|
2000
|
|
|
Edergailua ez baita bakarrik forma mailan atzematen, apaingarri esaten dugun hori izan liteke mezuari desmezu egiten dion joko kontzeptuala ere. ...a dira beti. gogoratuko duzu heriotzak zuen masaila horia gelako itzal ketsuan agurea eta amona aulki marroietan betebeharrekin jarrita korridorean zoru freskoa pauso ahul batzuen azpitik eta negar pixka bat isilik haurraren bideak leuntzen bi koadrotan arbasoak denbora hatzetan balego bezala eta behakoak horman erailak edo ezpain gorrien puzturan jendetza triste marmarka besarkadak eta intsentsua
|
pertsonen
joateaz solasa eta bihotzean gorde ezin lurpera zeramaten kaxa eskaileretan beherantz baldar karreran kalean airean geldiro kanpaiak haurtzaroa iheska arropa beltz haiek eta atea itxi zuteneko danbada
|
|
|
Lan bati, edozein lani, artistiko adjektiboa erantsi ahal izateko emozionatu egin behar duela iruditu zait beti, nolabaiteko emozioa sortu lan hori apreziatzen duenarengan, lan hori ikusi, entzun, irakurri edo ukitzen duenarengan. Ez guztiengan, noski, nahikoa baita
|
pertsona
bakar batek, edo artistak berak bakarrik nabaritzea lanak baduela eraginik berarengan, berria den zerbait sortarazi diola. Sentsazio berri bat esperimentarazi.
|
|
|
" Chat semanal" bezala ezagutzen den berriketa foroa ere aipagarria da nabigatzaileen artean duen arrakastagatik. Gune elkarreragile honetan astean behin, ostegunetan, 22:00etatik 23:00etara bitartean, katalanez,
|
pertsona
publiko ospetsu bat internauten galdera guztiei erantzuten saiatzen da. Horrez gain, publikoak eztabaida guneetan parte har dezake eta posta elektronikoaren bidez erredakziora helaraz ditzake bere iritziak eta iradokizunak.
|
|
|
Gure gizarteetan, eguneroko esperientzian bizimodu onen aniztasuna islatzen dituzten honako adibide hauek aipa ditzakegu: ...auka, baina baita ere zerbeza kaxa bat eskura duelarik asteko hainbat egunetan telebista aurrean amaigabeko orduak ematen dituen futbolzale amorratuak; bizimodu on batek irudimen sexual ezberdinen adierazpenak, homosexual izaerakoak barne, errespetatu lituzkeela sostengatzen dute batzuek, beste batzuek, aldiz, bizimodu on bakarra sexuak espezie ugaltzea helburu duena dela sinesten duten bitartean;
|
pertsona
batzuen arabera, opera kantagintzaren adierazpenik bikainena den bitartean, beste batzuentzat hip hop a edota bakailaoa izango litzateke.
|
|
|
Kolaboratzaileen kopurua oso handia zen; aipatutako bi fundatzaileak izan zirenekin batera, izen handiko
|
pertsonak
ditugu: Lopez de Mendizabal, Inazio Eizmendi, Victor Ruiz Añibarro, Justo GarateOlars o, Miguel Astiz
|
|
|
Jakina denez, horien artean militarrek begi onez ikusten ez zituzten intelektual eta artista asko zeuden, besteak beste, Pio Baroja, Rafael Picavea, Isidoro de Fagoaga edo Jose Miguel de Barandiaranen mailako pertsonalitateak. Horrelako kolektiboen garrantzia azaltzeko, esan daiteke, ihes egiten zutenen artean hainbeste kazetari zeudenez, 1939 urtean Donibane Lohizuneko Argizabal baitan ospe handia lortuko zuen" kazetarien errepublika" deritzona sortu zela, hau da, hedabideekin lotura zuzena zeukaten zenbait
|
pertsonek
antolatutakoa.
|
|
|
Grafikagintza Lanbide Eskolaren bidez, Lapurdin zegoen euskal ume atzerriratuen koloniak bultzatu zuen proiektu apal hau, hiru zenbaki bakarrik argitaratuz. Ekimen honen bultzatzaile nagusia Manuel Maria de Inchausti izan zen, geroago Euskal Gobernuaren ordezkaritza lan garrantzitsuak egingo zituen
|
pertsona
bera.
|
|
|
Rafael Picavea, kazetaria eta Madrilgo Gorteetan EAJren diputatua izandakoa. Gainera, kolpe militarra izan arte, Picavea Donostiako El Pueblo Vasco egunkariaren jabea izan zen, eta horrek euskal kanpo aferetan arduratzeko oso
|
pertsona
egokia bihurtzen zuen. Bada, Parisera doa eta une horretatik hiri horretan euskal arazoen ardura eramaten hasten da.
|
|
|
Poesia sozialari bezala poesia existentzialari uko eginez eta sentimentalismoari bezala baikortasunari bizkar emanda, jardun poetikoari berari buruzko jarrera berri bat zekarren Etiopiak: poeta ez da mintzo lehen
|
pertsonan
, sentimenduak gorde edo intelektualizatu egiten ditu inozotasuna ekiditearren; inguruarekiko behakoa urruna du, ez ordea insolidarioa, maite ditu baztertuak eta derrotatuak;" dena esana balego bezalako" zuhurtzia hotzak ez darama isiltasunera, baizik eta egunkarietako, liburuetako eta filmeetako erreferentziak ekartzera ingurua deskribatu eta ulertzeko collagearen teknikaz, gure oroimen... Liburu hartan, mendeetako gai eta paisaia tradizionalak behingoz utzita gure literaturak konkistatu nahi zuen" kalea" edo" hiria" baino, mundua da oparitzen zaiguna.
|
|
|
Azurmendiren poesiaren protagonista lehen
|
pertsonan
mintzo den ni bakarti hori da, egia establezituen aurka eta, ondorioz, Jainkoaren aurka ere matxinatua. Urrun gelditu da denboran hain hurbil zegoen Jainko asetzaile hura (hirurogeita batekoa da poema).
|
|
|
Orixek kontestu batean egiten du arnas, garrantzi berezia ematen dio inguru fisikoari, gorputz baten jabe da. Lehen
|
pertsona
konkretu batean mintzo zaigu beti. Giharra duen mistika da berea.
|
|
|
Web orrian, besteak beste, Sare Nazionalean dauden liburutegien inguruko datu orokorrak eskainiko dira: liburutegien helbidea, telefono zenbakia, liburuzainaren edo harremanetarako
|
pertsonaren
izena, ordutegia, eskaintzen diren zerbitzuak, estatistika eta liburutegien fondoen inbentarioa.
|
|
|
herrietan, barrutietan eta autonomian. Hiru maila horietako bakoitzean erantzukizun zuzena duten
|
pertsonak
daude zerbitzuak behar bezala funtziona dezan.
|
|
|
Biblinleka honetan sortzen dena, nahi izanez gero, momentuan gutxi batzuen edo milioika
|
pertsonen
eskuetan jar daiteke.
|
|
|
Xenda arriskutsu horretatik jarraituz, badirudi ere
|
pertsona
sekulan ez dugula bere osotasunean onartzen. Aldareetara eramaten dugunean bere nortasunaren puska handi eta ederra, akaso, preziatuena, gizaseme alaben gure barneko tirabirak argitan jartzen dituena, hots, moztu, ohostu, ezabatu egiten ohi dugu.
|
|
|
33 zk. (1984), 93 OTAN izango da laster naturalena. 33 zk. (1984), 113" Jabier Bilbao", edo anonimato zurituaren oraingo inbentuak. 33 zk. (1984), 125 Aresti: sentsibilitate konkretu bat. 36 zk. (1985), 5 Victor Hugo Euskal Herrian. 37 zk. (1985), 137 Errefuxiatuak ez dira
|
pertsonak
(Orain eta Hemen). 39 zk. (1986), 91 Istripu nuklear larri bat eta ezker baten larritasunak (Orain eta Hemen).
|
|
|
33 zk. (1968), 31 Gaurko gai bat (Nota laburrak). 34 zk. (1969), 58 Dimensio bateko gizona. 35 zk. (1969), 17 Unibertsitateko kulturaz. 1 zk. (1977), 67 Marx eta giza
|
pertsonaren
problematika. 30 zk. (1984), 75 Euskal jitea Karrantzan (Orain eta Hemen). 14/ 15 zk. (1980), 165
|
|
|
REGILLAGA, Joxe Mari Gidariak sortzeko metodo komunistak. 16 zk. (1964), 23 Marx eta giza
|
pertsonaren
problematika. 30 zk. (1984), 75
|
|
|
19/ 20 zk. (1981), 145 Estradiziorik ez, eta kitto (Orain eta Hemen). 33 zk. (1984), 89 Errefuxiatuak ez dira
|
pertsonak
(Orain eta Hemen). 39 zk. (1986), 91" ETA asesina" (Orain eta Hemen).
|
|
2001
|
|
|
|
Pertsona
bat bera heroi eta traidore izatea tradizio literario luze samarreko errekurtsoa da, Borgesek inork baino hobeki desarroilatu duena. Alonsok zorabioraino esploratu nahi izan du bikoiztasunaren bidea.
|
|
|
Gure hizkuntzaz ematen den irakaskuntza testuak, azken hamarurteotan, praktikan %100ean hizkuntza estandarrean eskaintzen dira, eredu horretan gure gazte guzti guztiak alfabetatuak izanez. Euskaltegietan ari diren ia
|
pertsona
nagusi guzti guztiek euskara batua ikasten dihardute. Gure irrati telebista nagusiek hizkuntza eredu literarioa bultzatzen dute.
|
|
|
Ez du etsipenik adierazten, gizamina baizik. Gizatasunaren ezaugarriei begiratzen dio literaturak,
|
pertsonak
komunean ditugun balioei behatu, hemen eta beste edonon konparti ditzakegun itemak agerian jarri, gizateria bat eta bakarra baita, eta patu bera konpartitzen dugu guztiok, partiketan zorte ezberdinak suertatu bazaizkigu ere.
|
|
|
Eta hemen nobela historikoaren arazo handienetako batzuekin topo egiten dugu. Nik ez dakit oso ondo zer ote den nobela historikoa, baina susmatzen dut irakurlea garai historiko zehatz batera eraman nahi duen fikziozko obra legez (eta are gehiago garaiko lekuko batek lehen
|
pertsonan
idazten badu) ahalegin handia egin behar duela irakurleak garai horretan murgildurik dagoela sinets dezan. Hori lortzeko, dudarik gabe, bide anitz dago, baina Txillardegik aukeratutakoek kale egiten dute, neurribatean behintzat.
|
|
|
Egileak hartu duen dokumentazio lana zabala eta eskertzekoa da, noski, baina ez du ondo kudeatzen, eta eleberria rentzatzama bihurtzen du, berriro ere (alor horretan, bestalde, trama konspiratiboak bereziki atsegin dituela argi uzten du). Fikzioan ondo txertatu ezean, kronika edo kronologia historiko batean (edo lan zientifikoen gehigarri dokumentaletan) onargarriak diren estilo eta xehetasunak soberan leudeke hau bezalako liburu batean, eleberria literatur artefaktu eraginkorra bihurtu gura bada behintzat; are gehiago narrazioa protagonistak berak egiten badu, lehenengo
|
pertsonan
, irakurlearen aurreanorojakileegiadelaemateko arriskua hartzen baitu, eleberriaren une batzuetan kazetari lanak egiten baditu ere (mota horretako informazioa —askotan gertakari berberak aipatzen dira—, segu ruenik, ugariagoa da Paz en la guerr a n, baina Unamunok narrazioaren jarioan modu naturalagoan integratu zuelakoan nago). Eleberri historikoaren dilemetako bat da, ezbairik gabe:
|
|
|
Hau da, propietateberrien emergentzia sortzen da materiaren oinarrizko osagarrien arteko elkarrekintzen bidez, hain zuzen ere. " Oinarrizko" partikulez osaturiko aglomeratuaren portaera ezin da ulertu partikula gutxi batzuen estrapolazioaren bidez; era berean, futbol estadio bateko paniko egoerak ezin diraulertu bi
|
pertsonen arteko
elkarrekintzen bidetik. Propiet ate" emergente" berriak agertzen dira, sasoi batean marxistek, Engels aipatuz, esaten zutena:
|
|
|
Gaur egun
|
pertsona
baten diagnostiko medikoa egiten den legez, etorkizunean pertsonaren genoma osoa irakurriko da. Medikuak gai izango dira gaitza diagnostikatzeko eta pertsona jakin horrentzako egokituriko tratamendu partikularizatua agintzeko.
|
|
|
Gaur egun pertsona baten diagnostiko medikoa egiten den legez, etorkizunean
|
pertsonaren
genoma osoa irakurriko da. Medikuak gai izango dira gaitza diagnostikatzeko eta pertsona jakin horrentzako egokituriko tratamendu partikularizatua agintzeko.
|
|
|
Gaur egun pertsona baten diagnostiko medikoa egiten den legez, etorkizunean pertsonaren genoma osoa irakurriko da. Medikuak gai izango dira gaitza diagnostikatzeko eta
|
pertsona
jakin horrentzako egokituriko tratamendu partikularizatua agintzeko.
|
|
|
Eta zergatik ez, medikuntzako ebakuntzetan kirurgialaria zainetatik, giharretatik,
|
pertsonen
barrenera sartuko da. Kiru rgialari mekanikoa odol zainetan ipiniz bihotzeraino zuzenduko da, eta inguruan" begiratu" ostean (informazioz elikatu litzateke), gaizki dagoen zaina aurkitu eta, laban txikitxo bat zabalduz, hura ebaki eta josteko gai izango da.
|
|
|
Nik neuk, esate baterako, ez daukat Armanik sortutako jantzirik, eta ez horretarako ahalbide gehiegi ere.
|
Pertsona
konkretuengana bideratzen da Armaniren lana, eta zentzu horretan, artelan batek behar duen unibertsaltasunik gabekoa da jostun italiarraren sormen lana. Baina, hala ere, Guggenheim Bilbao Museoaren udarako izarra izan da.
|
|
|
Erronka teorikoa da batetik, nekez onartuko baitugu enpresan neurtu ezinezkogestiotresnarik, baina baita praktikoa ere, neurria baita hainbat adierazkin ekonomikoren artean errefe rentzibalorerik propioenetakoa. Ez da falta, Irizarreneko Koldo Saratxaga kasu, Ezagutzaren Kudeaketa ezin dela kudeatu dioen aditurik,"
|
pertsona
ren belarri bien artean dagoena" kudeatzerik ez dagoelakoan, baina lexiko eztabaida guztien gainetik eta eguneroko premien azpitik, zer gerta ere edozein gestio motak emaitzak neurtuko dituen metodoren bat behar du.
|
|
|
Lehen eta orain, frankismo garaian etaga ur, adierazpen askatasunaren alde eta mehatxuen kontra nago. Mehatxaturiko
|
pertsonak
bakarrik ez, mehatxuekin guk ere askatasuna galdu egiten dugu desadostasuna agertzeko unean. Euskararen alde mehatxuka ibiltzeak ez dakarkio onik ez euskarari, ez euskalgintzari.
|
|
|
Euskalgintzak bere diskurtso autonomo propio bat sortu eta plazaratu behar du. Gizarteakorain arte euskarari eta euskal kulturari erakutsi zion aldekotasun eta atxikimendua baliarazi behar ditu ideologia eta ikuspegi politiko desberdinetako
|
pertsonek
nahi eta erabiltzen dutela aldarrikatuz. Aniztasun eta kalitate mezuak etengabe indartu behar dira eta gizarte eragileen inplikazio eta konpromiso ahalik eta zabalena lortu behar dira.
|
|
|
Honetaz gain, edozein hizkuntzaren erabilera ofizialak, justizia alorrean, administrazioan, hezkuntzan, komunikabideetan, etab.,
|
pertsonengan
jarrera aldaketa sortarazi dezake hizkuntza horren aurrean.
|
|
|
Horretarako, aldian aldian egin izan duten bezala, diskurtso bat apailatzen saiatuko dira: arrazakeria, xenofobia, ETAren helburu berak, inposaketa, diskriminazioa, eskubideak
|
pertsona
renak direla eta ez kolektibitateenak... eta abar aipatuz. Euskara eta euskal kulturak bere lekua izatea" mehatxu" gisa izendatzea da modurik egokiena, kontraeraso bat antolatzeko.
|
|
|
UPNko kritikoen artean zegoen orduan, eta Juan Cruz Alliren itzalpean egin zuen karreraalde rdi barruan. Bere sorterri den Corella inguruetan, Azkoienen eta baita Errioxa aldean ere (Alfaro inguruetan batez ere)
|
pertsona
atseginaren fama zuen orduan Sanzek, eta ziurrenik baita gaur ere. Iruñeko aristokrazia eskuindarrarentzat, berriz, Erriberak eman ohi dituen pertsonaia sinpatiko eta" asilbestratu" horietako bat zen, Tutera inguruan alderdia sendotzeko balio zezakeena, sozialisteninda rra oraindik ere zabala zen eskualdean, ez oso konplexua eta, nolabait esateko, Iruñeko jauregi eta egoitza ofizialetatik ongi" telezuzendu" zitekeena.
|
|
|
ez dezala jakin eskuinekoak ezkerreko eskua zertan ari den.
|
Pertsona
bakar baten esku botere gehiegi uztearen arriskuak.
|
|
|
Eskuindarrak ere badira euskararen aldekoak —lehen orain baino gehiago, egia esan— eta euskararen kontra daudela egia izanik ere, onartezina da gaur egun jarrera hori. Bai ikuspuntu politikotik,
|
pertsonaren
eskubideak urratzen direlako, bai kulturaletik, ondare kulturalaren kontrako erasorik onartu ez daitekeelako, eta baita soziologikotik ere, euskararen kontrako diskurtso tinkoari ezin zaiolako jendaurrean eutsi. Beraz, derrigorrezkoa da, neke arrastorik gabe, UPNren eraso horri aurre egitea, eta ez besoak gurutzatuta gelditzea.
|
|
2002
|
|
|
Batzuetan kasualitateak gertatzen dira, edo kasualitate irudikoak bederen. Duela hilabete gutxi The body fikziozko filma ikusi genuen, Antonio Banderas protagonista duena, Jerusalemen ustekabean aurkituriko eskeleto bitxi batez, Kristoren denbora berekoa, gurutzean hildako etabu ruan arantzen zaurien markak zeuzkan
|
pertsona
batena, aparteko norbaiti zegokion hilobi ongi landuan ezarria. Argudio guztia Jesu Kristorena izan zitekeelakoan zetzan, eta, badaezpada ere, Elizak hori ezkutatzeko, edota juduek eta palestinarrek horrekin negoziatzeko interesen sarea nola josten zen erakusten zigun, fede eta maitasun problema pertsonal batzuekin nahasirik.
|
|
|
Sortu dugu Inguma (Euskal Komunitate Zientifikoaren datu basea, www.inguma.com). Horri esker jakin ahal izan dugu azkenurteetan lau mila eta bostehun
|
pertsona
baino gehiagok zerbait egin izan dutela euskaraz (hitzaldiak, aldizkari art ikuluak, liburuak eta abar), Inguma datu basean 17.000 erregistrotik gora dago dagoenekoz. Sortu dugu EuskarazkoSoftwa re Katalogoa, Ikastetxeko Hizkuntza Normal kuntzaproiekturik handienean (Uliba rriprograma) elkarte aholkularia gara, urteko 10 liburu eta Giza eta Gizarte Zientzien aldizkaria (Uz ta ro, www. uzta ro.com) argitaratzen ditugu, urteko bi jardunaldi berezi (glotodidaktika, informat ika, historia eta abar) eta hogeita hamar urte dira (orain Iruñean eta Miarritzen) udako ikastaldiak antolatzen ditugula.
|
|
|
Sortu dugu EuskarazkoSoftwa re Katalogoa, Ikastetxeko Hizkuntza Normal kuntzaproiekturik handienean (Uliba rriprograma) elkarte aholkularia gara, urteko 10 liburu eta Giza eta Gizarte Zientzien aldizkaria (Uz ta ro, www. uzta ro.com) argitaratzen ditugu, urteko bi jardunaldi berezi (glotodidaktika, informat ika, historia eta abar) eta hogeita hamar urte dira (orain Iruñean eta Miarritzen) udako ikastaldiak antolatzen ditugula. Milaka
|
pertsonak
ezagutu du UEUren lana.
|
|
|
Bat aldizkarian eta bestetan ere askotan neronek azpimarratu izan dudanez, hauxe izaten da Soziolinguistikaren alorrean jantziak ez diren
|
pertsonek
jasan ohi duten lehenengo ezustea: hemen txalotzen eta bultzatzen den" Unibertsitate elebiduna"... ez dela inon aurkitzen!
|
|
|
azken hogei hogeitamar urteetan euskal komunitate zientifiko intelektual bat sortu eta garatu da, ia ia ezerezetik abiatuta. UEUren Inguma proiektuan egiazta daitekeen bezala, une honetan gutxienez lau mila
|
pertsona
dago unibertsitate mailako kultur produkturen bat (liburu, artikulu, hitzaldi) sortuduena euskaraz. Datu hori publikoa da eta internet bidez kontsulta daiteke (www. inguma. org).
|
|
|
EHUren egiturek euskaraz lan egitea izango litzakete helburua, EHU osatzen duten
|
pertsonen
hizkuntza aukera errespetatuz beti ere. Alegia, pertsona eleanitzez osatutako euskarazko egitura baterantz joan ginateke.
|
|
|
EHUren egiturek euskaraz lan egitea izango litzakete helburua, EHU osatzen duten pertsonen hizkuntza aukera errespetatuz beti ere. Alegia,
|
pertsona
eleanitzez osatutako euskarazko egitura baterantz joan ginateke. Prozesu planifikatu baten bidez, enpresetan euskararenerabilera areagotzeko prozesuen antzeko baten bidez, oraingo lan egiteko ohiturak eta moldeak aldatu ditu.
|
|
|
gaztelaniaz. Enpresa mundua euskalduntzen abiatu ginenean, badira dagoeneko hamazazpi urte, laster ohartu ginen lan egiturak eta prozedurak euskaldundu ezean
|
pertsonak
trebatzen alferrik ari ginela, irabazitako trebetasun hori lan giro erdaldunean murgiltzeanberehalakoan galtzen zutelako. Lezio hori euskal unibertsitatea ren bidean ere aplikatzekoa dela iruditzen zait.
|
|
|
Hainbat azalpen egon daitezke euskararekiko atxikimendu falta horretarako, soziologikoak eta, baina, unibertsitatea ez da ikastola, edo ez luke izan behintzat. Unibertsitateko ikasleak
|
pertsona
helduak dira, argiak dira, eta kontsekuenteak ere. Eta horietako askok erdaraz egiten dute euskal taldeetan.
|
|
|
Honela, unibertsitate publikoak EHU, UPNA eta Iparraldekoa (sortzen baldin bada) izango lirateke. EHUri dagokionez, eta gaur egun daukagun unibertsitate publiko garrantzitsuena denez, elebiduna eta publikoa izaten jarraitu behar du, erakunde legitimatzaileak behar baitira gaur egungo ongizateko estatuan, eta unibertsitateak,
|
pertsona
kualifikatuak prestatzeaz gain, aipatu paper legitimatzaile hori ere bete behar baitu. Gainera, gaur egungo euskal irakasle gehienak ez lirateke prest egongo Euskal Unibertsitaterantz jauzia egiteko.
|
|
|
1. Aldez aurretik, azpimarratu behar da AEKren ikuspegia berezi samarra dela. Jakina denez, helduen euskalduntze alfabetatzea da AEK k jorratzen duen arloa, hau da,
|
pertsona
nagusiei euskara irakatsi eta euskaldunak euren hizkuntzan alfabetatzea. Beraz, begi bistakoa da AEKren zeregina irakaskuntzaren arloan kokatzen dela bete betean, eta, hortaz, euskal irakaskuntzarekin zerikusia duen oro interesgarria zaio AEKri.
|
|
|
Euskaraz maila unibertsitarioan arituko diren
|
pertsonak
falta zaizkigula entzuten da behin baino gehiagotan. Baina gaudenak hain gutxi ez gara.
|
|
|
Horra hor Jakin ek proposatzen digun lehenengo galdera. Zilegi bekit aditzaren
|
pertsona
aldatzea," gu" hori nor den ez baitakit. Egingarritasunaren auzi hutsari lotuko natzaio.
|
|
|
Planetako Bizia osatzen duen puzzlean nork bere tokia bete behar du, landareak izan, animaliak edo
|
pertsonak
, bere aniztasunean. Eta hau, gizakien kasuan, hizkuntza/ herri/ kultura dibertsitatea da (Orekan:
|
|
|
Sexu desberdineko
|
pertsonen arteko
lankidetzak mesfidantza pizten du gizartean. Herrialde batzuek espazio banatuak ezarri dituzte lokal eta garraio publikoetan.
|
|
|
Izan ere, hizkuntza bat ikastea gizabanakoaren mailako gertakizuna bada, hizkuntza horren hiztun osoa izateak izaera soziala du:
|
pertsona
ez ezik, gizartea ere tartean sartzen da, ezinbestez.
|
|
|
Esan bezala, uste dugu
|
pertsona
bat euskalduntzeko ikas etagiza rteprozesuak, biak, ezinbestez burutu behar direla, ostantzean, porrota gertatzeko arrisku handia egongo litzatekeelako. Baina, gogoan izan, planteamendu hau hipotesia baino ez da.
|
|
2003
|
|
|
Izan ere, aurrerapenak batzuei gauza onak ekartzen dizkie, baina ez dira horren gauza onak gizakien bizitzaren alderdi askotarako, hau da, guztiontzako. Hortaz, aurrerantz egin nahi dugu
|
pertsona
bakoitzaren onera ko eta haren hurbil egoteak balioko digu neurtzeko ona ala txarra izan den guk emandako pauso bakoitza.
|
|
|
Kontuan harturik gizakia ezin dela saio hodian bizi, ezta isolamenduan ere,
|
pertsona
bakoitzaren onerako aztertzearen xede horren osagarri, isuri soziala jarri behar dugu: guztion onerako, alegia.
|
|
|
4 Urtea iraganik, haurra bere kabuz ibiltzen hasten da, hori bai, ibilera moldakaitza izaten da. Sentsazioen bidez, bere gorputza ezagutuko du, bai eta inguruan dituen gauzak eta
|
pertsonak
ere. Ez ditu elkarren artean nahastuko.
|
|
|
gizabanakoa taldea gizabanakoa. Ezagutzaren prozesuak, gizabanakoaren ernamuin kultural gisa, linealki segitzen du urteekin batera,
|
pertsona
bakoitzaren jardueraren arabera, eta segitzen du gainerako gizabanako helduekin batera bere giza taldearen talde kultura osatu arte. Baina, garapenaren lehenbiziko urteotan, taldeak —bizidun berria talde batean sortua baita— haurrari oinarrizko osagaiak ematen dizkio bere kultur eraikina eraikitzeko.
|
|
|
Multzo osoak egitura mentala eratzen du eta horretan ere sentimenduak, sentsazioak, sentikortasunak... partaide dira, gure biologiak ez baitu ezagutza neutrorik onartzen. Horiek guztiek eurekin dakartzate euren inpresio on eta txarrak, eta
|
pertsonak
gogo handiagoz edo txikiagoz onartzen ditu, bere esperientziaren arabera. Dena dela, gure interesak atenditu ditzan, guretzat onak ala txarrak izan behar dute eta une horretantxe, gainera.
|
|
|
10 Haurtzaroan eratutako garuna (herentzia genetikoa+ garapena), inguruaren ezagutza, sentimen eta gizarte prozesuak osatua, gizakiaren muina da,
|
pertsona
, alegia. Gene batzuk herentzian hartu ditu, baina bere historia ere badu.
|
|
|
11 Ne rabetasunaren garai intseguruaren ondotik, gaztea ren nortasuna errotzen da. Inguruan duen mundu erre alari eta birtualari buruzko ezagutza zuzenak eta zeharkakoak etengabe erabiltzen dira bere
|
pertsona
ren onerako, be re esperientziak esaten dionari jarraikiz. Errotua dago, jadanik, bizitzak eskaintzen dizkion estimuluak atenditzeko, onartzeko edo errefusatzeko modua, eta horrek" nortasun" bat erakusten du.
|
|
|
Errotua dago, jadanik, bizitzak eskaintzen dizkion estimuluak atenditzeko, onartzeko edo errefusatzeko modua, eta horrek" nortasun" bat erakusten du. Jokatzeko modu horretako ezaugarri batzuk bat datoz bere taldeak dituenekin," taldearen nortasunezauga rriak", baina beste ezaugarri batzuk ez dira taldearenak, ezta bere familiarik minenarenak ere,"
|
pertsona
reneza ugarri bereziak". Gizaki bakoitza ezberdina da, errepika ezina.
|
|
|
14
|
Pertsonak
, izaki biziduna denez gero, bizi ibilbide mugatua du. Nahiz eta erlijioak esan gizakiaren jomuga" beste bizitza" dela, perspektiba horretan oinarrituriko itxaropenak ez du funtsik zientzian, eta soilik dirau alegoriaren nahiz poetikotasunaren alorrean.
|
|
|
|
Pertsonarengandik
giza taldera
|
|
|
Beraz, gizabanakoaren nortasunaren kualitate genetikoak ez dira hutsean dagoen garatzen, baizik eta ontzen edo heltzen dira hainbat giza taldetan murgilduta, eta, aspektu batzuetarako, murgiltze hori oso erabakigarria izaten da (pentsa dezagun giza talde defizitarioetan hezitako
|
pertsonez
). Alde horretatik, psikologia esperimentalak bere ñabardura eskaintzen du esaten digunean gizakia hipermetropia psikiko antzeko batek jota dagoela.
|
|
|
Horrela, ikusten dugu
|
pertsona
hazten den gizartetaldeen multzoa barne sartua dagoela dimentsio handiagoko gizarte instantzietan: herria, nazioa, aberria esaten diegu.
|
|
|
Kultur talde honetako kideen multzoak osaturiko kultura aztertzeko,
|
pertsona
rekin egin dugun prozesu paralelo bera egin genezake, taldearen beraren nortasuneraino iritsiarte. Baina, nire ustez, aski da aitortzearekin multzoa dela batugaien ezaugarrien batura.
|
|
|
Europa:
|
pertsonak
eta herriak. Antropologian oinarritutako azterketa
|
|
|
Testuinguru horretan, eta gizakiaren bilakaeraren bidegurutze honetara, azterketarako elementuak ekartzeko asmoz,
|
pertsona
ren aberastasuna aztertu dugu gizabanakoa den aldetik eta gizarte taldean partaidea den aldetik. Ezin dugu itxurarik egin pentsatuta guk mundu mailakoordena harmoniatsurako eredua dugunik —ezta Europa mailakorik ere—; baina, nire iritziz, baditugu elementuak geure izaeraren onena berritzeko, gizakiaren garapen indibidualaren eta sozialaren azterketa eguneratu batetik abiatuta.
|
|
|
Baina azken definizio hori gehiago erabiltzen da, eta ez dago erabat bazterturik presio ekonomikoak, sozialak edo militarrak erabiltzea. Izan ere, hipotesi horretan, ez da planteatzen ari
|
pertsonaren
onerako giza taldea, baizik eta pertsona gizabanakoen talde batean indarrez sarraraztea. Egia esan, horixe gertatzen ari da.
|
|
|
Baina azken definizio hori gehiago erabiltzen da, eta ez dago erabat bazterturik presio ekonomikoak, sozialak edo militarrak erabiltzea. Izan ere, hipotesi horretan, ez da planteatzen ari pertsonaren onerako giza taldea, baizik eta
|
pertsona
gizabanakoen talde batean indarrez sarraraztea. Egia esan, horixe gertatzen ari da.
|
|
|
historikoki, armek nazio askoren esparrua gehiago eratu dute, kideen atxikipenek baino. Beraz, XXI. mende honetan, bada garaia aitortzeko ez dagoela gizaki librerik, baldin eta
|
pertsonari
aitortzen ez bazaio baduela hautaketa librerako eskubidea giza talde identitarioari atxikitzen zaion unean.
|
|
|
Eta, ondorioz, unean uneko soluzioak lortu dituzte. Gaur egun, gizadiak duen eboluzio mailan, gure iritziz, ez gara behar bezalako soluzioetara iritsi
|
pertsonak
jokabide zuzena eta orekatua izan dezan identitate alorrean. Estamentu batzuek jokatzen segitzen dute gaindituak dauden egoeren arabera.
|
|
|
Eta uste hori oso kaltegarria gertatzen ari zaio benetako kulturari, giza faktoreaz ahaztu direlako.
|
Pertsonak
erritmo biologikoaren arabera eboluzionatzen du, eta, soilik ailegatzen zaizkion inpresioak aukeratzeko gaitasunari esker, ahalmena du probetxugarriak zaizkion datuak hautatzeko, datu jario ikaragarrien artean. Publizitatearen zaparradan ez da dena onuragarri oreka pertsonalarentzat, eta aukeraketak berak lan neketsua ekartzen dio gizakiari; hau da, zer hartu, zer utzi ibili behar du, komunikazioa gizabanakoaren onerako gerta dadin baino lehen.
|
|
|
Kultura, komunikazio tradizionalaren(
|
pertsonen
edo taldeen artekoa) geruza babesgarri gisa ulertuta, luzagarribezala agertu izan da muturreko mugetaraino, xafla elastikoa mugarik gabe luzatu ahal izanen balitz bezala" globalizazioaren" es kain tzaren neurrira. Hitz hori, muga gabe puz tu daitekeen puxika batekin duen antzekotasunetik etorriko balitz bezala.
|
|
|
Emaitza azalkeria da, errorik eza eta euskarripublizitario txikiagoko kulturen galera.
|
Pertsona
ren bizitza kulturalari dagokionez, estaldura horren handia ez denez, giza tamainakoa baizik, eta gizarte tradizionaleko gure arbasoek jada zekiten bezala, burua mantarekin estali nahi izatekotan, oinak agerian utziko dituzu. Horrexegatik, sekula baino kontu handiago eduki behar dugu kultur elikagaiekin, haiek kontserbatu, jan eta digeritzeko moduarekin, giza gorputzaren onerako izatea nahi badugu, bai gizabanakoari dagokionez, bai gizarteari dagokionez.
|
|
|
Gutxiengoetan garrantzitsua da protagonismoa, gizabanako bakoitzaren parte hartzea, talde txiki batean partaide izatearen ezaugarri marka, mundu hau gero eta homogeneoagoa eta globalizatuagoa denean. Horrek,
|
pertsonari
laguntzen dio bere burua garrantzitsutzat sentitzen, alderaketa ingurunearekin egiten baita. Nazio handi baten partaide izateak erronka fiktizio bat ekar lezake, baina aztertzen denean zertan datzan antropologiaren balio errealetatik ikusita, gizabanakoa eta taldearen arteko lotura gero eta txikiagoa da taldea zenbat eta handiagoa izan, betiere taldearen erabakietan parte hartzeari begira.
|
|
|
Eta gai berari helduz boterearen gailurretik ikusita, begi bistakoa ere bada boterea zenbat eta gehiago egon
|
pertsona
bakar baten borondatea ren mendean, gizatasuna gero eta txikiagoa dela. Behin gizabanakoak gizartean eta naturan autodefentsarako boterea edukirik (naturan badirudi gaur egun ziurtatuta dagoela, egia ez bada ere), besteezap robetxatzeko metatuko duen boterea, teorian argudiatu egiten dena guztientzako ona lortzeko bide gisa, gizatasunaren neurrira egina ez dagoen boterea da, antropologi aren ikuspegitik behintzat, eta, hobe esan, apuntatu litzateke pertsona ren" zorrean"," hartzekoan" bain o.
|
|
|
Eta gai berari helduz boterearen gailurretik ikusita, begi bistakoa ere bada boterea zenbat eta gehiago egon pertsona bakar baten borondatea ren mendean, gizatasuna gero eta txikiagoa dela. Behin gizabanakoak gizartean eta naturan autodefentsarako boterea edukirik (naturan badirudi gaur egun ziurtatuta dagoela, egia ez bada ere), besteezap robetxatzeko metatuko duen boterea, teorian argudiatu egiten dena guztientzako ona lortzeko bide gisa, gizatasunaren neurrira egina ez dagoen boterea da, antropologi aren ikuspegitik behintzat, eta, hobe esan, apuntatu litzateke
|
pertsona
ren" zorrean"," hartzekoan" bain o.
|
|
|
Argi izan behar dugu gure jokabideen ondorioak hobeak edo txarragoak izanen direla gure izaera indibidualera, sozialera eta anbientalera egokitzen dakigunaren arabera, egokiera horretan helburu antropologikoa mantenduz:
|
pertsonaren
onerako jardun, gizabanakoa den aldetik eta talde batean partaide den aldetik.
|
|
|
Identitate sentimenduak, taldekideen elkartasun eta bizikidetza balioen aberasgarri gisa, indar itsasgarri handia duela aitorturik, aldi berean
|
pertsonari
kulturalki laguntza eta seguritatea historian eta munduan eskainiz, begi bistakoa da interesatzen zaigula ohiturak eta zientzia soziala berritzeko gaitasun horretaz baliatzea, bizi diren espazioko giza talde autoktonoarekin identifikaturik sentitzen diren gizabanako guztiak lurraldean naturaltasunez integratzeko. Etorkinek eutsi diezaiokete euren sorlekuarekiko loturari, kalte egin gabe integratzeak ekarritako onurei.
|
|
|
Arrazoia hauxe da:
|
pertsonaren
onerako (edo taldearen onerako), bere azalpena eta baieztapena da bide bakarra, ez dago beste biderik hura zein den jakiteko, eta, haien lurraldean, haiek baizik ez dezakete erabaki.
|
|
|
4 Art. Giza eskubideak kultur aniztasunaren berme gisa(...): giza eskubideak eta funtsezko askatasunak errespetatzeko konpromisoa da, bereziki gutxiengoetan eta herri autoktonoetan partaide diren
|
pertsonen
eskubideak.
|
|
|
Ondorioz, giza zientziek ekartzen dizkiguten aukerabe rrian aurrean —gizakiaren funtzionamenduaren gakoa eta herrien eta
|
pertsonen arteko
bizikidetzan gertaturikohorrenbeste gatazka historikoen zergatia aurkituz—, begi bistakoa dirudi saiatu behar dela arrazoimenari kasu egin eta lurraldea, kultura eta antolaketarako autonomia ematen ofizialki halakorik ez duten herriei. Prozesu horretan, natiboek lehentasuna izan behar dute euren lurral dearen gainean.
|
|
|
Pribatuen multzoari erreparatuz gero, epealdi berean, talde orduen %23, 82 galdu dira. Jaitsiera, baina, 25 urtez azpikoen adin tartean —batez ere— gertatu da (1993 ikasturtetik 2001 euskara ikasten ibili eta 25 urte baino gutxiago dituztenak gainbehera etorri dira —hamar mila
|
pertsona
baino zerbait gehiago galdu dira adin tarte horretan—); gainerako adin tarteetan, beheranzko joera erakutsi arren, matrikulen beherakada ez da horrenbestekoa izan (2001 ikasturtean 25 urte baino gehiago zutenak %73, 54 izatera iritsi ziren, 1993 ikasturtean, aldiz, %53, 13 ziren). Jaitsiera ez da EAEn gertatu soil soilik, Nafarroan eta Iparral dean ere behera egin dute matrikulatutako ikasleen kopuruek.
|
|
|
Esan bezala, euskaltegietara hurbildutakoen adinaren batez bestekoak gora egiten dihardu azken urteetan; erabe rean, garai batean nagusi ziren ikasle eta langabetuen multzoak arian arian urritu egin dira eta lanean ari direnge roz eta
|
pertsona
gehiago hurbildu dira helduen euskalduntze alfabetatze sektorera. Geroz eta ikastaro apalagoak, malguagoak eta egunean zehar nahierara egituratzeko modukoak eskatzen ditu jendeak oro har (izan ere, garai batean ez bezala egungo gizarteetan denbora emateko aukera ugari dago bazterretan, bada, euskara ikasteari denbora are gutxiago eskaintzen zaio edota denbora hori beste era batera antolatzeko askatasuna eskatzen du jendeak), behe urratsetan hasten diren geroz eta jende urriago dago eta euskalduntze prozesua burutzeko asmoz geroz eta gizaseme gehiago hurbiltzen da bitarte edo goi mailetako ikastaroetara.
|
|
|
Euskararen ikaste prozesuak nola baita eskaintza birdefinitu/ egokitu eta euskararen erabilera ahalbidetuko duten egitasmoekin uztartu behar ditugu. Era berean, euskara ikastera hurbiltzen diren
|
pertsona
helduen konpromisoa eta ahalegina saritzeko (ezagutzeko) mekanismoak ere ezarri behar ditugu (lo rtutako mailaren eta asistentziaren arabera beka sistemak, ikasten segitzeko erraztasunak, zertifikazio sistema homologatuak —sarean lortutako mailak titulu bat eskuratzeko aukera ez ezik titulu hori administrazioek onartzeko bidea ere eginez, hartarako, kontrol mekanismoak ezarriz—, e.a.), ...
|
|
|
Gauzak horrela, aurtengo ikasturtean ‘soilik’ 33.990
|
pertsona
euskaltegietan egotea ez da benetako kezka, hasi diren guztietatik euskal hiztunen komunitatean zenbatek bukatuko duten txertatuta baizik.
|
|
|
Milaka
|
pertsona
pasatu da euskaltegietatik urte hauetan eta neurri handi batez horiexek izan dira sektorearen sostengua. Hori dela eta, ikasleak galtzean sistema dar dar hasi da.
|
|
|
Poblet en, Katalunian omen dago hilobiratua Carlos, eta haren gorpua omen zenari ere hartu zizkioten DNA aztarnak —detailetxo txiki bat kontuan hartu gabe: Carlosen hilobian gutxienez hiru
|
pertsona
ezberdinen hezurrak agertu baitziren, eta inork ezin zuen ziurtatu hiru haietako bat Carlos bera ote zen, Blancaren semea. Kontuak kontu, azterketak ez zuen emaitzarik izan, nahiz etazalapa rta handia sortu, eta ez genuen jakin Blancarengorpua ote zen Gaztelan agertutakoa, eta Pobleten geneukan printzearen inguruko mitoa ere zertxobait desegin zen.
|
|
|
U rtebetez laurehun
|
pertsona
inguruk 19 txosten burutu dute Euskal Kultura definitzeko eta bultzatzeko asmoz. Lan mardula, egiatan, baina desigoala bere emaitzetan, txostengile batzuek lan sakona egin duten bitartean, beste batzuek Pelloren egien zerrendatzeari ekin baitiote.
|
|
|
Belem-en (Brasil), 2003ko urtarrilean Panamazoniar Foroa antolatu zen. Bertan bildu ziren, Amazonasko auziaazte rtzeko, lurralde horri lotutako herrialdeetako
|
pertsonak
—Bolivia, Peru, Ekuador, Kolonbia, Venezuela, Guyana eta, jakina, Brasilgoak—, eta herri indigenetako ordezkari ugarik ere parte hartu zuten. Herrialde anitzetan ere ari dira prestatzen Nazio, Lurralde edo Udalerri mailako Foroak, eta Florentzian uraren arazoari buruzko Foro bat ere aurreikusten da.
|
|
|
Munduko Gizarte Foroa Davosekiko guztiz desberdina bilakatu da, eta beheko gizarte zibilak goiko gizarte zibilaren aurrean egiten duen adierazpena agertzen du. Politika neoliberalen gizarte hondamendiak hain dira nabarmenak, ezen sistemari atxikitako hainbat
|
pertsona
ere (J. Stiglitz, kasu) aurrera eramaten diren politiken izaera ideologikoa eta ondorio negatiboak salatzen eta erantzuten hasi baitira.
|
|
|
Ezin izango zaio beti hain erritmo biziari eutsi.
|
Pertsonen
indarrak mugatuak dira, eta dirua lortzea gero eta zailagoa izango da. Porto Alegrekoa bezalako Munduko Foro batek 10 milioi dolar eskatzen ditu, eta hori ez da gehiegizkoa beste ekimen batzuekin konparatuz gero; eta, Foroaren eragina ikusiz, merezi zuela baieztatzen badugu.
|
|
|
Porto Alegrek Davosen aldean duen indarra bere izaera masiboan datza, eta hori ezin da galtzen utzi. Izan ere, Davosen
|
pertsona
gutxi batzuek munduaren etorkizunaz eztabaidatzen dute zirkulu oso itxi batean. Ondorioz, ez da Gizarte Foroa Davos berri batean bihurtu behar.
|
|
|
Nafarroako Gobernuak adituak izendatu zituen Euskararen Aholku Batzorderako, berez" euskararen eta euskal kulturaren esparruan ospe onartua duten
|
pertsonen artean
". Ospe horren arrastorik ez noski.
|
|
|
Zorigaiztoko eztanda ankerrak hondatu zuen euskal kultura eta euskararen loratze amesgarria, artean egindako guztia bortizki salatua izan zelarik elkargo eta
|
pertsonen
haritik. Euskaltzaletasuna, besterik gabe, ezker alderdiko ekintza bezala hartua izan zen bere ondore guztiekin eta, gauez, itzultzerik gabeko bide bazterretan odolez sinatu zuen askok bere heriotza.
|
|
|
Pizkunde eraginkor honen atzean
|
pertsona
konkretuak zeuden noski. Migel Jabier Urmeneta zen aginte mailan sendo oinarritutako zutabea eta aurreiritzien talaiako begi ernea.
|
|
|
Aztertu beharrekoa da, atxikimenduak galtzeko bide horretan, zenbateko pisua duen odol isuriak.
|
Pertsonen aurkako
indarkeriak sortzen duen arbuioa euskarari eta euskaltzaleen mugimenduari erantsi diote askok; indarkeriaren desprestigioak kutsatu egin gaitu. Batzuen errua guztiei hedatuz, zaku berean sarturik dena, helburuak eta metodoak nahisirik, xede batzuen kointzidentziari erreparatuz, hortik konnibentzia edo konplazentzia ren ustera igaro, azkenik konplizitatearen estigmama rraztu digute kopetan.
|