|
2007
|
|
|
— Ale, ale, utzkitzue haurkeria horiek bazterrerat eta zoazte
|
nik
erranen egiterat aita jin gabe, bertzenaz kasu.
|
|
|
— Bixtan dena, hik ere ez dautan erranen zer pasatzen den etxe huntan, bazterrak oro zapartatzen ditun
|
nik
deus konprenitu gabe, he, ez dea hala?
|
|
|
—
|
Nik
dakita!
|
|
|
—... zer behar dute jandarma zozo horiek Marletako bordatik?
|
Nik
derauzuet ez dutela deus atzemanen, bizpahiru hezur ustelduk ez die deus erran nahi, hi, hi, hi
|
|
|
—... ez die ez deus ikustekorik hortan,
|
nik
dioat... banoak pausaldirat... haurrak sartuko direlarik erraiozue ni ikusi gabe ez diten nihoate joan... berdin balin bazauzue haatik, he...
|
|
|
—... ez die ez deus ikustekorik hortan, nik dioat... banoak pausaldirat... haurrak sartuko direlarik erraiozue
|
ni
ikusi gabe ez diten nihoate joan... berdin balin bazauzue haatik, he...
|
|
|
Haurrak izan zizkion ikusten duela zonbait egun, bainan hauek ere ez zuten jakin zertako gonbidatu zituen, tutik ez baitzuen entzun arazi. Bakarrik, kasik ixilka, gordeka, prekozionez beterik eman zeien burdin untsi gorrista bat, arras zahartua, elaztikazko zinta zahar batez inguratua, erranez" ene denbora badoa, orduan hau zuentzat da...
|
ni
hil ondoan bakarrik ez zabal, he. Arnega zazue kristoren kurutze seinalea eginez" eta arnegatu zuten, pentsatuz behar bada opari zerbait zitakela.
|
|
|
" — 1940co oustallaren emesortsia osteouna egoun
|
ni
Magnes Marletacoa Chegnan Lohidoyecin dispoutatou nouc Maytecha Espelacoa gaisqui tratatou diela eran datac eta nahi datala borchaz hartou armadalat jouan gabe garbitou diat enetas troufatou delacoan eta haren gorpoutsa bordaco mourou silo batian ehorsi diat asqui sian es holacoric eguitia bere falta dic Amen. "
|
|
|
Alta, hala zen, Arñotek ezin zuen uka Maritzak iragartu bezala agitu zela, kuadernoan hala markatua zenaz geroz" nola debru posible da hori!
|
Nik
atorra altxatuta frogatzen dutana nola jakiten ahal du zer izanen den haurra sortu gabe?" Eta, gauzak ezin uka, kasu guzitan Maritzak arrazoina zuen berekin eta fama hori landetako ilarrean sua bezala kurritzen zen etxez etxe, herriz herri. Anartean, Arñot bere buruari beti galdezka ari zen" bainan nola debru egiten du beti egiaren kausitzeko", sekulan errantzunik aurkitu gabe:
|
|
|
Ez duk ulertzen! Haugi hunarat, ordu duk aztiantzako gauzetan barnatzea, aspaldian
|
enekin
ibili ondoan, jakinean ezarriko hait, egun batez horrela ene segida hartuko duk, beharbada.
|
|
|
— Hamar urte dituk egun eta
|
nik
aldiz soberaxko aintzina segitzeko. Ondoko bat behar diat, aditua den bat, ene familiakoa, eta alabarik ez izanez, hi hait hautatua horretarako, erran zion Maritzak ondotik.
|
|
|
" Seme" erran dukanari semea etortzen bazaio, ez duk gehiago axolatuko hik zer idatzi dukan kuadernoan, sobera kontent izanen baita hala gertaturik. Bainan, alaba etortzen bazaio, segur izan hadi ondoko urtean hemen izanen dukala, kexu, denak hausteko prest, izorratu dukala erranez, ezbeharrezko dirua bilduz, eta
|
nik
dakita zer ixtorio. Orduan, ainhitz estakuru emanez, bai adina, bai aroa, osagarria edo nahi dukana, aitortzen duk bakarrik ez dukala gogoan ordu hetan errana, bainan, beharrik, kuadernoan idatzia huela errantzun xuxen eta ezin ukatuzkoa.
|
|
|
— Orduan, hiri duk hemendik aintzina
|
nik
prestatutako lanaren segitzea, ados bahiz bederen. Eta espero diat iraunen daukala, hiri ere.
|
|
|
... eta, ez aipa gehiago zuri ta belzez ilestatuak diren xakur aihartu txar horiek, arrotzak gainerat leku hotzetarik baiderabila, ardietaz
|
ni
bezala (ez, ez arras ni bezala ez!) arduratzen baitira, beti nagusiaren zangopetan, hunek aintzin berek aintzin, hunek gibel berek gibel, buztana beheiti, dirudi herrestan ibiltzen direla, alde guzitarat so, ez jakin zer eta nola egin, xanpaka ez baitute ikasi ere, iledun izakiak iziturik atxikiz hain dira faltsuak, ixilak, zitalak, ustelak, aurpegi biko eta xanpa zuri, beren bi hankadun jabeari ...
|
|
|
... eta, ez aipa gehiago zuri ta belzez ilestatuak diren xakur aihartu txar horiek, arrotzak gainerat leku hotzetarik baiderabila, ardietaz ni bezala (ez, ez arras
|
ni
bezala ez!) arduratzen baitira, beti nagusiaren zangopetan, hunek aintzin berek aintzin, hunek gibel berek gibel, buztana beheiti, dirudi herrestan ibiltzen direla, alde guzitarat so, ez jakin zer eta nola egin, xanpaka ez baitute ikasi ere, iledun izakiak iziturik atxikiz hain dira faltsuak, ixilak, zitalak, ustelak, aurpegi biko eta xanpa zuri, beren bi hankadun jabeari kausitzeko... hobeko bai...
|
|
|
Ez, ez naiz kasta horietako zakur arraza trixte bat,
|
ni
. Artzai xakur erne eta alai bat bakarrik, ile kuskulatu labur eta harro batez jauntzirik, begiak xorrotx, beharriak erne, ez deus batentzat gorputz guzia daldaran.
|
|
|
Artzai xakur erne eta alai bat bakarrik, ile kuskulatu labur eta harro batez jauntzirik, begiak xorrotx, beharriak erne, ez deus batentzat gorputz guzia daldaran. Haatik, aitortu behar dut,
|
ni
ere besteak bezala, bi hankadunen zerbitzuko naizela, bainan ez nola nahika, nortasun bitxikoa naizenez, duintasunez beterik, ez baitut beti manatua egiten ostiko zonbaiten hixtuak ez naukalakotz beldurtzen, partikulazki nagusiak adardun edo apodun izakien bila manatzen nauelarik eta nik, horiek ezin soportatuz, uzten baititut nahi dutena egitera.
|
|
|
Artzai xakur erne eta alai bat bakarrik, ile kuskulatu labur eta harro batez jauntzirik, begiak xorrotx, beharriak erne, ez deus batentzat gorputz guzia daldaran. Haatik, aitortu behar dut, ni ere besteak bezala, bi hankadunen zerbitzuko naizela, bainan ez nola nahika, nortasun bitxikoa naizenez, duintasunez beterik, ez baitut beti manatua egiten ostiko zonbaiten hixtuak ez naukalakotz beldurtzen, partikulazki nagusiak adardun edo apodun izakien bila manatzen nauelarik eta
|
nik
, horiek ezin soportatuz, uzten baititut nahi dutena egitera.
|
|
|
Hola segur izaten ahal haiz ez haizela tronpatuko eta ez nehori kalterik egingo. Bestalde,
|
nik
tratua egin eta, afera egiten bada segurrik, hik duk egon zaldiaren zai merkatuko plazan, nik azken xehetasunak finkatuko ditudalarik ostatuan, ados — bai, bai, bainan nola... — xo!
|
|
|
Hola segur izaten ahal haiz ez haizela tronpatuko eta ez nehori kalterik egingo. Bestalde, nik tratua egin eta, afera egiten bada segurrik, hik duk egon zaldiaren zai merkatuko plazan,
|
nik
azken xehetasunak finkatuko ditudalarik ostatuan, ados — bai, bai, bainan nola... — xo!
|
|
|
...ia uzten zuela bere karrosarekin merkatuaren erdian zegoen platana erraldoi baten azpian eta giderrak enborrari estekiz — zaudezte hor biak, itzalean izanen zirezte sarri — eta, bere karrosan zuen zaku gotor eta beltzaran bat platanako abar bateri lotuta dilingo, laster joan zen kurri, kabala hau kunki, beste huni so, jende ainhitz agurtuz, irriz batzutan, erdi kexu bezala bestetan, eta,
|
ni
, harritua, ahoa xabal xabala, ez jakin norat ez nori so egin, erdi burxoratua hainbeste azantz eta oihu entzuten baitzen plaza guzian, han egon nintzen tente potente, aitaren makila eskuan, hain ohorezko lana manatu baizautan. Goiza joan zautan kasik ohartu gabean jendez mukurru zen plaza hartan, eta ordukotz begiak klikaka hasiak nituen akidura eta lo eskasa gatik, azkenean jarri bainintzen karrosaren alkian, handik bederen goradanik ikusten nintuela merkatuko harat hunatak, emazte, gizon, kabala, erhauts eta kearen artean, aments batean bezala.
|
|
|
...igitzen eta goiti joaiten ikusi nuelarik — jes, zer mirakuilu da hau — eta lasterka abiatzekotan nintzen aita abisatu beharrez norbaitek zakua ebasten ziola, orhoitu nintzalarik berak errana, ixilik egoiteko edozer gertaturik ere, eta zozo baten gisa, begiak borobil zapartaturik, lotsati eta ez hainbat adore, gure zakua arbolaren hostotzan desagertu zen, bizi bizia, nehork ikusi gabean,
|
salbu
nik, bainan sekretu baten jabe nintzan eta ez nuen nihon ez nehori deus erraiten ahal. Eta, orduan galdezka nindagon nihauri, zer da ixtorio hau, ez jakin nun zer begira, hostotza sasitu hartan ez baitzen deus antzemaiten, zer erranen nion aitari ikusiko zuelarik bere zakuaren falta, noiz ere — bena, bena, zer da berriz hori?
|
|
|
Hauxe zen ixtorioa! Hainbeste denbora gutiz hainbeste gauza bitxi gertatzen zen ene begien bixtan eta lotsadura edo harridurak harturik, deus ezin erran ez egin, nigarrak kasik begietan nintuen, ahalge, beldur, zerbaitetan huts egiten nuela eta
|
nik
dakita zer sendimendu nahasten baitzauzkitan barnean, abantxu dolutua zertarako debru merkaturat jin nintzan, daldaran zaldiari lotu nintzan, hura bederen ez zautala berekin emanen — nor debru da gizon zikin eta itsusi hori, zer behar du gure karrosan sarturik... — enbeiak tiraka aihertzen ninduen ostaturat aitaren ikusteko lehiarekin, bederen zerbaitetaz ohartaraziko nuela — eta sekulan zaldia ere ereman baleza!
|
|
|
Habil, ene gizon ttipi... — eta hala egin nuen, kasik ohartu gabe ene alki lekuan beste norbaitek, anartean, bere gibelaldia pausatu zuela, bainan ordukotz loak abantxu eramana ninduen eta karrosa ttuku ttuku kurrituz zoala zaldiaren trostaren heinean,
|
ni
erdi atzarririk, beharriak erne ezin atxikiz, etxerateko bide bera egin ginuen, arrabots berak entzun nintuen, zaldia gelditu ere goizean bezala —... du marche... — et, lui, qui?...
|
|
|
Gero, orhoitzen naizen gauza bakarra zen, merkatutik etxerat eta atzartu nintzen artean, biharamun goiz artino lo egin nuela, amak ohean ezarria baininduen nihaurek ibiltzeko gai ez nintzanez. Jeiki nintzelarik gauza guziak beren lekuan kausitu nintuen, aita, ama eta
|
ni
ginauden bakarrik etxean, zaldia behortegian zen eta gainerat, aitaren zaku beltz famatu hura dilingo zagon usatuzko lekuan, sukaldeko borta sahetsean den lotgailuan emana. Eta kasik segur izan naiz, geroztik eta oraiko denbora guzian, aments bat egin nuela merkatu ixtorio horrekin, ez aitak, ez amak ez zuelakotz gehiago ateraldi horren berri eman, nun ez zen — sobera ttipia hintzen zerbaitetaz orhoitzeko — eta nakielakotz bat edo bestea aski tematuak zirela egiaren gordetzeko beharrean, baita zerbaiten gezur batez beztitzeko bortxatuak baziren, ez nuen gehiagoko kasurik eman orduko ibilera heier.
|
|
|
Ene burrasoek, etxea zaharxka zelata, behar bezala bizitzeko ez egokitua eta beste estakururekin, lanak abiatu zituzten berrikuntza zerbaiteri buruz. Zokoko kanbarako murrua desegin ginuelarik,
|
nik
bainuen pikotxa eskuan, harri mokor bat kolpe batez dautzarazi nuen ustegabean eta zilo batean agertu zen pistola erdoildu zahar bat, segur bere lekuan ez zegoena, gure etxean nehork ez baitzuen holako tresnarik ibiltzen, ez ihizin ez bestela. Zer harridura, enetzat hasteko, zeren eta aitak, deus izan ez balitz bezala segitu zuen, pistola eskuan hartuz zabortegirat botatu nahiz, zirtzilkeri bat bailitzan, bainan, nik, txistez, besoa hartu nion — ez, zertako bota?
|
|
|
Zokoko kanbarako murrua desegin ginuelarik, nik bainuen pikotxa eskuan, harri mokor bat kolpe batez dautzarazi nuen ustegabean eta zilo batean agertu zen pistola erdoildu zahar bat, segur bere lekuan ez zegoena, gure etxean nehork ez baitzuen holako tresnarik ibiltzen, ez ihizin ez bestela. Zer harridura, enetzat hasteko, zeren eta aitak, deus izan ez balitz bezala segitu zuen, pistola eskuan hartuz zabortegirat botatu nahiz, zirtzilkeri bat bailitzan, bainan,
|
nik
, txistez, besoa hartu nion — ez, zertako bota. Nundik dator, zure ustez, botiga tzar hori?
|
|
|
— Anderea,
|
nitan
fida zaitez, ez zauzu dolutuko. Adindua naiz, zu baino lehen denbora ainhitz pasatu dut eta ikasi ere zuk ez dakizun gauza asko.
|
|
|
Gizona, beraz, da ene lehen nagusia eta horregatik, harekin pasazen ditut eguneko oren gehienak. Hala nahiago dut funtsean, alde batetik, arra baita
|
ni
bezala, botzez sendoagoa, bortitza bada ere batzutan, nahiz badakien eztiki eta amultsuki hitz egiten, bereziki nitaz kontent iduri duelarik. Beste aldetik, usuago kanpoan ibiltzen delakotz, hor baita nik lehen lehenik estimatzen dutan lekua, eremu zabal eta airestatua kurritzen ahal dutalakotz, jasan gabez barneko ke edo kozinako usain kiratsez betetako giroa, eta azkenik, ene lagun iledunak, ardiak, han direlakotz goizetik arats.
|
|
|
Gizona, beraz, da ene lehen nagusia eta horregatik, harekin pasazen ditut eguneko oren gehienak. Hala nahiago dut funtsean, alde batetik, arra baita ni bezala, botzez sendoagoa, bortitza bada ere batzutan, nahiz badakien eztiki eta amultsuki hitz egiten, bereziki
|
nitaz
kontent iduri duelarik. Beste aldetik, usuago kanpoan ibiltzen delakotz, hor baita nik lehen lehenik estimatzen dutan lekua, eremu zabal eta airestatua kurritzen ahal dutalakotz, jasan gabez barneko ke edo kozinako usain kiratsez betetako giroa, eta azkenik, ene lagun iledunak, ardiak, han direlakotz goizetik arats.
|
|
|
Hala nahiago dut funtsean, alde batetik, arra baita ni bezala, botzez sendoagoa, bortitza bada ere batzutan, nahiz badakien eztiki eta amultsuki hitz egiten, bereziki nitaz kontent iduri duelarik. Beste aldetik, usuago kanpoan ibiltzen delakotz, hor baita
|
nik
lehen lehenik estimatzen dutan lekua, eremu zabal eta airestatua kurritzen ahal dutalakotz, jasan gabez barneko ke edo kozinako usain kiratsez betetako giroa, eta azkenik, ene lagun iledunak, ardiak, han direlakotz goizetik arats.
|
|
|
Nahiz ez den beti gaitz hortaz ohartzea, ikusten badut batek edo besteak besoetan ene hartzeko desira duela, segur naiz nunbait zerbait ongi ez dagonik badela. Hola entzuten dut usutan, batek" a, hi ba, zakurra lagun bat hiz, konfidantzazkoa, hi ba..." eta handik berehala besteak nau deitzen" llabri, te, te, haugi haugi
|
enekin
, gu biek elgar ulertzen diauk hobeki..." jakin zazue orduan hobe dutala biekin akort izaitea, bat ez bestea hautatu gabe, zeren eta zerbaitetaz edo nunbait elgarren samur baitira, eta nik, pairatzeko partez, nahiago dut biekin ongi izan, hori ikasi dut ene bizi luzeari esker.
|
|
|
Nahiz ez den beti gaitz hortaz ohartzea, ikusten badut batek edo besteak besoetan ene hartzeko desira duela, segur naiz nunbait zerbait ongi ez dagonik badela. Hola entzuten dut usutan, batek" a, hi ba, zakurra lagun bat hiz, konfidantzazkoa, hi ba..." eta handik berehala besteak nau deitzen" llabri, te, te, haugi haugi enekin, gu biek elgar ulertzen diauk hobeki..." jakin zazue orduan hobe dutala biekin akort izaitea, bat ez bestea hautatu gabe, zeren eta zerbaitetaz edo nunbait elgarren samur baitira, eta
|
nik
, pairatzeko partez, nahiago dut biekin ongi izan, hori ikasi dut ene bizi luzeari esker.
|
|
|
Ez dautazue, irakurle maiteak, eni sinest araziko bi hankadunen ibilera normala denik, ez? Kexu direlarik,
|
ni
perekatu baharrez zoin gehiagoka eta, irus direlarik aldiz, ostikoka, kanporat manatuz! Zer arraio!
|
|
|
Ez,
|
ni
artzai xakur bat naiz, edo maleruski, nintzen, zeren eta azken denbora hauetan, neke zait lehen bezala lasterka kurritzea, ardiek ez dautate gehiago kasurik ere emaiten, adina bildua dut eta lur huntako gauzetaz doi bat baztertzen hasia naiz, ene denbora egina banu bezala. Ardura, bi hankadun arrak ez nau gehiago deitzen ene lanetarat manatzeko, ahalak guttituak dituztala ohartua baita bera ere.
|
|
|
Goiz huntan, ene bi hankadun jabeak, elgar hitzarturik, jin zaizkit ene amentsetarik kentzera" Llabri gaizoa, hi bezalako zakurrik ez diauk sekulan izanen gehiago, bainan hola duk" eta arrak berekin deitu nau arditegira buruz, eta
|
ni
, nekez ibiltzen nizan gatik, ondotik jarraiki ahal bezala, dudan halere zeren eta entzun baitut emea hipaka eta ikusi begien fretatzen ere. Ez dut konprenitzen zer debru pasatzen den etxe huntan, biak ene beharretan direla eta elgarrekin akort...
|
|
|
Ez dut konprenitzen zer debru pasatzen den etxe huntan, biak ene beharretan direla eta elgarrekin akort... Samats erdian gelditu naiz, ipurdia lurrean jarri, ez jakin zer egin, norat joan" Llabri, te, te, haugi
|
enekin
, haugi" eta azkenik, gizonari buruz joan naiz.
|
|
|
Ez ditu ardiak atera, bainan dilingo zen makila beltz bat hartu du, zaku handi bat bizkarretik ereman eta joan gira biak oihanari buruz. Nekez segitzen nizaiola, bi hankaduna aintzinean bazoan, burua apal eta haritzondo baten albora helduta, han plantatu da,
|
niri buruz
itzuli eta orduan dut ikusi, espaldari kontra emaiten zuen makila luze eta beltz harek bi begi zulo bazituela, beltzak heiek ere, eni so zirela azkar, eta handik, su, pindar eta danbadak
|
|
|
— atorra berria burutik behera, zapeta ziratuak esteki gabean, zalapartaka ari bainintzen beztitzen, noiz ere entzun nuen beheretik ozen aitaren botz idorra — heldu haiz, azkenean? — bai, berehala, prest nuzu — eta tarrapatan eskalerrak hirunazka jautsiz sukalderat sartu nintzen, beldurrak hartua
|
ni
gabe joan zadin — goizik jeikitzen bahiz, enekin eremanen haut — ez bainuen holako paradarik huts egingo etxea lurrerat joan balitz ere — segur, aita? — han zagon, xamarra soinean, makila eskuan, irri ezti batez askaltzerat manatzen ninduela — harazkik indarrak, behartuko zauzkik egun — esne eta ogiz betetako gopor bat iresten nuela kasik itotzeko irriskuan — ago emeki, gaizoa, ez gaituk beranduko, ez — ezpain xokoetako azken esne ttorttak beso sahetsarekin xukatuz — ale, bagoaz, orain — ezkaratzetik pasatuz kanporat atera ginen, zaldiz atelatutako karrosa beltzean sartu, biak ondoan jarri eta, ene haurtzaroko amentsik bizienaren osatzera nindoan, Donapaleuko merkaturat joaitea aitarekin.
|
|
|
— atorra berria burutik behera, zapeta ziratuak esteki gabean, zalapartaka ari bainintzen beztitzen, noiz ere entzun nuen beheretik ozen aitaren botz idorra — heldu haiz, azkenean? — bai, berehala, prest nuzu — eta tarrapatan eskalerrak hirunazka jautsiz sukalderat sartu nintzen, beldurrak hartua ni gabe joan zadin — goizik jeikitzen bahiz,
|
enekin
eremanen haut — ez bainuen holako paradarik huts egingo etxea lurrerat joan balitz ere — segur, aita? — han zagon, xamarra soinean, makila eskuan, irri ezti batez askaltzerat manatzen ninduela — harazkik indarrak, behartuko zauzkik egun — esne eta ogiz betetako gopor bat iresten nuela kasik itotzeko irriskuan — ago emeki, gaizoa, ez gaituk beranduko, ez — ezpain xokoetako azken esne ttorttak beso sahetsarekin xukatuz — ale, bagoaz, orain — ezkaratzetik pasatuz kanporat atera ginen, zaldiz atelatutako karrosa beltzean sartu, biak ondoan jarri eta, ene haurtzaroko amentsik bizienaren osatzera nindoan, Donapaleuko merkaturat joaitea aitarekin.
|
|
|
Bezperan, aitak erran zautalarik merkaturat zoala — mutil berri baten bilatzeko menturan — eta hartarako laguntza zerbait behar zuela, seko erran nion, doi bat espanturekin —
|
ni
, ba, jinen nauzu laguntzeko — eta irri erdi trufa batean errantzun zuen
|
|
|
— ba, berdin, hik edo beste batek, berdin balio dik. Orduan, bakarrik izan banintz, zerurat heltzeko punpea egingo nuken hain nintzen irus, harro eta
|
nik
dakita zer oraino, ene asebetea ezin gordez nun, zakurrari berari kondatu nion segidan — aitak nitan konfidantza handia dik, uste duka — amak bere aldetik dudak ezarri bazituen ere — uste duk zuhur dela Eñauten eremaitea? — baietz, ba emaztea, enekin izanen dun — eta hortan finkatu zen, ene atsegin handian, beren deliberoa.
|
|
|
— ba, berdin, hik edo beste batek, berdin balio dik. Orduan, bakarrik izan banintz, zerurat heltzeko punpea egingo nuken hain nintzen irus, harro eta nik dakita zer oraino, ene asebetea ezin gordez nun, zakurrari berari kondatu nion segidan — aitak
|
nitan
konfidantza handia dik, uste duka — amak bere aldetik dudak ezarri bazituen ere — uste duk zuhur dela Eñauten eremaitea? — baietz, ba emaztea, enekin izanen dun — eta hortan finkatu zen, ene atsegin handian, beren deliberoa.
|
|
|
Orduan, bakarrik izan banintz, zerurat heltzeko punpea egingo nuken hain nintzen irus, harro eta nik dakita zer oraino, ene asebetea ezin gordez nun, zakurrari berari kondatu nion segidan — aitak nitan konfidantza handia dik, uste duka — amak bere aldetik dudak ezarri bazituen ere — uste duk zuhur dela Eñauten eremaitea? — baietz, ba emaztea,
|
enekin
izanen dun — eta hortan finkatu zen, ene atsegin handian, beren deliberoa. Eta, gero, goizeko argi xirrintak agertzeari eta hiritik hurbiltzeari sukar beroenean nintzen aita hasi zaitalarik" kontseilu" emaiten — hemendik goiti ez haiz gehiago haur bat, ene laguntzale bezala nahi baduk onhartua izan, jakin behar duk, lehen lehenik, ulertzen ez den aferetan ixiltzea dela hoberena.
|
|
|
" Gurasoak ez omen dira hautatzen, familia den bezala hartzen da", nork deabru zuen hori kantatzen? Eta bai, familia heldu den bezala onartu behar da, ados naiz, bakarrik eneak ez nau
|
ni
onartu. Oroitzen naiz nola ama jadanik ari zidan" gazteegi nindian ama izateko, Ion, ez duk hire falta, baina hamazazpi urte nintian bakarrik sortu hintzelarik" eta nik ene esku ttipia luzatzen nioian eskolara laguntzen ninduelarik, eta burua altxaturik galdegiten" Errazu ama, orain, ama izateko adina jina zaizu, ez?"," bai, laztana, orain bai", erraiten zidan, baina ez dut uste sekulan sinetsi dutan, non beti egiten nion galdera bera.
|
|
|
Enetzat, iledunak bakarrik dira gobernatzeko izaki hoberenak. Ardiak deitu izaki horiek,
|
ni
nizan etxaldean kasik une eta gune guzia betetzen dute, baita mendian ere funtsean, hazkuntza mailako izaki iledun hoberenak baitira. Hoberenak baita zozoenak ere, bururik ez zentzurik ez dutelakotz, idurita adarren artean duten muina ez zeiotela garatu aspaldiko denboraz geroztik, eta gisa hortan heietarik nahi dutana egiten baitut, erran nahi baita, nagusiak manatzen duena, orduan baita kontent gure gizona.
|
|
|
Hoberenak baita zozoenak ere, bururik ez zentzurik ez dutelakotz, idurita adarren artean duten muina ez zeiotela garatu aspaldiko denboraz geroztik, eta gisa hortan heietarik nahi dutana egiten baitut, erran nahi baita, nagusiak manatzen duena, orduan baita kontent gure gizona. Halere, hori ezagutu dutalakotz auzoko eremuetan, badakit ardiek ere,
|
nik
bezala, xakur zuri beltzak hastiatzen dituztela. Nola gure nagusiak ere gainerat, arraza berekoa girenez nago...
|
|
|
Auziko txostena irakurtuz, ohartzen gira Olatek berak xehetasun gutti eman zuela, dudarik gabe beldurrez horregatik irriskuak hartzen zituela, bainan aitortu zuen, egia edo ez," ez nuen nahi
|
nik
hortaratu, Maddik nau enganatu", eta" zertako ez duzu errefusatu" galdegin ziolarik jujeak," ez nakien zertan nintzen eta nun nintzen.." errantzun omen zuen. Bainan, beherago, eiherazainaren lekukotasuna agertzen da berriz eta harek dio" Olatek du Maddi enganatu, hori ez bazuen egiten, berak ere etxe hartarik kanpoa zuken, eta norat joanen zen?".
|
|
|
Urtarilaren hastapenean iduriz, mila zortzi ehun eta hogoita bederatzian, deliberoa hartu zuten zerbaiten gisaz Lastagaren desgertaraztea. Modu bat edo gehiago zalantzan ezarri zutenez ez dakigu, bakarrik eiherazainak zionez" ainhitz lekutan ikusten ziren Maddi eta Olate, ixilka, ikerka, hau ikus hura hunki, hunat so egin, harat behatuz, nabari zen ez zakiteka oraino..."" zer?" erran zuen jujeak, eta"
|
nik
ez dakit, ez nintzan heiekin" eta" nolaz dakizu beraz zertan ari ziren?", eta paperrean ez da deus gehiago idatzirik. Beste auzo batzuen ganik jakiten da ere" usutan kalapitak ezagun ziren azkar, baita ere oihu, sakre eta beste", eta inkestak agertuko duen bezala, bi gizonak papotik loturik ere egon omen ziren egun batean, oihesturik, batak bestea kriminel izenaz akusatzen zuela.
|
|
|
" Kamila maitea, Zure azken gutunean galdatzen zinautan Joan de Garona zure arbasoaren genealogia zeharkatuz xehetasun zonbaiten eskasean zinela, bereziki mila zortzi ehun eta hogoita hamarrean ezkondu baitzen Maria De Corovilla deitutako batekin," ultrapuertos" etik zetorren neska gazte bat, umezurtza berak zionaz, eta negozio bat muntatu zutela Baigorriko eskualdean. Beraz, otoizten ninduzun, zuhaurek ezin eginata, zerbait jakiten ahal nuen,
|
nik
, emazte misteriotsu hortaz.
|
|
|
Mahaitik ateratzen ginen bezain laster, gure lekua ez baitzen gehienen artean izatea, gure azken bekatuak kondatzen zizkion amari, pentsatu gabe kofesioko sekretuaren haustea zitakela hori, begia bizi, kontzientzia garbi, kafe kikerra eskuan, buhaka beroxe zuelakotz. Bortitza zen berenaz, ene anaiak berrettergoko eginkizunetarik baztertu zituen baizik eta ur benedikatu untzian pixa egin zutela eta, beste aldi batez, ene amari kontseilatu zuen Gaxine ttipiarekin nituen harremanak utzaraztea zeren eta hau familia desegin batetarik heldu baitzen,
|
niretzat
lotura horrek ondorio txarrak izanen zituelata.
|
|
|
Ikusi zuen, estimatu eta, azkenean, gogoan hartu. Ene arrebak, bere sekretuzko karnetean kontsiñatzen zuen bezala eta,
|
nik
jakinez nun gordetzen zuen irakurtzen bainuen ixilka, gertaera ontzat hartu zuen bainan ez zuen gehiagoko komentariorik egin. Aitortu behar dut, ene zortzi urterekin, miresturik nengoela holako" amodio" ixtoriaren jakinean izateaz:
|
|
|
Orduan nuen jakin ene amaren iritzia, eta ez zen segur aldekoa," apeza izanik ere, sotana azpian besteak bezala dun!". Xantianak ez zuen gehiagoko kasurik eman erran horreri buruz, bainan,
|
ni
harrituta nengon: " besteak bezalakoak dira apezak, gizonak beraz!
|
|
|
Famili hartako jabek eskutan zuten kostako" villa" ederrenetarik bat, itsasoa alde batetik, mendia bestetik, bide zarratatsuetarik urrun, nihunezko arbola, lore eta edergailuz inguratua, parabisu ttipi baten antzako leku hartan. Gainera, oraiko josta eta aisaldi errextasunak oro plantatuak zituzten beren zazpi haurren (lau mutiko gazte eta hiru nexka) gero irus eta goxo baten menturan atxikitzeko etxetik sobera urrun joan gabe, hala nola, pizina, tenisa, barneko kirol eta
|
nik
dakita zer oraino, zerbait baizitaken horien guzien erabiltzea.
|
|
|
Horrela, ene anai bat esku batean eta
|
ni
bestean, ongi inguraturik, gure ama presentatu zen igande aratsalde batez, gazteluko portale erraldoiaren aintzinean, ezkila joz herabeki bainan azkar eta harri xintxolaz emukatutako bidexka segituz," villa" eder haren ate aurrean plantatu beha. Bat batean, ikusi ginuen, Xantiana, etxetik ateratzen tarrapatan, xuriz bezti, buru gainean lorez apaindutako xapela bat soinean, irriz karkailaka bizpahiru mutiko gaztek jarraitzen zutela, heiek ere farrez, dauztika pittika batzuen antza.
|
|
|
".
|
Nik
aldiz, xoraturik, ikusten nuen emazte eder eta galant bat, tenizeko raketa eskuan, ezpainak gorri gorriak, irus eta airos zegon andere pollit bat, haur kondairetan agertzen den hoietarik. " Presan naiz, ama.
|
|
|
Gaua etorri zenean, ohe estalgien zoko zokoan gorde nintzan eta ikusten nuen Xantiana bizi zegoen mila ta gau batetako palazio hura, ene arrebak Elhurxuriren itxura zuela, kirol zapetak soinean eta gona motxarekin bai, bainan, printzesa baten antzarekin, mundu guzia eramanez mago ziriaren puntan. Eta
|
ni
, ttipia nintzenez, haren zazpi ñañoetarik bat nintzen...
|
|
|
gure Jaunaren biden zabaltzeko eta haren Hitzak trabarik ez dezan jasan zuganat heltzeko, bada Dohain Berezia deitzen den gauza bat. Hau da
|
nik
emanen dauzutan kontseilu bat, sekretuzkoa baina eraginkorra izan ditekena, nihaurek frogatu baitut zure adin bertsuan nintzelata. Meza hasi aintzin, Jainkoak barka dezadala, edan itzatzu bi ttortta vodka basotarat urekin, eta ikusiko duzu nola aisezia eta ausartziak etorriko zauzkitzun.
|
|
|
15 Erhia luzaturik erakutsi duzun aldare gibeleko" arropa gorriz jauntzitako kabroi zahar hura",
|
ni
nintzen.
|
|
|
— Ez zakiat,
|
nik
. Hala erran die.
|
|
|
— Ez nau
|
ni
jakintsu hi bezala... eta beraz, diok kamelu bat bazuela etxean. Hemen gure eskualdean?
|
|
|
— Ez zakiat
|
nik
.
|
|
|
— Ez zakiat,
|
nik
, hala irakurtu diat...
|
|
|
— Segur ez, baina gisa hartako izen bat zian, edo... kamelua... kameleoia... edo
|
nik
dakita zer!
|
|
|
— Aise sinesten diat!
|
Nik
hasteko kameleoi bat banu baratzean nehori ez nezakek aipa ere... nitaz irri egin dezaten beldurrean... kuskandela bat, bai, hori non nahi bizi daitekeena duk, baina... kar, kar, kar... kamelu edo kameleoi bat... Ostaler! Beste biga otoi!
|
|
|
— Aise sinesten diat! Nik hasteko kameleoi bat banu baratzean nehori ez nezakek aipa ere...
|
nitaz
irri egin dezaten beldurrean... kuskandela bat, bai, hori non nahi bizi daitekeena duk, baina... kar, kar, kar... kamelu edo kameleoi bat... Ostaler! Beste biga otoi!
|
|
|
— Izaten ahal duk, ez diat
|
nik
pentsatua!
|
|
|
—
|
Nitaz
trufatzen ari haiz hor!
|
|
|
— Kamelia ez duk abere bat,
|
nik
uste! Ba ahal dakik zertaz mintzo hizan?
|
|
|
— Ez zakiat, beharbada saltzeko edo trafiko zerbaitetan erabiltzeko landatua zuela, edo
|
nik
dakita zer...
|
|
|
— Gainera, honek ez du tutik ulertu, kamelu, kameleoi, kamelia eta kamamila, besterik ez du ahoan eta
|
nik
ez jakin zer den iragartzeko!
|
|
|
Bai, ongi entzun duzue, futitzen naiz, enetzat aita edo ez, berdin da, hain da
|
nitaz
guti artatu. Ene amak utzi zuelarik beste batekin joateko, bere gurasoen etxean ezarri ninduen ez zela bera nitaz okupatzeko gai, zionaz, eta amatxi aitatxik ez nautelarik atxiki nahi izan, pentsioan sakatu.
|
|
|
Bai, ongi entzun duzue, futitzen naiz, enetzat aita edo ez, berdin da, hain da nitaz guti artatu. Ene amak utzi zuelarik beste batekin joateko, bere gurasoen etxean ezarri ninduen ez zela bera
|
nitaz
okupatzeko gai, zionaz, eta amatxi aitatxik ez nautelarik atxiki nahi izan, pentsioan sakatu. Orduan egun batez, lekuak hustu ditut eta egun arte ez naute harrapatu.
|
|
|
Baina,... Ion bere semearen partez... hori ez, ezin sinetsia dut. Baina, Ion
|
ni
naiz! Kaka zaharra!
|
|
|
Kaka zaharra! Ez dut galdegin kazetan agertzea,
|
nik
! Leher eta zapartin!
|
|
|
Eta bai, familia heldu den bezala onartu behar da, ados naiz, bakarrik eneak ez nau ni onartu. Oroitzen naiz nola ama jadanik ari zidan" gazteegi nindian ama izateko, Ion, ez duk hire falta, baina hamazazpi urte nintian bakarrik sortu hintzelarik" eta
|
nik
ene esku ttipia luzatzen nioian eskolara laguntzen ninduelarik, eta burua altxaturik galdegiten" Errazu ama, orain, ama izateko adina jina zaizu, ez?"," bai, laztana, orain bai", erraiten zidan, baina ez dut uste sekulan sinetsi dutan, non beti egiten nion galdera bera.
|
|
|
Eta bai, familia heldu den bezala onartu behar da, ados naiz, bakarrik eneak ez nau ni onartu. Oroitzen naiz nola ama jadanik ari zidan" gazteegi nindian ama izateko, Ion, ez duk hire falta, baina hamazazpi urte nintian bakarrik sortu hintzelarik" eta nik
|
ene esku
ttipia luzatzen nioian eskolara laguntzen ninduelarik, eta burua altxaturik galdegiten" Errazu ama, orain, ama izateko adina jina zaizu, ez?"," bai, laztana, orain bai", erraiten zidan, baina ez dut uste sekulan sinetsi dutan, non beti egiten nion galdera bera.
|
|
|
Gaitzeko ero krisia lotu zitzaion, denak hautsiz sukaldean, oihuka bazter guzitan, azkenik mozkorra arraildua piltzar baten gisan lurrean zihoan herrestan.
|
Ni
, eskailer azpiko gordailuan sartu nintzen bixkotxa paketa bat eta iranja jusa pinta bat eskuetan, eta han egon nintzen bi egun osorik. Sei urte nituen.
|
|
|
Ondotik ibili izan zirenagatik, jendarmek erran ziguten bere eskubidea zuela, eta heiek norbaiten xerkatzez behartuak baziren, ez zutela preso eramaten ahal holako arrazoi batengatik. Bakarrik, egoitza abandonatzeagatik ene zaintzeko eskubidea galduko zuela, baina,
|
nik
banekien, nitaz batere arduratu gabe joan zena, ez zela ez berriz ene xerka jiteko xedeetan!
|
|
|
Ondotik ibili izan zirenagatik, jendarmek erran ziguten bere eskubidea zuela, eta heiek norbaiten xerkatzez behartuak baziren, ez zutela preso eramaten ahal holako arrazoi batengatik. Bakarrik, egoitza abandonatzeagatik ene zaintzeko eskubidea galduko zuela, baina, nik banekien,
|
nitaz
batere arduratu gabe joan zena, ez zela ez berriz ene xerka jiteko xedeetan!
|
|
|
" dudak balin badituzu, ADN aren medioz jakiten ahal da, Irrizar jauna. Halere, hezkuntza eta hazkuntzaren eginbideak zureak dira..." eta ondorioz, pagatu behar izan zuen eta
|
ni
, bere aitamen etxean ezarri ninduen.
|
|
|
Etxeko gauza ttipiekin lapurtze ikasketak egin nituen eta inguruko haur lagunekin gaizkintza ezpezializazioa. Emeki emeki, eskolako bidea ahantzi ere arbasoen ez jakinean, eta han ibiltzen nintzen bakarretan, sekulako zozokeriak ene gain ziren, errientak ez baitzuen bururik ematen ahal ere, bereziki etxean ebatsi supizteko batzuekin
|
ene aurreko
mutiko pixtolet baten dabantalari su eman nioenan, baizik eta ene ama laidoztatu zuelako. Hori izan zen eltzea gainditu zuen ttorta, eskolako aitzindariak ene aitatxi amatxi galdekatu zituen" ez da posible, ez du hola segitzen ahal, ez hemen hasteko" eta ene arbasoek segidan, hain ziren despitatuak, ene balentriak kontatu ene aitari:
|
|
|
Eta orain, ez dakit zer egin, puta zaharra! Ene aita dela hil hori, ez dut burutik ateratzen ahal, alta ez diot zorrik,
|
nitaz
hainbeste axola guti izan duen batentzat ez dut gorrotorik baizik izaten ahal. Lagunari kazeta itzuli nion, eskaera bat eginez haatik:
|
|
|
Eta ene ama, ehorzketetan izanen zen ote? Ez luke besterik behar, bera han izan zedin eta
|
ni
ere! Hasteko, bera ez da gomitatua izan ni bezala, eta han izateaz abisa baledi, bekoz beko bi hitzez galdezka nezake zertaz eta nolaz ni gabe lekuak hustu zituen Baina, ez, ez da han izango ez, arrazoi pilik ere ez du horretarako, nondik jakinik hasteko, edota ni bezala, kazeta irakurriz?
|
|
|
Ez luke besterik behar, bera han izan zedin eta ni ere! Hasteko, bera ez da gomitatua izan
|
ni
bezala, eta han izateaz abisa baledi, bekoz beko bi hitzez galdezka nezake zertaz eta nolaz ni gabe lekuak hustu zituen Baina, ez, ez da han izango ez, arrazoi pilik ere ez du horretarako, nondik jakinik hasteko, edota ni bezala, kazeta irakurriz. Eta, han balitz, ez nezake ezagut ere, hainbeste denboraren buruan.
|
|
|
Ez luke besterik behar, bera han izan zedin eta ni ere! Hasteko, bera ez da gomitatua izan ni bezala, eta han izateaz abisa baledi, bekoz beko bi hitzez galdezka nezake zertaz eta nolaz
|
ni
gabe lekuak hustu zituen Baina, ez, ez da han izango ez, arrazoi pilik ere ez du horretarako, nondik jakinik hasteko, edota ni bezala, kazeta irakurriz. Eta, han balitz, ez nezake ezagut ere, hainbeste denboraren buruan.
|
|
|
Ez luke besterik behar, bera han izan zedin eta ni ere! Hasteko, bera ez da gomitatua izan ni bezala, eta han izateaz abisa baledi, bekoz beko bi hitzez galdezka nezake zertaz eta nolaz ni gabe lekuak hustu zituen Baina, ez, ez da han izango ez, arrazoi pilik ere ez du horretarako, nondik jakinik hasteko, edota
|
ni
bezala, kazeta irakurriz. Eta, han balitz, ez nezake ezagut ere, hainbeste denboraren buruan.
|
|
|
Bere aurpegia ez dut hain garbi ikusten, lainotsu baizik. Edozein gisaz, ez dakit zertako horrela mintzo naizen, futitzen naiz azkenean, lehenago nuen haren beharra, orain hobe dut ahanztea eta hark ere
|
ni
.
|
|
|
Eta bestea aldiz, ez bada nehoiz ez nihoate joan, ez du sekulan jakin
|
enekin
zer eta nola egin. Haurra delarik, aita batengandik espero dugu gure eskolako bizian interes hartzea, adiskideek eman kanikak miratzea, xokolet puska bat askaritzat ematea, kartabla pisuegi bada garraiatzen laguntzea, xoriek habian dituzten umeen erakustea, eta abar.
|
|
|
Zer, puta! Ion ez nintzan"
|
ni
"! Ion delakoa beste bat zen!
|
|
|
—... bai, surik gabe gurea egina duk... sua eta aterpea... biak beharrezkoak dituk... arrokaren azpian den lekua, iluna baina segura, nehor ez baita harat hurbiltzen, bakarrik
|
ni
eta ni bezalakoak, guk baitakigu norat eta zertarat joan, lurpeetarat... eta lurpeetarat joateko sua behar diagu... badakik beraz suak zer balio duen...
|
|
|
—... bai, surik gabe gurea egina duk... sua eta aterpea... biak beharrezkoak dituk... arrokaren azpian den lekua, iluna baina segura, nehor ez baita harat hurbiltzen, bakarrik ni eta
|
ni
bezalakoak, guk baitakigu norat eta zertarat joan, lurpeetarat... eta lurpeetarat joateko sua behar diagu... badakik beraz suak zer balio duen...
|
|
|
—... lagunduko hait
|
nik
ere...
|
|
|
—... eta hik egiten ditunan guziak egin ditinat
|
nik
–
|
|
|
—... bai, guziak eta gehiago ere.
|
Ni
, sendagile nauk bakarrik, suaren zaindari, eskarien igorle, orma tintari. Ttipi ttipitik ikasi nian nehor bezain hobeki itxuren marrazten eta margotzen, koilarre egiten otso edo hartz letaginak zulatuz eta bat bestearen ondotik kordatuz, harkaitzen zizelkatzen, eta gure izpirituen deitzeko edota laudatzeko pizti ikurrak ormetan emokatzen, hor izan ditzagun gero lagun, babes edo sokorri...
|
|
|
—... badakik, errana deiat jadanik. ...te, basa idi batek adarkatu zuela eta, behereko arpean datza lurrez eta harkaitzez estalirik, bere senideen ondorat joana behar bada... ene ar kide maitea... haren eskasa sentitzen diat barne barnean... lepoan dudan koilarrea, katamotzaren hortz luze eta haginekin egin zidan berak, bai berak hil katamotzarekin, enetzat bakarrik, beste anitz eme zelarik gure tribuan.. ni nindian hautatu eme kide...
|
ni
bakarrik...
|
|
|
—... begozte, urrun dituk oraino. ...ezurrarekin egina duk, hautatua, leundua, zulatua eta ufatuz soinu bereziak ateratzen ikasi diat... xarmagarriko soinuak... hegaztien pareko histuak... beraz, honekin egiten ditiat ene eskariak, baina ere uros naizelarik Abaren oroitzapena jautsarazten diat suaren eta kearen eraginez, harpe zuloetan enetzat agertzen balitz bezala, histu soinu batez jauzten laguntzen diat, haren berotasunak hartzen
|
nik
, nik harena hartzen diat...
|
|
|
... ene ar kide maiteari hitzeman lanaren egitera noak, ikatzezko ziriak eskuan, atzo arratsean aterpe zuloko suaren ondoan mintzatu zaitak erranez, habil orain hire bidean, enea egina dun, har ezatzin umeak, eme lagunak eta zoazte beste tribu baten bila, beste sokorri baten eske, beste babes baten ondotik, basa idia
|
ni
baino azkarrago zunan, bere adakerak jo nin zabalean...
|
|
|
... eta eskuan ditudanak botatzen ditiat, ikatz ziria, errauts gorri kutxa, lastargia eta guziak, azken begirada bat eraman orma marraztuari, gorriz ikurtzen baitu orain ene senide arraren azken borroka, basa idi piztiaren adarren puntan zendu baita,
|
ni
bakarrik utziz, ene umeak hazteko, ene eme lagunak babesik gabe, eta orain norat joan... elurra zuri zuria erortzen duk atertu gabe...
|
|
|
... ene ar kidea kontent izan hadi, hirekin iragan une onak gogoan ditiat, ez ninduan jotzen, ez mespretxatzen, abere larru beroaren azpian hartzen ninduan, goxo goxoa, eta
|
nik
gogoa nian airean, ikusiz koba zuloa, arpea, esku zabalak, esku nabak, xirula, ormetako tintak, larru gorriak...esku gorriak... hire besoak...
|