|
|
|
Adak bazekien, bai, Helenak eta biok elkar ikusten genuela, baina ez zekien Helena gelan zegoela une hartan: nire lasaitasuna?!; aurkikuntzarekin adoretuta, Adaren akusazioa ukatzea bururatu zitzaidan, baina begi bistakoa ukatzea ez zen
|
nik
orduan behar nuena, zerbait burudunagoa baizik;. Arrazoi duzu?, amore eman nuen; artean, ordea, ez nuen Adaren keinuari zeriòn akusazioa ahaztu, eta defendatu egin nintzen: –Ez dugu ezer egiten??; nire hitzen eragina, baina, hutsaren hurrengokoa izan zen, Adaren kezka handiegia baitzen, antza, esaldi batean laburbildu zuena:
|