|
2001
|
|
|
Hala ere, 70eko hamarkadaren hasierara arte itxoin behar izan zen, hain zuzen ere Saharatik hegoaldera dagoen gune bateko lehorte izugarriaren ondorioz 200.000
|
pertsona
baino gehiago goseak hil ziren arte, erakunde ofizialek fenomeno horri berehala era bateratuan aurre egiteko beharra bere gain hartu arte.
|
|
|
Urtean 40 milioi euroko aurrekontua eta 300
|
pertsona
baino gehiagoko plantila izango dituela aipatzen da.
|
|
|
Interneten gehien erosten diren produktuak musika, liburuak eta bidaiak dira, Merkataritza Elektronikoaren Espainiako Elkarteak (AECE) egindako azterlan baten arabera. Lan horretan, halaber, zortzi milioi
|
pertsonak
baino gehiagok, gaur egun Internet usurbilatzen ez dutenek, etorkizun hurbilean Internet erabiltzeko asmoa dute. Espainiako on line erosleen batez besteko gastua 35.000 pezetakoa da, eta produktua jaso ondoren gogobetetze maila handia dute.
|
|
|
Legionellak Murtzian aitortutako azken pneumonia gertaerak 470
|
pertsonari
baino gehiagori eragin die. Zantzu guztien arabera, izurritearen jatorria hozte dorreetan eta iturri publikoetan koka daiteke.
|
|
|
Gutxieneko azterketa hori hilabetean behin eginen da 5.000 pertsona bitarteko populazio hornitzaileentzat. Azterketa arruntaren kasuan, banaketa sareko hartualdien kasuan, aldizkakotasuna urtebetekoa da 2.000 biztanle arteko biztanleentzat, sei hilabetekoa 5.000 biztanle arteko biztanleentzat, hilabetekoa 100.000 eta 150.000 biztanle bitarteko biztanleentzat, eta lau egunekoa 500.000
|
pertsona
baino gehiagoko populazioentzat. Azterketa osoaren kasuan, 300.000 biztanletik gorako herriek hilean behin egin behar dute, eta 2.000 biztanle arteko herriek, berriz, bost urtean behin, eta 5.000 biztanle arteko herriek hiru urtean behin, baldin eta ez badira erabiltzen elikagai industriak hornitzeko; kasu horretan, urtean bat izango da.
|
|
|
2001 urteko lehen hiruhilekoan, Valentziako Erkidegoan 17.367 erregistratu ziren, 13.919 txartel elikagai arriskutsu eta 5.315 janari maneatzaile eman baitziren. Madrilgo Erkidegoan, elikagai txikizkako saltokien, janari establezimenduen, tabernen eta kafetegien artean 150.000
|
pertsonak
baino gehiagok egiten dute lan. Enpresaren erantzukizuna Elikagaien manipulatzaileei buruzko legediaren puntu garrantzitsuenetako bat da elikagaien industriako enpresaburua dela prestatzen eta merkaturatzen dituen elikagaien segurtasunaren erantzule nagusia.
|
|
|
Sare horren azpian biltzen dira gobernuz kanpoko erakundeak. Haren funts ekonomikoak “laguntza publiko eta pribatuetatik” datoz lehenengo multzoan, “beka edo laguntzen deialdi publikoetara aurkezten gara, eta gero aurrekontuak doitu behar dira”, eta, bigarrenean, berriz, enpresa pribatuen eta bazkideen ekarpenak, oraingoz mila
|
pertsona
baino zertxobait gehiago, baina nahiko zaila da horiek ezagutaraztea”. Denborak aurrera egin ahala, hainbat proiektutan hasi dira lanean, baina, ahaleginak sakabanatu aurretik, bigarren proiektu baten garapenean jarri dute arreta edo eremu berean modu zabalagoan jardun dute.
|
|
|
Ez. Saguzarrak, esaterako,
|
pertsonak
baino askoz hobeak dira. Sitsak ez dira saguzarrak edo dortokak bezain onak baina japoniar batzuk baino hobeak bai.
|
|
2002
|
|
|
Arauek beharturik, ezin dute probintziako bertako 2
|
pertsona
baino gehiago hartu eta plaza kopurua erkidego bakoitzari emaniko kupoak ezartzen du.
|
|
|
Bost
|
pertsona
baino gehiago dauden etxean, pertsona bakoitzeko 50 litro behar direla kalkulatu behar da.
|
|
|
Ondorio garrantzitsuak izan dituen azken erupzioaren protagonista Nyragongo sumendia izan da, Kongoko Goma hiria suntsitu eta 100.000
|
pertsona
baino gehiagori eragin diona.
|
|
|
India hegoaldeko Anantapur eskualdean, Andhra Pradesh estatuan, bi milioi
|
pertsona
baino gehiagok Vicente Ferrer Fundazioaren lorpenetara lotu du bere ekonomia eta bizi sistema.
|
|
|
Ezagunenen eta ohikoenen artean ondorengo hauek ditugu: artrosia, bi milioi
|
pertsona
baino gehiagok jasaten dutena eta kartilagoaren higaduragatik sortzen dena; artritis erreumatoidea, artikulazioak handitzea dakarrena, eta osteoporosia, gaitz honek bi milioi eta erdi pertsonari eragiten baitio eta gehienetan menopausia pasatu duten emakumeei.
|
|
|
Zentzurik gabe erosteko mendetasuna dutenek aitortzen dutenez, erosketa konpultsiborako joerari ez duten
|
pertsonek
baino bi aldiz gehiago ikusten dute telebista.
|
|
|
Ekimen horren emaitza da fabrikatzaileek 25.000 tona inguru ekoizteari utzi diotela, eta horrek 3.000 milioi pezeta baino gehiagoko murrizketa dakar, hau da, melokotoia almibarretan esportatzeagatik urtero ordaintzen denaren ia erdia. Ontziratze lantegiek ezin izan dituzten aldi baterako ehunka langile ere gutxitu dira (sektoreak 12.000
|
pertsonari
baino gehiagori ematen die lana). “Neurri gogorra baina beharrezkoa eta onuragarria izan da epe ertainerako, soberakin gutxiago izango baititugu hurrengo kanpainarako.
|
|
|
Mundu osoko merkataritza elektronikoaren salmenta bolumena bilioi bat dolar ingurukoa izango da aurten; iaz 600.000 milioi dolarreko negozio bolumena lortu zuen, IDCk atzo plazaratu zuen txosten baten arabera. Halaber, aholkularitza enpresa horrek adierazi zuen urte amaieran munduko biztanleen %10 inguruk (600 milioi
|
pertsona
baino gehiagok) Interneten sartzeko aukera izango dutela. Txosten horren arabera, munduko merkataritza elektronikoa %68 hazi zen 2000 eta 2001 bitartean, ezegonkortasun politikoa eta arazo ekonomikoak gorabehera.
|
|
|
Itsas vakita munduko mazoparik txikiena da, 1,49 metroko luzera maximoa du, jatorriz Mexikokoa da eta Kaliforniako Golkoan bizi da. 1958ra arte aurkitu ez zen arren, Mexikoko Arrantza Institutu Nazionalak eta Estatu Batuetako Itsas Armadako Arrantza Zerbitzuak egindako azterketa baten arabera, 567
|
pertsona
baino ez dira bizi beren habitatean. Geratzen diren bakotxak bereziki ahulak dira, askotan harrapatuta geratzen direlako eta trasloketan hiltzen direlako, beste espezie batzuk harrapatzeko moduan.
|
|
|
“Dohaintza heriotzaren alderdi positiboa izan daiteke”. Gaur egun, Mirandak esan duenez, Espainian 5.000
|
pertsona
baino gehiago daude organo bat jasotzeko zain. Iaz 1.335 odol emate izan ziren, eta 2.000 giltzurrun transplante, 972 gibel transplante, 345 kardiako, 146 birika eta 60 pankrea transplante, 2.600 korne transplante, 4.500 hezur transplante eta 2.030 hezur transplante inguru egin ziren.
|
|
|
OMEren arabera, herrialde aberatsek ez dituzte baliabide asko bideratzen osasun mentalerako, eta ematen dituztenek ez dute behar adinako kalitaterik. Gainera, asistentzia psikiatrikoan diharduten profesionalak oso urriak dira munduan, 680 milioi
|
pertsonak
baino gehiagok, batez ere Afrikakoak eta Asiakoak, milioi bat biztanleko psikiatra bat baino gutxiago baitute. Ildo horretatik, osasunaren antolaketak adierazten du herrialdeen %40k ez dutela osasun mentaleko politikarik, eta %25ek ez dutela arlo horretako legerik, hala nola Txina, Nigeria, Iran, Thailandia eta Turkia.
|
|
|
Osasun eta Kontsumo Ministerioak kanpaina bat aurkeztu du gaur legionella kontrolatu eta prebenitzeko. Iaz, gaixotasun horrek 200
|
pertsonari
baino gehiagori eragin zien Espainian, eta uda garaian aurkeztu ohi da, aireztapen sistemekin duen loturagatik. Legionelosia “legionella pneumophilia” bakterioak eragindako ingurumen jatorriko gaixotasuna da.
|
|
|
Patologia horrek garrantzi berezia hartu du azken bi urteetan, kasuak ugaritu egin baitira Espainiako hainbat tokitan, hala nola ospitaleetan, bulego eraikinetan eta abarretan. Egoera horren ondorioz, Osasun Sailak errege dekretu bat egin zuen joan den urteko uztailean argitara eman zen gaixotasunari aurre egiteko, Murtzian sortutako epidemiarekin bat etorriz, 200
|
pertsona
baino gehiago kutsatu baitziren. Legionella eskualda dezaketen instalazioetan neurri higieniko sanitarioak hartzea ezartzen du dekretu horrek, baita instalazioen titularrek bete beharreko betebeharrak ere.
|
|
|
Gaixotasun baskularren tasak, espainiar obesoen edo gehiegizko pisua dutenen artean, AEBn erregistratutakoen oso antzekoak dira, diabetesaren kasuan izan ezik. Hala, Espainian, gizonezkoen eta emakumezkoen arteko diabetes tasa pisu normaleko
|
pertsonena
baino 3,6 eta 4,6 aldiz handiagoa da; AEBetan, berriz, 10 aldiz handiagoa da. Horren arrazoia da obesitatearen hazkundea askoz handiagoa izan zela Ipar Amerikan, eta lehenago hasi zela.
|
|
|
Azken urteotan, gaixotasun hori oso ohikoa bihurtu da mendebaldeko gizartean. Espainian, zehazki, 3,5 milioi
|
pertsonak
baino gehiagok dute osteoporosia, eta gehienak emakumeak dira. Aurrerapausoak eman diren arren, oraindik ere badira pertsona asko, potentzialki kaltetuak izan arren diagnostikatu ez direnak, eta horietako askok ez dute tratatzen.
|
|
|
Gainera, espediente bat ireki du eta horrek zigor ekonomikoa ekar lezake. Baina, gaur egun, eta Osasun Sailaren iturrien arabera, seguruena da 750
|
pertsona
baino gehiago, batzuk pronostiko erreserbatuarekin, gastroenteritisarekin gaixotu direla, eta duten gauza bakarra establezimendu jakin batetik Sant Joan koka kontsumitu dutela. Gironan, iaz 4.300 ikuskapen baino gehiago egin ziren establezimendu eta jantoki kolektiboetan, eta, azkenean, 11 establezimendu itxi ziren, eta beste 19 establezimendu zigortu egin ziren ikuskatzaileek ezarritako arauak ez betetzeagatik.
|
|
|
Hantura sortzen du artikulazioetan, hezurren deformazioa, mina eta mugitzeko zailtasunak. Espainian 200.000
|
pertsona
baino gehiago bizi diren pertsonek 1.200 milioi euroko gastua eragiten dute, eta horietatik 390 milioi osasun gastuari dagozkio. Aurrerapen azkarra «Dale el alto» lelopean, Erreumatologiako Espainiako Elkarteak gaur egun dibulgazio kanpaina egiten du artritis erreumatikoaren irismena eta ondorioak ezagutarazteko.
|
|
|
Iaz, 846 oinezko hil ziren Espainiako hirietako errepideetan eta kaleetan. Urtero 13.000
|
pertsona
baino gehiago ibiltzen dira Espainiako bide sarean. Horietatik, 900 inguru hiltzen dira, eta askok lesio itzulezinak izaten dituzte.
|
|
|
Eguneroko lanak, adibidez, paseatzea, kafe bat hartzea edo konfiantzako pertsona bat poztu egiten dira adineko pertsona horientzat, «boluntarioak bisitarien zain igarotzen dira». Gaur egun, 65 urtetik gorako 700
|
pertsona
baino gehiago atenditzen ditu Solidarioak Espainia osoan, 4.000 boluntarioek egindako lanari esker. Horietatik% 25 adinekoei laguntzeko programetan aritzen dira.
|
|
|
Bartzelonako Santa Maria de Palautorera herrian eta haren inguruetan 150
|
pertsona
baino gehiago artatu zituzten azken 48 orduetan gastroenteritisa duten osasun zentro batzuetan, lehen aztarnen arabera, txorrota egoera txarrean zegoelako, eta ospitaleetako iturriei buruzko informazioa eman zuten. Ingresatutako pertsonek sukar altua, gorakoak eta deskonposizioa zuten.
|
|
|
Joan den astelehenean Bartzelonako Santa Maria de Palautorera herrian deklaratutako gastroenteritis agerraldiak 280
|
pertsonari
baino gehiagori eragiten die, eta ospitaleratuta jarraitzen dute. Hala ere, Kataluniako anbulatorioko medikuen arabera, batzuetan, kolapsoaren ertzean egon ziren, eta, hala ere, «dagoeneko bidaltzen ari dira», nahiz eta azaldu zuten, egun osoan, zentrora joan ziren pertsonei «hesteetako infekzio sintomak edo informazioa eskatzeko informazioa eskatu zuten».
|
|
|
Jarduera horiek garapen integraleko programa batean integratzen dira. Programa hori, hain zuzen, 1997an egiten ari da, eta, erakundearen arabera, aldaketa nabarmenak ari da gertatzen 20.000
|
pertsona
baino gehiagoren bizitzan.
|
|
|
Osteoporosia prebenitzea lehentasunezko helburua da EBrentzat Osasunaren Mundu Erakundea (OME) ohartarazten du gaixotasun isil hori XXI. mendean epidemia bihurtuko dela, eta 50 urtetik gorako hiru emakumetik bati eragingo diola. Espainian, gaixotasunak hiru milioi
|
pertsonari
baino gehiagori eragiten die gaur egun, eta 100 milioi euroko gastua eragiten du hausturen fase akutuaren tratamenduan eta zainketan bakarrik. Adituek azpimarratzen dute oinarrizko prebentzio neurri errazak direla, hala nola dieta egokia eta ariketa fisiko neurritsua, bizitza osoan gomendagarriak eta haurtzaroan hasi beharrekoak.
|
|
|
Johannesburg eko Goi bilerak aukera bikaina eman du munduko globalizazio prozesuari beste ikuspegi bat emateko eta lehen munduaren eta hirugarrenaren arteko desoreka sozial eta ekonomiko izugarriak zuzentzeko. Gizarte Zibilaren Foro Paraleloan dauden Espainiako sindikatu eta GKEek deitoratu egiten zuten, itzultzean, 1.000 milioi
|
pertsona
baino gehiago bizi diren miseria erabatekoari eta planetaren ingurumen degradazio izugarriari erantzuteko munduko gobernuak gai ez zirela. «Ez da azken aukera, baina Johannesburg en zegoena galdu egin da».
|
|
|
Santa María de Palautorderan 700
|
pertsonari
baino gehiagori eragin zien disenteria agerraldia azkenean justizia epaitegietan ebatziko da. Brotea, hasiera batean, uztailaren amaieran eroritako euri bortitzen ondorioz edateko uraren horniduraren kutsadurari egozten zitzaion, eta, ondorioz, kaltetuen ehuneko handi bat ospitaleratu behar izan zen.
|
|
|
Ideia horren alde egin du estatistika dramatiko batek: ehun
|
pertsona
baino gehiago hiltzen dira eta beste 2.000 Estatu Batuetan ospitalizatzen dira urtero, ustekabean parazetamol gaindosiak eragindako gibeleko arazoengatik. Kopuru hori ez da oso handia, kontuan hartzen badugu urtero botiken milioika dosi kontsumitzen direla.
|
|
|
Lehenengo mapan —gizakiaren arrastoa erakusten du—, hiri handi guztiek jasotzen dute notarik txarrena —altuena—, eta Mendebaldeko Europa eta Indiako azpikontinentea dira eskualde zigortuenak. Hala ere, autoreek ohartarazten dute ezen, gure espezieak natura sistematikoki baztertu duen lekuetan ere, ingurunea berreskuratzeko aukerak badaudela, Hudson ibaiaren kasuan frogatu den bezala, New Yorkeko malgukiak bustitzen baititu, eta tigrearen kasuan, berriz, Indian 1.000 milioi
|
pertsona
baino gehiagorekin espazioa partekatzen duen felino handi bat. Azken babeslekuak Arroza, artoa eta garia haz daitezkeen lurren %98 gizakien presiopean daude; baina, aldi berean, ia erabat birjinak diren eremu handiak daude:
|
|
|
Ordu gutxi batzuetan, 2.000 pertsona inguru hil ziren materia bolkanikoaren tonen azpian edo sumenditik ateratzen zen kearen azpian. Gaur egun, Vesubio mendi baketsua da, eta inguruan hiru milioi
|
pertsona
baino gehiago bizi dira, gehienak Napolin. Baina baretasun hori itxurazkoa da:
|
|
|
Errusiaren hegoaldean deslotutako disenteria izurriteak 2.100
|
pertsonari
baino gehiagori eragiten die dagoeneko, eta, kaltetuen kopuruak gora egin ahala, agerian geratzen dira herrialde horretako osasun eta higiene gabezia larriak, elikagaien sektoreko ustelkeria izugarriak ordainduak. Infekzioa “uhinak uretan harri bat botatzean bezala” zabaldu zen atzo osasun agintariek, intoxikazioaren hedadura geografikoaren aurrean ezinezkoak zirenak, Kropotkinen fabrika batean egoera txarrean zeuden esnekiek eragin zutenak.
|
|
|
Munduan 2,5 milioi
|
pertsonak
baino gehiagok itsutasuna dute gaixotasunaren ondorioz
|
|
|
Egun hori Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) laguntzarekin antolatu du, eta aurten diabetesak begi bistan dituen arriskuez jabetu da. FIDaren datuen arabera, gaur egun, munduan 2,5 milioi
|
pertsonak
baino gehiagok ikusmen galera dute erretinopatia diabetiko baten ondorioz, erretina irrigatzen duten hodien nahaste baten ondorioz, odolean azukre gehiegi izateak eta hipertentsioak lagunduta. “2 motako diabetesak jota dauden bost pertsonatik batek, diabetea detektatzen dutenean, erretina lesioak izaten ditu jada fase aurreratuan”, adierazi zuen FIDek.
|
|
|
2.515 abelburu baino gehiago ez dira egongo. 250
|
pertsona
baino gehiago ez dira izan orain arte 1991ko EKPZk ezarritako gehieneko bisitari kopurua. Bisita berriek beste ibilbide batzuk ere izanen dituzte, ez bakarrik lur orotako ibilgailuetan eta itsasontziz, baizik eta zaldiz, zaldiz edo bizikletaz.
|
|
|
Afar eskualdean daude kaltetuenak: sei milioi
|
pertsona
baino gehiago bizi ahal izateko elikagai laguntzaren mende daude. Bost urtetik beherako haurren desnutrizio maila kezkagarria da Tigray iparraldean (hiriburutik 600 kilometrora, Addis Abeba), biztanleen %20 osatzen baitute.
|
|
|
Zakur horiek kudeatzen dituztenek diotenez,
|
pertsonak
baino 600 aldiz gehiago aditzen dute usaina. Elurpean badira ere, zantzua hartzen dute.
|
|
|
Batzuetan animaliek beren umeak
|
pertsonek
baino maiteago dituztela badakigu. Umeak zaintzeko eraso egingo diote edozeini.
|
|
|
Sortu dugu Inguma (Euskal Komunitate Zientifikoaren datu basea, www.inguma.com). Horri esker jakin ahal izan dugu azkenurteetan lau mila eta bostehun
|
pertsona
baino gehiagok zerbait egin izan dutela euskaraz (hitzaldiak, aldizkari art ikuluak, liburuak eta abar), Inguma datu basean 17.000 erregistrotik gora dago dagoenekoz. Sortu dugu EuskarazkoSoftwa re Katalogoa, Ikastetxeko Hizkuntza Normal kuntzaproiekturik handienean (Uliba rriprograma) elkarte aholkularia gara, urteko 10 liburu eta Giza eta Gizarte Zientzien aldizkaria (Uz ta ro, www. uzta ro.com) argitaratzen ditugu, urteko bi jardunaldi berezi (glotodidaktika, informat ika, historia eta abar) eta hogeita hamar urte dira (orain Iruñean eta Miarritzen) udako ikastaldiak antolatzen ditugula.
|
|
2003
|
|
|
Aquarium Itsas Museoaren hastapenak Gipuzkoako Ozeanografia Elkartearen ekimenari zor zaizkio, ikerketa ozeanografikoa bultzatzeko asmoa baitzuen elkarteak. Orduz geroztik 11 milioi
|
pertsona
baino gehiagok bisitatu du museoa. Espainian natur zientziei eskainitako lehenengo museoa izan zen.
|
|
|
Kofi Annan Nazio Batuetako idazkari nagusiak dioenez, “ura ez eskuratzeak edateko, higieneagatik eta elikadura segurtasunagatik– miseria eragiten die mundu osoko mila milioi
|
pertsonari
baino gehiagori”. Horregatik, Ur Gezaren Nazioarteko Urtean akordioak egin behar dira edateko urik ez duten 1.200 milioi lagunentzat eta osasun neurri egokirik ez duten 2.400 milioi lagunentzat ur eta osasun arazoei aurre egiteko.
|
|
|
Horregatik, Ur Gezaren Nazioarteko Urtean akordioak egin behar dira edateko urik ez duten 1.200 milioi lagunentzat eta osasun neurri egokirik ez duten 2.400 milioi lagunentzat ur eta osasun arazoei aurre egiteko. Gainera, urtean hiru milioi
|
pertsona
baino gehiago hiltzen dira giza kontsumorako egokia ez den urak eragindako gaixotasunengatik. 2015 baino lehen, edateko urik ez duten pertsonen kopurua erdira murrizteko, Nazio Batuek, gobernuek eta gobernuz kanpoko beste erakunde batzuek Nazio Batuen Ingurumen Programak (NBIP) koordinatutako ekitaldi eta jarduera batzuk proposatu dituzte aurten.
|
|
|
Munduko zazpi milioi
|
pertsonak
baino gehiagok dute lepra, OMEren arabera
|
|
|
Urtero, urtarrileko azken igandean, Lepraren Nazioarteko Eguna ospatzen da, gaixotasun hori oraindik desagertu gabe dagoela gogorarazteko. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) arabera, munduan zazpi milioi
|
pertsonak
baino gehiagok pairatzen dute gaixotasun hori, eta horietatik 300 Espainian bizi dira. Kalteturik gehienak garapen bidean dauden herrialdeetan bizi dira, hala nola Indian, Brasilen, Indonesian, Madagaskarren, Txinan, Vietnamen eta Myanmaren.
|
|
|
500 milioi
|
pertsona
baino gehiagoren elikaduraren funtsezko osagaia da juka. Garatzen ari diren herrialde askotan elikagaien laborantza garrantzitsua den arren, nekazaritza sustatzeko politikek askotan baztertu egin dute.
|
|
|
Eta orain, azkenik, estrategia formal bat erabaki da gure herrialdeko kontsumoarekin ahal den neurrian amaitzeko. Osasun Sailaren estrategia, kontsultatutako iturri ofizialen arabera, erretzaileen kopurua %6 murriztea da, hau da, 600.000
|
pertsona
baino gehiago. Nahikoa datu daude, nahiz eta bat ez datozen, Osasun Ministerioaren eta Espainiako biztanle gehienen tesiak bermatzen dituztenak egoera hori konpontzeko:
|
|
|
Fruta horrek 500 milioi
|
pertsona
baino gehiago elikatzen ditu Asian eta Afrikan
|
|
|
Salbuespenez haziak eta oso gogorrak dituen banana mota bakarra, jan ezin daitekeena, “Musa cuminata” basatia da, oihanean hazten den fruta erraldoia. Banana horietako askok erresistenteak dira “Sigatoka beltza” delakoaren aurrean, eta zientzialariek fruta mota transgeniko bat diseinatu nahi dute, Asian eta Afrikan 500 milioi
|
pertsona
baino gehiago elikatzen dituena. Banana ezagunaren bioteknologia bidezko desagerpena saihestea oso garestia da, eta ez ditu konbentzitzen hura lantzen dutenak, beldur baitira kontsumitzaileak ez duela onartzen genetikoki eraldatutako produktua, eta haren zaporea sagar batenaren antzekoa izango dela.
|
|
|
Erretzeari utzi nahi dioten lokalek eremu itxiak eduki dituzte erretzaileen eskura, eta zerga bereziak ordainduko dituzte. Frantzia Frantzian, tabakismo aktiboa 60.000
|
pertsona
baino gehiago hiltzen da urtean, eta tabakismo pasiboa beste 2.500 edo 3.000 Hondamendi horren urteko finantza kostua 4.000 milioi eurotik gorakoa da, eta duela urte batzuetatik 20 milioi euro inguru daude prebentzioan, legeria oso murriztaileari laguntzeko. 1991tik, Frantzian debekatuta dago tabakoaren zuzeneko publizitatea irratian, telebistan eta prentsa idatzian.
|
|
|
Aldiz, Adenatik diotenez, planetako koralezko arrezifeen ia% 60k galdu edo suntsitu egingo dituzte hurrengo 30 urteetan, diru sarrerak murrizteak (kasu batzuetan% 75era artekoak) eta enplegua eta elikadura iturriak galtzeak milioika pertsonen bizitza arriskuan jartzen dute. Izan ere, koralezko arrezifeek funtsezko zeregina dute garatzeko bidean dauden herrialdeetan mila milioi
|
pertsona
baino gehiagori proteinak ematen. Hala ere, txostenak erakusten du arrantza ahalegina handitzeak eta teknologien eraginkortasun handiagoak arrezife arrantza asko agortu dituztela.
|
|
|
Bertan hemezortzi ikastetxe publikok eta bi pribatuk parte hartzen dute, Andaluziako Osasun Teknologien Ebaluazio Agentziaren zuzendaritza teknikoarekin. Parkinsonaren aurkako jardunaldia zela eta, Ana Pastorrek zuzentzen duen sailak gogorarazi zuen Espainian 100.000
|
pertsonak
baino gehiagok dutela gaixotasun hori. Patologia neurodegeneratiboa da, dopamina sortzeko gaitasuna galtzeak eragindakoa, eta sintoma hauek ditu ezaugarri:
|
|
|
Hala, bada, bi kostu hauen arteko aldea dago: batetik, zuzenean eragindako pertsonek jasaten duten zuzeneko kostua, garapen fisikoa eta mentala geldiarazteko, aukera mugak, osasun arazoak, bizi itxaropen laburra eta heriotza goiztiarra; eta, bestetik, guztiek jasaten duten zeharkako kostua, produktibitatea murrizteko, lan bizitza galduak eta nazioarteko aurrerapen ekonomikoa geldiarazten eta ingurumena hondatzen duten 800 milioi
|
pertsona
baino gehiagoren aukerak. Eta hori, adituen iritziz, ezin dugu onartu.
|
|
|
Ikastetxeko iturriek ziurtatzen dute 2.000 orrialde zerbitzatu direla minutuko, “BugBear” ekintzen ekipoak babesten dituen aplikaziorako sarbidearekin. Guztira, 170.000
|
pertsonak
baino gehiagok desfilatu dute zentroaren web orrian (www.alerta antibirusirus.es), eta horrek erakunde horrentzako sarrera errekorra dakar. Hala, bada, KTEren orria, Interneteko Audientzien Munduko Alexa adierazleak (www.alexa.com) 144.023 postua eman zion, 72 orduan igo zen, 3.582 posturaino.
|
|
|
Gainera, lurrak degradatzea kutsadura iturri garrantzitsua da ozeanoetarako, ibai handien sedimentuak arrastatzearen ondorioz. Mantenurako mehatxua Baina ingurumen kostuaz gain, lehortea mehatxua da 110 herrialdetan mila milioi
|
pertsona
baino gehiago bizitzeko. Aurreikuspenak ez dira onak:
|
|
|
Diagnostikatutako kasuak eguneko ehunka kasutan jakinarazten zirenean, Txina, Taiwan, Hong Kong eta Kanadako osasun agintariek hiritarrak koarentenatan jarri zituzten. Pekin eta Nanjing-en (Jiangsu hegoaldeko hiriburua), 26.000
|
pertsona
baino gehiago isolatu ziren. Beste herrialde horietan ere gauza bera gertatu zen:
|
|
|
Gene horrek depresioaren aurkako borrokan duen paper zehatza argitu gabeko galdera da oraindik. Bizitzako egoera zail horien kopuru bera kontuan hartuta, depresioarekiko erresistentziarik txikiena duen genearen bertsioa duten pertsonak bi aldiz eta erdi ahulagoak dira disfuntzio hori jasateko, genearen bertsiorik babesleena duten
|
pertsonak
baino, “5 HTT” siglekin ezagutzen dena. Aurkikuntzak berresten du teoria berri bat, zeinaren arabera buru gaixotasunek eta bestelako patologia konplexuek, oro har, ez baitituzte esplikatzen soilik genetikoak edo ingurumenekoak diren faktoreak, bi gauzen emaitza baitira.
|
|
|
FAOk espero du Quebeceko bilerak fruituak emango dituela basoen antolamendu iraunkorrean ez ezik, herrialde pobreenek hitz egiteko eta botoa emateko orduan ere. Garapen bidean dauden herrialdeetan, zuraren ondoriozko erregaiak dira bi mila milioi
|
pertsona
baino gehiagoren energia iturri nagusia. Baina egurra ez da basoetatik ateratzen den produktu bakarra.
|
|
|
Herbehereetako medikuek kalamua agindu ahal izango dute min kronikoa, goragalea eta apetitu galera tratatzeko minbizia edo hiesa duten gaixoetan, alboko esklerosi amiotrofikoa duten gaixoek pairatzen dituzten espasmoak arintzeko eta Tourette sindromea duten gaixoek izaten dituzten nerbio “tikak” murrizteko. Herbehereetako Osasun Ministerioaren arabera, herrialde horretan 7.000
|
pertsonak
baino gehiagok cannabisa helburu medikoetarako soilik erabiltzen dute. Baina kalkulu ofizialen arabera, erabiltzaile kopurua bikoiztu egin daiteke, mediku errezetaren bidez legeztatu baita.
|
|
|
Rauch Kallaten esanetan, “Europako hiru milioi helduk baino gehiagok, hau da, mila biztanletik zazpik, eskizofrenia dute, eta gazteen %33k arazo hori du”. Austriako ministroak gaineratu zuenez, “33, 4 milioi
|
pertsonak
baino gehiagok depresio sakona jasaten dute, baita haurrek eta gazteek ere, eta horrek eragiten dituen arazoek, hala nola indarkeria gero eta handiagoak, suizidioak, mendekotasunak eta portaera nahasteak”. Bestalde, Rauch Kallat ek jakinarazi zuen bere gobernuak “proiektu nazional bat prestatzen duela, enpresekin lankidetzan, laneko estres maila murrizteko, batez ere 16 eta 25 urte bitarteko langileen artean”, eta ahaleginak egingo dituela “estresa murrizteko ez ezik, hori saihesteko ere”.
|
|
|
1990az geroztik, elikagai jatorriko 137 agerraldietatik 23tan hartu dute parte produktu komertzialek. Espainian, kasu gutxiago izaten dira, oro har, hamar
|
pertsona
baino gehiago (azken urteetan lau pertsona baino ez dira izaten). Hala ere, kaltetutako pertsonen %50 baino gehiago hiltzen da.
|
|
|
1990az geroztik, elikagai jatorriko 137 agerraldietatik 23tan hartu dute parte produktu komertzialek. Espainian, kasu gutxiago izaten dira, oro har, hamar pertsona baino gehiago (azken urteetan lau
|
pertsona
baino ez dira izaten). Hala ere, kaltetutako pertsonen %50 baino gehiago hiltzen da.
|
|
|
Garapen bidean dauden herrialdeetako egoera, FAOk eta analista ekonomikoek bat egiten dutenez, oso bestelakoa da. Planetako eremu deprimituenetan, kalkulatzen da urak eta elikagaiek transmititutako beherako gaixotasunek urtean bi milioi
|
pertsona
baino gehiago hiltzen dituztela, gehienak bost urtetik beherako haurrak. Kopuru hori paludismoari egotz dakizkiokeen heriotza kopuruaren parekoa da.
|
|
|
Ontzi horrek, Mediterraneoan zehar egin duen bidaian, infekzio agerraldi bat izan dela jakinarazi du, eta ehunka pertsonari eragin die (1900 bidaiari inguru). Egunak igaro ahala, intzidentzia murriztu egin da, 30
|
pertsona
baino gehiago izan gabe, infekzio egoera akutuan. Agerraldiaren jatorria ez da oraindik ofizialdu, baina zirkulu batzuetan esan izan da Southamptongo portuan (Erresuma Batua) bidaiari kutsatu bat ontziratu ondoren has zitekeela.
|
|
|
Galdeketa kalibratua Ildo horretatik mugitzen da EPIC, orain arte egin den azterketa zabal eta handienetako bat, Europan dietaren eta minbiziaren arteko harremana argitzeko eta koherentziarik eza aurkitzeko diseinatua. Lanaren lehen zatia, Carlos Alberto Gonzálezek azaltzen duenez, Kataluniako Onkologia Institutuko espezialista eta EPICeko kidea, datuak biltzea izan da, ez soilik dietari buruzkoak, baita odol laginak ere, baita 10 herrialdetako milioi erdi
|
pertsona
baino gehiagoren datu antropometrikoak ere, «heterogeneotasun handia ematen duena», dio. Bost urte inguru izan dira (1993tik 1998ra) datuak biltzen, eta beste lau urte geroago elikadura ohiturak aztertzen.
|
|
|
Giltzurruneko gutxiegitasun itzulezina zuten gaixoetan hauteman zen, batez ere. ...en arabera, ‘analgesikoen gehiegizko erabilera faktore erabakigarria da, rena gutxiegitasuna agertu baino bederatzi urte lehenago, gutxienez’ Vardaman Buckalew nefrologoak esan zuenez, ‘pazienteak giltzurrunik txikienak, irregularrak eta kaltzifikatuak baditu, oso litekeena da aspirinak, parazetamola edo biak abusatu izana’ Estatu Batuetan giltzurruneko gutxiegitasuna duten 200
|
pertsonari
baino gehiagori egin zitzaien diagnostiko proba hori. Gainera, kontsumitzen zuten analgesiko kopuruari buruz galdetu zitzaien.
|
|
|
Eta salbuespen egoera erabaki, eta herriko kaleak guardiaz josi ditu, badaezpada ere. Azpildarrok badakigu, hortik aurrera, ezin bildu garela lau
|
pertsona
baino gehiagoko multzotan, egurra jaso nahi ezean. Hala ere, talde txiki batzuek erakutsi dute beren protesta arratsaldean, graffitiren bat pintatuz eta barrikadaren bati su emanez.
|
|
|
Pribatuen multzoari erreparatuz gero, epealdi berean, talde orduen %23, 82 galdu dira. Jaitsiera, baina, 25 urtez azpikoen adin tartean —batez ere— gertatu da (1993 ikasturtetik 2001 euskara ikasten ibili eta 25 urte baino gutxiago dituztenak gainbehera etorri dira —hamar mila
|
pertsona
baino zerbait gehiago galdu dira adin tarte horretan—); gainerako adin tarteetan, beheranzko joera erakutsi arren, matrikulen beherakada ez da horrenbestekoa izan (2001 ikasturtean 25 urte baino gehiago zutenak %73, 54 izatera iritsi ziren, 1993 ikasturtean, aldiz, %53, 13 ziren). Jaitsiera ez da EAEn gertatu soil soilik, Nafarroan eta Iparral dean ere behera egin dute matrikulatutako ikasleen kopuruek.
|
|
2004
|
|
|
Gipuzkoan bizi diren 5.200
|
pertsona
baino gehiagori diagnostikatu zaie Alzheimer gaixotasuna. Gaitz horrek izugarri egin du gora azken urteotan.
|
|
|
Orain hamar urte ezkongabea izatea eta galtzailea izatea guza bera zen, 25 urtetik aurrera behintzat. Gaur egun, ordea, Espainian ezkondu gabe 25 eta 49 urte bitarteko 5 milioi
|
pertsona
baino gehiago bizi da. Eta hain zuzen ere, horiek dira egun gizartearen talde kontsumitzaile indartsuenetakoa:
|
|
|
Jende guztia harrapatzen duen epidemia bat, »panek oro esan nahi du, dena, guztia; eta demosek jendea». Joan zen mendean hiru pandemia bizi izan zituzten eta 1918 urteetan hedatu zen gripeak, adibidez, milioi bat
|
pertsona
baino gehiago hil zituen. Adituak seko beldurtuta daude, beraien ustez horrelako pandemia bat izango dugulako espero baino lehen.
|
|
|
Zientzialari batzuek uste dutenez, hainbat intsektuk eta ornogabek erantzukizun handia dute egungo gaixotasun batzuetan, eta baita infekzio maila handia izan duten gaixotasun batzuetan ere, izurritean, adibidez. Bath unibertsitateko Nick Waterfield eta Richard French Constant eta London School eko Higiene eta Medikuntza Tropikaleko Brendan Wren ikerlariek Nature Reviews aldizkarian argitara emandako artikuluan, AEBetako eta Australiako hamabi
|
pertsonetan
baino topatu ez den bakterioa aztertu zuten. Bakterioa Photorhabdus asymbiotica deitzen da eta gorputzean zauriak eragiten ditu.
|
|
|
Kalkuluen arabera Espainian 500.000
|
pertsonak
baino gehiagok arazoak dituzte jokoa dela eta, eta ia 800.000k ludopaten sintoma berezietakoren bat erakusten dute
|
|
|
Kalkuluen arabera Espainian 500.000
|
pertsonak
baino gehiagok arazoak dituzte jokoa dela eta, eta ia 800.000k ludopaten sintoma berezietakoren bat erakusten dute.
|
|
|
|
Pertsonok
baino ezin dezakegula bizia eman.
|
|
|
65 urtetik gorako 8 milioi
|
pertsona
baino gehiago bizi dira Espainian, eta horietatik bi milioik baino gehiagok ezintasunen bat du, gainera.
|
|
|
Ordu bat eta erdi zegoela esan zidan nirekin taxian zihoan batek. Gidariaz aparte, hiru pertsona gindoazen autoan, bi gizon eta ni, hiru
|
pertsona
baino gutxiago debekatuta zegoelako taxi baten bidaia hura egiteko. Eta kasualitatez edo, hirurok ginen atzerritarrak eta hirurok osasungintzan jarduten genuenak:
|
|
|
“Munduak produktuak eta zerbitzuak erritmo jasanezinean kontsumitzen ditu, eta emaitza larriak herrien eta planetaren ongizaterako”, nabarmendu du txostenak. Aurreko mendean, 1.700 milioi
|
pertsonak
baino gehiagok hartu zituzten dietak, garraio sistemak eta bizimoduak Europan, Ipar Amerikan eta Japonian. “Kontsumoa handitzeak oinarrizko beharrei erantzuten eta enplegu iturriak sortzen lagundu du”, dio Worldwatch eko lehendakari Christopher Flavinek.
|
|
|
Lau astetan, bi metro koadroraino sortu zuten gaixoaren azala zenbait zentimetrotan. Orain arte, Jorcanoren taldeak Espainia osoan erredura larriak dituzten 40
|
pertsona
baino gehiago tratatu ditu, inplanteei esker beren azala birsortzea lortu dutenak.
|
|
|
Gainera, dio hondamendi horietako asko saihets daitezkeela, nahiz eta gaur egun munduko populazioaren ia% 75 “aldian behin lurrikara, zikloi tropikal, uholde edo lehorte baten eraginpean egon”. 1,5 milioi
|
pertsona
baino gehiago hil ziren fenomeno natural horien ondorioz 1980 eta 2000 bitartean; gehienak Koreako, Armeniako, Etiopiako, Hondurasko eta Sudaneko Errepublika Demokratikoan. Aberatsak eta pobreak Txostenaren ondorioetako batek dioenez, “benetan hiltzen duena pobrezia da, ez naturaren indarrak”; izan ere, azterlanaren datuek erakusten dutenez, heriotza tasak askoz handiagoak dira herrialde pobreetan aberatsetan baino, nahiz eta arriskua bera izan, arrisku naturalen eraginpean dauden pertsonen %11 baino ez da bizi herrialde pobreetan, nahiz eta herrialde horietan erregistratutako heriotza guztien %53 baino gehiago gertatu.
|
|
|
Espainia ez da desberdina 2000 urtearen erdialdean, Espainian, Bernard Krief Azterketa Soziologikoen Kabineteak egindako azterlan bat aurkeztu zen, obesitateak gure herrialdean dituen kostu ekonomiko eta sozialei eta horiei lotutako patologiei buruzkoa. Azterlan horren arabera, 35 eta 60 urte bitarteko bi milioi
|
pertsonak
baino gehiagok pairatzen dute gaixotasun hori, %58an emakumeei eragiten die eta %42an gizonei. Etorkizunerako aurreikuspenak, erremediorik jartzen ez bada, oso kezkagarriak izan daitezke, baldin eta Kabineteko arduradunek egindako iragarpenei kasu egiten badiegu, eta etorkizunean biztanleriaren heren batek patologia hori izango zuela uste bada.
|
|
|
Bartzelonako Pi i Sunyer (IDIBAPS) Ikerketa Biomedikoen Institutuko adituek gene batean aurkitu dute Olio Toxikoaren Sindromea izateko joera, eta horrek, 80ko hamarkadaren hasieran, 20.000
|
pertsonari
baino gehiagori eragin zien Espainian. Gaixotasunaren arrazoia industrian erabiltzeko inportatutako anilinarekin desnaturalizatutako koltza olioa hartzea izan zen.
|
|
|
Hezkuntza Ministerioaren datuen arabera, ikasturte honetan, ikastetxe, institutu eta unibertsitateetako ia zazpi milioi ikaslek ingelesa ikasten dute, munduko biztanleen heren batek ulertzen duen hizkuntza. Hizkuntza eskola ofizialen bidez ingelesaren ezagutza indartzea nahiago duten 200.000
|
pertsonak
baino gehiagok urrats bat gehiago egin dute. Espainiako Prestakuntza Zentroen eta Akademia Pribatuen Konfederazioak (CECAP) beste milioi bat herritar nahiago ditu horrelako zentroetara joan bigarren hizkuntza ikastera; pertsona horietatik 750.000 ingelesa aukeratzen dute.
|
|
|
Erakundeko lau ikertzaile taldek Txina bisitatu dute azken asteetan, laborategia ikusi eta han lan egiten duten adituak elkarrizketatzeko, transmisio katea aurkitu nahian. Pekingo eta Anhuiko ekialdeko probintzian mila
|
pertsona
baino gehiago isolatzera edo behaketa medikoan jartzera behartu zituen agerraldiak, baina OMEren arabera, ez zen arriskutsua izan osasun publikoarentzat.
|
|
|
Lanera joateko garraio publiko eta pribatuaren erabilerari dagokionez, EINek lau eta bat arteko aldea adierazten du lanera joateko. Zazpi milioi
|
pertsonak
baino gehiagok 22 minutu ematen dituzte, batez beste, etxetik lantokira autoz joateko, eta beste milioi bat lagun egiten dute. Autobusa, metroa edo trena 1.830.000 espainiarrek erabiltzen dute egunero, eta 180.000 baino gehiagok garraio pribatua eta publikoa konbinatzen dituzte.
|
|
|
Erakunde horrek uste du osasun gaitzek baliabide faltaren eta itxaron zerrenden hazkundearen gainean eragiten dutela: 400.000
|
pertsona
baino gehiago esku hartzeko zain daude (hiru hilabete eta hiru urte bitarteko batez besteko epeak dituzte), antzeko kopuru bat diagnostiko probaren zain dago (sei hilabetetik urtebetera), eta 600.000 gaixo espezialistaren balorazioaren zain daude (hamar hilabetera arte). Axolagabekeriagatiko erreklamazioak ugaritu egin diren arren (eta, aldi berean, epaiak), gaixoaren eskubideak defendatzen dituzten elkarteek jasotako salaketak ez dira iristen kontsulten erdira.
|
|
|
Asturiasko osasun agintariek salmonelosi agerraldi bat ikertu dute, 40
|
pertsona
baino gehiagorekin
|
|
|
Gaur egun, oraindik ere, Indian eta Bangladeshen, milaka lagun salbatzen saiatzen dira, kutsatutako ura edan eta janari ustelak jan ondoren gaixorik erori direnak. Bestalde, Asiaren hegoaldeko uholde okerrenak baretzen dituzte 15 urtean, eta 1.350
|
pertsona
baino gehiago hil dira. Ia 5.000 mediku talde jarri dira Bangladeshen, asko ontzietan, gaixotasunei aurre egiteko.
|
|
|
Arazoa da urruneko eremuetan jende askok ez duela lortzen ospitalera garaiz iristea, bidaiatzeko distantzia luzeak eta garraiobide txarrak direla eta. Uholdeek 1.350
|
pertsona
baino gehiago hil dituzte Asiako hegoaldean, horietatik 660 inguru Bangladeshen eta gainerakoak Assam eta Bihar indiar estatuetan, arduradun ofizialen arabera. Hamabost urteko uholde okerrenek 10 milioi pertsona inguru utzi dituzte etxerik gabe Bangladeshen, eta beste 20 milioi pertsonak jasan dituzte herrialdeko 64 administrazio barrutietatik 43tan.
|
|
|
Estatinak berriro jartzen dira munduan. Duela hiru urte, lehen orrialdeetara eta albistegien azaletara jauzi egin zuten familiako kide bat, “Lipobay”, munduan berrogeita hamar
|
pertsona
baino gehiago hiltzearekin lotuta zegoela jakin zutenean. Orain, kolesterolaren aurkako substantzia horiek hiesaren aurkako tresna merkeak eta eraginkorrak izan daitezke.
|
|
|
Ikerketari esker, halaber, bakterioa detektatu ahal izan zen bizitegi zentroko elikagai manipulatzaile batzuetan. Duela gutxi, urriaren 19an, gastroenteritisaren agerraldi bat baieztatu da, eta Badajozen 100
|
pertsona
baino gehiagori eragiten die. Oraingoz, agerraldi horrek 113 pertsonari eragin die, eta 91 urteko gizon bat hil da.
|
|
|
Egun 2,4 dolar balio dute, eta hori handiegia da herrialde pobreenetako biztanleentzat, horietan gaixotasuna baita hedatuena. Zehazki, 500 milioi
|
pertsona
baino gehiago daude Afrikan malariaz kutsatuta. Horietatik milioi bat baino gehiago hiltzen dira urtero, gehienak haurrak, bereziki Saharaz hegoaldeko Afrikan eta Asian.
|
|
|
Ekimen horietako bat" Ez egon bakarrik Gabonetan" programa da, Valentziako Generalitateko Gizarte Ongizateko Kontseilaritzak 1997az geroztik antolatua. Horri esker, Gabonak eman zaizkie autonomia erkidego honetako 5.000 adineko
|
pertsonari
baino gehiagori. Bakarrik bizi diren eta Eguberriak elkarrekin igarotzeko aukera ematen dien adineko pertsona baliagarriei zuzenduta dago proiektua, familia eta jai giroan, Gabon gauean afari berezi batekin eta Gabonetan bazkari berezi batekin, eta animazio, kultura, kirol eta jolas jarduerekin.
|
|
|
Aierdiko txabolan guztiek batera marmitakoa jan zuten. Guztira 200
|
pertsona
baino gehiago elkartu ziren
|
|
|
Goizean hasi ziren ekitaldiak, eta egun osoan izan zen zer egin eta zer ikusi. Guztira 200
|
pertsona
baino gehiago bildu ziren ospakizun honetan.
|
|
|
Bostehun
|
pertsona
baino gehiagok aldarrikatu du espazio askeen beharra Erromo eta Areetako kaleetan. Gazte eta helduez osatutako manifestazioak Iñaki Zarraoa Getxoko alkatearen jarrera gaitzetsi du, Itzubaltzeta gaztetxearen huste agindua eta eraiste lanak hastea leporatuz.
|