|
2000
|
|
|
.
|
Pertsona
orok aldatzeko duen eskubidea azpimarratu nahi izan du; bizitza mugiezina ez delako, prozesu bat baizik.
|
|
|
ONUren Adierazpen horren 22 artikuluan irakur genezake beste honako hau ere: ?
|
Pertsona
orok du, gizarteko kide denez gero, gizarte segurantza izateko eskubidea eta, herrialdearen ahaleginaz eta nazioarteko laguntzaz, Estatu bakoitzaren antolaketa eta baliabideak kontuan izanik, norbanakoaren duintasunerako eta nortasuna garatzeko ezinbestekoak diren ekonomi, gizarte eta kultura mailako eskubideak asetuta izatekoa?.
|
|
|
24 artikulua.
|
Pertsona
orori dagozkio atsedenerako eskubidea, aisiarakoa, lanaldiaren iraupen mugatua izatekoa eta aldian aldian ordaindutako oporrak izatekoa.
|
|
|
25 artikulua. 1
|
Pertsona
orok du bizimodu egokia izateko eskubidea, bai berari eta bai bere familiari osasuna eta ongi izatea bermatuko diena, eta batez ere janaria, jantziak, bizitokia, mediku sorospena eta gizarte zerbitzuak; eta baita lanik eza, gaixotasuna, elbarritasuna, alarguntasuna, zahartzaroa edo bizibidea nahi gabe galtzeko beste kasuren bat gertatzen denerako asegurua izateko eskubidea ere.
|
|
|
26 artikulua. 1
|
Pertsona
orok du hezkuntza eskubidea. Hezkuntza dohainekoa izango da oinarrizko ikasketei dagokienez behintzat.
|
|
|
27 artikulua. 1
|
Pertsona
orok du eskubidea komunitateko kultur ekitaldietan aske parte hartzeko, artelanez gozatzeko, eta zientzi aurrerakuntzan eta horri darizkion irabazietan parte hartzeko.
|
|
|
29 artikulua. 1
|
Pertsona
orok komunitatearekiko betebeharrak ere baditu, komunitatea baita bere nortasuna guztiz eta era askean garatzeko toki bakarra.
|
|
|
2
|
Pertsona
orok, bere eskubide eta askatasunez baliatzeko orduan, legeak ezarritako mugak baino ez ditu izango, helburu honekin: gainontzeko herritarren eskubide eta askatasunen begirunea ziurtatzea, eta gizarte demokratiko batean moralak, ordena publikoak eta ongizate orokorrak dituzten bidezko eskakizunak betetzea.
|
|
|
8 artikulua.
|
Pertsona
orok du Konstituzioak edo legeek gizon emakumeei aitortzen dizkieten oinarrizko eskubideak hausten dituzten ekintzetatik babesteko, norbere herrialdeko auzitegi aginpidedunetan errekurtso eraginkorra jartzeko eskubidea.
|
|
|
10 artikulua.
|
Pertsona
orok eskubidea du, berdintasun osoan, auzitegi burujabe eta alderdikeriarik gabean jendaurrean hitz egin eta zuzentasunez entzun diezaioten, nahiz bere eskubide eta betebeharrak erabakitzeko, nahiz bere aurkako salaketa penalak aztertzeko.
|
|
|
13 artikulua. 1
|
Pertsona
orok du joan eta etorri aske ibiltzeko eskubidea eta Estatu baten lurraldean bizilekua aukeratzekoa.
|
|
|
2
|
Pertsona
orok du edozein herrialdetatik alde egiteko eskubidea, baita norberetik ere, eta norbere herrialdera it zultzekoa.
|
|
|
14 artikulua. 1 Jazarpenik jasanez gero,
|
pertsona
orok du edozein herrialdetan babesa bilatu eta izateko eskubidea.
|
|
|
15 artikulua. 1
|
Pertsona
orok du herritartasuna izateko eskubidea.
|
|
|
17.artikulua. 1
|
Pertsona
orok du jabe izateko eskubidea, bakarka nahiz taldean.
|
|
|
18 artikulua.
|
Pertsona
orok pentsamendu, kontzientzi eta erlijio askatasunerako eskubidea du; eskubide horren barne da erlijio edo sinesmena aldatzeko eta baita norbere erlijioa edo sinesmena azaltzeko askatasuna ere, bakarka nahiz taldean, jendaurrean edo pribatuan, irakaskuntzaz, jardueraz, kultuz eta aginduak gordez.
|
|
|
21 artikulua. 1
|
Pertsona
orok du bere herrialdeko gobernuan parte hartzeko eskubidea, zuzenean nahiz libre aukeratutako ordezkarien bitartez.
|
|
|
2
|
Pertsona
orok du berdintasunez norbere herrialdeko funtzio publikoan sartzeko eskubidea.
|
|
|
22 artikulua.
|
Pertsona
orok du, gizarteko kide denez gero, gizarte segurantza izateko eskubidea eta, herrialdearen ahaleginaz eta nazioarteko laguntzaz, Estatu bakoitzaren antolaketa eta baliabideak kontuan izanik, norbanakoaren duintasunerako eta nortasuna garatzeko ezinbestekoak diren ekonomi, gizarte eta kultura mailako eskubideak aserik izatekoa.
|
|
|
23 artikulua. 1
|
Pertsona
orok du lan egiteko eskubidea, lana aukeratzekoa, lan baldintza bidezkoak eta egokiak izatekoa, eta langabeziaren aurkako laguntza jasotzekoa.
|
|
|
2
|
Pertsona
orok du, bereizkeriarik gabe, lan beragatik lansari berbera jasotzeko eskubidea.
|
|
|
4
|
Pertsona
orok du, norbere interesen alde egiteko, sindikatuak eratu eta sindikatuko kide izateko eskubidea.
|
|
|
Zenbaitzutan, bat onartua izatea bestea eskuratzeko nahikoa izaten da, Alemanian jatorri alemana duten Ekialdeko etorkinekin gertatzen den bezala. Alemaniako naziotasunaius sanguinisean oinarritzen da, eta, hortaz, jatorri alemaniarra duela froga dezakeen orok, hau da Alemaniako estatuak nazionalitate alemaniarra duela onartzendion
|
pertsona
orok, automatikoki eskuratzen du hiritartasuna, eta baita honek bermatzen dituen eskubide eta betebeharrak izateko aukera ere. Orain arte hiritartasunaeta estatua elkarren ondoan joan izan dira.
|
|
2001
|
|
|
|
Pertsona
orok bizitzan zehar dituen aldaketei batetik, eta agerkariaren azterketak nahita nahiez ekarriko zituenei bestetik jartzen zien arreta otsaileko aleak.
|
|
|
“Egunean zehar bost fruta pieza edo entsalada txiki jatea da egokiena –esan duzu– Hala eginez gero, eguneroko errazio bakoitzak 45 urtetik gorako pertsonek 4 urteko epean hiltzeko arriskua %20 murriztea lortuko luke”. Ikerketak azaltzen duenez, bost pieza horiek ez dira nahitaezkoak; nahikoa litzateke 15 urtetik gorako
|
pertsona
ororen dietan egunean gutxienez 60 miligramo (kiwi bat) sartzea onura hori lortzeko. 12 hilabete bitarteko haurretan, gomendatutako dosia 35 mg da.
|
|
|
Bada parametro bat modu sinplean definitzeko aukera ematen duena obesitatearen existentzia, Gorputz Masaren Indizea (GMI): GMI (kg/ m2)= Pisu erreala/ Altuera x Neurria* Pisua kg tan* Neurria metrotan Gorputz masaren indizea (GMI) 30 kg/ m2 koa edo handiagoa duen
|
pertsona
orok du obesitatea. Gorputz masaren indizeak (GMI) obesitate mailak sailkatzeko balio du:* GMI:
|
|
2002
|
|
|
Galde diezaiokegu gure buruari. Bada,
|
pertsona
orori irekia dago, norberaren burua ezagutzeko gogoa duen edonori. Batez ere barrura begira hasita daudenentzat eta norberaren garapenak gure gizarteari eta gure herriari ekar liezaiokeen indarberritzea sumatzen dutenentzat.
|
|
|
Gizabanako oro bilakatzen da arriskutsua
|
pertsona
ororentzat.
|
|
|
Komunitate ikuspegitik begiratuta, neurri handi batean,
|
pertsona
oro da beste guztiekiko desberdina. Norbanakoaren ikuspegitik, berriz, esperientzia sozialak esparru diferentziatuetan aurrera eramaten ditu, eta neurri horretan, askotariko barne nortasuna eratzeaz gain, desberdinak diren pertsona pluralekin eta ugarirekin harremanak izaten ditu.
|
|
|
|
Pertsona
orok giza harremanak mantenduz bizirauten duenez gizarte eta komunitate baten baitan, norberaren mugak eta bestearen desberdintasuna onartzea ezinbestekoak dira bizikidetzarako. Ondorioz, norberarekiko desberdina den bestearekin harremanak izateak mugak ezartzen dizkie giza garapenerako eta autonomiarako aukerak gero eta handiagoak dituen norbanakoari zein komunitateari.
|
|
|
Politika autoritarioari eta lasaigarriari nola aurre egin badago. Lehenik eta behin, garbi izan behar du
|
pertsona
orok, aukera politikoak eta ekonomikoak zein baliabideak norabideratzeko erabakiak arazoa zehaztu eta definitzeko moduek baldintzatzen dituztela. Horretarako praktiketan, portaeretan eta erakundeetan barneratuta dagoen ezkutuko boterea azaleratu da, hizkuntzaren monopolioa ekidinez, norbanakoek eta taldeek diren eta izan nahi duten zentzua eta esanahia gizarteratzeko, hitza?
|
|
|
hau da, emaitza kaltegarria gerta daitekeen ala ez. Auzitegi Gorenaren jurisprudentziaren bilakaerak eta araua gizarte errealitatera egokitzeak eskatzen dute arrisku egoera bat sortzen duen
|
pertsona
orok, erantzukizunetik salbuesteko, erakutsi behar duela eskatzen zaion arretaz jokatu duela, lekuaren eta denboraren inguruabarrak eta sortutako arriskua kontuan hartuta. Zalantzarik gabe, ikasle guztientzat edo horietako batzuentzat tortilla ogitartekoak eduki behar dira, ziur asko ez zeudenean horrelako ogitartekoak, eta gerta zitekeenean ikasleak probatzen bazuen ondorio larriak sor zitzakeela, ekintza axolagabetzat har liteke.
|
|
|
1 Ireki leihoak eta ateak eremua aireztatzeko. 2 Usaina oso handia bada, komeni da tokitik berehala ateratzea eta inguruan dagoen
|
pertsona
orori ohartaraztea, hura ere atera dadin. 3 Usaina ahula bada, ez da surik edo txinpartarik sortu behar.
|
|
|
el control estado de Internet en China” izeneko txostenean, Amnistiak dio 33 pertsona atxilotu edo espetxeratu dituztela herrialde horretan azken hiru urteetan, Interneten erabilerari lotutako delituengatik. “Interneten beren iritziak edo bestelako informazioa modu baketsuan argitaratzeagatik edo Sareko zenbait atarietara sartzeagatik atxilotuta dagoen
|
pertsona
oro kontzientziako presoak dira, eta berehala eta baldintzarik gabe askatu lirateke”, eskatu du AIk. Giza eskubideen aldeko erakundeak ere bere kezka adierazten du, Txinako merkataritza elektronikoa hedatu ahala, Asiako Gobernuak Interneten agertzen den informazioaren kontrol zorrotza egiten jarraitzen baitu.
|
|
|
Zergatik ukatu gizagaixo ezjakinoi heziketak ekarriko dizkien onurak? Irakurketa, idazketa eta aritmetika
|
pertsona
ororentzat dira ikasgai egoki. Gainera, gerta liteke presoren batek ikasketetarako dohain bereziren bat edukitzea.
|
|
2003
|
|
|
Egoera negargarri hori are okerragoa da
|
pertsona
orok hazkunde egokia izateko beharrezkoak dituen elikadura gaien (bitaminak eta mineralak) gabezia kontuan hartzen badugu. Izan ere, gaur egun 2000 milioi pertsonatik gora elikaduragaien gabezia dute, gose ezkutuaz izendatzen den egoeran dira, alegia.
|
|
|
FAO (2002a) argi uzten du gosea eta pobreziari buruzko lehen helburu horrek gainerakonazioarteko garapen helburuetan duen eragin onuragarria eta erabakigarria. Helburu horiek gizagarapenaren ikuspegian
|
pertsona
orok bere gaitasunak garatzeko aukerak izateko nahikoak ez badiraere, oinarrizko abiapuntua dira, oinarrizko abiapuntu hori aurrerantzean garatzen bada, bere horretangeratu gabe.
|
|
|
bitamina, esneki osoetan, gurinean, eta arrautzan ugaria, ezinbestekoa da kaltzioa hezurretan finkatzeko. Hidratazioa Hidratazio egokia izateko,
|
pertsona
orok litro eta erdi likido behar du gutxienez, eta kantitate horri gehitzen zaio hartzen dituen elikagaiek ematen duten ura. Hainbat aukera daude:
|
|
|
Gauza bera gertatzen da 150 zentimetrotik beherako altuera duten 3 eta 12 urte bitarteko haurrentzat. Gainera, 150 zentimetroko garaiera gainditzen ez duen
|
pertsona
orok, adina edozein dela ere, bere pisuaren eta neurriaren araberako euste sistema homologatua izan du. –Irratia eta mugikorra itzalita egongo dira depositua betetzean.
|
|
2004
|
|
|
Legeak ezarri du Erregistroa publikoa dela, idazkunen berri izan nahi duten interesdunentzat. Aurreko legeriaren arabera, Erregistroko ziurtagiriak eman behar zitzaizkion horiek eskatzen zituen
|
pertsona
orori. Irizpide horren inguruan erabateko aldaketarik gertatu ezgelamenduak zehaztutako kasuetan, in bada ere, orain, hasiera azpimarratzen da, bai abusuak saihesteko, bai eta, erreteresaren kualifikazio berezia eskatzeko ere.
|
|
|
maila desberdinetan euskararen jabe, euskaldun? den
|
pertsona
oro; euskaldun pertsona gizabanakotzat hartuta. Euskararen hizkuntza komunitatea berregiten ari dela kontutan harturik, euskararen ezagutza continuum moduan ulertu behar da, ezagutza ia zerotik euskaldun osatuenek osatzen duten nukleo garrantzitsuraino?. 3
|
|
|
Hedapen horrenemaitza, enpresa kooperatiboa izango da, hau da, gizakiaren duintasuna, askatasuna eta berdintasuna bermatuko dituen egitura autoeratua. Enpresa eredu horretan, kapitalari izaera instrumentala erantsi (berezkoak dituen garrantzia eta indarraukatu gabe) eta pertsonari eskubide osoz dagokion jabetza integrala emango zaio:
|
pertsona
orok, berak egindako lanaren jabetza eta horren gaineko erantzukizunaizango du. Era horretan, langileak enpresaren kudeaketan eta zuzendaritzan du, eta kooperatiba elkartea benetako lan komunitatea izango da (Udaondo et al., 2000).
|
|
|
Espainiako Adinekoen Erakundeen Konfederazioak (CEOMA) salatu duenez, Espainian “gehiegizko eta desegoki” erabiltzen dira zenbait lotura, hala fisikoak nola kimikoak, mendekotasuna duten adineko
|
pertsonak
oro har eta Alzheimer gaitza duten pazienteak, bereziki. Hori dela eta, CEOMA erakundeak eta Iberdrola Fundazioak hitzarmen bat sinatu dute “Alzheimerra duen agure eta gaixoa askatzea” proiektua abian jartzeko.
|
|
|
Turing ezagutzen zutenek oso garbi zeukaten norbaitek gogoko bazituen pentsalarien bilerak, bera zela. Azken batean, Turing-ek argitasunaren arabera neurtzen zuen
|
pertsona
oro. Gerra garaian arazo dexente izan zuen sailkapen hori zela-eta:
|
|
|
Begi, ile, azal kolore, gorpuzkera nahiz janzkerari buruzko xehetasunez gainera, behaketa sakona egiten du, azaleko ezaugarri horiek gordetzen duten eta iradoki dezaketen barne mundua ezagutzen ahalegintzen da.
|
Pertsona
orok" mundu sekretu bat darama berarekin"(" Trein Honen Drangadan", 1983) eta mundu horretan, erresumaho rretan barna bidaiatzea maite du poetak. Haien pozak, kezkak edo atsekabeak ezagutu eta konpartitu nahi lituzke," ahal banu ixtant bat zure soa ezagutu..."(" Met roan").
|
|
2005
|
|
|
Nire ustez, aldaketa proposamenak jai eta erritualen baitan kokatu behar dira, eskubide unibertsalen eta zehaztasun kulturalaren defentsaren arteko eztabaidan. Bestela esanda, zilegi al da herri baten ohiturak mantentzea, ohituron nortasun eta pisu historiko kulturala argudio gisa erabilita, nahiz eta gaur egun
|
pertsona
ororen oinarrizko eskubidetzat jotzen direnen aurka egon. Zilegi al da globalizazioaren aurka kultura zehatz baten bereizgarri diren ohitura, erritual eta jaiak nola edo hala mantendu eta gordetzea?
|
|
|
7 Erregistratzaileek euren eginkizun publikoa lanbidez gauzatzean, Erregistroari lotutako gaien inguruko informazioa eman behar diote halakoa eskatzen duen
|
pertsona
orori. Informazio horretan adierazi behar da zein den erregistro baliabiderik egokiena, burutu nahi den helburu zilegia erdiesteko.
|
|
|
Batzorde horrek azaldu duenez: " Jaialdian zehar gustuko zuen
|
pertsona
orok abestetzeko aukera izan zuen, eta asko eta asko animatu ziren abestera. Inguratu zen jendea oso gustura irten zen, ezusteko jaialdi ezberdin bikaina aurkitu zuen".
|
|
|
|
Pertsona
ororen eginkizuna da Karta honetan xedatutakoarekin bat jardutea. Pertsona orok, bakarka zein kolektibo gisa jardunez, edota bizitza politikoan duen partaidetzaren esparruan, ahalegina egingo du Karta honetako helburuak eta xedapenak erdiesteko eta babesteko.
|
|
|
Pertsona ororen eginkizuna da Karta honetan xedatutakoarekin bat jardutea.
|
Pertsona
orok, bakarka zein kolektibo gisa jardunez, edota bizitza politikoan duen partaidetzaren esparruan, ahalegina egingo du Karta honetako helburuak eta xedapenak erdiesteko eta babesteko.
|
|
|
|
Pertsona
orok, legedia nazionalarekin bat, aukera izango du bere ingurumenari zuzenean eragiten dioten erabakiak prestatzeko prozesuan parte hartzeko, bai bakarka bai kolektibo gisa, eta ingurumenak dagoeneko kaltea edo hondaketa jasan duenean, kalte sari bat eskuratzeko errekurtsoak baliatu ahal izango ditu.
|
|
|
Norberaren ikuspuntua norberarena bada ere, berau besteekiko elkarreraginean osatutakoa da eta, aurrerantzean ere, modu berdinean garatuko da baita ere. Gizakiaren" indibidualitateaz" ari garenean, hirugarrenik,
|
pertsona
ororen izate erlatiboa dugu gogoan.
|
|
|
Horrela, bada, hizkuntza ez da gizakiaren formazioaren lekuko pasiboa, eta bere lana ez da mugatzen giza garapen prozesu horren berri ematera; alderantziz, hizkuntza
|
pertsona
ororen eta bakoitzaren formazio intelektualaren eta moralaren eragile aktiboa da ere. Kontuan hartu beharrekoa da, baina, gizakiaren formazioa maila kognitiboan antzematea errazagoa baldin bada ere, egiaz, formazio horren alde etikoa ez dela inolaz ere garrantzi txikiagokoa.
|
|
2006
|
|
|
Turista klasekoen sindrome izenak lehen klaseko bidaiariak gaitzetik salbu daudela adierazten badigu ere, patologia hori espazio txikian hainbat ordutan mugitu gabe hegazkinetan, bidaia luzeetan batik bat gertatu ohi bezala dagoen
|
pertsona
orok nozi dezake.
|
|
|
Hamalau urtetik gorako
|
pertsona
orok egin dezake, bere buruaren jabe baldin bada, indarreko Legeak dioen arabera.
|
|
|
2 atxilotuta edo preso dagoen
|
pertsona
orori, ulertzeko moduan eta berehala, informazioa emango zaio berari egozten zaizkion egitateei eta askatasunaz gabetzea eragin duten zioei buruz, bai eta hark dituen eskubideei bu ruz ere, bereziki:
|
|
|
1 384bis artikuluan aipatu delituetatik edozeinen ustezko parte hartzaile gisa atxilotutako
|
pertsona
oro epaile eskudunaren esku utziko da, atxiloketa gertatu eta hurrengo hirurogeita hamabi orduetan. Hala ere, atxiloketa ikerketa helburuetarako beharrezko den denbora luzatu ahal izango da, gehienez ere, beste berrogeita zortzi orduko mugarekin, baldin eta, behin luzapen hori komunikazio arrazoituaren bidez atxiloketa egin eta lehenengo berrogeita zortzi orduetan eskatuta, epaileak hori baimentzen badu hurrengo hogeita lau orduetan.
|
|
|
|
Pertsona
oro zutik hitz egin du, galdeketa egiten zaionean edo berak auzitegiari hitz egiten dionean.
|
|
|
Presidenteak zainduko du auzipetuek, hitza erabiltzean, moral eta auzitegiari zor zaion errespetuari kalterik ez egiteko, ezta
|
pertsona
orori zor zaion begiruneari ere; bestalde, auzitegiak zainduko du haiek harira datorrena bakarrik adieraztea, eta, beharrezkoa denean, hitza ere kenduko die.
|
|
|
Datu horiek jaso badaitezke ere, deskribatutako jarraibideei jarraituz, debekatuta daude ideologia, afiliazio sindikala, erlijioa, sinesmenak, arraza edo etnia jatorria edo sexu bizitza ezagutarazten duten datu pertsonalak gordetzeko sortutako fitxategiak. Fitxategia kontsultatzeko eskubidea
|
Pertsona
orok jakin ahal izango du, horretarako Datuak Babesteko Erregistro Orokorretik behar den informazioa bilduz, datu pertsonalen tratamendurik badagoen, zer helburu dituen eta tratamenduaren erantzulea nor den. Datuak zuzendu eta ezabatzeko eskubidea:
|
|
|
Zarraoa bi erakundeek etxebizitza politikan duten" adostasun maila" nabarmendu du. Aipatu duenez, “etxe hauek eginez
|
pertsona
orok duen oinarrizko eskubidea bermatuko da, etxebizizitza edukitzearena alegia”. Udal agintariak berretsi egin du, gainera," etxeak egingo diren lurren jabeek tokiko erakundeari eman beharreko %10aren zatirik handienean babestutako etxebizitzak egiteko konpromisoa".
|
|
|
2000 urteko atzerritarren legearen aldaketarekin batera, non
|
pertsona
orori heziketa zein osasunerako eskubideak bermatuko zaizkien, familien berrelkartzeak indarra hartuko du eta ikastetxean eskolatzeko eskari esanguratsua gertatuko da: Maroko, Kolonbia, eta abarreko ikasleak gurean ziren eta ordura arte emandako erantzunarekin jarraitzea ezinezkoa zen.
|
|
2007
|
|
|
• Funtzio erreferentziala:
|
pertsona
orok ditu bere erreferentzi propioak (gurasoak, lagunartea, lankideak,...) eta horiekin batera bizi den komunitatearentzat komunak diren beste erreferente
|
|
|
1 Konstituzioak bermatutako erlijio eta kultu askatasunera biltzen da, derrigortze ukiezintasunarekin bildu ere,
|
pertsona
orok duen eskubidea:
|
|
|
Lege honetan araututako «Habeas Corpus» prozeduraren bidez lortu ahal izango da legearen aurka atxilotutako
|
pertsona
oro berehala jartzea agintari judizial eskudunaren esku.
|
|
|
|
Pertsona
orok askatasunez elkartzeko eskubidea du, xede zilegiak lortzeko.
|
|
|
...xamendu eskubideen eskualdaketan modu profesionalean diharduen pertsona fisiko edo juridikoak eskubideok eskualdatu nahi baditu, autonomia erkidego eskudunak, hala denean, informazio agiria argitaratu behar du, kontsumo arloan onetsitako arauketarekin bat etorriz, eskaintza loteslearen izaerarekin, eta doan emango dio, kasuan kasuko Jabetza Erregistroan artxibatu ondoren, informazioa eskatzen duen
|
pertsona
orori. Agiri horretan, alderdi hauek aipatuko dira:
|
|
|
Elkartzeko eskubidea dela bide,
|
pertsona
orok beste pertsona batzuekin modu formalean elkarte iraunkorrak sortu ditzake, xede erkide batzuk lortzeko, irabazteko asmorik gabe. Ezaugarri horiei esker bereizten dira elkarteak eta bestelako errealitateak.
|
|
|
Elkartzeko eskubidearen edukia eta printzipioak EELOren 2 artikuluan definitu dira:
|
pertsona
orok (pertsona fisikoak eta juridikoak) askatasunez elkartzeko eskubidea du, xede zilegiak lortzeko. Elkartzeko eskubidera biltzen da elkartzeko edo elkarteak sortzeko askatasuna, aurretiazko baimenik behar gabe (askatasun positiboa), eta inor ezin da behartu elkarte bat eratzera, elkarte horretan parte hartzera edo elkarte horretan izatera (askatasun negatiboa) (otsailaren 13ko 5/ 1981 KAE; abenduaren 10eko 67/ 1985 KAE); elkarteen barne antolaketa eta jardunbidea demokratikoak izan behar dute (Konstituzioan betekizun hori esanbidez eskatu zaie alderdi politikoei, sindikatuei, lanbide elkargoei, berezko interes ekonomikoak defendatzen laguntzen duten elkarte profesionalei, merkataritza ganberak, etab.?), eta euren burua antolatzeko ahalmen zabala dute (ekainaren 14ko 104/ 1999 KAE).
|
|
|
Lehenengo eta behin, atxilotuari berehala eta modu ulergarrian jakinarazi behar zaizkio bere eskubideak eta atxilotzearen arrazoiak. PKLren 520 artikuluak, konstituzio manua garatzen duen hoduen horrek, agindutakoaren arabera, atxilotuta dagoen
|
pertsona
orori adierazi behar zaio nork bere buruaren aurka adierazpenik ez egiteko eta nork bere burua errudun ez aitortzeko eskubidea, abokatua izendatzeko eta hori bertan egotea eskatzeko eskubidea, polizia eginbideetan epaileei egin beharreko adierazpen eginbideetan lagundu dezan eta atxilotu edo presoari egin beharreko nortasun azterketa guztietan esku har dezan, abokatuarekin isil gordean elkarrizke... Berme horiek guztiak jurisprudentziak jaso ditu, bai Giza Eskubideen Europako Auzitegiak (1968ko ekainaren 27ko GEEAE. Neumeister kasua?; 1969ko azaroaren 10eko GEEAE. Stogmuller eta Maznetter?; 1971ko uztailaren 16ko GEEAE. Ringeisen kasua?; 1976ko ekainaren 8ko GEEAE. Engel kasua?; 1978ko urtarrilaren 18ko GEEAE. Irlanda Erresuma Batuaren aurka?; 1980ko azaroaren 6ko GEEAE. Guzzardi kasua?; 1984ko maiatzaren 22ko GEEAE. Van der Leer kasua?, 1989ko abenduaren 19ko GEEAE. Kamasinski kasua?, etab.), bai Espainiako Konstituzio Auzitegiak (maiatzaren 21eko 86/ 1996 KAE, atxilotzeko arrazoiak?; otsailaren 27ko 31/ 1996 KAE eta azaroaren 24ko 224/ 1998 KAE, atxilotzeko baldintzak?; urriaren 4ko 103/ 1985 KAE; urriaren 7ko 107/ 1985 KAE eta otsailaren 26ko 29/ 1996 KAE, nork bere burua errudun ez aitortzeko eskubidea eta atxilotuaren bermeak?; maiatzaren 25eko 74/ 1987 KAE, interpretatzailea izateko eskubidea?, etab.).
|
|
|
Asiloaren azken helburua da jokabide politiko edo ideologikoei zuzenean lotutako arrazoiak direla-eta beste estatu batean pertsegitua edo zehatua den eta, ondorioz, oinarrizko eskubideak (arraza, erlijio, naziotasun, ideologia politiko, gizarte talde bateko kide izatea, etab. arrazoiak direla bide pertsegitzea edo pertsegitua izateko beldurra) ukituta dituen
|
pertsona
oro babestea. Errefuxiatu izaera objektiboa da, eta ezarritako betekizunak betetzen direnean estatuak aitortu behar du, asilo eskaeraren izapideak egitean.
|
|
|
Beraz, gehieneko epea hirurogeita hamabi ordukoa da. Hala ere, EKren 55.2 artikulua dela bide, aipatu maiatzaren 25eko 4/ 1988 Lege Organikoak PKL eraldatu zuen eta, gaur egun, azken horren 520 bis 1 artikuluan ezarritakoaren arabera, banda armatuekin edo elementu terroristekin zerikusia duten pertsonek egindako delituak direla bide atxilotutako
|
pertsona
oro epaile eskudunaren (Instrukzioko epaile zentrala) esku utziko da, atxiloketa gertatu eta hurrengo hirurogeita hamabi orduetan. Hala ere, atxiloketa ikerketa helburuetarako beharrezko den denbora luzatu ahal izango da, gehienez ere, beste berrogeita zortzi orduko mugarekin, baldin eta, luzapen hori komunikazio arrazoituaren bidez atxiloketa egin eta lehenengo berrogeita zortzi orduetan eskatu ondoren, epaileak hori baimentzen badu hurrengo hogeita lau orduetan.
|
|
|
Hiru milioi horiek zati ditzakezu hiru milioi talde desberdinetara iristeraino,
|
pertsona
oro baita diferentea. Baina horrekin batera, gure helburua, bai irratianeta bai telebistan, programazio generalista bat egitea da.
|
|
|
Intelektualen artean ez zen hitz hori erabili Ilustrazioaren mugimenduak indarra hartu zuen arte, Ilustrazioak kultura jo baitzuen Entziklopediaren eduki gisa.Horrela, kultura oso hitz egokia zen
|
pertsonak
oro har duen jakintzaren edo dituenjakintza historiko edo posibleen multzoa adierazteko. Garai hartan, ez zegoen argizenbat ziren ezagutza horiek, zeintzuk, eta, are gutxiago, elkarren artean nolazeuden egituraturik.
|
|
|
Ariketa Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalaren 15 artikuluari dagokio: 1
|
Pertsona
orok du herritartasuna izateko eskubidea. 2 Inori zaio arrazoirik gabe herritartasuna kendu, ez eta herritartasuna aldatzeko eskubidea ukatu.
|
|
|
Hanburgesak prestatzeko supermerkatuan saltzen den ogi komertzialak hanburgesategi gehienetan zerbitzatzen den itxura bera du. Horri esker, posible da
|
pertsona
orok bere etxean bere prestakuntzaz modu sortzaileagoan eta, kasu batzuetan behintzat, osasungarriagoan gozatzeko aukera izatea. Etxean prestatzeak osagaiak hobeto kontrolatzen laguntzen du eta janari lasterreko establezimenduetan kontsumitzen direnean sortzen diren zalantzak uxatzen ditu.
|
|
|
Arrazoi erlijiosoengatik, Done Jakue bidea nazioarteko ospea lortu du, eta, fededunengatik ez ezik, Espainiako herriak, paisaiak eta jendea ezagutzeko aldi batez gozatu nahi duen
|
pertsona
orori gehien hautatutako ibilbidea da. Hala ere, bada beste bide zahar eta eder bat, Donejakue Bideko itzalean egon dena:
|
|
|
printzipio demokratikoak, berdintasuna, jarduteko gaitasuna, irakasleen prestakuntza eta ebaluazioa. Horrez gain, hezkuntza eta osasun arduradunen arteko lankidetza eta erantzukizuna ere badu,
|
pertsona
ororen funtsezko bi eskubideren arduradun baitira: osasunaren prebentzioa eta sustapena.
|
|
|
Baina dena ez da zuria edo beltza. Ruizek gogorarazten duenez,
|
pertsona
orok du herentzia bati uko egiteko eskubidea. Aukera horri ‘inbentarioaren aldeko jaraunspena’ esaten zaio, eta esan nahi du jaraunsleak jaraunspena onartzen duela, hala komeni zaionean bakarrik.
|
|
|
Gainera, 50, 100, 200 eta 500 euroen kasuan, okertuz gero kolore aldaketak gezurrezkoak ez direla adierazten du. Nolanahi ere, EBZak eskatzen du" txartel faltsua jaso duela susmatzen duen
|
pertsona
orok poliziara jo behar duela edo, praktika nazionalak horretarako aukera ematen badu, dagokion estatuko banku zentralera, txartelaren jatorriari buruzko ahalik eta xehetasun gehien emanez".
|
|
|
Adibidez, aukera ematen du udalerriko ikastetxe eta institutuetan izena emateko, Udal Liburutegiko zerbitzuak edo Kultur Etxeko tailerrak erabiltzeko, Udalaren zerbitzu eta gizarte laguntza jasotzeko, tokiko elkarteei diru-laguntzak eskatzeko, etab. Bizilagun orok du, halaber, erroldan bere pertsonari buruz dagoen informazioa ezagutzeko eskubidea, baita hura zuzentzeko eskatzeko eskubidea ere, okerra edo okerra denean. Betebehar gisa, udal errolda batean inskribatutako
|
pertsona
orok, prestazio ekonomiko eta pertsonalen bidez, udal eskumenak gauzatzen lagundu behar du. Iruzurra erroldan Erroldan izena ematea nahiko erraza da eta, gainera, doakoa.
|
|
2008
|
|
|
Ernestinari entzuten zion bitartean, ezker eskuin mugitu zuen burua aita karmeldarrak hiruzpalau aldiz; ezpainak ere zabaldu zituen beste hainbat aldiz buru mugimenduen erremate gisa, hitz egitera balihoa bezala, baina Ernestinaren damuak hunkitu zuelako edo entzun nahi ez zuena baina entzuten ari zena entzungarri bezain ez entzungarri egin zitzaiolako?
|
pertsona
orok duen berezko morbositateak ere izango zuen hartan zer esanik?, frai Millanek ez zuen hitz egin ez Ernestinaren jarduna eten. Honek amaitu zuenean, baina, halaxe mintzatu zen aita karmeldarra, enfasi handiarekin:
|
|
|
3 Enpresako zuzendaritza taldearen (lidergo faktorearen) eginbeharrik garrantzitsuena, ziur asko, giro aproposa sortzea da talde autoantolatu eta autoarautuek egitura burokratikoen lekua har dezaten. Horretarako, ezinbestekoa da lidergo faktore eraginkor baten lana, antolakuntza kultura kudeatuko duena; printzipio, balio eta sinbolo jakin batzuekin pertsona guztien batasun kultural indartsu bat lortuko duena; eta denok partekatutako bisio batekin
|
pertsona
oro noranzko berean gidatzeko gai dena.
|
|
|
Poemak eta kantuak biltzen dituen Galdutako Zubixak (Gaztelupeko Hotsak) disko liburua kaleratu du Kemen Lertxundi (Ondarroa, 1979) musikari eta poetak. Gitarra eskuetan hartuta eta aho soinua ezpain parean jarrita, bizitzan zehar
|
pertsona
orok senti dezakeen sentimendua poemetan eta kantuetan elkartu ditu oraingoan. Ez da ez lehen aldia bere fruitu musikalak plazaratzen dituela; bai, aldiz, oihartzun handiena izan duena.
|
|
|
«Inguruko gizartea ezagutzea da helburuetako bat, musulmanekin edo musulmanak ez diren herritarrekin elkarlanean aritzeko». Azaldutakoaren arabera,
|
pertsona
orok hiru gauza behar ditu bizitzan «ondo egoteko»; gauza materialak (ura, jakiak...), buruko gauzak (amodioa...) eta espiritualak. Horiek horrela, Ramadanean pertsonaren alderdi espirituala lantzen da.
|
|
|
Hasteko, unibertsaltasun logikari erantzuten diolako, hau da, zerbitzu bakar baten bidez behar eta gizarte egoera askori ematen zaielako erantzuna.
|
Pertsona
ororen ordain ahalmenera egokituko diren alokairuzko etxebizitza publikoak, behar aldakorrei erantzungo dioten etxebizitzak, mugikortasun handiagoa erraztuko dutenak... bestetik, publikoa den zerbitzuaren logikatik baliabide publiko bat esleitzeko modurik bidezkoena delako. Erabilera da esleituko dena ez jabetza, administrazioak beti izango du lurraren jabetza, eta ondorioz ez du ondasuna kudeatzeko gaitasuna galduko.
|
|
|
|
Pertsonak
ororen gainetik
|
|
2009
|
|
|
Orobat, ofiziala da gaztelera, espainiar Estatuko hizkuntza ofiziala baita.
|
Pertsona
orok bi hizkuntza ofizialak erabiltzeko eskubidea dauka eta Kataluniako biztanleek haiek jakiteko eskubidea eta betebeharra dauzkate. Kataluniako botere publikoek eskubide horien egikaritza eta betebehar honen betetzea errazteko behar adina neurri ezarri behar dute.
|
|
|
Orobat, ofiziala da gaztelera, espainiar Estatuko hizkuntza ofiziala baita.
|
Pertsona
orok bi hizkuntza ofizialak erabiltzeko eskubidea dauka eta
|
|
|
Are gehiago, nekezago ari da aurrera egiten esparru informaletan (familia, lagunartea, aisialdia...) esparru formaletan baino (ikasgela, jarduera ofizialak...). Beraz, ezinbestekoa da eta Administrazioaren eginbeharra, euskaldundu den
|
pertsona
orori, ikasi duten euskara hori erabiltzeko aukerak eskaintzea; alegia, erabilera esparruak sortzea gizartearen alor desberdinetan. Hala ere, gai honetan lehentasunak finkatzerakoan, argi eduki behar dugu, egun, eta etorkizun hurbilean are gehiago, pertsona elebidunak nagusiki gazteak direla.
|
|
|
Gaixotasun larri eta atzeraezin bat duen
|
pertsona
orok idatzita utz dezake uko egiten diola tratamendu mediku jakin bat hartzeari
|
|
|
Besteekin ditugun harremanek baldintzatzen dute
|
pertsona
ororen ongizatea.
|
|
|
Adibidez, eskuko telefonoei esker informazioa une oro trukatzen dugu, are gehiago, belaunaldi berriek ezin dute mundua ulertu eskuko telefonorik gabe. Informazioaren gizarteak erabiltzen dituen tresna berriek (ohiko komunikabideek ez bezala)
|
pertsona
orok informazioa jasotzea eta sortzea ahalbideratzen dute.
|
|
|
Atzerrian ikasi ohi dena Pekineko mandarin txinera da, Txinako hizkuntza ofiziala. Euskara batuarekin gertatzen den bezala, Txinako eskola guztietan irakasten den hizkuntza da eta eskolara joan den
|
pertsona
orok ulertzen du. Kantondarrek, esate baterako, beste hizkuntza bat dute, baina eskolan Pekineko mandarina ikasten dute.
|
|
|
Zerua nahasi egin zen bat batean, kolorez aldatu zuen hainbat aldiz, gorritik morera eta moretik gris marengora, eta gero atzera bere jatorrizko kolorera itzuli zen. Orduan Zortzik, Jorge Luis izeneko agure gortuak, esan zuen mundu guztiak,
|
pertsona
orok gordetzen duela sekretu bat bere bizitzan, eta sekretu horrexek ematen diola zentzua egiten dugun orori eta sentitzen dugun orori eta garen guztiari. Hausnarketa honek, itxuraz harira ez zetorrenak, denek negarrari uzteko balio izan zuen eta baita jendeak irribarre egin eta blues espiritual eta bizi bat kanta zezan, zinez nostalgikoa eta hunkigarria gertatu zena.
|
|
|
Gurasoei eskatu zitzaien astean zenbat ordu ematen zituzten beren seme alabek dantzan, bizikletaz, jolastokian jolasten, jarduera antolatuetan parte hartzen eta igeri egiten, baita jarduera sedentarioagoetan ere. Bi urtetik gorako
|
pertsona
orok 30 minutu egin lituzke jarduera fisikoa egiteko, intentsitate ertainekoa ia egunero. “Family Lifestyle, Activity, Movement and Eating” (FLAME) azterlanaren barruan, hiru urtez, esperimentuaren hasieran hirugarren urteurrena betetzear zeuden 244 haur aztertu ziren, eta urtero bisitatu ziren.
|
|
|
Bestalde, argi eta garbi adierazi behar da bideozaintza non erregistratzen den" gutxienez informazio bereizgarri bat, behar bezala ikusteko moduko lekuan" jarrita, AEPDren 1/ 2006 Instrukzioaren arabera. Horrek ez du esan nahi kameraren ondoan jarri behar denik, baizik eta
|
pertsona
orok, grabatu aurretik, jakin behar duela bideo zaintzapeko eremu batetik igaroko dela. Era berean, enpresak edo erakundeak behartuta daude herritarrei orriak ematera, irudi horietan sartzeko eta bertan behera uzteko eskubideen berri emateko.
|
|
|
Arthur Caplanek, Pensilvaniako Unibertsitateko (Estatu Batuak) Bioetika Zentroko arduradunak, Espainiako programaren arrakasta “dohaintza emailearen presuntzioaren” printzipioaren aplikazioari esleitu zion. Printzipio horren arabera,
|
pertsona
oro da dohaintza emailea, kontrakoa adierazten ez duen bitartean. Gainera, arlo horretan profesionalak dituzten ospitale asko daudela nabarmendu zuen.
|
|
|
Ez da inor hil, ez duzu inor hil... Badakit Unai deitzen diozula maite duzun
|
pertsona
orori. Ulertu ezazu, izan hori jarri diezu eta bizirik daude.
|
|
|
Gipuzkoako zazpi herritan EAren ordezkari diren beste horrenbeste hautetsik oharra kaleratu dute EAk ezker abertzalearekin gobernu itunak egitea onartezina eta arbuiagarria iruditzen zaiela esanez. Ezberdinen arteko akordioak oinarri izango dituen kultura politiko berri bat behar dela diote, baina, onartezina dela uste dute
|
pertsona
ororen oinarrizko eskubideen urraketa justifikatzen dutenekin udal gobernuak osatzea.
|