|
2002
|
|
|
|
Pertsona
zentratzen hasten da eta egunerokotasunera itzultzen da.
|
|
2004
|
|
|
Jendea axola zitzaion batez ere eta hala esan zuen behin:
|
pertsonetan
zentratu behar naiz, pertsonetan bakarrik, bai ordaindu didatenetan eta baita ez didatenetan ere. Zerbait desberdina sortu zuen eta bere argazkiek pertsona baten aurpegian bizitza oso baten istorioa islatzea lortzen zuten.
|
|
2010
|
|
|
Ustez eta eskola edo fakultateko programetan ikasle gazteek ez dutela hortazgauza handirik ikusi, argazkiz osaturiko aurkezpen bat egin nuen, mintzatua.Europan eta bereziki Ipar Euskal Herrian izan harremanak aurkeztu nituen, arazoideologiko eta estrategikoak aipatuz,
|
pertsonen inguruan
zentratuak.
|
|
2012
|
|
|
Oztopoak eta errefusak minimizatu. Zahartze Aktiboaren Liburu Zuriak beharrezkotzat jotzen du «metodologia pertsonalizatzea, erabilgarritasuna handitzea, teknologia
|
pertsonarengan
zentratzeko gaitasuna». Erabiltzaileei egokitzeak aukera ematen die beren beharrei eta gaitasunari erantzuteko, teknologia berrietara hurbiltzeko aukera izan dezaten.
|
|
2016
|
|
|
Batik bat enpresa eta produkzioaren arloan lekutu bada ere, diseinu pentsamenduaren metodoa gero eta gehiago ari da gizartearen eta berrikuntzaren arlo ezberdinetan garatzen, Tim Brown-ek (2010) dioen moduan" nonprofits are beginning to use design thinking to develop better solutions to social problems".
|
Pertsonengan
zentraturiko metodoa da, eta fase ezberdinekin osatutako prozesu gisa egituratzen da: ulertu, definitu, sortu, prototipatu, balidatu eta zabaldu (IDEO, d.g., Institut of Design at Stanford, d.g., Péché et al., 2013, Zuberogoitia et al, 2013) b. prozedura metodologikoa
|
|
|
Laburpena: Egunetik egunera,
|
pertsonengan
zentratutako arreta ereduen diseinuan presentzia eta eragin handlagoa dauka zaharrentzako dlselnu diziplinak, bereziki dementzia duten pertsonentzat. Arreta eredu horiek onartu dute dernentzia duten pertsonak bizi diren ingurunearen diseinuak eragin nabarmena duela gaixotasunaren garapenean edo gaixotasunari aurre egiteko eran.
|
|
|
...jeak eta instituzionalizatuta dauden dementzia duten pertsonen datuek «egoitza plazen» eskaintza egokitu egin dela bermatzen dute, pertsonen lehentasunetara eta beharretara egokitu direla: zaharrek zaintza eredu berriak eskatzen dituzte gaur egun, eta beren bizitzari dagozkion erabakietan eta beren zaintza horniduran izaki aktiboa izan nahi dute.Horrek arretaren ikuspegia aldatzea dakar, hau da,
|
pertsonengan
zentratutako Arreta Eredu Gerontologikoa dakar.
|
|
|
Baina
|
pertsonengan
zentratutako arreta ereduak ez ditu aldaketak eskatzen bakarrik antolakuntzan, zerbitzuetan edo programan, baita profesionalen roletan eta ingurune fisikoetan ere (Martinez, 2011). lnguruneen diseinuak kontzeptu esparru hori berea egin behar du, diseinu terapeutikoa eta egoitza eredua barneratu behar ditu. Horrela, ostatu horietako pertsona erabiltzaileen bizi kalitatea hobetu egingo da.
|
|
2018
|
|
|
" Errealitate horri eta etorriko diren beharrei erantzuteko pentsatuta dauden espazioak baditugu, baina jakin badakigu ez direla nahikoa izango eta ez ditugula erantzun guztiak. Lan batzordeka aritzen gara eta batzordeetako batean etorkizuneko erronkei heltzen diegu, tartean osasun gainbeherari;
|
pertsonan
zentraturiko zaintza ereduak ari gara aztertzen".
|
|
|
Eremu elebidunetan hizkuntzaren gaia beste era batera planteatu da:
|
pertsonan
zentraturiko arreta ereduarekin lerrokaturik, hizkuntza mugez harago norbanakoaren identitatea ere kontuan hartuz. Horretara, segurtasun klinikoarekin batera segurtasun kulturalaren kontzeptua ere sortu da.
|
|
|
Nazioarteko ereduari jarraituz, euskarazko galdetegiak sortzeko aukera dago. Galdetegi hauek pazienteek sorturiko ebidentzia erabiltzeko aukera eman dezakete,
|
pertsonan
zentraturiko arretarekin bat eginez hizkuntza erdigunean jarriz. Beren beregiko lan-taldea proposatzen da horretarako.
|
|
|
Horrenbestez, arretaren normalizazioa horrela definitu daiteke: indarrean eta eskura dagoen ebidentzia zientifikoan oinarrituriko eta, aldi berean,
|
pertsonan
zentraturiko
|
|
|
Frantses hiztunen osasun arloko komunitatea Montfort ospitalearen inHelburua arretaren normalizazioa litzateke, eta ez hizkuntzaren normalizazioa: indarrean eta eskura dagoen ebidentzia zientifikoan oinarrituriko eta, aldi berean,
|
pertsonan
zentraturiko osasun arreta eredu integratua.
|
|
|
“Sei hilabetez 806 pertsona aritu dira ekimenean izena emanda –bamkideak–, bilera eta ahalduntze dinamika indartsuan, eta hori da BAMeko euskaldunen %10 mobilizatzea. Bakoitza nondik datorren ahaztu dugu eta euskaldunaren
|
pertsonan
zentratu gara. Gure hizkuntza ohiturak pixka bat aldatu ditugu, deskubritu dugu norekin hitz egin dezakegun euskaraz eta etorkizunera begira irabaziko dugula ikusi dugu”.
|
|
2019
|
|
|
Ergoterapeutaren xede nagusia, bere akonpainamendua
|
pertsonaren inguruan
zentratzea da. Horrentzat, egokitze gaitasun ona beharrezkoa du, aurkituko dituen profil ezberdinen aitzinean bere akonpainamendua osoa eta egokitua izan dadin.
|
|
2020
|
|
|
Gogoeta horren bidez, etxeko zaintza eredua berrikusi nahi da, eta etxean arreta integrala emango duen sare bat egituratu.
|
Pertsonengan
zentratutako arreta ikuspegiarekin, interesa duten eragile guztiak barne hartzen dituena: familiak, gizarte zerbitzuak, etxez etxeko laguntza zerbitzuak, lehen mailako arreta eta osasun arreta espezializatua, etxeko langileak, laguntzaile pertsonalak, boluntarioak eta sare komunitarioa, hurbiltasun zerbitzuak, lagunkoitasun mugimendua, etab.
|
|
|
Eskandinaviako herrialdeek duela urte asko egin zuten:
|
pertsonarengan
zentratutako arreta eskaintzen dute beren egunen amaierara arte, bektore ekonomiko bat sortzeko eta enplegu duina sortzeko gai dena, tokiko dimentsiotik nazioraino.
|
|
2021
|
|
|
“Adineko pertsonak zaurgarriak izan daitezke elikagaien segurtasunik ezarekin, familiek eta laguntza programek lehentasuna ematen baitiete gazteei. Adineko
|
pertsonetan
zentratzeak desnutrizio ereduak aldatzen eta arreta zerbitzuen mendekotasuna prebenitzen lagunduko du”. Kalkuluen arabera, Europan 20 milioi pertsona zahar baino gehiago daude desnutrizio arriskuan, neurri batean, gaitasun fisikoak gutxitzeagatik eta autozainketarako funtzio kognitibo eta mentalen gainbeheragatik.
|
|
|
Hizkuntza beharren ereduaren helburua kalitatezko osasun zerbitzuak eskaini eta ematea litzateke, ahalik eta osasun emaitzarik hoberenak lortze aldera. Hizkuntza beharrek pazientearengan ardazturiko osasun arretaren ereduarekin bat egiten dute; eta esan daiteke hizkuntza beharrak, eredu horren osagarria bainoago, nahitaezko baldintza izan behar direla
|
pertsonengan
zentraturiko zerbitzua eskaini nahi bada. Izan ere, hizkuntza eta komunikazio beharrak unibertsalak dira, ingurunea edozein izanda ere, baita pazienteak eta profesionalak hizkuntza bera hitz egiten badute ere.
|
|
|
Tesia egoera administratibo irregularra duten
|
pertsonengan
zentratu nahi izan genuen, sinbolikoki pisu handia baitu bertan bizileku bat izateak. Horren ondorioz, migratzaile askok ez dute osasun sistemara hurbildu nahi ere, uste baitute pertsona irregular gisa identifikatuko dituztela.
|
|
|
Joan den igandean omenaldia egin zieten martxanterei Andra Marian. Badakigu Durangon hainbat martxantera egon zirela, baina Boniren
|
pertsonan
zentratu zen, batez ere, bera izan baitzen azkena. Bonik 1993 urtean jaso zuen durangar bezala jaso daitekeen omenaldirik beroena:
|
|
2022
|
|
|
Hala, baztertu egin ziren gaixotasun berria diagnostikatu zitzaien pertsonak (kovid batzuetan hilekoa aldatzearekin lotzen da) eta 45 eta 55 urte bitarteko emakumeak (perimenopausiarekin lotutako hilekoak alda daitezkeelako). Kathryn Clancyk, ikerketaren zuzendariak, Katharine Leerekin batera azaldu duenez, «azterketa erregulartasunez egiten duten eta gaur egun nabarmentzen ez diren baina iraganean egin duten
|
pertsonetan
zentratzen dugu. Azken talde horretan sartzen ziren menopausia osteko pertsonak eta hilekoa kentzen duten hormona terapiak jasotzen dituztenak, zeinentzat odol-jarioa bereziki harrigarria baita».
|
|
|
|
Pertsonarengan
zentratutako ereduaren indartzea
|
|
|
|
Pertsonarengan
zentratutako arretak, funtsean, zerbitzuak, erakundearen antolaketa logikatik pentsatu beharrean, pertsonen beharretatik antolatzearen logikan pentsatzea dakar. Horren sinplea dirudien paradigma aldaketa hori zerbitzu asko hankaz gora jartzera deituta dago.
|
|
|
|
Pertsonarengan
zentratutako arretak, funtsean, zerbitzuak, erakundearen antolaketa logikatik pentsatu beharrean, pertsonen beharretatik antolatzearen logikan pentsatzea dakar ere bai. Zentzu horretan, etxeak, inguruak eta komunitateak hartu duten protagonismoa ezinbesteko giltzarria da.
|
|
|
Orain dela oso denbora gutxi onartu du Espainiako Gobernuak egoitza eta zerbitzuen akreditazio eta kalitaterako irizpide komunei buruzko dokumentua (2022). Bertan printzipio gisa formulatzen dira pertsonaren duintasuna, pertsonalizazioa eta
|
pertsonarengan
zentratutako arreta. A priori, albiste onak dira.
|
|
|
5 Azkenaldian asko entzun dira
|
pertsonarengan
zentratutako arretan oinarritzen den eredua edo, besteak beste, Gipuzkoako Foru Aldundiak hainbat eragilerekin batera landutako pertsonalizazioaren inguruko gida.
|
|
2023
|
|
|
«Esparru honek jauzi bat proposatzen digu:
|
Pertsonan
zentratutako hezkuntzara salto egitea. Azken urteotan egin eta ikasi duguna jaso, eta egungo testuinguru eta errealitateari erantzuteko proposamena da.
|
|
|
" Eskubide asko urratuta dituen kolektibo bat da eta orain gutxira arte beste eskubide batzuetan jarri izan dugu arreta. Orain, beste marko batetik ari gara eta ikuspegia aldatu dugu,
|
pertsonetan
zentratutakoa".
|
|
|
Horretarako, Nafar Lansarera bideratzen ditugu eta Nafarroako Enplegu Zerbitzuarekin batera lantzen ditugu pertsona horien egoerak.
|
Pertsonan
zentratutako esku hartzea da, beti ere, ditugun baliabideak eta pertsonaren nahi eta beharrak kontuan izanik. Horren arabera, ikastea izan daiteke aukera bat, edo lan egitea bestea”.
|
|
|
Behin ariketa fisikoaren onura nagusiak aipatuta, ariketa fisikoko gomendio orokorrak hirugarren adineko pertsonetan zeintzuk diren azalduko dira. Zehazki, adin talde honetako
|
pertsonetan
zentratuko gara, batez ere, indarrari, orekari eta erresistentzia aerobikoari garrantzia emanaz. Erorketak prebenitzeko eta funtzio fisikoa mantentzeko, astean zenbat egun eta minutu inguru ariketa fisikoa egiteaz hitz egingo dugu, baita ariketa mota hauek gidatzen dituen profesionalak jakinduria eta prestakuntza espezifikoa eduki behar dituela.
|
|
|
Behin ariketa fisikoaren onura nagusiak aipatuta, ariketa fisikoko gomendio orokorrak hirugarren adineko pertsonetan zeintzuk diren azalduko dira. Zehazki, adin talde honetako
|
pertsonetan
zentratuko gara, batez ere, indarrari, orekari eta erresistentzia aerobikoari garrantzia emanaz. Erorketak prebenitzeko eta funtzio fisikoa mantentzeko, astean zenbat egun eta minutu inguru ariketa fisikoa egiteaz hitz egingo dugu, baita ariketa mota hauek gidatzen dituen profesionalak jakinduria eta prestakuntza espezifikoa eduki behar dituela.
|
|
|
Programak nahi du ijitoek (hau da, ijitoek berek, eta entitate eta osasun sustatzaile ijitoek) protagonismoa izatea eta parte hartzea. Berariaz lantzen ditu
|
pertsonarengan
zentratutako arreta, banakoaren ahalduntzea eta sareko lana. Programako ekintzen oinarria osasun sustatzaile horiek dira, bai eta haien koordinatzailea ere, zeinak eskualde guztiei laguntza eman eta eskualdeen jarraipena egiten baitu.
|
|
|
Paziente kontzeptua da erabiltzen dena gehienbat osasun sistemaren bezeroez hitz egiten denean eta honek planteamendu murriztaileak egitera eramaten du. Aldiz, arreta
|
pertsonarengan
zentratzeak edo guk, irakasle gisa gure ikasleei pertsonetaz hezitzeak, ikuspegi biopsikosoziala hartzea dakar, hau da, pertsona bere osotasunean ikustea (18). Osasuna sustatzen denean komunitate batean bizi diren pertsonei zuzenduko zaio, etiketa sanitarioak erabili gabe.
|