|
2000
|
|
|
Batzuentzat, euskalki guztietatik gauzak hartu eta hori testu batean erabiltzea da batua.
|
Ni
neu ez nator bat, hori naturaltasuna galtzea da.
|
|
|
Ez dago horrelakorik hilharrien inguruan.
|
Nik
neuk egiten dut lan guztia: argazkiak, diseinoa, albumak lortu...
|
|
|
Nik egin nuen.
|
Ni
neu, zoritxarrez, Txema nintzen ametsean eta gertatutako istripuan Eider ez zen hiltzen, besoa besterik ez zuen hausten. Desilusio itzela izan zen.
|
|
|
Hemen lanik ez zenean herritarrak Bilbo ingurura joan ziren lanera eta, gaur ere, Bilbo Handiak behera egin duen arren, castrotar asko dago oraindik enpresa bizkaitarretan.
|
Ni
neu ere Bilbon lanean aritua naiz. Eta Castrora hurbiltzen diren turisten artean gehiengoa euskalduna da, bizkaitarra.
|
|
|
Euskal literaturan gay literaturako libururik ia ez daukagu.
|
Nik
neure burua ez dut mugatzen idazterakoan, ez zientzia fikziozko edo beldurrezko narrazioak idazteko momentuan, ez sexu kontuetan. Jarrera hori eta hizkuntz normalizazioak aurrera egiteko nahia uztartzearen fruitu da eleberria.
|
|
|
Nik agian bertsolariaren kontzepzio berezia dut, baina bertsolari sentitzen naiz plazara igotzen naizenean eta kantatzen ari naizen unean. Handik jaisten naizenean,
|
ni
neu sentitzen naiz, eta orduan ez naiz bertsolari sentitzen, futboleko partida jokatzen dudanean futbolaria naizen bezala. Azken finean, uste dut gehien atsegin dudana hori dela:
|
|
|
Ez nuke talde oso bat nire ordutegira behartuko. Alde horretatik, animazioa oso egokia da
|
nik
neuk kontrolatzen dudalako ekoizpena eta nahi dudan orduetan lan egiten dudalako, egia esan, askatasun osoa dut. Fikzioa egiten duzunean eta zuzendaria zarenean, egiten den gauza bakarra agintzea da, eta nik ez dut hori gustuko.
|
|
|
Kredituen abesti nagusia da. Pelikulari buruz
|
nik
neuk egin nituen teoria zenbaitetan oinarrituta atera nuen. Madrildik Iruñerako bidean autobusean nindoala, biolontxelo oinarri bat konposatu nuen eta Sanferminak zirenez, mahai gainean utzi nuen.
|
|
|
Entzuleen aldetik bada aldez aurreko molde bat, eta norbera egokitu behar da tresna, estetika, errito horretara.
|
Nik
neure barruan kontraesan bat bizi izan nuen: bertsolariaren jarrera pertsonalak, barrukoak nolakoa izan behar du?
|
|
|
bertsolariaren jarrera pertsonalak, barrukoak nolakoa izan behar du? Nik bertsolaritza ez al dut hartuko baliabidetzat
|
nik
neuk nahi dudana honekin egiteko. Belaunaldi berriak ez zeukan bertsolaritzarekiko hainbesteko zorrik eta beste joera bat ekarri zuen:
|
|
|
Belaunaldi berriak ez zeukan bertsolaritzarekiko hainbesteko zorrik eta beste joera bat ekarri zuen: bertsolaritzarekin nahi dudana egingo dut eta nahi dudana esango dut, ez naiz moldera egokituko, moldea
|
nik
neuk egingo dut. Belaunaldi berriak asko lagundu zidan.
|
|
|
Ez nuen intentzioz egiten,
|
nik
neuk neuzkan baliabideak. Konturatzen nintzen nire bertsokera ezberdina zela baina ez nuen egin tradizioa puskatzeagatik, bertsotan egin nuen nekien moduan eta beste moldea ere gustatzen zitzaidan.
|
|
|
" Carla" n muturreraino eramanda daude bai gaia eta baita euskara ere. Muturreraino eramanda,
|
nik
neuk esperimentatzen dut gauza asko. Adibidez, sintaxiaren aldetik," Carla" n Altuberen sintaxia azken muturreraino eramana dago.
|
|
|
Azken batean, Euskal Herriko bizimoduko esparru guztietan gertatu zen aldakuntza. Ikaragarrizko hazkundea izan zuen euskarak bitartean, baina,
|
ni
neu, hazkunde hori itsu itsuan eta bururik gabe egin ez ote zen nago... Egia esan, ez zen beste aukerarik, hil edo bizikoa baitzen haztea.
|
|
|
Hala ere, egoera hori konpontzeko, ez batzuek eta ez besteek aukera handirik ematen ez digutenez, geureari eustea besterik ez dugula iduritzen zait.
|
Nik
neuk hausnarketarako honelako proposamenak egiten ditut:
|
|
|
|
Ni
neu irakurketa posible horietako bat egiten ausartuz, esan nezake bere inguruko eguratsa edo errealitatea besarkatzen edo kaptatzen saiatzen den zuhaitz horrek erro sakonak eta izugarriak dituela lur honekiko, eta pelegrin baten gisa ez daukanez, zuzentasunez eta sutilitatez jasotzen duela bere inguruko errealitatea:
|
|
|
Zoritxarrez, ez dira hain ezagunak Euskal Herritikako giza eskubideen aldeko emaitzak eta on deritzat
|
nik
neuk ezagutzen ditudanen heinean agertzeari. Zeren euskal herritarrok zuzen aurrerantz jokatzeko hor ditugu ereduak.
|
|
|
Ikastoletan aspalditik irakasten duten ingelesa dugu horren lekuko. Onuragarritasun horren esperientzia,
|
nik
neuk, etxetik bertatik ezagutzen dut, semeak hala hezi ditugunez. Gaur egun, ingeles hizkuntzak tekniketarako, zientziarako zein merkataritzarako harremanetan dituen ahalmenak ukaezinezkoak direnez, gure herriaren aurrerapenerako horretaz baliatu beharrean gaude.
|
|
|
Irakurleari aditzera eman beharrekoa dut, A. Kardaberazen testu hau, hitzik aldatu gabe, irakurketa errazteko, gaur egungo grafiaz jarri dudala. Bere grafiaren era jatorrean irakurri nahi duenak 1761 ean inprimatu zen liburu hartara jo du, edo
|
nik
neuk Euskararen ostarteak liburuko 53 orrialdeetan azaldu nuen jatorrizko erara.
|
|
|
Berrikiago, Amnesty International erakundeak 1984an, Joaquín Ruiz Giménez en aurkezpenez, Espainiako lau hizkuntzetan argitaratu zuen, eta euskal testua
|
nik
neuk moldatu nuen, ha la eskatu zitzaidanez, Orixe eta beste euskarazko itzulpenen laguntzaz.
|
|
|
Ez eta probintziako toponimiaz eta arabarren euskarazko deiturez ere. Baina
|
nik
neuk ere aitona nuen arabar euskalduna, eta arbasoen jatorriak etsi ezinezkoak ditut.
|
|
|
Benetan jakingarriak kulturaz arduratzen diren arabarrentzat. Eta,
|
nik
neuk ere, Arabako Billerlen (Legutio) euskarak bere gogoa lehen aldiz piztu zion F. Krutwig adiskideari eskaini nizkion. Gure amagandiko Gabon kantak?, 299 orrialdeetan.
|
|
|
autopertzepzioa gara dadin eta ondorio sozialak izan ditzan.Nortasun guztien eraikuntzan bezalaxe (taldekoak izan zein banakoak izan), ezinbestekoa da nortasunaren subjektuak bere izatearen pertzepzioa edukitzea. ?
|
Ni
neu naiz, esaten dudanean, honela neure buruari nortasuna aitortuz, neure osotasunaren(, batnaiz?) eta denboran zeharreko neure jarraikortasunaren(, atzokoa naiz, eta bihar erehalakoa izango naiz?) pertzepzioan oinarritzen naiz1 Pertzepzio hori gabe, neureosotasun fisikoak zein denboran zehar bat bera iraun izanak ez dute, berez eta eramekanikoan, nire nortasuna sortzen. Berdin gertatzen da talde nortasunekin:
|
|
|
Paul Goodman ek, kontaktu mugaren indartze xedatu batean oinarritzen denmekanismo gisara definitu zuen, Gestalt Terapiak berak bultzaturiko egoaren puztebat; esaldi gestaltikoaren lehen zatia gaizki ulertu izan balitz bezala,?
|
Ni
neu naiz?,. Zu zeu zara, adierazpenaren aurka balego bezala.
|
|
|
Euskararen batasuna orduantxe bideratu zen, dudarik gabe, etahura ahalbidetu zuten batzuk joanak eta behin eta berriro goraipatuak izan diren arren, badira hain goraipatuak eta omenduak izan ez diren beste zenbaitzuk, joanak direnakbatzuk eta bizirik dirautenak bestetzuk, garai hartako gazteen irakasle ez arautuak izanzirenak. Bi aipatzearren,
|
nik
neuk biziki estimatutakoak, joandako bat, ImanolBerriatua, eta bizirik dirauen beste bat, Txillardegi bera, aipatuko nituzke. Honeksorrarazi zidan miresmena ez da sekula itzali nigan, eta gaur egun areagoturik dago, konturaturik bainago ez zela izan egun bateko lore zimelerraza, bizitza osoko ibilbidemugagabeak behin eta berriro helburu bererantz doazen ildoak ireki dituen goldeabaizik.
|
|
|
zebilela argi baitzegoen.
|
Nik
neuk ere hori uste dut, bainaalderantzizko interpretazioaz. Beti, oker?
|
|
|
halaere, nork eta nola zauritu nauen galdegiten dit. Ahaleginak egiten ditut adierazteko ezdela derrigorrezko
|
ni
neu izatea zauritua, aski dela gure ingurumarian gertatzen denaentzuten jartzea... ala. Zalantza izpiren bat sumatu diodanez, jarraitu dut esanez, horrenzaila al da, bada, geure askatasunari, sormenari, jakituriari, geuregaintasunari, etaabarri bidea emanez elkarguneak aurkitzea?
|
|
|
Hemen euskal pentsaerasoziolinguistikoaren alorra arakatu dugu pixka bat, eta apur hori nahikoa izan da bereekarpenaren sakontasunaz ohartzeko. Horrez gain,
|
nik
neuk badut kontutxo batTxillardegirekin garbitzeko. Lotsagabe jokatu nuen behinola gure euskaltzale handihonekin, eta berandu bada ere, barkamena eskatu nahi diot lerro hauen bitartez.
|
|
|
Eta pozten zen, zergatik ez aitortu, inoiz ez bezala bere neskalagunaren gainetik sentitzen zelako. Poz txiki horren ondoan ez zuten lekurik irainek, adarrek, gezurrek eta Eiderren"
|
ni
neu izan nahi dut" haiek. Pinguinoen kontu horrekin apur bat erretxindu zen, bai, baina askoz ere handiagoa zen Txemaren barruko poza, ikusita Eider zela orain ezeren ideiarik ere ez zuena.
|
|
|
Eta, alderantziz, ordenagailuaren erantzuna baiezkoa bazen, alegia kontrazeinuak Duncanen izena bazeukan, ba orduan guztiaren akabera zatekeen hori. "
|
Ni
neu izatea" lortzeko pauso berri bat, gezur berri bat, adar jotze edo, hobeto esanda, adar jartze berri bat.
|
|
|
" Ez lizuke horrek buruhausterik sortu behar, motel.
|
Nik
neuk, esaterako, jokoan galdu nuen emaztea. Eta zer?
|
|
|
Egia esateko, arin ulertu dut begirada horren atzean itaunen bat zegoela, begi horiek gupidarik gabe ari baitzitzaizkidan galderaz fusilatzen. Filmetan, noski, protagonistak (hau da,
|
nik
neuk) besterik gabe erantzuten dio galdetzaile isilari, aukerarik eman gabe eta ustezko galderei erantzunez. Baina (batzuetan hala iruditzen bazait ere) hau ez da film bat, eta beraz apur bat itxaron dut nire izena zein den itaundu didan arte.
|
|
|
Barkamena eskatuko nioke jende askori orain, baina zertarako?
|
Ni
neu izatera ez al naiz etorri hona?"
|
|
|
Azken finean, ez zegoen urduritzeko arrazoirik.
|
Ni
neu, egia esan, ezin trankilago nengoen.
|
|
|
Nire kasua ez lukete inoiz ulertuko, ez onartuko:
|
ni
neu izatera joan nintzen, aske izatera, eta horren ondorioz jende askoren askatasun mugak hautsi ditut. Putatzat hartuko naute.
|
|
|
Ondo pentsatuta, ez legoke batere txarto Ralphek poliziei dena kontatzea, baita
|
ni
neu izan nintzela Duncan eta besteei tiro egin ziena ere. Horrelako astakeria bat ere onartuko nuke lealistak Euskal Herrira etorri eta tiroz josi nazaten.
|
|
|
Lehengoan ere esan nuen, eta gaur ere bai:
|
ni
neu izatera etorri naiz. Zukua aterako diot Irlandako egonaldi honi, azken tanta ere zurrupatuko dut, eta ez diot iraganari so egingo Euskal Herrira itzuli arte.
|
|
|
Egun guztia pasatu dut berarekin pentsatzen. Ez da berari buruzko gogoetak izan ditudan lehen aldia izan, Rocío ezagutu nuenetik maiz bururatu zaidalako Txemak ez duela sufrimendurik merezi
|
ni
neu izatearen ondorioz. Baina gero ezkerreko sorbaldan deabrutxoa agertzen zait eta esaten dit Txemak ez duela sekula jakingo, eta beraz ez diodala minik egingo.
|
|
|
Dena dela, bihartik aurrera ikusiko dut nire ametsak betetzen diren. Bien bitartean bakardadearen bila noa, neure burua frogan jartzera, eta hilabeterako nire inguruko mundua
|
ni
neu baino ez izatera. Fuera ordutegiak, fuera kateak.
|
|
|
Fuera ordutegiak, fuera kateak.
|
Ni
neu, eta bakardadea.
|
|
|
Ai, nola alegeratu nintzen, osaba Joanikot ikusi nuenean! Izan ere, bihotz bihotzez maite nuen
|
nik
neure osaba hura: maite nuen, zuhaitzak urtxintxen antzera igaiten zituelako edo teleskopiotik beha jartzen ninduelako noiznahi den; maite nuen, aritmetikan eta geometrian maisu eta irakasle nuelako, baita bizitzaren bertze mila alorretan ere... edo txakurrei izen xelebreak ipintzen zizkiolako, Greziako edo Erromako historiarekin lotuak...
|
|
|
Eta hala, bada,
|
nik
neure burua zafratzen nuen, harik eta oinaze oinazetsu batean sartzen nintzen arte. Baina, nola oinazeak, gure baitan ezarri orduko eta gutaz jabetu orduko, estaltzen dituen eta isilarazten, bere boz mingarriarekin, bertze boz guztiak, eta nola, gisa berean, oinazearen boza ahultzen eta isiltzen den, oinazea arindu orduko, bertze boz guztien alde eta fabore, hala itzartzen eta mintzatzen zitzaizkidan betiko boz haiek azoteen eragina gozatu eta baretu orduko, eta hala jarraitzen zitzaizkien arrazoin berriei zaharrak... baita arrazoin zaharrei berriak ere.
|
|
|
—Ba al dakizu ezen Axularren prediku bat baino gehiago aditua izan naizela umetan? Zeren eta Urdazubin iragan bainuen
|
nik
neure haurtzaroa, Bidarrain jaioa izan arren, eta hura noizik behin etortzen zen Urdazubirat ere. Eta predikari ezin trebeagoa zen, eta are trebeagoa skribatzaile gisa.
|
|
|
Eta
|
nik
neure egoitzarat joan behar nuen, bai, baina ez nuen jada joan nahi, hain bainengoen, zinez, zurekin arrai eta neure gogara. Eta dudos nengoen berriro, Jainkoak apez izaiteko deitu ote ninduen, zeren eta nik uste bainuen ezen, apez izaiteko, gozorik ez duen ate estua iragan behar zela eta nork bere buruari uko egin behar ziola, baita lizifrinaz eta zilizioez baliaturik ere, hala behar izanez gero; ordea, zure hitzetarik bertze mundu bat igar nezakeen, zeina baitzen zabalagoa eta gozoagoa, eta zeinak erakarri baininduen hatsarretik beretik...
|
|
|
Eta han ez zitzaizkidan Fortunaz mintzatu, baina Probidentziaz. Bai, badakit ezen solasaldi hura ulermolde zabalago batean hartu beharra nuela, eta enea zela hobena, ez zurea, baina jakin badakizu ezen gizon bakoitzak buruan duela bere gartzela, eta
|
nik
neure buruari Iruñako kolejioan ipini nizkion burdinak ez ziren nolanahikoak. Eta buruan preso nuen usoa —libertatearen usoa— ezin zitekeen buruko kaiola hartarik jalgi, ez hegalda.
|
|
|
Eta ene jokamolde hau, halatan, ene funsgabekeriarik funsgabeena izan daiteke edo funtsezkorik funtsezkoena. Eta
|
nik
neure bideari ekin nion eta bidean aitzina noa egun ere: iragan nuen udaberria, iragan nituen uda eta udazkena, eta orain neguan nago... baina, neguan nagoen arren eta adinberdea joan zitzaidan arren, zeren adinzahar bainaiz, ene hitza ez da biluzia, baina hostoz josia, gorputzaren negua hitzaren udaberriaz jantzi eta estali nahi banu bezala, eta neguaren gorputza udaberriaren hitzaz...
|
|
|
Pedro Huizi ez duk hemengo bertze edozein pintore baino gutiago izanen. Baina guztiok ezagutzen duzue haren koadro bat,
|
nik
neure gabinetean ipinia dudana: ene denbora hartako txakurrarena duk, zeinari Leonardo baitzeritzan.
|
|
|
—Oilaskoa ederki hoztuko zaik, arinago jaten ez baduk... —erran zion osaba Joanikotek, etenaldi labur haietarik batean, ikusirik ezen berak akabatu zuela bere oilasko erdia eta
|
nik
neure osoa ere bai kasik, Pedrok bereari izterra baizik gihargabetu ez zion bitartean.
|
|
|
Baina ni hazten eta hazten ari nintzen, bertzalde, eta ez nuen jada isildu nahi, zeren, apurka, erran eta adierazi egin nahi bainuen nik ere neure begiz ikusten nuena, eta osabaren mundua ere neure baitarik juzkatu nahi nuen, neurtu eta erabaki, eta hari jakinarazi: zu orain hortik zoaz, baina ni hemendik; osaba eta bion arteko elkargo sekeretu hark bi pintore zituen, baina ordu arte osabak egin zuen elkargoaren koadro osoa, marraztu eta koloreztatu, eta
|
nik
neure ñabardurak erantsi nahi nizkion, eta neure mugak jarri haren munduari, muga batzuk haratago neramatzala, bertzeak honatago. Baina koadroa aldatuko ez ote nion beldur zen osaba, eta horregatik zegoen jeloskor... nahiz eta gero irri egin zidan, zeren eta hark libertatea baitzuen maite, eta ikusi zuen ezen ni ere libertatearen aldeko hautuan nenbilela eta hartarako eskubidea nuela, harik eta ene deliberamenduak, finean, haren jelosiazko sentimendua aldarazi zuen arte, osaba harrotasunerako bidean ipintzen zuela.
|
|
|
Izan ere, gertatua gertatu ondoren, osaba Joanikotekin egon nahi nuen, laguntza eske... zeren, neure buruari erraiten nion arren ezen lasai egon behar nuela, ez bainengoen lasai... kontzientzian har bat piztu balitzait bezala, horzkaka eta ausikika ari zitzaidana eta erraiten zidana ezen neure burua engainatzen ari nintzela, zeren estali nahi bainuen anaiaren aurkako mendekua eginbehar eta obligazino moral iduriko baten desenkusarekin... Eta, neure engainamenduaren baliatzeko, behar nuen, guztiz ere, osabaren hitza, hitz hark erran ziezadan ezen zuzen jokatu nuela; eta behar nuen haren boza, harraren mututzeko eta isilarazteko; eta behar nuen, finean, haren aprobazionea, eta, beraz, haren iritzia ene aldekoa izaitea, edo, aldekoa ez bazen ere,
|
nik
neure alde ipintzea eta makurraraztea, nola pisuak balantza. Baina osaba konbentzitzeko gai ote nintzen eta ene argumentuak hain pisuak ote ziren?
|
|
|
Gau hartan haizeak gogor jo zuen, eta iduritu zitzaidan ezen haren txistuak bertze munduko bozak zirela eta guztiek baterat akusatzen nindutela: " Salatu eta saldu duzu zeure anaia, eta norat zoaz, Joanes, norat zoazzz...?" Eta bozak eta txistuak ez ziren isiltzen, eta nola anaiak, ezinaren ezinaz, burkoaren azpian gorde behar izan zuen bere burua, aitak eman zizkion azoteen ondotik, hala gorde behar izan nuen
|
nik
neurea burusien azpian, ahalkearen ahalkez.
|
|
|
Aldiz, ene nagusiaren alaba munduan den neskarik gozoenetarik eta bihozberenetarik da —eta, boza zintzurrean goiti hausten zitzaiola, finean, edo hausten zuela, hobeki, bere ezintasunak azaldu zizkigun, molde ezin teatralagoan—: Aineza
|
nik
neure behatzaren eskaintzeko ohorea, hain neska xarmantaren alde eta fabore...! Baina gizon ezkondua naiz eta hatz eta behatz guztiak neure emaztearentzat ditut, hari zor diodan fideltasunagatik, ezkontzaren sakramentua bitarteko...
|
|
|
Baina hau ere ez nikek nahi. Ez, ez nigar egin enegatik, zeren Jainkoaren garazia baita
|
nik
neure heriotza hautatu ahal izaitea denbora eta sasoin berezi honetan, eta ez heriotzak ni, nola bizitzan izaiten baita komunzki... Ez nigar egin, ez, zeren bizitza ametsa bertzerik ez baita... eta bidaia bat duk, bertze bi ametsen artekoa.
|
|
|
Soldadu haiek Espainia defendatu behar zuten eta
|
nik
neure burua, neure ezpainez:
|
|
|
gizon librea nintzela! Baina nola erdietsi eta nola eskuetaratu nuen
|
nik
neure libertate hura. Izan ere, hor nonbait erran dizut ezen libertatea ez dela diruz erosten, eta, alde batetik egia den arren, bertzetik nola uka ezen don Venancioren urrezko hogeita hamar dukatei esker nintzela libre...!
|
|
|
Eta hura bere bidetik joan zen, eta
|
ni
neuretik.
|
|
|
—Zer bertze froga behar dut nik orain, jakiteko ezen Jainkoa Antonioz baliatu dela, nola Antoniok berak profetizatu baitzidan behin baino gehiagotan, nihaur ere hemen gera nadin? Zeren Antoniok neskatxa haren salbatzeko eskaini baitzuen bere bizia,
|
nik
neurea haren zerbitzuan jar dezadan. Neskatxa horrek beso bat ezindua dik, baina ni izanen nauk hemendik aitzina haren besoa eta haren eskua.
|
|
|
Ez dizut kontatuko zenbat neke eta trabailu, eta zenbat pena eta sufrimendu pairatu behar izan genuen, ezta zenbatetan sentitu izan nintzen ahiturik eta anu eginik ere, zeren zuhaurk ere imajina baitezakezu, hango ibai-adar lohitsuetan eta hango baso amarauntsuetan,
|
ni
neure hanka herrenarekin arrastaka, behin baino gehiagotan biluz eta ortuz, ez aldatzeko atorrarik eta ez etzateko oherik, atsekabearen bide meharrean gaitz eta penos, deserosotasuna eta gabetasuna egunorozko bisitari bagenitu bezala, eskuak eta oinazpiak maskurturik eta ikorzirinez josirik... Nik ez dakit nola atera ginen handik bizirik, ez bada zeren Probidentziak gidaturik eta indarturik baikindoazen, hain izan baitzen neurriz kanpokoa gure gorputzen soportua eta jasana, eta ez bada zeren neure ondoan bainuen Goruki, zeinak, nola baitzen oihanean jaioa eta oihanean bizia, beti baitzekien, baita zalantzarik edo ondikorik handienen erdian ere, norat jo, eta zeinak beti baitzuen aterabideren bat korapilo bakoitzeko.
|
|
|
Eta batzuetan kanpoko hotsak aditzen nituen, soldaduen arteko konbertsazione urrunak edo haien oihuak eta kantak... eta gau haietarik batean soldaduetarik bati, geroztik buruan grabaturik geratu zitzaidàn kanta hura aditu nion, zeinak baitio: A la guerra me lleva mi necesidad;/ si tuviera dineros, no fuera en verdad, 29 eta segidan pentsatu nuen ezen bi hegazti jo nitzakeela harrikada batez baldin dirurik banu, zeren diruaren truke eskuetara bainezakeen
|
nik
neure libertatea, eta zeren soldadua ere, bere aldetik, gerrara joatetik libra baitzitekeen, ene dirua bereganatuz gero. Ordea, pentsu hura burutik iragan bezain fite, guztiz alferrik nenbilela ohartzen nintzen, zeren kornadurik ere ez bainuen neure patrika zuloz betean, eta, horrela, bertze erremediorik ezean, berriro lotzen nintzaien orazinoei, urrikal zaitez nitaz, Jainko Jauna, urrikal zaitez gutaz...
|
|
|
Eta, hala, solasean hasten ginela, galdetu nion lehenik nola zeritzan, eta hark ihardetsi zidan ezen Xiritxe zeritzala. Eta gero bere kontu batzuk kontatu zizkidan, eta
|
nik
neure asmoak azaldu nizkion: nola erabakia nuen Gorukirekin ihes egitea, zeren eta lagun handia bainuen, eta nola pentsatu nuen, hartarakotz, egun batzuetan Xiritxerekin berarekin ateratzea, batean harat, bertzean honat, gaueko guardiak ene ateraldi haietarat ohi zitezen...
|
|
|
Eta
|
nik
neure izen deituren eta neure jaioterriaren berri eman nion, eta, adarretarik ibili gabe, galdegin nion, segidan, zer ari zen irakurtzen.
|
|
|
Eta elkarri adio egin, eta Antonio bere untzirat joan zen, eta
|
ni
neurerat, non lanez gainezka aurkitu bainuen kapitaina, Donibane Lohizunerat itzultzeko prestakuntzetan. Eta, nola hura ez baitzen, beraz, filosofatzen hasteko mementua, egun batzuk geroago jakinarazi nion neure deliberamenduaren berri, jada etxerako bidean geundela:
|
|
|
Eta gidari lanetan zihoazen txalupako hiruzpalau kortsarioek buruzagiaren manua bete, eta ibai ahoko adar batean utzi gintuzten, bakar bakarrik,
|
ni
neure puinal tipiarekin nindoala, eta Antonio eta Joxe nor bere ezpatarekin, zeren eta Alain Coup d’Œil en nahia eta borondatea izan baitzen, halaber, Antoniori eta Joxeri, bakoitzari bere ezpataren itzultzea. Diruaz denaz bezainbatean, berriz, poltsaren erdia kendu zigun kortsario buruak bakoitzari, erraiten zigula:
|
|
|
Baina gaizki hasi natzaizu; izan ere, erran berri dizut ezen hirurak ginela beldur, hirurak ere beldurraren maila eta gradu berean bageunde bezala; ordea, zalantzarik ez dut ezen
|
ni
neure lagunak baino hagitzez ere beldurrago nintzela, zeren Joxe Aberasturi zen, alde batetik, gizon bat, Portugalgo gerletan zaildu eta gogortu zena, eta arriskua eta perila egunorozko ogitzat hartu zuena, halako moldez, non ogi hura bihurtu baitzitzaion, finean, jateko ogia bezain beharrezko eta funtsezko; eta zeren Antoniok, bertzetik, itsu baino itsuago sinesten baitzuen Jainkoaren probidentz...
|
|
|
Oroitzen dut, lepoan musuka ari nintzaiola, hasperen eta oihuska batzuk egin zituela Mignonek. Zer gertatuko zen, baldin istant horretan imajinatu izan banu ezen gezurretan eta engainutan ari zitzaidala, eta enekin larrua jo baino gehiago
|
ni
neu larrutu nahi ninduela, eta horregatik ari zitzaidala iduri egiten. Galduko nituen fidantzia eta segurantza, goganbehartuko nintzen, hoztuko zitzaidan hartarako gogoa eta grina, eta nork daki hondarrean egin beharrekoa egiteko gai ere izanen ote nintzen; aldiz, hasperen eta oihuska haiek aditu bezain fite, bururatu zitzaidan ezen bertze gorputz hari atsegin emaiten ari nintzaiola... eta, horrela, haren atseginak enea areagotzen zuelarik eta eneak harena, eta iduriturik ezen amorioa itsaso ezin zabalagoa zela, uhin bererat igan ginen eta, haren gainean, urarekin ur eginik, urruneko hondartzetarantz abiatu ginen, non gure gorputzak, itsasoaren azken besarkadan, osotik deusezerat egiterat baitzihoazen, gure arimek deusezetik osorat egin zezaten amoreakatik.
|
|
|
Ordea, zer egin nezakeen
|
nik
neure estatu hartan: itsasoa utzi, lehorrean gelditu eta bizimolde bareago eta jabalago batean sartu, inguruko neskatxei beha geratzen nintzen bitartean, ea noiz amorosten nintzen haietarik batez...?
|
|
|
Gure etxerat igorri zenuke zure seme hau denbora baterako, jaun Martin... hartzaren froga gaindituz gero, jakina... zeren eta anitz baitira zure mutil horren dohainak, eta ez du gure etxea baino eskola hoberik edirenen haien lantzeko. Eta, jakina, zu markestzat zaitudan bezala, zin degizut ezen zure seme horri ere markesaren tratua emanen diodala, zeren markesaren seme denak markesaren tratua merezi baitu, eta zeren
|
nik
neure hitza eman baitizut... eta ene hitza halakoa da: erran eta bete —eta, irri bat ezpainetan, erantsi zuen—:
|
|
|
VILLAGRANDEKO dukea etorri zen, aitona Nikolas hil zen, ehundabatgarrena jau regiaren aitzinean zegoen,
|
ni
neure kontzientzi kontuekin nenbilen... eta, handik harat, anitz gauza gertatu zen denbora laburrean: hartzarena gertatu zen, tigrea ekarri zuten, etxeko kapera eraikitzeari ekin zioten, prezeptore jaun Marcel joan zitzaigun, aita Bartolome Ziaurrizkoa Urbiainerat etorri zen, Mattin Villagrandeko dukearen etxerantz abiatu zen, osaba Joanikot eta biok, berriz, Italiarantz... zer ez zen gertatu urtebete bi urteko epe hartan, jaun André!
|
|
|
—Itsasoa: gauza handia duk, bai, itsasoa, enetzat bai bederen, zeren, alde batetik, ene bizibidea baita, eta zeren, bertzetik, itsasoan ediren bainuen
|
nik
neure libertaterako bidea, nola zure osabak ediren baitzuen berea zientzian... Eta are gehiago ere izan duk enetzat itsasoa, amorioa ere izan denez eta amorioa denez gero —kapitainak bere piparekin segitzen zuen kea irensten, baita kea egozten eta hitz egiten ere, biak baterat— Ni hemen bizi izan nauk, kostaldean, untzi eta belauntzien artean, eta ume umetarik hasi ninduan txalupan ibiltzen.
|
|
|
Herri arrotz batean nengoen, eta ez nengoen, halatan, hango bizimodurat usatua eta ohitua... baina gaztigatua eta ongi abisatua nengoen, bertzalde, zeren eta kapitainak behin eta birritan errana baitzidan —karrika haietan sartu aitzin eta bere portu hartako emaztekiaren bila joan aitzin—, uko egin niezaiela eta ezetz erran niezaiela auzo hartako putei eta ema mutiriei, baldin haien demanda bortz errealetik goitikoa bazen, salerosian zuten fruituaren eta merkatalgoaren prezioaz denaz bezainbatean. ...al nituen Mignonen eskutik, urrezko bi dukaten truke, laurdenarekin hain arrai eta alegera geratu banintzen lehenagoxe; eta nola, bertzetik, ez bainintzen De mostenes bezain buru argia, noiz eta Laisi uko egin baitzion, zeren baitzekien ezen ema mutiriak eskaini zion prezioaren ondotik damua baizik ezin etor zekiokeela; hala, amore eman nuen eta, baietz erraiten niola, gibeleko atetik atera ginen,
|
nik
neure lagunei deus ere jakinarazi gabe.
|
|
|
Ordea, amorioaren denbora bertze denbora bat da, eternitatearekin eta sekula gabeko sekularekin lotua dagoena, eta, nola behin eternitatea ukitzen duen lurtarrak uste duen, nahiz eta artean lurrean bizi izan, ezen betiko ukitu duela, eta ezin uler daitekeela, hartaraz gero, lurreko denbora bertze molde batean, hala uste izan nuen nik ezen ene arima kaio eternal bat bihurtuko zela egun guti batzuen buruan, eta hala ibili ahal izanen zela itsas gainean, akabantzarik gabeko hegaldi batean. Banuen, halarik ere, aitzinetik, Elbirarekin bizi izan nuen esperientzia, adierazten zidana ezen lurrean bizi zitezkeen eta zerurako bidean jar gintzaketen mementurik ederrenak ere euli farfailen hegoak eta haien hegaldiak bezain hauskorrak izan zitezkeela eta noiznahi den jar gintzaketela haiek, berriro ere, lurrerako bidean, nola gertatu baitzitzaidan
|
niri
neure lehen amorio harekin; haatik, badakizu nolakoa den amorioa, jaun André: hartarik libratzen garenean, uste izaiten dugu ezen ez garela berriro eroriko, zeren, zentzua berreskuraturik, ezinezkoa iduritzen zaigun; baina, noiz eta ustekabean berriro harrapatzen baikaitu, galtzen dugu bertze behin zentzua eta, zuriezina zuritu nahian, asmatzen ditugu zentzurik gabeko zentzugabekeriarik handienak, halako moldez, non bailirudike ezen zentzua galtzeari irizten diogula zentzuzkoen.
|
|
|
Besoa eskaini zidan eta gogo onez onartu nion, besapeko grabagailua bertzaldera pasatuta.
|
Ni
neu harritu nintzen, lehenbiziko pausoak gisa horretara eginda, zein aise nenbilen, senar emazteen artean hain ohikoa den ibilera estekatuan.
|
|
|
" emakumea, egunen batean saltsa ederrean sartuko zaitu zeure aho handi horrek!". Bakoitzak bere egitekoa du eta zuek badituzue zeuen moldeak eta
|
nik
neurea, eta ez naiz orain bertzeena maiseatzen hasiko, ezta?
|
|
|
Tabako gorri amerikarra, auskalo nondik ekarritako blue jeanak nahiz etorki zalantzakorreko motozikletak, beti izaten zuen esku artean dirutzen ahal zen zerbait.
|
Ni
neu, goizaldeko ordu tikietan, Charlyren eta Ttipiren arteko puntta saio bat baino gehiagoren lekuko izana naiz, batak eta bertzeak salgai zituzten produktuen" materialtasuna" eta" inmaterialtasuna" solas. Arestian erran dut:
|
|
|
Hitz esanak ez du atzerabiderik. Eta, gainera, arriskuaz jabetuta ere, babesleku aproposean ote nago
|
ni
neu. Zer abantaila dut nik, hortaz, arduragabeki aurrerantz dihoazenekiko?
|
|
|
Ez al nuen akaso haren lastoz  ko bihotza ikusi? Ez al nuen, menturaz,
|
nik
neuk esan panpinari berari esan ere harriduraz ikuskatzailea mamu harrigarri bat zela. Zergatik txulatu zizkigun txartelak bost aldiz?
|
|
|
Eta zer esaten zaio ezkara  tzean topatzen duzun auzo zendu ibiltariari? Irribarre egin nuen berriz ere, baina hatzen dardarizo nabarmenek beste zerbait adierazten zuten,
|
nik
neure buruari ezkutatu nahi niona. Ezin uka dezaket:
|
|
|
Nolatan zeuden hain itsu?
|
Nik
neuk ireki behar al nizkien begiak. Ala, ez zegoen han halako itsumenik?
|
|
|
Mila froga eman nitzakeen gizakion arteko komunikazio ezintasunari buruz; horietatik bat aukeratzekotan, nire izate guztia aspaldidanik zauritzen duen adibidea aukeratuko nuke zalantzarik gabe, ezinago argi adierazten zuelako nire teoriaren funtsa batetik, eta, bestetik, ni neurrigabeki eta desesperatuki mintzen ninduelako. Zenbat gutun bidali nizkion
|
nik
neure maite kuttun bihotzekoari, gaxte gaxtetatik hasi eta gaurko neure zahartzaro ubel honetaraino. Dozenaka?
|
|
|
Gogoan dut bozgorailuetatik nire izena lehenengoz aipatu zuten une mixerablea. Ondoezak jota bezala eseri nintzen urkamendi aulkian, automata baten itxura betean, odolgabetua, eroria, ordurako
|
ni
neu ez banintz bezala. Baina ez nengoen urduri, eta aulki hartan esertzearekin batera halako koraje ezkutu batek hartu zituen nire barrenak, dena galdua ikusten duenaren koraje gartsu hil edo bizikoak.
|
|
|
Zure esku dago.
|
Nik
neure esku dagoen guztia egingo dut.
|
|
|
Goiko Kale idatzi nuenean, artean modan zeuden psikoanalistek literaturaren diban ugarietan egindako azterketak. Gaur psikoanalisiaren modak modu mudakorragoak hartu dituen honetan, neure kabutako dibantxoan harildutako argibidea aurreratu nahi dut
|
nik
neuk: 1973 urte inguruetan, Goiko Kale kaleratu zen garaian, lurrikara bortitzena baino sekularizazio bortitzago bat bizitzen ari zen gure herria.
|
|
|
Eta
|
ni
neure ibilaldietan murgiltzen nintzen. Elizan sartu nintzenean, aitortza on bat nahi nuen.
|
|
|
Horren adibide, kontatu diot badudala lagun bat orain dela gutxi marka bereko auto bat erosi duena eta, egun batez, garajetik irtetean, zutabearen kontra igurtzi ez oso nabarmen bat egin ziola autoaren hegal bati. Gaineratu diot lagunak pena handia hartu zuela, baina are penatuago eta harrituago geratu zela senarrak egin zion errietaldi lekuz kanpokoarekin (noski, ez diot esan Dabidek" luxuzko er  tzain" egin izana ospatzeko erosi genuela auto hori, ertzainei egiten zaien deskontu ederraz baliatuz, bestalde; eta errietaldia jaso zuena
|
ni
neu izan nintzela, eta harrezkero nahiago izaten nuela oinez edo autobusez ibili, kasik gidatzea ahanzteraino (orain, ordea, berriro ikasi behar nuke). Orduan berak aitortu dit Santa Monikan, beraren bizilekuan alegia, ez daukala autorik, motor ttiki bat baizik, baina agentziaren furgoneta bere burua baino hobeki zaindu behar duela (agentziak, kolpearen neurriaren arabera, seguruak ordaintzen ez duen konponketaren zatia ordainaraztera eta garajean dauden furgonetak garbitzera zigor  tzen ditu gidariak).
|
|
|
Ni, ça va de soi, ez naiz jaitsiko. Gauza bat da zuri mesede bat egitea eta beste bat neure buruari harrika egitea, baina itxaron, ez haserretu, ze haserre egoteko arrazoiak
|
nik
neuk ditut: jakizu bart kanpoan egin dudala lo, à la belle étoile oraingoan ere, eta goizean lozakutik irten, nagiak atera, eta, zapatilak jantzi behar nituenean, bustirik topatu ditut; hasieran ihintza izango zela pentsatu dut, baina berehala ohartu naiz txiza zela!!!
|
|
|
Nik, esate baterako, egundo inori aitortu ez diodana azaldu diot (gaur inon ez da erlijioaz hitz egiten): ...gabeko zurrumurru baten antzekoak iruditzen zaizkidala (ez diot aitortu, alabaina, beharbada haur denboran Amabirjinaren garbitasun eta errugabetasun erabatekoak hainbeste nabarmen  tzearen poderioz, adoleszentzian Agurmaria errezatzen hasi, eta, barnetik irteten zitzaidan halako bulkada baten eraginez," Puta, puta, puta" hasten nintzela, eta zazpi ahaleginak eginagatik, lehen harritua
|
ni
neu nintzela, ezin izaten niola birao mingarri hari eutsi; batzuetan besteak ez, baina norbera da bere buruarekin harritzen eta haserretzen dena) eta, nire ustetan, guztiz zaharkituak daudela.
|
|
|
Rubenek musu batekin eskertu dit. Eta berehala berak bere oparia atera dit(
|
nik
neurea eman arte ez zuen berea jaso nahi): argazkiak bi aldeetara erakusten zituen marko polit bat eta gure bidaian zeharreko sei argazkiren kopiak.
|
|
|
Baina nik ez dizut deitu, eta ez nazazu errudun sentiarazi. Hala ere, nahi baduzu, Gasteizera itzultzen garenean, deituko dizut eta
|
nik
neuk gonbidatuko zaitut afaltzera. Honaino etorri izana, abuztuan gereziak lortu izana eskertu nahi nizuke.
|
|
|
Guztiarekin, Dabid ere asko aldatu zen garbitasuna dela eta, batez ere higiene per  tsonalarekiko, batez ere arroparekiko, batez ere, berak zioenez," luxuzko ertzain" izatea lortu zuenetik. Baina orduan ere nork eta
|
nik
neuk garbitu, lisatu eta jaso behar haren arropak dotore baino dotoreago ematen ziotenak, bestalde.
|
|
|
zer sentitzen ote zuen, zinez, nirekiko; zazpi urteko elkarbizitzan zehar, ikusiko al zuen niregan ere halako bilakaerarik aldaketarik? Guztiarekin, azkenean
|
ni
neu izan nintzen hutsaren hurrengoa sentitu nintzena, eta noragabetua (nork esan behar zidan niri aurtengo oporrak bakarrik eta Estatu Batuetan igaroko nituela); orduan ni izan nintzen amildegi baten ertzean sentitu nintzena, harrezkero etorkizuna beldurrezko film baten antzekoa egiten zitzaidala.
|
|
|
Super batean bidailagunekin erosketak egin, egin ditut, baina guztiz gosegabetu naiz haren atariko telefonotik Tomen aparailuarekin etxera deitu, erantzungailuaren hitzak entzundakoan hirua sakatu, eta noren eta, gainera, Karmeloren mezua topatu dudanean...!!! Hotzikara batek buruko ileetatik behatzetako atzazaletaraino zeharkatu nau Karmeloren ahotsari antzeman, eta beraren jardunaren sujeta
|
ni
neu nintzela ohartu naizenean!!! Doi batean neure onera etorri ezinik egon banaiz ere, laster ulertu dut Karmelo Karmelo dela, hau da, Karmelo, eta haren frantses kutsua, haren manerak, hau da, Karmelo...
|
|
|
...elburuak salbu, ez baitut nahi bien arteko harremana inondik ere ozpintzea); nekez jakingo du nik burua Rubenen bularraldean pausatua egin dudala nire aitorpena, hark beso bat sorbaldan ezarri, eta besteaz ilea laztan  tzen zidan bitartean; nekez jakingo du, hitz eta pitz, berealdiko lasaitua hartu dudala, hain lasaitu handia azkenean lokartu egin bainaiz; eta Karmelok nekez jakingo du, azkenik,
|
ni
neu izan naizela lehen harritua egunsentian Rubenen dendan esnatu naizenean...
|
|
|
Irrikatan ni nago, Dabid,
|
ni
neu nago: ba al dakizu zer den hilabete osoan zeure buruarekin bakarrik jardun behar izatea?
|
|
|
Orduan denok talde ttikietan sakabanatu gara eta, komunera joan naizenean, bidailagun batzuk abokatu defendatzailea (I) zoriontzen topatu ditut; nonbait, Amelia Hilton delakoa IMAX en ezagutu zuen neska katalan bat da, gure kanpinean bertan egun batzuk pasatzen ari dena; eta harekin hizketan burutazio hori izan, ez bat eta ez bi proposatu, hark onartu, eta halaxe sortu da gure epaiketaren lekukotasunik eraginkorrena izan behar zena, zeren Idoiak berak aitortu baitu Adelaren erreakzioa guztiz hobea izan dela, zinez egiazkoa zirudiela eta zer pentsatua eman diola.
|
Nik
neuk ere, sekula ez nuen imajinatuko Adelaren bizitza ezagutzeko gogoa sortuko zitzaidanik, baina, guztiarekin, aldiren batean edo bestean oso gogorra izango zela pentsatu dut. Eta orain, Adela eta Estherren denda nirearen alboan baitago, soil soilik dakit oraindik ez direla itzuli.
|
|
|
Epaileak (L) fiskalari (T) eta abokatu defendatzaileari (I) begiratu die, eta batek buruaz indarrez baiezkoa eginez eta besteak sorbaldak goratuz erantzun dute(
|
nik
neuk ere, egia esatera, nahiago nuen mingarri samar egin zaidan prozesu honi behingoz amaiera ematea). Hala gauzak, Colorado ibairaino jaitsi izanaren alegrantziari, erruz edan dugun garagardoaren euforia gaineratu zaio, eta herri tribunalekoen artean berealdiko zurrumurrua sortu da.
|
|
|
Orduan, gehientsuenen txalo artean(
|
ni
neu harritu egin naiz nahi gabe txaloka hasi naizela ohartzean), desadostasun oihu batzuk ere entzun dira, Tomenak eta Estherrenak bereziki. Eta gaur batez ere pozik nago behingoz epaiketa hau amaitu egin delako eta gaur, harrigarria bada ere, ez dudalako Dabidekiko gorrotorik sentitzen; horrekin batera, pozik nago badakidalako leher egina nagoela eta lo egin ahal izateko neke fisikoa bezalakorik ez dagoela.
|
|
|
Berriro ere idazteaz nekatua, begirada leihatilara jaso, eta ohartu naiz laranja, urdina eta morearen ñabardura guztiak dituen ilunabarra ez dela amaitzen, hegazkina eta
|
ni
neu gauaren ihesi joango balitz bezala, orain  goan orduko 963 kilometroko abiadan...
|
|
|
Atzo, azkenean amaitu egin zen ustez amaigabea zirudien ilunabarra (Dabid eta nire arteko amodioa bezala?), eta gauak azkenean harrapatu egin zuen beragandik ihesi zihoan hegazkina eta baita
|
ni
neu ere. Eta New Yorkera gauez heldu ginen, beraz, hamar bat orduren buruan, eta muga igarotakoan hantxe ezagutu genuen, eskuetan erakusten zuen txartelari esker (EEBB:
|
|
|
Ibilbide benetan monumentosoa da". Eta beharbada arrazoia izango zuen, baina
|
nik
neure burua ezin barregarriago ikusi dut autobusaren bigarren pisu sabaigabean, eguzki galdatan gindoazela (agentziaren furgoneta askoz diskreto eta, batez ere, freskoagoa izan zitekeelakoan nago).
|
|
|
munduko buruzagirik ahaltsuenetako bat, ahaltsuena ez bada, nire oinetan negarrez eta barkamen eske ikustea. Orduan
|
nik
neuk aholkatu nion nazioaren onerako egia osoa ez esatea. Azken batean, bekadunarekin izan zuen harremanak batez ere gure bikoteari eragiten zion eta nik barkatu egin nuen; barkatu egin nuen bera maite dudalako eta damutu zelako; barkatu egin nuen gure familia aurrera atera nahi dudalako.
|