|
2005
|
|
|
00 Australiaren bi heren ezpala baino lehorragoak dira. Harriak, harea eta sastrakak baino
|
ez
, bost milioi kilometro koadrotan zehar.
|
|
|
00 Barrualdea mortua zela idatzi zuten. Lur idor haiek
|
ez
zuten ezertarako balio, antza.
|
|
|
01 Gaur badakigu hori
|
ez
dela egia.
|
|
|
01 Erdigunea beroa da, baina
|
ez
dauka basamortuaren itxurarik. Lehen esploratzaile europarrek larreak zirelakoan zeuden.
|
|
|
02 Eta belar garai arloak aurkitu zituzten. Otoitzak
|
ez
ziren alferrekoak izan.
|
|
|
02 Jakin behar zuten, ba, belar latz hura jateko, bertako animaliarik
|
ez
zegoela; kanguruek eurek ere ez dute jaten.
|
|
|
02 Jakin behar zuten, ba, belar latz hura jateko, bertako animaliarik ez zegoela; kanguruek eurek ere
|
ez
dute jaten.
|
|
|
02 Belarjaleak dira, eta milaka milioi daude. Baina esploratzaileek
|
ez
zituzten ikusi.
|
|
|
03 Ia ezerk mamurtu ezin duen belar latz hau euren jatekorik onena bilakatu dute. Eta horretan
|
ez
daukate lehiakiderik.
|
|
|
03 Eta hauxe lortzen dute, hainbat solairuko eraikina, barrutik freskoa eta kanpotik segurua. Eta termitentzat bakarrik
|
ez
.
|
|
|
04 Baina ehunzangoa menderatzea
|
ez
da erraza.
|
|
|
05 Muskerrek
|
ez
dute energia askorik behar, eta toki egokia aurkitu dute basamortu urri honetan, lehiakiderik gabe zabaltzeko.
|
|
|
05 Australiako basamortuaren aberastasuna
|
ez
da belarretik neurtzen, musker motak ikaragarri ugariak direlako baizik.
|
|
|
06 Itxura duen baino zuhurragoa da. Inurriek lagun hilen usaina igartzen dute, beraz muskerrak
|
ez
die bere arnasa usaintzenuzten. Burua gora goraka jasotzen du, azido formikoaren usaina urruntzeko.
|
|
|
Burua gora goraka jasotzen du, azido formikoaren usaina urruntzeko. Inurriak
|
ez
dira ezertaz ohartzen.
|
|
|
06 Lehen europarrentzat animalia hauek guztiek
|
ez
zuten ezertarako balio. Eta larre gozorik ez aurkitzean, mortu hutsa baino ez zuten ikusi begien aurrean.
|
|
|
06 Lehen europarrentzat animalia hauek guztiek ez zuten ezertarako balio. Eta larre gozorik
|
ez
aurkitzean, mortu hutsa baino ez zuten ikusi begien aurrean. Eremu hila.
|
|
|
06 Lehen europarrentzat animalia hauek guztiek ez zuten ezertarako balio. Eta larre gozorik ez aurkitzean, mortu hutsa baino
|
ez
zuten ikusi begien aurrean. Eremu hila.
|
|
|
07 Sua ere erabiltzen zuten; baina
|
ez
jatekoa prestatzeko, ezta eurak berotzeko ere, lurra lantzeko baizik.
|
|
|
09 Erbi walabien modura, eguzkia sartu ta gero irteten dira jatera,
|
ez
deshidratatzeko. Ikaragarrizko beroa egiten du egunez, eta nolabait babestu behar.
|
|
|
12 Macdonnell mendiak behinola Himalaia baino garaiagoak ziren. Baina Australia hain zaharra da ze, hondarrak baino
|
ez
dira geratu, higadurak janda.
|
|
|
12 Hala ere, mendiotan zehar bidea egitea
|
ez
zen erraza izan.
|
|
|
13 Iturburu ondoko putzu batzuk sekula
|
ez
dira lehortzen. Hori paradisuaren parekoa da, urteetan euririk egiten ez duen tokian.
|
|
|
13 Iturburu ondoko putzu batzuk sekula ez dira lehortzen. Hori paradisuaren parekoa da, urteetan euririk egiten
|
ez
duen tokian.
|
|
|
13 Mendialdean ia
|
ez
dago putzurik, noizean behin baino ez. Oso gutxitan geratzen dira arrainak, beraz.
|
|
|
13 Mendialdean ia ez dago putzurik, noizean behin baino
|
ez
. Oso gutxitan geratzen dira arrainak, beraz.
|
|
|
14 Inoiz lehortzen
|
ez
diren putzuoi esker, Britainia Handi guztian baino txori espezie gehiago dago Australiako basamortuan.
|
|
|
16 Bizitza loteriaren antzekoa da basamortuan. Inoiz lehortzen
|
ez
diren troka zulo sakon apur batzuk baino ez daude.
|
|
|
16 Bizitza loteriaren antzekoa da basamortuan. Inoiz lehortzen ez diren troka zulo sakon apur batzuk baino
|
ez
daude.
|
|
|
16 Normalean
|
ez
dira irteten egunez, baina ugalketa aldian daude, eta urduritasunak hartu ditu denak.
|
|
|
17 Haitz walabiak
|
ez
dira katuak baino askoz handiagoak. Dingo taldeak sarri agertzen dira hemengo arroiletan; adi egon behar dute, beraz.
|
|
|
18 Munduko beste edozein basamortutan euriak bere garaia izaten du; oso urri egin arren. Australian
|
ez
, ordea; noiznahi egin dezake.
|
|
|
19
|
Ez
da itsasoraino heltzen, basamortuan berez berez galtzen da. Zazpiehun kilometrotan zehar eragin nabaria du mendietatik harantzagoko lur idorretan.
|
|
|
19 Ura azalean
|
ez
da ia ageri, hainbat kilometro lehenagotik. Baina zuhaitzak, erroak luzatu eta hareatzan sakon gordetako hezetasuneraino heltzen dira.
|
|
|
20 Kakatua buztan gorriak sekula
|
ez
dira Finke ibaitik asko urruntzen. Haren inguruan batzen dira multzo handietan, ura eta jatekoa bilatzeko.
|
|
|
21 Australiako eremuetan inoiz
|
ez
dago jakiterik zer gertatuko den. Urte zailen bolada bat gertatuez gero, kakatuek iraganeko esperientzian oinarritu dute jatekoa aurkitzeko.
|
|
|
21 Aborigenek ere trebeak izan behar zuten; eta sekula
|
ez
ziren luzaro toki berean geratzen. Finke ibaia errepide moduko bat da; ez da harritzekoa, ba, kolono berriak handik zehar heltzea.
|
|
|
21 Aborigenek ere trebeak izan behar zuten; eta sekula ez ziren luzaro toki berean geratzen. Finke ibaia errepide moduko bat da;
|
ez
da harritzekoa, ba, kolono berriak handik zehar heltzea.
|
|
|
22 Baina urte lehor batzuen ondoren, hainbat abere etxalde bertan behera utzi behar izan zituzten.
|
Ez
da harritzekoa. Barrualdeak sortutako itxaropenak sarritan ez ditu betetzen.
|
|
|
Ez da harritzekoa. Barrualdeak sortutako itxaropenak sarritan
|
ez
ditu betetzen.
|
|
|
22 Mulga, akazia basoa, basamortua ere
|
ez
da itxuraz. Akaziak eta eukaliptoak hazten dira bertan, higadurak erdialdeko mendietatik erauzitako lurretan.
|
|
|
23 Hemeretzigarren mendearen azkenaldira gamelu eta dromedarioekin zeharkatzen zuten basamortua,
|
ez
zegoen beste modurik. Baina errepideak egin eta gero, bertan behera utzi zituzten.
|
|
|
23 Berezko harraparirik gabe, lasai bizi dira. Gaur egun, Australian baino
|
ez
daude dromedario basatiak.
|
|
|
25 Gaur egun dromedario asko dago barrualdean; milioi erditik gora. Orain
|
ez
dira bitxikeria, benetako izurria baizik.
|
|
|
26 Inurri haragijaleak lurreko beste edozein animalia baino ugariagoak dira. Ornogabe txikiek
|
ez
daukate zereginik haien aurrean.
|
|
|
27 Baina
|
ez
dira irten eurentzat lan egiteko. Zereginak banatuta hobeto irauten da basamortuan.
|
|
|
28 Mendien eta Finke ibaiaren eragina heltzen
|
ez
deneskualdean, kontinente lehor honek azal harrigarria erakusten digu. Munduko duna paralelodun arlorik handiena.
|
|
|
28 Lehen esploratzaileek gutxietsi egin zituzten Australiako basamortu asko. Baina Simpson
|
ez
da gutxi iriztekoa.
|
|
|
29 Lehen australiarrak
|
ez
ziren han ibiltzen; eta europarrak heldu zirenean, Charles Sturt ek pentsatu zuen infernuko ateetan zegoela.
|
|
|
29 Europarrek
|
ez
zuten zeharkatu orain dela 60 urtera arte.
|
|
|
30 Espediziokoek
|
ez
zuten ikusi labe honetan animaliak nola moldatzen diren, gehienak ondo ezkutatuta zeuden eta.
|
|
|
31 Ura edaterik ere
|
ez
du behar. Intsektuak ura dira ehuneko laurogeian, beraz gaueko harrapakinetatik hartzen du behar duen janari eta edari guztia.
|
|
|
31 Hemen
|
ez
dago mizkerian ibiltzerik. Mulgarak harrapatzen duen guztia jaten du:
|
|
|
31 Beste inongo basamortutan
|
ez
dugu aurkituko hainbeste haragijale, txiki eta biziak. Arra maitasun giroan hurbiltzen denean ere, zortzi orduraino irauten duen lehia gogorra ematen du.
|
|
|
32 Urtero ugaldu arren, kume asko hiltzen dira. Batzuetan
|
ez
dago behar beste jateko.
|
|
|
32 Simpson basamortua beroa da; baina infernua
|
ez
, bertako deabrutxoentzat ere.
|
|
|
33
|
Ez
da leku erosoa, agian, baina segurua bai. Arrautzatik lasai irteteko astia dute, beraz.
|
|
|
33 Hau ostatua baino
|
ez
da. Atseden hartu ondoren, eta arantzak gogortuta, kumeek irteteko zuloa egin dute.
|
|
|
34 Metro erdi harea zulatzea, hatz baten neurria ere
|
ez
dutenean, Ihesaldi Handiko tunela egitearen antzekoa izango da.
|
|
|
35 Simpson basamortua heriotzaren pare izan daiteke gizakiontzat.
|
Ez
, ordea, Australiako eremuetako sinboloarentzat.
|
|
|
35 Kanguru gorriak Australiako bertako animaliarik handienak dira; gizakiak baino altuagoak. Irauteko belar apur bat baino gehiago
|
ez
dute behar, ordea.
|
|
|
37 Gorputz handia gorabehera kanguruek
|
ez
dute egunero edan behar. Baina non aurkitzen dute ura lur idor honetan, azalean behintzat inon ageri ez bada?
|
|
|
37 Gorputz handia gorabehera kanguruek ez dute egunero edan behar. Baina non aurkitzen dute ura lur idor honetan, azalean behintzat inon ageri
|
ez
bada?
|
|
|
38 Arrain hauei burugogorrak deitzen diete, eta
|
ez
da gutxiagorako: salda bero beroan egiten dute igerian.
|
|
|
41 Eyre, bere ondorengo europar gehienen antzean, sekula
|
ez
zen ausartu Australia barrualdeko basamortuari aurre egiten. Ez zuten ezagutu hango ingurune latz, errukigabea.
|
|
|
41 Eyre, bere ondorengo europar gehienen antzean, sekula ez zen ausartu Australia barrualdeko basamortuari aurre egiten.
|
Ez
zuten ezagutu hango ingurune latz, errukigabea. Inoiz euririk egin gabe ura darion lurraldea.
|
|
|
42 Urok
|
ez
dira itsasoraino helduko.
|
|
|
43
|
Ez
dakigu kostaldeko hegaztiek, mila ta bostehun kilometro harantzago, uraren usaina hartzen duten, ala aldaketa bitxiren bat sumatu atmosferan. Baina Australia guztitik heltzen dira, milaka eta milaka.
|
|
|
46 Hau
|
ez
da familien arteko batzarra, pelikanoen lagunarteko txokoa baizik.
|
|
|
46 Pelikanoek hementxe egingo dute urterik gehiena, azkenera arte ugaltzen. Azken jaiotako kumeek agian
|
ez
dute hazteko astirik izango arrainak agortu baino lehen.
|
|
|
47 Australia barrualdeko basamortua eurite eta lehorteen ziklo honexek darabil, kontinentearen arnasa balitz bezala.
|
Ez
du inongo patroirik; horregatik, mende batez behintzat, kolono berriek bizkarra eman zioten.
|
|
|
15 Txerrien kontua ordea hasiera besterik
|
ez
da. Etorkinen istorio lotsagarri gehiago ere badaude.
|
|
|
17 1822an, europar erleak ekarri zituzten Australiara, eta erlauntzak lore gehien zegoen tokietan ipini zituzten, ezti gehiago sortzeko. Baina
|
ez
ziren berri onak australiar erleentzat.
|
|
|
Basamortuan, ugaztun espezieen ia erdiak desagertu dira. Munduan beste inon
|
ez
da halako beherakada beldurgarririk gertatu.
|
|
|
21 Itxura batean egoera etsigarria da, baina gauzak
|
ez
dira beti diruditen bezalakoak.
|
|
|
22 Australiako hego mendebaldeko txoko urrun batean Gilbert potoro izeneko martsupialioa bizi zen. Ehun urtez ikusi
|
ez
eta galdutzat zeukaten, beste asko bezala.
|
|
|
22
|
Ez
zegoen desagerturikâ?, ezkutatuta baizik.
|
|
|
22 Untxiaren neurrikoa da, baina onddoak baino
|
ez
ditu jaten, lurpean sakon sartzen da haien bila. Eta gauez bakarrik irteten da.
|
|
|
22
|
Ez
da erraz aurkitzekoa.
|
|
|
23 Baina
|
ez
da desagertu. Eta horrek erakusten du Australiako fauna bistatik gal daitekeela hain lurralde zabalean.
|
|
|
23 Perikito gautarra esaten zaio, bizimodua gauez egiten omen duelako. Australia barnealdeko belar latzeko zelaietan ibiltzen omen da, baina 80 urtean
|
ez
dute ikusi. Perikito gautarra museoetako pieza bilakatu zela uste zuten denek.
|
|
|
25 Aska inguruan, txori gehiagorekin batera, ezagutzen
|
ez
zituen bi txori zeuden. Perikitoak ziren, bai, baina ez betikoak.
|
|
|
25 Aska inguruan, txori gehiagorekin batera, ezagutzen ez zituen bi txori zeuden. Perikitoak ziren, bai, baina
|
ez
betikoak. 25 Alexek 40 urte daramatza hemen lanean, eta inguruko txoriak nahiko ondo ezagutzen ditu.
|
|
|
25 Alexek 40 urte daramatza hemen lanean, eta inguruko txoriak nahiko ondo ezagutzen ditu. Ezezagun haiek
|
ez
ziren inondik ere papagaitxoak edo perikito lepokodunak. Txori txiki eta potoloak ziren, oso isats motzekoak, eta marrazki bereziak zituzten luma berdeetan.
|
|
|
26 Baina
|
ez
dago arrastorik.
|
|
|
27 Hori ere aztarna bat izango litzateke. Baina 13 urte luzean, Richardek
|
ez
du ezer aurkitu.
|
|
|
Gauez irtengo dira ezkutuko hegazti hauek edatera, basamortuko aska hauetara datozen hegaztiekin batera. Baina seguruenik,
|
ez
du zorterik izango.
|
|
|
27 Herrialdea oso handia da eta animalia ahulenak izan ohi dira misteriotsuenak. Beraz, oraindik bizirik dirautela jakiterik
|
ez
badugu, nola pentsatuko dugu ba aurrera egiteko laguntza ematea?
|
|
|
28 Gizaki zuriak iritsi zirenean aborigenen populazioa laurdenera murriztu zen. Baina euren abileziak
|
ez
dira guztiz ahaztu.
|
|
|
33
|
Ez
da bidezkoa; baina leku seguru bakarra uharte batean dago.
|
|
|
33 Zorionez, Australia milaka uhartez inguratua dago, handi zein txiki. Babesleku natural hauengatik
|
ez
balitz, beste bederatzi ugaztun espezie galduko lirateke, harraparien atzaparretan.
|
|
|
33 Barrow Uhartea, Australiako ipar mendebaldeko kostaldetik 80 kilometrora dago, eta orain 7000 urte banandu zen kontinentetik. Animalia kanpotarrekez dute bertara sartzerikizan, eta beraz
|
ez
dute dena suntsitu. Bestelakoa da hemengo basabizitza.
|
|
|
35 Uharte lehor honetan, ur freskoa urria denez gero, luxua da tantak botatzen dituen aire girotuko sistema edukitzea.
|
Ez
da oso erraza hemen inguruan ura aurkitzea.
|
|
|
36 Gaur egun, uharteetan baino
|
ez
dirau. Baina 50.000 inguru bizi dira Barrown bakarrik.
|
|
|
37 Animalia hauek hondar eta apurretara lotsarik gabe hurbiltzen ikusita, erraz ulertzekoa da harrapariek ahalegin handirik gabe ehizatuko zituztela. Baina hemen
|
ez
da horrelakorik gertatuko.
|
|
|
Katu itxurako animalia pikart bereziak, tigre kuolak. Hauek ere
|
ez
dira beste inon bizi.
|
|
|
Baina Tasmania
|
ez
da lurralde galdua. Jendez beterik dago, eta fauna herri, errepide eta abeletxeen artean sartzen ere ausartu da.
|
|
|
41 Tasmaniako Deabruei ere gustatzen zaie miatzen ibiltzea. Beti
|
ez
da horren erraza ordea.
|
|
|
41 Deabrua beti deabru, eta borrokarako prest dago janari hondarrak lortzeko. Baina gehienetan istilu zalapartatsua baino
|
ez
da izaten.
|
|
|
47 Loroek nektar artifizialeko doako otordua amaitzean, pausatzera egingo dute alde. Inork
|
ez
daki ziur norantz egiten duten. Gizakiek animatu egiten dituzte eta loroak gizakien eskuzabaltasunaz baliatzen dira.
|