|
2000
|
|
|
Harentzat bertsoa ez beste konturik ez zen. Eta
|
nik
hura sumatzen nuen behiak jeiztera joandakoan, oso txikia nintzela. Ezaguera etorri orduko haren bertso ikasiak eta bertsolarien istorioak banekizkiela gogoratzen dut.
|
|
|
Duela 40 bat urte, gutxienez, Uztapidek Olabarrira joateko deitu zidan. Horrelaxe, Bixente lagunak bazuen «Hilario» esaten zion motor bat, ez dakit Vespa edo zer zen hura, eta
|
ni
harekin joan nintzen Beasaingo geltokira motorrean, eta handik gora Bixentek jaso gintuen Uztapide eta biok, banaka banaka. Bixentek kristoren mesedea egin zigun, egingo ez zigun ba?
|
|
|
Horregatikezin izan ninduen sekula besoetan hartu. Eta
|
nik
haren lau hankak heredatu ditut, eta ez dut inoiz jakin neure haurrak besoetan hartzen?.
|
|
|
Eta, atea hersten zuela, osaba eta biok geratu ginen. Eta
|
nik
hura besarkatu eta nigarrez hasi nintzen. Osabak esku batean zuzia zeraman, eta, bertzeaz besotik atxikitzen ninduela, baita ahoa belarrirat hurbiltzen ere, isilka misilka erran zidan:
|
|
|
Gainerat, komunitate tipi bat zen Urbiain, eta han gauzak errazago joan zitezkeen, zuhaurk ere erraiten zenuen bezala, Jainkoaren laguntzarekin. Eta, inguruetako gaixo eta erien begiratzeko, ospitale bat ere eraiki genezakeen komarka hartan, nola egin baitzuen Azpilkuetako Martinek bere herrian... baina, hark ez bezala, bizirik nengoela egin behar nuen
|
nik
hura, zeren jauregi aberats bateko seme eta gizonezko bakarra bainintzen, aita anaiak hil ondoren, eta baliabide guztiak izan nitzakeen, neure xedearen betetzeko, Jainkoaren laguntzarekin. Eta, entseiu hartan neure arartekotasunaz baliatzen nintzela, osaba Joanikot eta ama elkarrenganat biltzea erdietsiko nuen, eta haien eragina erabiliko nuen herriko jende guztien batzeko eta zoriontsu izaiteko, Jainkoaren laguntzarekin...
|
|
|
Ordea, guztiz sinesten dut orain, zeren eta tigre haren begietan ikusi bainituen Satanen begiak, eta tigrearen orro hartan aditu Beeltzebulen orroa. Eta
|
nik
hura ikusi nuen eta ikusiaren testigantza emaiten dizuet, eta horregatik erraiten dizuet ezen Pagabasoko leizea dela deabruen habia eta egoitza".
|
|
|
Aita, bere aldetik, herstura ezin hertsiagoan egon zen, nehoiz ez bezala, medikuari eta barberari galde eta galde, durduzadurak harturik. Ama, berriz, Mattinen gelatik kaperarat eta kaperatik Mattinen gelarat ibili zen, eta
|
ni
haren gibeletik.
|
|
|
Eta
|
nik
hura ikusten nuen, begiak gero eta zabalago, eta, nola baitzirudien ezen guztiok ere amets batean sartuak geundela, zalantza egiten nuen etortzekoak ziren gizonak eta emaztekiak —dukea eta dukesa, kondea eta kondesa—, haragi hezurrezkoak ote ziren...
|
|
|
Eta, hargatik, Urbiaingo bakardadean mundu haren falta sumatzen zuelako edo, noiz eta Iruñarat edo Donibane Lohizunerat joaiten baitzen —begi ordeen konpontzeko, liburu batzuen ekartzeko edo Piarres Oihartzabal kapitainarekin egoiteko... edo, baita Pazkoarekin eta Mendekostearekin konplitzeko ere, erraiten zuenean, iduri egiteko, ezen konfesatzera joan behar zuela, nahiz eta gerorat jakin nuen ezen bere konfesione haiek eramaitenago zutela bekatu bat gehiagoren egiterat bertze guztien barkatzerat baino—, ez zen koadroren bat edo bertze ikusi gabe geratuko, ezagutzen ez zuen pintoreren baten studiorat joan behar bazuen ere hartarakotz.
|
Nik
harekin joan nahi izaiten nuen batzuetan eta erraiten ere nion, baina hark beti ihardesten zidan ezen haiek bidaia tipiak zirela eta nik bidaia handi bat merezi nuela, Pisarat eta Galileoren jaioterrirat lehenik, eta Pariserat gero.
|
|
|
Baina lehendik erran nizuke, benturaz, nola iragaiten genituen gauak osabak eta biok, ostatu edo benta bateko gela berean komunzki, nor bere ohean eta Arkimedes zoko batean, ene hainbat jokabideren ulertzeko inportant izan daitekeelakoan. Izan ere, osabak zurrunga egiteko ohitura zuen, eta, nahiz eta gehienetan ez nituen haren zurrungak aditzen, loak
|
ni
hura baino lehenago hartzen ninduelako eta behin loak hartuz gero nekez itzartzen nintzelako, halarik ere, guti batzuetan, astean behin edo, hura ni baino lehenago lokartzen zen, eta halakoetan ez nuen gozorik izaiten, zeren urduri jartzen bainintzen eta nekez hartzen ninduen loak eta nekez egiten nuen lo handik aitzina eta, egiten nuenean ere, urduri egiten nuen, eta urduriago jaikitzen nintzen,... Eta urduritasunak ezinegona ekartzen du, eta ezinegonak ez ohiko jokabidea...
|
|
|
Izan ere, nola egin zezakeen anaiak hain sosegatuki lo,
|
nik
hura ikusi nuen bezala ikusi ondoren, Uraitzeko jauntxoaren alabarekin musuka eta hasperenka. Nola egin zezakeen, bai, hark hain trankil eta hain lasai lo, lorategian gertatuaren egile eta eragile izanik, eta nik ez, ikusle baizik ez izanik?
|
|
|
Etxe barrenean nengoen
|
ni
hura iritsi zenean. Kanporat jalgi nintzenean, berriz —zeren osaba Joanikotekin geratua bainintzen jauregiko lizarren itzalpean, basorat joaiteko, urtxintxen azturen eta ohituren berri jakiteko asmotan—, solasean aurkitu nituen aita jesuita eta gure aita.
|
|
|
Eta nik, esku keinu batez, aldamenean jartzeko erran, eta nuena eskaini nion, bion artean bana genezan amoreakatik. Ez zidan hitzik erraiten, eta
|
nik
hari ere ez. Tarteka irri egiten zidan eta nik ere irri egiten nion.
|
|
|
Eta, hitz haien aitzinean, guztiz sentitu nuen ezen amaren desiretarat plegatu eta apez izan behar nuela, edo hartarat entseiatu beharra nuela, hain ziren haren hitzak justuak eta egokiak... Eta, ai, nola sentitu nuen, halaber, ezen Jainkoaren probidentziak gidatzen zituela gure pausoak!, zeren eta amak ni behar baininduen, eta ni joan nintzaion;
|
nik
hura behar nuen, eta hura etorri zitzaidan.
|
|
|
Fede kontuetan gizon gogorra eta zurruna zen arren, gozo ibili zitzaidan aita jesuita
|
nik
hari eginikako lehen aitor hartan, neure kontzientzia estutu gabe eta neurriz kanpoko galdegiterik egin gabe. Halarik ere, aita Bartolomek ongi baino hobeki zekien orduko zer nahi zuen eneganik, eta, akabantzan, bere kontseiluen emaiterat beharturik sentitu zen:
|
|
|
Baina, horretan hasi aitzin, utzi kontatzen zer erran zidan Piarres Oihartzabal kapitainak, noiz eta Irunen adio egin baitzidan,
|
nik
hari eskatu ondoren ezen etor zedila enekin Urbianerat, zeren ama egon baitzitekeen hura ikusteko gogoz ere.
|
|
|
—Gutitan liluratu izan nau gizon batek nola erotu eta liluratu baininduen aita Bartolomek, halako moldez, non ergel bat bezala sentitzen bainintzen haren aitzinean, borondaterik gabeko jostailu bat haren eskuetan... zeren aita Bartolome gizon sendoa baitzen eta
|
nik
haren sendotasuna behar bainuen, neure hutsaren estaltzeko; gizon sutsua zen eta nik haren sua behar nuen neure zalantzen erretzeko eta deusezteko. Eta aita Bartolome jauregirat etorri eta, handik gutirat, osaba Joanikotekin Italiarako bidaiatik itzuliz gero, apez izaiteko erabakia hartu zenuen zuk, Joanes, eta orduan are itsuago sinetsi nuen, zu jaio ondoren izan nuen ametseko hitz ustez profetikoetan, zeren Jain koak zinez nahi baitzintuen berarentzat... eta sinetsi nuen, halaber, ezen Jainkoak probidentzialki jarri zizula aita Bartolome, zeure xedearen erdiesteko izan zenezakeen gidaririk argiena.
|
|
|
—Gutitan liluratu izan nau gizon batek nola erotu eta liluratu baininduen aita Bartolomek, halako moldez, non ergel bat bezala sentitzen bainintzen haren aitzinean, borondaterik gabeko jostailu bat haren eskuetan... zeren aita Bartolome gizon sendoa baitzen eta nik haren sendotasuna behar bainuen, neure hutsaren estaltzeko; gizon sutsua zen eta
|
nik
haren sua behar nuen neure zalantzen erretzeko eta deusezteko. Eta aita Bartolome jauregirat etorri eta, handik gutirat, osaba Joanikotekin Italiarako bidaiatik itzuliz gero, apez izaiteko erabakia hartu zenuen zuk, Joanes, eta orduan are itsuago sinetsi nuen, zu jaio ondoren izan nuen ametseko hitz ustez profetikoetan, zeren Jain koak zinez nahi baitzintuen berarentzat... eta sinetsi nuen, halaber, ezen Jainkoak probidentzialki jarri zizula aita Bartolome, zeure xedearen erdiesteko izan zenezakeen gidaririk argiena.
|
|
|
Eta besarkatu nuen
|
nik
hura, eskerrak emaiten nizkiola; besarkatu ninduen hark ni, ongi etorria emaiten zidala... eta gero erran zidan:
|
|
|
Eta, segidan, eni beha paratzen zela, kapitainak erran zidan nola lau urte lehenago itsasoa utzi zuen, eta nola, handik gutirat, gure amaren bisita izan zuen, gutien igurikitzen zuenean... zeren gure amak baitzekien orduko ezen
|
ni
harekin ibilia nintzela hango eta hemengo itsasoetan barrena hainbat urtetan, eta zeren ene berri jakin nahi baitzuen, bere arimaren osasunarekin loturik zegoen kontu ezin seriosago batek hartarat bulkaturik...
|
|
|
Gizona eta piztia bat batean solasean...? Hori ez duk zientzia, horiek ipuinak dituk, mutila!" Baina
|
nik
hura ikusi nuen, eta ikusi bezala eta ikusiaren arabera kontatzen ari natzaizu, jaun André... Hotzean pentsaturik, ordea, bertze arrazoin bat ere bila daiteke, zeren, nola tigrea jan berria izan baitzitekeen, ase egon baitzitekeen mementu hartan, halako moldez, non, jateko beharrik ezean, ez baitzitzaigun gainerat oldartu.
|
|
|
Baina ez: don Fidelek ez zuen bere botereaz eta bere ahalaz mintzatu nahi egun hartan; aldiz, bazirudien ezen bertzeetan baino urrunagorat joan nahi zuela, eta, horrela, hark eman berri zidàn eskubideak ordain balu bezala
|
nik
hari aditzeko obligazinoa, be hakoa apur bat ilundurik, erran zidan:
|
|
|
Eta
|
nik
hura ikusi nuen, eta, astebete gabe, bertze plantazione baterat egin nuen, non berdintsu eta orobatsu gertatu baitzitzaidan. Eta, etsirik nengoenean, pentsaturik ezen gure mundu honetan ez zegoela amorioarendako ez klementziarako lekurik, bertze gizon harekin egin nuen inkontru.
|
|
|
Eta neure burugabekeria eta zentzugabekeria maradikatzen nuen, zeren bistan baitzen eta ebident ezen burdeletako errota narrioz beterat behin eta birritan zebilenari lotu behar zitzaiola, halako batean, irin gaixto hura, eta ez bertze nehori... Jakin beharra nuen, bada,
|
nik
hura! Baina ez, hain ibili bainintzen neurean itsuturik, sekula egin behar izan ez nuena egin hutsez...!
|
|
|
Ustezkoa erran dut, eta ongi erran dut, zeren eta, oraintsu erran dizudan bezala, egiazkoa eta zin zinezkoa izan ote zen, bada, ene libertate hura...? Edo, aitzitik, ez ote nuen
|
nik
hura neure nahikeriaren nahikeria bihurtu, hau nahi dut eta hura ere nahi dut, eta nahi dudan guztia zilegi dut eta sori dut, zeren halakoa baita zorionaren bidea.... Zeren libertatea ez baitzen, benturaz, arauen guztiz haustea, baina hautsi gabe haustea, eta zeren ez baitzen, berdinzki, neurriz kanpoan neurrigabeki ibiltzea, baina neurriz kanpoan neurriz, libertatearen eskua zorabioaren eskuko izan ez zedin:
|
|
|
Eta
|
nik
hura aditu nion Piarres Oihartzabal kapitainari, eta, ai, nola eman nizkion eskerrak Jainkoari gau hartan, neure pena hura, infernukoa baizik ezin izan zitekeena, abisu eta gaztigu hutsean utzi zuelako... eta bakarrik utzi ez ninduelako, azken finean...!
|
|
|
Izan ere, nik baino hobeki dakizu, jaun André, aitzakia eta desenkusa bikaina gertatu zitzaiola Montaigneri bere galdegite hura, handik harat bere buruaz mintzatu ahal izaiteko, entseiuz entseiu. Eta nik ere ezin hartu izan dut, funtsean, bertze biderik, zalantzarena eta galdegitearena baizen... zeren eta erran baitezaket, neure buruaz ari naizela, ‘ni han izan nintzen eta
|
nik
hura egin nuen’: ordea, zer da ni hori?
|
|
|
Erran behar ote dizut, jaun André, nola ibili zen osaba Joanikot hurrengo egunetan, mapa bat hartu hemendik, bertze bat handik, erregela eta angelu neurtzailea eskuan, sukarrak hartua bezala bere kalkuluak egiten,
|
ni
haren aldamenean.... Eta erraiten zidan:
|
|
|
Eta
|
nik
hura ikusten nuen eta gezur hura baizik ez nuen ikusten, eta oihu egin nahi izan nuen, baina hura ez zen ene ordua.
|
|
|
Eta osaba hala zegoela, eta
|
ni
hari beha nengoela, begiak malkotan, gizon emakume odol gose haiek guztiak maradikatu nituen berriro behin, bi aldiz, mila aldiz... harik eta jendartetik emazteki bat aitzinatu zen arte: osabaganat zihoan lasterka eta hatsangaka, erdi nigarrez, eta, hura ikusi nuelarik, gibeletik iltki nintzen ni ere.
|
|
|
Eta, segidan, nola bainekusan ezen gizon hura egiazkotasun handiz ari zitzaidala, egiazki solastatzerat deliberatu nintzen nihaur ere, neure asmoen berri emaiten niola: ...a nik ere libre izan nahi nuen, eta nola ene gutizia gutiziatsua zen Urbiaindik ahalik eta urrunen joaitea eta, hargatik, kapitainaren untzian itsasoratzea, ez bidaiari gisa, Italiako hartan bezala, baina marinel bezala eta marinel bat gehiago bezala, tratu berezirik gabe, zeren eta nik ez bainuen kapitaina neure zerbitzurat nahi, nola erran baitzidan hark jauregirat etorri zèn egun hartan, baina
|
ni
harenerat.
|
|
|
Eta, hala, esku batekin gibelatzen ninduela eta bere baitarik urruntzen, erran zidan: " Eta orain, jaits galtzoinak, mon petit..." Eta goratu zuen hark bere soinekoa... eta
|
ni
hari beha geratu nintzen, liluraturik bezala, zangoak dar dar... galtzoinetako zinta laxatu, atorra goratu, eta galtzoinak jaisten hasten nintzen bitartean... Baina, zangoak dar dar nituelako edo atorrak galtzoinen goi partea estaltzen zidalako, ez nuen haiek jaisten lehenengoan asmatu... eta ene fortuna gaixtoa ez zen, bertzalde, hartan akabatu, zeren eta, neure bigarren entseiuan, urduritasunaren gaineko urduritasunak harturik, sartu ez zitzaidan, bada, neure haragizko lantza —edo, zinez ote zen burdinazkoa istant hartan, jaun André? — galtzoinetako zulotxo hartarik, zeinaz arestian mintzatu bainatzaizu, hura hantxe trabaturik geratzen zitzaidala, dar dar batean...!
|
|
|
Eta hersten nituen begiak eta iduritzen zitzaidan orduan ezen nihaur ere bertze untzi bat nintzela, zeruko itsasoan hegaldatzen zena, arimaren haize oihala kaio jigant bihurturik... Eta begiak ireki, eta nola nabaritzen nuen ezen itsasoa maite nuela, eta itsasoak ere maite ninduela,
|
nik
hura maite nuen bezainbat...!
|
|
|
Ez baikeunden elkarrendako eginak.
|
Ni
haren adiskide Kristinarekin hasi, hura orobat geroago nire adiskide Ximurrarekin, maitasun berriak adiskidetasun zaharren kalte direlako topikoa gezurtatzeko egokiera genuen eskura.
|
|
|
—Ez diat erranen moko-finendako tokia denik —azaltzen hasi zitzaidan, betaurreko ilunak kendu gabe,
|
ni
haren aitzinean jarrita—, baina arrazoizko prezioa egiten zidatek egunero bazkari afariengatik, eta tratua etxekoa bezalakoa duk. Parean bizi nauk, eta sukaldean aritzeko astirik ez gogorik ez diat izaten.
|
|
|
Charly barrara hurbildu zen, edariak eskatzera, eta
|
ni
haren bizkarzain gelditu nintzen, Kristinarekin batean. Ximurra sartu bezain agudo urrutiratu zitzaigun, bertze bezero batengana.
|
|
|
Ttipiren ordenagailu asegaitzean zeudekeen gisako datuak eta are pentsaezinagoak ere. Halako batean, gizona niri begira harrapatu nuen eta, orduan, hura ere nitaz jite bereko pentsuetan ari zitekeela egin nuen neure baitan, erran nahi baita, ene egitasmo eta burubideak taxutu, haztatu eta neurtu nahian jardun zezakeela,
|
ni
harenekin jokatzen ari nintzen gisa berean. Eskergarria izan zen bulegari mari ozpin ohiak bere izenez deitu —" Ekiza jauna" — eta handik eramatea.
|
|
|
Familia eta. Aita amen berri hark niri, eta semearen, berriz,
|
nik
hari. Kristina aipatu ere ez Ttipik, nire susmoen frogagarri.
|
|
|
Elkarrekin ez laketzeko arrazoi pisuzkoa, alajaina: ezin zazpi urte egin hark nire garondoko zahiari begira eta
|
nik
haren hatsaren xaramela aditzen, elkarren berri handixkoa izan gabe.
|
|
|
|
Nik
hura ez ikusi, baina hark ni bai noski.
|
|
|
Beraz, zutik eta eskaileretan beheiti abiatzeko prest nengoela harrapatu ninduen semearen deiak. Asteburuan eman hitza oroitarazi zidan hark niri —" Hanburgesa hartzera joanen gaituk elkarrekin" —, eta neure ohiko irteera ordu berantak
|
nik
hari. Adimen pizar baten jabe denetik ez zen huts egiten nion lehen aldia.
|
|
|
|
Nik
hari mutur bat aurkitu nahi nuke, argi izpi ñimiño bat, nori heldua izateko...
|
|
|
Itota ikusten nuen miseriaren eta maitasunaren ildoan, eta neuk aurpegi lasaienez begiratzen nion. Desafioa zen
|
nire
hura.
|
|
|
Tom ez da hotelean geratu eta honezkero Mexikora bidean da.
|
Niri
haren betaurrekoak eta sonbreirua janzteko eskatu dit, eta etengabe taldekideen ondoan egoteko, horretara zelatan egon zitezkeenek, jendearen joan etorriekin, gaua eta lainoaren laguntzaz, ni bera nintzela pentsatu, tiro egin ezin, eta aireporturaino etorri zuten. Baina hona etorri bezain laster, komunera sartu, bertan aldatu, eta zelatariak kanpoan geratuko ziren sekula agertuko ez den Tomen zain, ze Tomek, benetako Tomek, guk hoteletik irten bezain laster lagun batengana jo du, eta hark hilkutxa baten barnean eramango du, ezin lasaiago, Mexikoraino.
|
|
|
Baina luze gabe topatu du eta musutan ito gara, elkar estutzen eta laztantzen genuen bitartean, mundua eta, ondorioz, gu une batetik bestera urpean desagertzear balego bezala, harik eta berak, auhen bat jaurtiz, lurretik altxatu nauen arte. Gero,
|
nik
haren eskua hartu eta nire sexura eraman dut, harenaren gainean nirea pausatu eta igurtzika hasi naiz edo zait, eta nire auhenak Rubenen ahoan egin du oihartzun. Geroenean, euria aurpegian behera labaintzen zitzaigula, artean desioa begietan, esan diot:
|
|
|
Ez dakit nola esan. Nire bidaia hau erretrasmititzen ari direlako sentsazioa izan dut, intimitaterik ez banu bezala, eta, Karmelo oraindik ere aski atsegina zaidan arren (azken batean, berak nire berri duen neurri berean dut
|
nik
harena, edo hortxe hortxe, eta, bestalde, mezuan sumatzen zaio ez dela gaiztoz ari, ez dela gustura ari), ez zait batere atsegina egiten beraren begiradapean ibili behar izatea, eta are gutxiago Teresa etxean ez topatzea eta harekin askatu ezin izatea. Eta orain ere Dabidek ere dena kontrolpean...
|
|
|
Alabaina, guztiz lasai ere ez nintzen egongo, zeren nahitara azkena sartu bainintzen, ilaran inolako enbarazurik ez sortzearren. Eta sartu naiz, baina txoferrak nire billeteari erreparatu, eta ezikusiarena egin dit,
|
ni
haren aurrean ez banengo bezala.
|
|
|
Pitita, sabel ustel hark, bereekin ez aski eta, Henriren platereko spaghettiak ziplatu zitian. ‘Hor hozten eduki gabe’, esan zian eta, zapla barrura; ileak harro, aurpegia zikin, estanpa bat zuan;
|
ni
harekin aluzinatuta nengoan; ‘redios! ’, esan zian, halako batean. Noski Alainek tomate saltsarekin galtzak zikindu zizkioan...
|
|
|
Joan zenean enteratu nintzen ihesi zebilela. Gero, atentatu bat izaten zen bakoitzean,
|
ni
harekin gogoratzen nintzen. Azkenean, armak isildu zirenean, haren izena entzun nuen irratian".
|
|
2001
|
|
|
arbola eta itzala, txoria eta habia, haragia eta azazkala, itsasoa eta txalupa.
|
Ni
haren irribarreen hortz; hura nire hortzen irribarre. Horren ongi, horren sakonki ezagutzen baikenuen elkar, txikitandiko egun urdin, zoriontsu, ahaztezinetatik.
|
|
|
Barkakizun izan bekit, halaz guztiz, hemen aski destenorez plazaratzea. Hark eta nik, izan ere, adiskidetasuna dugu bitarteko;
|
nik
harengana, esker oneko agertu beharra. Beste zenbait atxikimendu sendoren artean, batik bat, darabildan hizkuntzaganakoak ere biltzen gaitu elkargana, ezinbestean.
|
|
2002
|
|
|
Isilik.
|
Ni
haren ondoan bainengoen, lotan, eta ez bainintzen ohartu ere egin, argia piztu eta hilotz ikusi nuen arte.
|
|
2003
|
|
|
Erruki haunditxo bat dautset
|
nik
hareri, zelan bizi direan hain lastimagarri.
|
|
|
Euskerea, bere kontura ikasi eban Mikelek, Filosofiako urteetan, ni Comillasen nengoan artean. Handik gerotxuago, Seminario Nausian,
|
ni
haren kursokoei euskera emoten hasi nintzaneko, Mikel maisu handi eginda egoan; bere lehenengo liburutxua be Gure Meza deuna argitara emonda eukan. Barriro Deriora bihurtu nintzanean, ez neban sekulan euskera ikasleen artean hartu nahi izan Mikel:
|
|
|
Kontzilio denboran, lan ederra egin omen zuen geroxeago aita Bertrams horrek beste gai batzuei buruz, baina
|
nik
hari zor diodana hauxe da: Estatua dela gure gizaldiaren jainkoaizun beldurgarriena harekin ikasi izana.
|
|
|
Ai, Juanmar, bai, ulertzen dizut. Nik berriz... pentsatzen det... jo, ba egun batian mutil guapo bat nirekin gustatuko dela, eta
|
ni
harekin, eta oso ondo ibiliko gerala... Behin baino gehiagotan amets egin det norbaitekin pasiatzen detala, musuka eta mimoka...
|
|
|
Gainerako guztiek ere beren adostasuna adierazi zuten eta Sokratesek egindako gonbidapen ber178 bera egin zuten ere. Aristodemo ez zen haietako bakoitzak esandakoaz zehatz gogoratzen, ezta
|
ni
hark esandako guztiaz; baina gogoangarrien iruditu zitzaidana eta hizlari horietako gogoangarrienen hitzaldia esango dizuet.
|
|
|
–Egun samina izan zen
|
niretzat
hura.
|
|
|
Azken hitzak ingelesez esan nituen, George Steerren doinua imitatuz. Horrela frogatu nahi izan nuen
|
nik
hura lehendik ezagutzen nuela. Bide batez nire dohainetako bat erakutsi nuen, hots, jende ezberdinen ahotsak eta doinuak itxuratzeko gaitasuna.
|
|
|
Misioa, beraz, hain presazkoa ere ez zen. Eta bera irakasle eta
|
ni
haren ikasle ibili gineneko denborak ekarri zituen gogora. Ikasle ona izan omen nintzen.
|
|
|
"
|
Nik
hura ez nuen ezagutu" esango dizu
|
|
2004
|
|
|
|
Nire
hari jokoari buruzkoa, jakina.
|
|
|
Bai, bazitekeen pistolariek denbora luzea eramatea irakaslearen zelatan.
|
Ni
haren etxean sartzen ikusita, aukera ederra ikusiko zuten irakaslea ez ezik beste agente bat ere garbitzeko.
|
|
|
Izan ere, hain zen eta hain da poetikoa eta bere gisakoa, eta teologia hotzetik hain urruna, amonak Jainkoarekin duen harremana...! Eta hain sentitu nuen
|
nik
Hura, neure haurtzaroan, ama guztiahaldun bat bezalakoa...! Edo amona guztiahaldun bat bezala esan ote nuke?
|
|
|
Gauetik egunera bezalako aldaketa gertatu baitzitzaidan, aitak bere niganako jarrera aldatu zuenean, futbol izar bat izango nintzela iragarrita gero. Eta, haren jarrera aldatzearekin batera, nola aldatu ziren
|
nire
harenganako sentimenduak, mespretxutik mirespenera!
|
|
|
Banekien
|
nik
haren bainak baiezkoak baino indar handiagoa zuela. Eta orduan esan nion:
|
|
|
Gainera, hasieratik itsutu nintzen, eta alde batetik ulertzekoa da, hainbeste gutiziatzen nuen
|
nik
hura bezalako neska bat, eta hain ohiz kanpoko erabakiaz sartu zen emakume hura nire bizitzan, uholde bat balitz bezala, bidean aurkitzen zuèn guztia aurretik zeramana...! Itsu nengoen, bai, eta, itsutzen den jende guztiak bezala, karikatura bat bihurtzeko arriskuan... baina ni arrisku hura eta beste mila arrisku hartzeko prest nengoen, bai horixe!
|
|
|
Aski eta sobera nuen
|
nik
harekin!
|
|
|
Eta nik ez nuen ulertzen: nola ulertuko nuen
|
nik
hura, bada, produktu kimikoen podiumean fanta eta coca cola baldin banituen beste edozeinen gainetik. Nobel saridun hark, baina, ez dakit zer polimero klase aurkitu zuen, zelulen nukleoan ez dakit zer eragiten zuena.
|
|
|
Ohiko erromantizismoa alde batera utzi gabe, eta mendi eta baserri giroko idealismo erromantikoarekin batera, ama indar absolutu eta bakar gisa agertzen zaigu, poetaren erro gisa, eta poetarekiko harreman" fisiologiko eta sustraizko" batean: " Eta
|
ni
haren haurra/ Haren sabeletik sortu umea/ Haren haragitik moldatu haragia/ Haren odoletik hazi odola..." (HH, 27 or.). Bi olerki idatzi dizkio amaren sabel barneko haurrari," Echografia" eta" Amaren sabelean" (BP, 38 or.), bietan islatuz amaren eta haurraren arteko lotura harrigarria eta magikoa, amatasunaren misterioa eta handitasuna.
|
|
|
" Eta
|
ni
haren amorantea".
|
|
|
Elorri edo, arbola txiki bat bazagoan hantxe, eta haren ondo ondoan gelditu duk.
|
Ni
hari begira, hura niri begira, pixka batean hola egon gaituk. Tapa tapa, segitu diat jaisten, hogei bat metroan ibili nauk behera, gero itzuli nauk, ostia!
|
|
2005
|
|
|
Gure amamak ere egiten zituen txipiroiak Australian baina han ez zen egoten gauza beltzik, han ezin zitekeen tinda aparte erosi. Eta
|
nik
hura dena platerean! Ezin nuen!
|
|
|
–Badakit ez zaizula gustatzen. Badakit ez zaizula gustatu
|
nik
haren etxean lo egitea. Dena dela, nirekin egon zen denbora guztian esango nuke zureaz nik beste zekiela, edo bestela Oscar bat eman behar liokete.
|
|
|
Demagun lehenago Ainararen etxetik igarotzen dela, edo hari ordua esan diotela niri ez bezala, bila joateko... Ez da zuzena,
|
ni
haren seniderik hurkoena naiz. Bueno, hurkoena ez, baina berarekin bizi den bakarra.
|
|
|
Nekane aurretik ikusten nuen, eta arriskuaren atzamarretatik hurbilago
|
ni
hura baino. Jakin mina tentazio handia izaki, atzera begiratu nuen eta, begi aurrean, pana berdedun galtzak atzeman nituen, kremailera irekita, eta handik txurten lodi eta tente bat kanpora begira, amorru bizian zetorren gizonaren oinkadaren erritmora batera eta bestera dantzan.
|
|
|
Ze inporta zaik hiri Senpe zaharra? Ze inporta
|
nik
harekin izandakoak. Basurde izitu bat huen, nerekin egon izanaz damutua.
|
|
|
Eta
|
ni
hari begira.
|
|
|
" Horrek hilarazi zian nire anaia". Prostatako minbizia zeukala uste zuen, eta ez zuen hil nahi, antza,
|
nik
hura jakin gabe. Noizbait idatz nezala nahi zuen, edo hala interpretatu nuen nik orduan, kontu hau egundaino isildegian gorde dudan arren.
|
|
2006
|
|
|
Zergatik da, adibidez, Filipe Bidarten Bakartasunaz bi hitz (2004) testigantzaeder? Zer gogoratzen dut
|
nik
hura irakurri eta hainbat hilabete pasa direnean. Detaile bat bereziki: Camembert gazta batekin konparatzen dutela presoekisolatuta zauden bitartean egurastera ateratzen zaituzten patio eskasa.
|
|
|
–Horrexegatik bidali zaitut Villeneuvera,
|
ni
harekin bakarrik egoteko. Zaharregia da, baina tira...
|
|
|
Ez nuen ezer esan, ez zuen ezer esan. Begiratu ilun bat egin nion hala ere, eta berak jaitsi egin zuen berea, lotsatuta nonbait, garbitegian berak ni ikusi ninduen baino biluziago ikusten bainuen
|
nik
hura. Orain banekien, zalantza guztietatik harago:
|
|
|
Antzinako kontu zahar bat iruditzen zitzaidan
|
niri
hura, aitona amonek baserria bere eskuz egin zutenekoa, edo Único testigo filmeko amish komunitate hura bezala, mailu, iltze eta zerraz etxea altxatzen. Gaizkak hobeto pentsatuta zeuzkan gauzak, hala ere:
|
|
|
Asteak aurrera zihoazen, asteroko bere gutunarekin, eta egun bat lehenago edo beranduago iristea postariaren lan martxari egotzi behar, zureen datek betibateko erritmoa erakusten baitzuten; aurrera zihoan doktorego ikastaroa ere, asteroko eskolarekin eta eskolaren osteko asteroko solasaldiarekin. Bizitza aldi lasai gisa oroitzen dut
|
nik
hura, zure baitan enbata mozorrotu bat izan zitekeela ohartzen naizen arren. Hala adierazten zuen gutunen tonu gero eta aztoratuagoak, zure sumendi horri amataturik eusteak gero eta lan handiagoak emango balizkizu bezala.
|
|
|
Gilen sastraken gibelean kukutua, Ramonaren etzanaldi baten ikuskizunean... Orotan Gilen, eta orotan
|
ni
haren ondoan. Bat batean, arnoak horretaratua noski, harekin egoteko gogoa ernatu zitzaidan.
|
|
|
Behoka nirea zen, haatik. Samina sumin eginik, istant bat geroago, gaztea lurrean zen, eta
|
ni
haren gainean.
|
|
|
Ez zen gainera Amikuzeko moldea Zalgizek bere izkribuetarako hautatua, ezta nik hobekienik ezagutzen nuen bertzea ere: Iruñeko karriketako larru apaintzaile eta zapataginena, Migel Mailuk bizi artean erabili eta
|
nik
haren ahotik ikasi nuena. Zalgizek" nafar moldea" erraten zuenean, Garazikoaz ari zen.
|
|
|
|
Nik
hari begiratu nion harridura berberaz begiratu zidan hark niri.
|
|
|
Andrea beheko suari begira. Eta
|
ni
haren begiei begira. Ilintiak bezalakoak zitian.
|
|
|
Paraninfoan eman zuen hitzaldian MartÃnez de Herediari entzun nionean metro koadroak aprobetxatzeagatik egiten zirela pasillorik gabeko etxebizitzak eta gehienetan auzo pobreetan eraikitzen zirela horrela antolaturiko etxeak, harrotu edo egin nintzen nire arkitekto senagatik, Arkitektura Eskolan sartu baino askoz lehenago nuelako
|
nik
hura hautemana. Baina Iñigoren etxeko atondoa etorri zitzaidan bat batean gogora, eta MartÃnez de Herediaren iritzia, arkitekto handia izan arren bera, ez zela zuzena konturatu nintzen, ezta nire arkitekto senak eraginda onduriko uste hura ere.
|
|
|
Irribarre egin nion. Nazionalsozialismoak erakutsia zidan higuina zor niela agure hura bezalakoei, baina gogokoa nuen
|
nik
haren jardun eroa, eta han nengoen ni mozkor zahagi azal bat iruditzen zitzaidan urlia batekin parez pare.
|
|
|
Hura han eta gu hemen, denok bakean. Beharbada izango da garaia baino lehen hasi nintzelako
|
ni
harekin topo egiten. Aita ponteko apaiz estudiantea izan nuen nik.
|
|
|
Nik, ez nengoela prestatuta. Berak, bera izango zela notarioa,
|
nik
hark agindutako lanak bete besterik ez nuela egin behar. Bederatzi hilabete egin nituen harekin.
|
|
|
Ateratzeko tenorean Mamen plazan zen bere alaba txikiarekin.
|
Ni
hari begira nengoela, ikusi nau, eutsi egin dio nire begiradari instant luze batez.
|
|
|
Ateratzean Mamen bazihoan maldan gora,
|
ni
hari begira nengoela, Neilak esan dit:
|
|
|
Eta topatu zituela sinetsi. Lau urte eman zituen urtero haiek ikustera joatean, eta halako batean Moroni izeneko aingerua edo agertu zitzaion, eta esan," tauletan direnak Mormon profetaren idatziak dituk;
|
ni
haren mezularia nauk; bada, aldatu itzak ingelesera tauletan diren hitzak, neuk esango diat-eta horiek banan banan zer esan nahi duten". Eta Joseph Smithek ustezko hitz haiek ingelesera ekarri zituen.
|
|
2007
|
|
|
Nik Parisen ikasi nuen, Laboratoire d' Analyse Numérique zelakoan gaur egun, Jacques Louis Lions izena du. Hain zuzen, Jacques Louis Lions izan zen sortzailea (duela sei urte hil zen), eta
|
nik
harekin lan egiteko aukera paregabea izan nuen.
|
|
|
Igual ez zen izango hartaz mintzatzen ginen lehen aldia, baina harakoan gogoan geratu zitzaidan, nire jokaera hipokritagatik hain zuzen. Izan ere, ongi oroitzen naiz zer pentsatu nuen
|
nire baitan
hura entzuten ari nintzela: nola ez zarete ba espainolak izango zuek, Piñeiro eta Cuadrado?
|
|
|
Eta amak? Zer esan behar diot
|
nik
hari. Gaixoa!
|
|
|
Etxea laugarren solairuan zegoela esan zigun, baina ez zuen aipatu, nik ez nion behintzat entzun, laugarren solairura iristeko oinez joan behar genuenik, ez baitzegoen ez igogailurik, ez garabirik ere, Elisaren egoera ikusita, haragi puska baketsu hura laugarrenera igoarazteko. Hirurogei eskailera maila igo genituen, banan banan, nire pago enborra aurretik eta
|
ni
haren ipurtaldetik bultzaka. Korridore bakoitzean geratzen ginen, atsedenean, arnasketa ariketak eginez.
|