|
2003
|
|
|
Gaztelania
|
euskara
135
|
|
|
|
Euskara
gaztelania 165
|
|
|
|
Euskararen
Erabilpena Arauzkotzeko Oinarrizko Legearen arabera, Euskal Herriko berezko hizkuntza gure herri honek duen izatearen adierazgarririk begi bistakoena eta objektiboena dela aitortu behar da. Era berean, gizabakanakoak euskara jakin eta erabiltzen duen neurrian, hizkuntza hori gizabanakoa bera Euskal Herrian oso osorik integratzeko tresna bihurtzen da.
|
|
|
Euskararen Erabilpena Arauzkotzeko Oinarrizko Legearen arabera, Euskal Herriko berezko hizkuntza gure herri honek duen izatearen adierazgarririk begi bistakoena eta objektiboena dela aitortu behar da. Era berean, gizabakanakoak
|
euskara
jakin eta erabiltzen duen neurrian, hizkuntza hori gizabanakoa bera Euskal Herrian oso osorik integratzeko tresna bihurtzen da. Bide horretatik, herri botereen betebeharra da eskubide horren mailaz mailako egikaritza sustatu eta bermatzea, hori berori jasotzen baitu aipatu legearen 6 artikuluak, eta, Justizia Administrazioaren esparrurako, 9 artikuluak.
|
|
|
Izan ere, Autonomia Estatutuak
|
euskararen
hizkuntza ofizialkidetasuna arautu zuen, eta, horrez gain, Euskal Herriko biztanle guztiei eskubidea aitortu zien, Administrazioarekin dituzten harremanetan hizkuntza hori erabiltzeko. Hizkuntza eskubide horiek guztiak ziurtatzeko beharrezkoak diren neurri eta bitartekoak jarri behar dira.
|
|
|
Orain aurkezten den lan hau lanabes erabakigarria izango da, auzitegietan
|
euskara
normalizatzeko bidean. Hauxe izango da, gainera, formato horretan erabili ahal izango diren kodeetatik lehendabizikoa.
|
|
|
Aurrenekoa da, orobat, Justizia Sailak eta Deustuko Unibertsitateko Euskal Gaien Institutuak hasitako lankidetza prozesuaren emaitzen artean. Epe laburrean, honen lorratzetik etorriko da Prozedura Zibilaren Legea, eta bi biok jauzi kaulitatiboa ekarriko dute, justiziaren munduan eta zuzenbide arau-emailean
|
euskara
integratzeko bide luzean. Eurek ahalbidetuko dute esparru horietan euskara nabarmenago egitea.
|
|
|
Epe laburrean, honen lorratzetik etorriko da Prozedura Zibilaren Legea, eta bi biok jauzi kaulitatiboa ekarriko dute, justiziaren munduan eta zuzenbide arau-emailean euskara integratzeko bide luzean. Eurek ahalbidetuko dute esparru horietan
|
euskara
nabarmenago egitea.
|
|
|
Batzorde horretan parte hartzen dute Deustuko Unibertsitateak berak, Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundeak, Euskal Herriko Unibertsitateak, UZEIk, magistratu euskaldunek, Justizia Sailburuordetzako itzultzaile eta teknikariek, abokatuek? Horiek guztiak biziki saiatu dira Justizia Administrazioaren sistema informatikoan dokumentuen
|
euskarazko
ereduak izateko, batez ere, dokumentu horiek jurisdikzio guztietan eta bake epaitegietan maiz sarri erabiltzen direnean.
|
|
|
|
Euskararen
dinamismoa eta gure hizkuntzak Justizia Administrazioan duen sarbidea ukaezinak dira, egun eskura ditugun baliabide berriak, besteak beste adingabeen erantzukizun penalari buruzko lege hau, ikusita.
|
|
|
Kasu hartan gertatu zen bezala, oraingo honetan ere, oreka egokia lortu nahi izan da terminologia eta diskurtsoaren artean, oreka hori lege testu ororen helburua baita, maiz sarri halakorik erdietsi ez arren. Irizpide berberak erabili dira, orobat, testua zutabe bikoitzean aurkezteko orduan; hartara, ahaleginak egin dira, jardule juridikoak begi bistan izan ditzan jatorrizko testua eta
|
euskarazko
bertsioa.
|
|
|
Horrekin guztiarekin batera, gaztelania
|
euskara
eta euskara gaztelania aurkibide analitikoak eskaintzen dira, bi hizkuntzetatik edozeinetan hitz sarrerak errazago bilatu ahal izateko.
|
|
|
Horrekin guztiarekin batera, gaztelania euskara eta
|
euskara
gaztelania aurkibide analitikoak eskaintzen dira, bi hizkuntzetatik edozeinetan hitz sarrerak errazago bilatu ahal izateko.
|
|
|
5 Halako testu baten
|
euskarazko
bertsioa egiteko, beste behin, Zigor Kodearen testu elebidunarekin hasitako lankidetza eta adostasun bidea jorratu da. Orduan bezala, oraingoan ere, euskaraz ondu beharreko testua Euskal Gaien Institutuan eta Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegian prestatu da, Esther Urrutia eta Andres Urrutia irakasleen eskutik.
|
|
|
5 Halako testu baten euskarazko bertsioa egiteko, beste behin, Zigor Kodearen testu elebidunarekin hasitako lankidetza eta adostasun bidea jorratu da. Orduan bezala, oraingoan ere,
|
euskaraz
ondu beharreko testua Euskal Gaien Institutuan eta Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegian prestatu da, Esther Urrutia eta Andres Urrutia irakasleen eskutik. Geroago, Euskal Herriko Unibertsitateko zigor zuzenbideko irakasleek, Jon Mirena Landak eta Rafael Sainz de Rozasek hain zuzen, testua berrikusi dute, eta Deustuko Unibertsitateko euskara tekniko juridikoko irakasleak, Gotzon Loberak, ohar bikainak egin ditu.
|
|
|
5 Halako testu baten euskarazko bertsioa egiteko, beste behin, Zigor Kodearen testu elebidunarekin hasitako lankidetza eta adostasun bidea jorratu da. Orduan bezala, oraingoan ere, euskaraz ondu beharreko testua Euskal Gaien Institutuan eta Zuzenbide Fakultateko
|
Euskara
Juridikoaren Mintegian prestatu da, Esther Urrutia eta Andres Urrutia irakasleen eskutik. Geroago, Euskal Herriko Unibertsitateko zigor zuzenbideko irakasleek, Jon Mirena Landak eta Rafael Sainz de Rozasek hain zuzen, testua berrikusi dute, eta Deustuko Unibertsitateko euskara tekniko juridikoko irakasleak, Gotzon Loberak, ohar bikainak egin ditu.
|
|
|
Orduan bezala, oraingoan ere, euskaraz ondu beharreko testua Euskal Gaien Institutuan eta Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegian prestatu da, Esther Urrutia eta Andres Urrutia irakasleen eskutik. Geroago, Euskal Herriko Unibertsitateko zigor zuzenbideko irakasleek, Jon Mirena Landak eta Rafael Sainz de Rozasek hain zuzen, testua berrikusi dute, eta Deustuko Unibertsitateko
|
euskara
tekniko juridikoko irakasleak, Gotzon Loberak, ohar bikainak egin ditu. Horrek guztiak ahalbidetu du orain eskaintzen den testua prestatzea, betiere Eusko Jaurlaritzaren Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailaren laguntzarekin.
|
|
|
Hona hemen
|
euskarazko
lege testu berri bat. Gure ametsa da testu honek mundu juridikoaren euskalduntze prozesua aberastea.
|
|
2004
|
|
|
|
Euskara
gaztelania 1041
|
|
|
Adingabeen Erantzukizun Penala arautu duen Legea, eta Erregistro Zibilaren legeria argitaratu eta gero, Prozedura Zibileko Legearen argitalpen elebidun hau oso garrantzitsua izan da Justizia eta Zuzenbidearen alorreko
|
euskararen
normalizazio prozesuan euskara lan hizkuntza izan dadin egindako ahaleginetan; hau guztia Justizia Lan eta Gizarte Segurantza Sailak eta Deustuko Unibertsitateko Euskal Gaien Institutuak urteetan zehar izandako lankidetzari esker gauzatu ahal izan da.
|
|
|
Adingabeen Erantzukizun Penala arautu duen Legea, eta Erregistro Zibilaren legeria argitaratu eta gero, Prozedura Zibileko Legearen argitalpen elebidun hau oso garrantzitsua izan da Justizia eta Zuzenbidearen alorreko euskararen normalizazio prozesuan
|
euskara
lan hizkuntza izan dadin egindako ahaleginetan; hau guztia Justizia Lan eta Gizarte Segurantza Sailak eta Deustuko Unibertsitateko Euskal Gaien Institutuak urteetan zehar izandako lankidetzari esker gauzatu ahal izan da.
|
|
|
Euskal Gaien Institutuko legelari hizkuntzalariek eta Zuzenbide Fakultateko
|
Euskara
Juridikoaren Mintegiko kideek egindako lan laudagarria aitortu nahi diet, azken urte hauetan, besteak beste, Prozedura Zibilaren Legeak izan dituen aldaketak txertatu baitituzte. Lan honek, gainera, aurrerantzean jarraipena izango du dagoeneko hasita dauden proiektuen bidez, bai Prozedura Kriminalaren Legeari, bai merkataritza legeriari dagozkionak.
|
|
|
Ukaezina da, aipatu lan hauek, eta, horiekin batera, Epaitegietako Agiriak
|
Euskaraz
Normalizatzeko Batzordeak egiten duena, euskal abokatuek beren lana jorratu ahal izateko sortutako eredu elebidunak, euskalduntze prozesuak, eta zenbait epaitegitan egiten diren Euskararen Erabilerarako Sustatzeko Planen zabalkuntza,. Sailaren barneko Justizia Administrazioarekiko Harremanetarako Zuzendaritzak kudeatzen dituen proiektuak dira guztiak?, poliki poliki, euskara sustatzen eta zabaltz... Oraindik ere bide luzea egiteko duen erakundea izaki, zalantzarik gabe, gure ahaleginari eutsi diogu.
|
|
|
Ukaezina da, aipatu lan hauek, eta, horiekin batera, Epaitegietako Agiriak Euskaraz Normalizatzeko Batzordeak egiten duena, euskal abokatuek beren lana jorratu ahal izateko sortutako eredu elebidunak, euskalduntze prozesuak, eta zenbait epaitegitan egiten diren
|
Euskararen
Erabilerarako Sustatzeko Planen zabalkuntza,. Sailaren barneko Justizia Administrazioarekiko Harremanetarako Zuzendaritzak kudeatzen dituen proiektuak dira guztiak?, poliki poliki, euskara sustatzen eta zabaltzen ari direla Justizia Administrazioan. Oraindik ere bide luzea egiteko duen erakundea izaki, zalantzarik gabe, gure ahaleginari eutsi diogu.
|
|
|
...Epaitegietako Agiriak Euskaraz Normalizatzeko Batzordeak egiten duena, euskal abokatuek beren lana jorratu ahal izateko sortutako eredu elebidunak, euskalduntze prozesuak, eta zenbait epaitegitan egiten diren Euskararen Erabilerarako Sustatzeko Planen zabalkuntza,. Sailaren barneko Justizia Administrazioarekiko Harremanetarako Zuzendaritzak kudeatzen dituen proiektuak dira guztiak?, poliki poliki,
|
euskara
sustatzen eta zabaltzen ari direla Justizia Administrazioan. Oraindik ere bide luzea egiteko duen erakundea izaki, zalantzarik gabe, gure ahaleginari eutsi diogu.
|
|
|
Lege berriaren zioen azalpenak nolabaiteko zehaztasunarekin jorratzen du gai hori. Lerrokada oso batean dihardu horri buruz, eta lerrokada hori gogoan hartzekoa da, are gehiago, halako testu bat
|
euskaraz
egoki adierazi nahi denean. Lehenengo baieztapenak berak erakusten du hizkera ulergarriagoa erabili nahi dela; historian barrena gaztelaniazko hizkera judizialari itxia izatea leporatu zaio, eta izaera horretatik aldendu nahi da lege berrian:
|
|
|
Egiatan, aurrekoa aintzakotzat hartuta, gure buruari galdetu ahal diogu zer nolako eginkizuna betetzen duen
|
euskarak
prozesu zibilean eta zein diren Prozedura Zibilaren Legearen bertsio elebidun honen ezaugarri teknikoak.
|
|
|
Prozesu zibila eta
|
euskara
|
|
|
prozedura eta auzitegien antolaketa. Egia da herrialde euskaldunetako lurralde foru desberdinetan, zenbait xedapen izan zirela, euskaldunek prozesuan
|
euskara
erabil zezaten bermatzeko; ildo horretatik, adibidez, jasotzaile edo interpreteek herritarron adierazpenak itzultzen zituzten gaztelaniara. Egia da, halaber, euskara ez zela lan hizkuntza idatzia izan auzitegietan, edo, behintzat, hori ezin izan dela historian zehar egiaztatu.
|
|
|
Egia da herrialde euskaldunetako lurralde foru desberdinetan, zenbait xedapen izan zirela, euskaldunek prozesuan euskara erabil zezaten bermatzeko; ildo horretatik, adibidez, jasotzaile edo interpreteek herritarron adierazpenak itzultzen zituzten gaztelaniara. Egia da, halaber,
|
euskara
ez zela lan hizkuntza idatzia izan auzitegietan, edo, behintzat, hori ezin izan dela historian zehar egiaztatu.
|
|
|
Erdi Aroan, Ojacastroko toki foruak aukera eman zien bertako biztanleei ahozko azalpenak
|
euskaraz
egiteko. Bide bertsutik, Bizkaiko Foruak xedapen zehatzak jaso zituen gai horren inguruan.
|
|
|
XVI. mendean, nabarmentzekoa da Casalitvery notarioaren lekukotza. Horrek dioenez, aipatu auzitegian askatasunez erabiltzen zen
|
euskara
ahozko adierazpenetan; eta, epaia gaskoiz idatzi arren, ahozko azalpenak euskaraz egiten ziren auzi geletan. Kontuak horrela, XVIII. mendean, auzi anitz izan ziren Nafarroan, Elizako auzitegietan eta auzitegi zibiletan txanda erromanzatua edo euskalduna hornitzeko.
|
|
|
XVI. mendean, nabarmentzekoa da Casalitvery notarioaren lekukotza. Horrek dioenez, aipatu auzitegian askatasunez erabiltzen zen euskara ahozko adierazpenetan; eta, epaia gaskoiz idatzi arren, ahozko azalpenak
|
euskaraz
egiten ziren auzi geletan. Kontuak horrela, XVIII. mendean, auzi anitz izan ziren Nafarroan, Elizako auzitegietan eta auzitegi zibiletan txanda erromanzatua edo euskalduna hornitzeko.
|
|
|
Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako foruak ezabatu ondoren, Frantziako prozesu zibilari buruzko kodea onetsi zen 1807 urtean, eta horixe izan zen aplikagarri, harik eta 1975 urtean egun indarrean dagoen legea onetsi arte. Kodegintza horren ondorioz,
|
euskararen
erabilera guztiz debekatuta geratu zen prozesu zibilean, Iraultzako xedapenek agindu baitzuten egintza publiko guztiak (eta horien artean, jakina, prozesua bera) frantsesez egitea, eta ez beste hizkuntza batean, zigorra egintzaren deuseztasuna izanik.
|
|
|
Horrek indartu egin zuen gaztelaniaren eginkizuna, prozesu zibilaren berezko espresabide moduan. Euskal erakundeek behin eta berriro erreklamatu zuten
|
euskararen
ofizialkidetasuna eta Justizia Administrazioaren zerbitzupeko langileek euskara jakitea. Alferreko ahaleginak izan ziren, ordea.
|
|
|
Horrek indartu egin zuen gaztelaniaren eginkizuna, prozesu zibilaren berezko espresabide moduan. Euskal erakundeek behin eta berriro erreklamatu zuten euskararen ofizialkidetasuna eta Justizia Administrazioaren zerbitzupeko langileek
|
euskara
jakitea. Alferreko ahaleginak izan ziren, ordea.
|
|
|
Modu berean, azpimarratzekoa da Eusko Jaurlaritzako Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailak egindako lana. Izan ere, hainbat neurri sustatu ditu,
|
euskara
benetan eta eragingarritasunez erabil dadin Justizia Administrazioan: bateko, langileak trebatuz, eta, besteko, euskaraz jardun nahi duten legelarientzat euskarazko lan tresnak prestatuz.
|
|
|
Izan ere, hainbat neurri sustatu ditu, euskara benetan eta eragingarritasunez erabil dadin Justizia Administrazioan: bateko, langileak trebatuz, eta, besteko,
|
euskaraz
jardun nahi duten legelarientzat euskarazko lan tresnak prestatuz.
|
|
|
Izan ere, hainbat neurri sustatu ditu, euskara benetan eta eragingarritasunez erabil dadin Justizia Administrazioan: bateko, langileak trebatuz, eta, besteko, euskaraz jardun nahi duten legelarientzat
|
euskarazko
lan tresnak prestatuz.
|
|
|
|
Euskarazko
testuaren ezaugarriak
|
|
|
Prozesu zibilean
|
euskara
aise erabil dadin, oraindik bide luzea egin beharra dago. Eta, bide horretan, garrantzi handikoa izan daiteke prozesu zibilari buruzko lege nagusiaren argitaraldi elebiduna prestatzea, lege hori aplikagarria baita Espainiako estatuko lurralde euskaldunetan.
|
|
|
Eta, bide horretan, garrantzi handikoa izan daiteke prozesu zibilari buruzko lege nagusiaren argitaraldi elebiduna prestatzea, lege hori aplikagarria baita Espainiako estatuko lurralde euskaldunetan. Argitaraldi elebidun hori ezinbesteko tresna gertatuko da Justizia Administrazioaren barruan
|
euskara
normalizatzeko.
|
|
|
Bilduma honetan ohikoa den bezala, lan honek molde elebiduna du, bi zutabekoa, gaztelania
|
euskara
, eta aurkibide analitiko egokiak barneratzen ditu, gaztelania euskara eta euskara gaztelania. Aurkibide horiek bi hizkuntzen arteko berbategiak dira, eta, horrez gain, hizkuntza batetik bestera terminoen baliokideak bilatzeko gidak, lege testuaren barruan termino horien non dauden kokatuta argitzearekin batera.
|
|
|
Bilduma honetan ohikoa den bezala, lan honek molde elebiduna du, bi zutabekoa, gaztelania euskara, eta aurkibide analitiko egokiak barneratzen ditu, gaztelania
|
euskara
eta euskara gaztelania. Aurkibide horiek bi hizkuntzen arteko berbategiak dira, eta, horrez gain, hizkuntza batetik bestera terminoen baliokideak bilatzeko gidak, lege testuaren barruan termino horien non dauden kokatuta argitzearekin batera.
|
|
|
Bilduma honetan ohikoa den bezala, lan honek molde elebiduna du, bi zutabekoa, gaztelania euskara, eta aurkibide analitiko egokiak barneratzen ditu, gaztelania euskara eta
|
euskara
gaztelania. Aurkibide horiek bi hizkuntzen arteko berbategiak dira, eta, horrez gain, hizkuntza batetik bestera terminoen baliokideak bilatzeko gidak, lege testuaren barruan termino horien non dauden kokatuta argitzearekin batera.
|
|
|
Prozesuan nolabaiteko polisemia badela jakin arren (prozedura/ procedimiento; prozesua/ proceso), prozedura terminoa hobetsi da legearen
|
euskarazko
bertsioa emateko. Izan ere, termino hori erabat zabaldu da azken urteetan, eta, hizkuntzen artean, judiziamendu/ enjuiciamiento termino tradizionalak baino proiekzio handiagoa du, azken hori gaztelaniaz bakarrik erabiltzen baita.
|
|
|
Zenbait kontzepturen
|
euskarazko
bertsioa emateko, ez zegoen erreferentzia aipagarririk, eta, horregatik, kasu horietan mailegura jo da. Horixe gertatzen da, kasurako, prozesu izaera nabaria duten hitz (demanda/ demanda, deklinatoria/ declinatoria) eta aditz batzuekin (prekluitu/ precluir, pertsegitu/ perseguir, abstenitu/ abstenerse, demandatu/ demandar).
|
|
|
Horixe gertatzen da, kasurako, prozesu izaera nabaria duten hitz (demanda/ demanda, deklinatoria/ declinatoria) eta aditz batzuekin (prekluitu/ precluir, pertsegitu/ perseguir, abstenitu/ abstenerse, demandatu/ demandar). Aditz horien eratorpenak, ordea, ez dira beti maileguaren bidez eman, are gutxiago
|
euskarazko
baliokidea dagoenean (ezestea, ezespena/ recusación).
|
|
|
Gaztelaniak sarritan erabiltzen ditu aurrizkiak eta atzizkiak, teknizismo juridikoen eratorriak ezartzeko orduan.
|
Euskararen
kasuan, ildo horri eutsi zaio, ahal izan den neurrian bederen (berrenbargatzailea/ reembargante, auzikide/ colitigante).
|
|
|
Gaztelania
|
euskara
943
|
|
|
j) Deustuko Unibertsitateak dagoeneko argitaratuak ditu hainbat testu zibil, eta aurrekari horiek aintzakotzat hartu dira, egun Espainiako estatuan indarrean dagoen zuzenbide zibilaren sistema osoarekin koherentzia bermatzeko. Bestalde, Deustuko Unibertsitateak berak hornitutako datu base terminologikoa erabili da, eta, horrekin batera, EUSKALTERM datu basea, Prozedura Zibilaren Legeari buruzko
|
euskaraz
argitaratuta dauden doktrina lanak, bereziki Eleria aldizkariak argitaratu dituenak, eta UZEI erakunde espezializatuak bere garaian prozesuko zuzenbideari buruz prestatutako berbategia. Halaber, Eusko Jaurlaritzako Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailaren barruan, Agiri Judizialak Itzultzeko Batzordeak aspalditik lanean dihardu, prozesu zibilaren formularioak euskaratzeko, eta, horregatik, batzorde horretan finkatutako testuak eta hemen erabilitakoak alderatu egin dira.
|
|
|
m) Legeen tituluak itzultzean, genitiboa erabili da izenburua hitzez hitz euskaratzeko (Prozedura Zibilaren Legea/ Ley de Enjuiciamiento Civil). Zernahi gisaz, legeen izenburua aipatzean euren data gaineratzen denean, ri buruzko egitura aukeratu da
|
euskarazko
ordaina emateko (Doako Laguntza Juridikoari buruzko urtarrilaren 10eko 1/ 1996 Legea/ Ley 1/ 1996, de 10 de enero, de Asistencia JurÃdica Gratuita).
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailak, eta Deustuko Unibertsitateko Euskal Gaien Institutuak egindako hitzarmenari esker, Prozedura Zibilaren Legearen testua euskaratu eta argitaraldi elebidun hau prestatu da. Institutu horretan, eta unibertsitate bereko Zuzenbide Fakultateko
|
Euskara
Juridikoaren Mintegiaren laguntzaz baliatuta, euskarazko testuaren lehen bertsioa atondu zuen Arantza LÃbano andreak, Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultateko irakasleak. Lankide izan zituen Ana Otadui andrea, Euskal Gaien Institutuko ikertzailea, Javier Arrieta jauna, Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultateko irakaslea, eta Aiora Aristondo andrea, Euskal Gaien Institutuko ikertzailea, guztiak ere Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultateko irakasle diren Alberto Atxabal eta Andres Urrutia jaunen zuzendaritzapean.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailak, eta Deustuko Unibertsitateko Euskal Gaien Institutuak egindako hitzarmenari esker, Prozedura Zibilaren Legearen testua euskaratu eta argitaraldi elebidun hau prestatu da. Institutu horretan, eta unibertsitate bereko Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiaren laguntzaz baliatuta,
|
euskarazko
testuaren lehen bertsioa atondu zuen Arantza LÃbano andreak, Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultateko irakasleak. Lankide izan zituen Ana Otadui andrea, Euskal Gaien Institutuko ikertzailea, Javier Arrieta jauna, Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultateko irakaslea, eta Aiora Aristondo andrea, Euskal Gaien Institutuko ikertzailea, guztiak ere Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultateko irakasle diren Alberto Atxabal eta Andres Urrutia jaunen zuzendaritzapean.
|
|
|
Asmoa dugu testu hau, dagoeneko sail berean argitaratuta dauden besteekin batera, tresna erabilgarri eta baliotsua izatea, bereziki, erantzukizun desberdinak bereganatuta, justizia egiteko eta sustatzeko zeregina euren gain hartu dutenentzat. Halaxe erdietsiko da, alor honetan
|
euskara
eginkizun baino, errealitate bizia izatea, dela zuzenbideko jarduleentzat, dela euren interesak behar bezala asetzeko justizia horrengana jotzen dutenentzat.
|
|
|
Onomastika, Erregistro Zibila eta
|
euskara
|
|
|
Erregistro Zibilaren Lege eta Erregelamenduaren egungo testuak, hainbat ekimen, eginahal eta lanen fruituak dira, hain juxtu ere, gaztelaniaz besteko hizkuntzen onomastika,
|
euskararena
barne, bertan isla dadin.
|
|
|
Izan ere, Erregistro Zibilaren legeriak begi bistan jartzen du,
|
euskararen
alorrean, euskaldunek aspalditik izan duten kezka nabaria, hots, euskarazko izenak eta abizenak Erregistro Zibilean inskribatzekoa. Ezaguna denez, izen abizenak dira osagairik esanguratsuenak, gizabanakoaren izate eta nortasuna moldatzeko tenorean.
|
|
|
Izan ere, Erregistro Zibilaren legeriak begi bistan jartzen du, euskararen alorrean, euskaldunek aspalditik izan duten kezka nabaria, hots,
|
euskarazko
izenak eta abizenak Erregistro Zibilean inskribatzekoa. Ezaguna denez, izen abizenak dira osagairik esanguratsuenak, gizabanakoaren izate eta nortasuna moldatzeko tenorean.
|
|
|
Horiek ere, zeresanik ez, gizartean dira ikusgarri eta entzungarri, nor izate horren eramailerik adierazkorrenak baitira. Horra, berriz, halakoak
|
euskarazko
eitean inskribatzeko garrantzia eta pisua, eurok baitira, zalantza ñimiñorik gabe, euskarak berak gizartearen aurrean eta barruan izan dezakeen bizitasunaren seinale eta erakusle, euskal mintzodun izan zein ez, halakoak dituztenak.
|
|
|
Horiek ere, zeresanik ez, gizartean dira ikusgarri eta entzungarri, nor izate horren eramailerik adierazkorrenak baitira. Horra, berriz, halakoak euskarazko eitean inskribatzeko garrantzia eta pisua, eurok baitira, zalantza ñimiñorik gabe,
|
euskarak
berak gizartearen aurrean eta barruan izan dezakeen bizitasunaren seinale eta erakusle, euskal mintzodun izan zein ez, halakoak dituztenak.
|
|
|
Horiek horrela, nabarmen da
|
euskarak
ez duela izan, Espainiako Bigarren Errepublikaz geroztik, berezkoa duen euskal onomastika Erregistro Zibilean barneratzeko modu erosorik. Aitzitik, Espainiako gerra zibilaren osteko garaian, euskal onomastikaren aurkako debekuak lege bihurtu ziren, orduko belaunaldi euskaldunen kalterako.
|
|
|
Bitarikoa da batzorde horren eginkizuna, bi bitara ibili behar izan baitu Euskaltzaindiak azken urteetan: ...helburu, ondorioz normalizazioa lortu ahal izateko, eta inoizko batean ohiko izaten ziren desbideraketa eta gehiegikeriak uxatzeko; bestetik, Erregistro Zibilaren ataza da euskal onomastika horren harrera egokia egitea, legeak eskaintzen dituen modu desberdinetan bada ere (aurretiaz jarritako gaztelaniazko izenaren baliokide euskaldunaren bitartez edota euskal izen eta abizenen grafia eta fonetika
|
euskarazkoetara
egokituz, Euskaltzaindiak zehaztu duen moduan).
|
|
|
Legeria zibilari dagokionez, erabakigarri suertatu da Erregistro Zibilaren Lege eta Erregelamenduaren azken eraldaketen artean, azaroaren 5eko 40/ 1999 Legea. Horrek ekarri du euskal onomastika
|
euskarazko
grafia arautuarekin inskribatu ahal izatea Erregistro Zibilean, aurretiaz beharrezko ziren izapide eta osagaietatik hainbat horren bidez ezabatu direla.
|
|
|
Erregistro Zibila eta
|
euskara
|
|
|
Aurrekoaren haritik, sarri sarri azaleratu den kontua osterantzekoa da, alegia, ea Erregistro Zibilean
|
euskarazko
onomastika inskribatzea ez ezik, erregistroa bera ere euskaraz eramateko modukoa ez ote den.
|
|
|
Aurrekoaren haritik, sarri sarri azaleratu den kontua osterantzekoa da, alegia, ea Erregistro Zibilean euskarazko onomastika inskribatzea ez ezik, erregistroa bera ere
|
euskaraz
eramateko modukoa ez ote den.
|
|
|
Jada eginak dira Erregistro Zibilari buruzko inprimakiak, Eusko Jaurlaritzaren Justizia Sailburuordetzako Agiri Judizialen Itzulpenerako Batzordearen iradokizunekin. Orain bestelakoak datoz, hau da, horien oinarri diren lege erregelamenduen gaztelaniazko eta
|
euskarazko
testuak. Beraz, bi aurrerapauso eragingarri eman dira xede horren betetzean.
|
|
|
Horrek guztiak ekarri ditu, bestalde, hiru agindu ofizial(, eta) eta zirkularra(), tokian tokiko Erregistro Zibilaren agirien eredu elebidunak(
|
euskarazkoak
barne) arautu eta moldatzekoak.
|
|
|
Esanak esan, garatu gabeko alorra da, oraingoz behintzat,
|
euskararen bidezko
Erregistro Zibilarena.
|
|
|
|
Euskarazko
testuaren ezaugarriak
|
|
|
Hona hemen ahaleginaren lerro nagusia:
|
euskara
ofiziala non izan eta lurralde horietako herritarrei halako tresna sendoa eskaintzea, alor horretako hizkuntzaren normalizazioan bultzagile izateko gogoa agerian uzten delarik.
|
|
|
Testua, gure aurreko argitalpenetan ohikoa denez, elebiduna da, gaztelania
|
euskara
, bi zutabetan moldatua. Osagarri ditu erabiltzaileak aurkibide analitikoak, gaztelania euskara eta euskara gaztelania, testuan zehar kontzeptuen joan etorriak ez ezik, hizkuntzen arteko abiaburuak ere atzemateko tenorean.
|
|
|
Testua, gure aurreko argitalpenetan ohikoa denez, elebiduna da, gaztelania euskara, bi zutabetan moldatua. Osagarri ditu erabiltzaileak aurkibide analitikoak, gaztelania
|
euskara
eta euskara gaztelania, testuan zehar kontzeptuen joan etorriak ez ezik, hizkuntzen arteko abiaburuak ere atzemateko tenorean. Hortaz, berehala aurki daiteke, gaztelaniatik zein euskaratik abiatuta, beste hizkuntzaren ordaina eta artikuluaren barruko kokaera.
|
|
|
Testua, gure aurreko argitalpenetan ohikoa denez, elebiduna da, gaztelania euskara, bi zutabetan moldatua. Osagarri ditu erabiltzaileak aurkibide analitikoak, gaztelania euskara eta
|
euskara
gaztelania, testuan zehar kontzeptuen joan etorriak ez ezik, hizkuntzen arteko abiaburuak ere atzemateko tenorean. Hortaz, berehala aurki daiteke, gaztelaniatik zein euskaratik abiatuta, beste hizkuntzaren ordaina eta artikuluaren barruko kokaera.
|
|
|
Osagarri ditu erabiltzaileak aurkibide analitikoak, gaztelania euskara eta euskara gaztelania, testuan zehar kontzeptuen joan etorriak ez ezik, hizkuntzen arteko abiaburuak ere atzemateko tenorean. Hortaz, berehala aurki daiteke, gaztelaniatik zein
|
euskaratik
abiatuta, beste hizkuntzaren ordaina eta artikuluaren barruko kokaera.
|
|
|
Orain arte azaldutakoaren arabera,
|
euskarazko
testuak gutxieneko baldintza batzuk bete behar zituen, testu itzuliaren edukia artez eta zuzen barneratzeko. Hizkuntzarena zein zuzenbidearena batera antolatu dira, sail honetako argitalpenek ohi duten bezalaxe:
|
|
|
Hasian hasi, ezin alde batera utzi Erregistroaren munduak bere bereak dituen hitzak eta erabilerak, ohituta ez dagoenari arrotz samarrak zaizkionak. Gaztelaniazko traslado izan daiteke horien artean nabariena testu honetan, horren hiru adiera
|
euskaraz
ematekotan (dela liburuak geografikoki tokiz aldatzea, lekualdaketa?, jakinarazpena, dela liburuen edukia beste leku batera alderatzea, kopia?, dela erregistro egintza baten berri ematea?).
|
|
|
Erregistro Zibilaren Lege eta Erregelamenduaren argitalpen elebidun hau da Eusko Jaurlaritzaren Justizia Sailak eta Deustuko Unibertsitateko Euskal Gaien Institutuak ondu duten hitzarmenaren fruitua. Testu honen lehen bertsioa institutu horretan egin da, unibertsitate bereko Zuzenbide Fakultatearen
|
Euskara
Juridikoaren Mintegiarekin batera. Horren egilea Aiora Aristondo Azkonobieta andre ikertzailea izan da, Zuzenbide Fakultateko irakasle den Esther Urrutia Idoiaga andrearen zuzendaritzapean.
|
|
|
Gaztelania
|
euskara
281
|
|
|
|
Euskara
gaztelania 387
|
|
|
Justizia hori, beraz, gizartetik hurbil hurbil dago, eta arlo horretako organoak euskalduntzea ezinbesteko gertatzen da. Horretarako, azken urteetan, Justizia Sailak zenbait ekimen gauzatu ditu, besteak beste, organo horietako funtzionarioak
|
euskaraz
trebatzea, informatikaren prozesu kudeaketarako aplikazio guztiz elebiduna ezartzea eta euskararen erabilera sustatzeko planak garatzea. Horiek guztiek, orain aurkezten den honekin batera, asko hobetzen dute orain urte batzuk justizian zegoen egoera.
|
|
|
Justizia hori, beraz, gizartetik hurbil hurbil dago, eta arlo horretako organoak euskalduntzea ezinbesteko gertatzen da. Horretarako, azken urteetan, Justizia Sailak zenbait ekimen gauzatu ditu, besteak beste, organo horietako funtzionarioak euskaraz trebatzea, informatikaren prozesu kudeaketarako aplikazio guztiz elebiduna ezartzea eta
|
euskararen
erabilera sustatzeko planak garatzea. Horiek guztiek, orain aurkezten den honekin batera, asko hobetzen dute orain urte batzuk justizian zegoen egoera.
|
|
|
Adingabeen Legeak bidea ireki zuen, eta, epe laburrera, Prozedura Zibilaren Legeak beste urrats bat emango du bide horretan; badaude, gainera, beste lege batzuk ere planifikatuta. Azken finean, legeria elebidun hau justiziako profesionalen, eta, oro har, herritarren esku geratzen da, horiek guztiek baliabide aproposak izan ditzaten,
|
euskararen
erabilera justiziaren eremuan normalizatzeko. Horrela, herri botere gisa dagokigun betebeharra betetzen dugu, eginkizun horretan gure hitza eman baitugu.
|
|
2005
|
|
|
Adibidez, Europar Batasuneko legearen arabera, autonomi erkidegoetan eta erregioetan sortzen diren produktu tradizionalek eraman dezakete bakarrik ingurune horretako hizkuntza. Lege hau gurera aplikatuz, soilik Euskal Autonomi Erkidegoan sortzen eta banatzen diren produktu tradizionalek eraman ditzakete
|
euskara
hutsezko etiketak. Hau da, kanpoan sortu eta hemen saltzen diren produktuek ez dute zertan euskarazko etiketarik izan behar.
|
|
|
Lege hau gurera aplikatuz, soilik Euskal Autonomi Erkidegoan sortzen eta banatzen diren produktu tradizionalek eraman ditzakete euskara hutsezko etiketak. Hau da, kanpoan sortu eta hemen saltzen diren produktuek ez dute zertan
|
euskarazko
etiketarik izan behar. Honek, nire ustez, zera esan nahi du:
|
|
|
2003 urteko abenduan Eusko Legebiltzarrak onartu zuen Kontsumitzaile eta Erabiltzaileen Estatutuan, publikora zabaldutako establezimenduetan
|
euskaraz
artatua izateko eskubidea aipatzen da VII. Kapituluan (Ikus eranskina). Kapitulu honen 37 artikuluak dioenarena arabera, kontsumitzaile eta erabiltzaileek honako hizkuntza eskubideak dituzte:
|
|
|
Ondasun eta zerbitzuei buruzko informazioa
|
euskaraz
nahiz gaztelaniaz jasotzekoa.
|
|
|
Bestalde, legeak establezimenduetako errotuluak, oharrak eta publizitatea
|
euskaraz
eta gaztelaniaz eman behar direla esaten du, baita kontsumitzaileak betetzeko diren inprimaki eta eredu ofizialak, fakturak, adibidez, bi hizkuntzetan eskaini behar direla. Hala ere, ez da ezer esaten legean adierazten dena zelan gauzatuko den.
|
|
|
Ondasun eta zerbitzuei buruzko informazioa
|
euskaraz
nahiz gaztelaniaz jasotzekoa, lege honetako 14 artikuluan ezarritakoaren arabera.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoaren lurralde eremuko establezimenduetan, errotuluak, oharrak eta, oro har, jendeari zuzendutako jakinarazpenak
|
euskaraz
eta gaztelaniaz emango dira.
|
|
|
3 Erakunde publikoekin dituzten harremanetan, kontsumitzaile eta erabiltzaileek arreta eurak hautatzen duten hizkuntza ofizialean jasotzeko eskubidea dute. Herri administrazioei dagokienez,
|
Euskararen
Erabilpena Arautzen duen azaroaren 24ko 10/ 1982 Oinarrizko Legeko 6 artikuluan ezarritakoari kalterik egin gabe, Jaurlaritzak egoki ikustenarian bermatzeko beharrezko bitartekoak jarriko dira eskura. dituen neurriak hartuko ditu eta eskubide hori erabiltzen dela arian
|
|
|
Kapitulu honetan berariazko araubiderik eskatu ezean, Euskal Autonomia Erkidegoaren lurralde eremuan ondasun eta zerbitzuen inguruan kontsumitzaile eta erabiltzaileei banatzen zaien informazioa, etiketa, ontzi eta jarraibide inprimakietakoa barne,
|
euskaraz
nahiz gaztelaniaz eman ahal izango da, betiere osasuna eta segurtasuna babesteko asmoz aplikatzen den legeriak ezar dezakeenari kalterik egin gabe.
|
|
|
Jaurlaritzak 1 paragrafoak aipatzen duen ondasun eta produktuei buruzko informazioan
|
euskara
erabil dadin sustatuko du.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoaren eremuan araututako jatorri deitura edo kalitate deitura duten euskal ondasunek eta artisau produktuek dituzten etiketetan jartzen diren nahitaezko datuak eta borondatezko informazio gehigarriak
|
euskaraz
agertuko dira, gutxienez. Betebehar hau arian arian nola ezarri, erregelamendu bidez finkatuko da.
|
|
|
Jaurlaritzak kontsumitzaile eta erabiltzaileei ondasun eta zerbitzuak eskaintzen dizkieten erakundeen jarduketen eremuan
|
euskara
erabil dadin sustatzeko egoki ikusten dituen neurriak sustatu eta beharrezko bitartekoak jarriko ditu eskura.
|
|
|
Jaurlaritzak arlo honetan
|
euskara
erabiltzea errazagoa egiten duten hizkera espezializatuko materialak zabaltzea sustatuko du.
|
|
|
Gaztelania
|
euskara
751
|
|
|
|
Euskara
gaztelania 815
|
|
|
Gaztelaniatik
|
euskarara
itzulitako Hipoteka Lege eta Erregelamenduaren testua eta horren argitalpen elebiduna egileen ahalegin laudagarriaren ondorio dira, bai eta aurretiaz argitaratu diren beste lege testu batzuk, hala nola, Zigor Kodea, foru lege zibilak, Kode Zibila, zein, duda izpirik gabe, aurrerantzean egingo diren beste hainbat testu ere; arean, lan hori zailtasunez josita dago, hizkuntza biak ondo menderatzeaz ... Pertsona horiek burututako lanak, beraz, beste aurrerapauso bat ekarri du, euskara ohikotasunez erabiltzeko bidean, eta ez hori bakarrik:
|