|
2003
|
|
|
Armadilokia, edotapeludokiaEtxeparekdioskunez, janarihautaomen daberezabalerageografikoosoan, TexastikArgentinaraino.Puntuhorretan adosdaudebegiratuditudanerreferentzia guztiak.Halaere, bakarbatean aurkituizandutzerenzaporeaduen: dirudienez, kalitatehandikotxerriki lakoada.Nolanahi, Juancitorenamakprimerakosukaldariaizanbehar zuen, ikusiz eta peludokiaren oroitzapenak berak
|
zer
nolako mihizkadaksortzen dizkion seme gehienari.
|
|
|
Luzaroanintrigatuditunaturalistakeaugaztunarrekzergatikdituzten titiakjakiteak.Gehienakados zeuden, arrentitiokantzudirela,
|
zergatik
dituzteorduan. Gizonesnedunenadibidebatzukgorabehera, naturalista gehienektitiarrakantzuakdirelaonartzenzuten, etazenbaitazalpenplazaratuzirenfenomenohorretarako.ErasmusDarwinek, Charles Darwinen aitaitak, iradokieginzuentitiarbestigialeknolabaitekosinesgarritasuna damaiotelaPlatonekplazaratutakougaztunenjatorrihermafroditikoaren hipotesiari, zeinarenarabera, geroagoaretaemebilakatukobaitziren ha...
|
|
|
...diferentearenabenetakoaden.Segurubadagoelazeozerhizkuntzareningurukoa, bai, baina, ezdutustenahikoaarrazoidenikhorrenbestekourruntasuna egondadin.Izanere, sasoibateanHegoAmerikakoidazleenboomhandia gertatuzeneangureartean, haienganeremundudesberdinaketagaztelania arrotzaaurkitugenituen, baina, horrelaizanikere, idazlehoriekezagutu egingenituen, irakurriegingenituen, hiztegira jozbeharzenero?, eta,
|
zer
esanikez, batzuk maitatuegingenituen.
|
|
|
Ezduttesiaikusi, eta, beraz, ez dakitEtxeparek aitzinsolashorretan
|
zer
dioenzehatz mehatz, baina, edozerizanikere, konturagaitezen, Lafitteren interpretazioanfedeaahuldueginzitzaion, fedeagoibelduetaikaratuegin zitzaion, bainaezbehineresuntsitu.Alegia, aitaLafittereninterpretazioan Etxeparekezzuenfedeaerabategundoeregaldu.AitaLafittekbere azalpenetanharenaldekristauanabarmendukodigubehinetaberriro, eta, ikusiko dugunez, azkeneanartegiraitzulikodiguEtxepareardigaldug... Etabeharbada, zergatikez, nahizuenhalaberEtxeparemedikuapatrimonializatzeakausaonarenalde.
|
|
|
Dirudienez, artikuluhoriHiriart Urrutikorraztubarikargitaratuzen, etaberaz, haren, bahetik, igarogabe, Eskualdunaastekariarenohikoprozeduratikat. Beharbadagurebegiekezdutepasartehorretako bekatuaatzemango, baina, ManexHiriart Urrutisutanparatuzen.Ikusi, bada,
|
zer
nolakogutuna igorrizionPierreBuruzaini:
|
|
|
...eabainogizadibatentzat, gizadihaubere etorkiazbertze gizadietarikberechadelarik, halaberberemintzaiaz, halaberorainobereohidurez! Onhartzenere dugu, ederresten, holakoikastetchebateanerakaspenakeskuarazlitezkelabehareman, eskualerriguziakburuzagiberakukanezgerozbaieta mintzaibera.Hizkuntzaberdina, buruzagiberak, sinestebertsuak, jaidurakizaitezberdinetaohidurak, gainerajakitatebakarbatenithurria,?
|
zer
altchagarria, zinez, eskualdungizadiarentzat! Zerurratsageureburuarenjabegorat!
|
|
|
Kontuakkontu, porrotaren etamini eskandaluaren artean, Buruxkak desagertueginzenofizialkieuskalletreneszenategitikJeanEtxepare hil arte.Berau1935ekourtarrileanzenduzen.Urteberekomartxotikaurrera PiarresLafittekargitaratuzituen, banaka,, buruxka, batzukGureHerria aldizkarian, 1938ra arte.Gero, 1939an Etxeparerenalarguntsarenbaimena erdietsizuenbigarrenargitalpenerako.Horrenbestez, Buruxkakberriro agertuzenliburugisa1941ean, bainazentsuratuta.Badirudiba, lehen agerpenetikisiltasunezkohogeitahamarurteigaroetageroezzirelalortuAldudekomedikuarenliburumadarikatuarentzakobaldintzafaboragarriak. Bigarrenargitalpenaren aitzinsolaseanPiarresLafittekazalpenhaudamaigu:, bikapituludohakabeezarinduriketahitzdorpexkobakarbatez, zen bezala bezalaagertzendugu?. HonezkerobadakiguNoreskola emaile,
|
zer
irakatsetaAmodioaizanzirela, arintzea, merezizutenatalak.Baina, zeinda, hitzdorpexkobakar, hori, Lafitterengarbikuziabeharizanduena?
|
|
|
...iakabandonatuaizatearena.Nirebegietarako, oin oharhorrekfunditutautzizuen, JeanEtxeparerenbiografiakodaturikerakargarrienetariko bat, areokerrago, euskalliteraturaosokojazokunerikerromantikoenetarikobat.Melodramasingle horrekapartekoxarmaz tindatzenduEtxepareren irudia, eta, aldehorretatik, sinesgaitzasuertatuzitzaidanoharra, edo, hobetoesateko, irentsiezinekoa.Nolanahi, dudarenitzalazabalduzidan:
|
zer
eginnezakeenVillasanterenbertsioarenondadeaegiaztatzeko. Argitu beharrekokontuaderitzot.
|
|
|
Egiaesateko, ezdakithoraipatutakososarenbalioazeinizangozen, baina, tumatxairudituzaitpatakoibigazhilabeteapasatzea:
|
zer
nolakobizimoduaotezeramanZaldubeheredelakohorrek. Etazer nolakoagainerako aldudarrek, baldinetatxostengileareniritziztamalgarriabazenZaldubehererenarenantzekoaezizatea.Gainerakohorienbizimodua motaaskotakoa zelaerakustendutxostenak, baina, edozelanere, Aldudenbainoaskoz laxoagoazela.Uruguaikoaldudarrenarteanezdirafaltaedatunaketaapustuzaleak, edota, igandeetan astebarruko etekinaxahutzen dutenakk... Muturrekokasubaterajoanda, PierreTihistarenaetaEtxeberrigarairena aipa genezake.Salbat Larrerengutunakdioskunez, aldudar bihoriekSanSalvadorrenzeuden, Montevideotik hirurogeilegoara, hiriburukotentaziootatikurruntzearren:
|
|
|
Lerrookirakurritakoan,
|
zertaz
jabetugara. Bada, hamaika gerlarihildakoek?, bertzealdudarandanabatekin?, badutelainongomerezimendurik handiena, gainditueginbaitzutenihesjoatekotentazioa, Etxeparektentaziorikukanezzutelabadioskuere.Baina, nireustez, pasartearenazkenesaldiakdaroaEtxeparerenkolkoandagoenkonbentzimendua, alegia, eginbideabetetzerajoanzirenak, bihotzakhalaxeagindutajoanziren, bai, eta, jakina, defektuzulergenezakem...
|
|
|
GaztetasuneratheltzearekinukandutAbbadie renerakustunbezala aditzekozoriona.Filosofia zerakasan.Haridakoguzor, Euskal Herrian zerbaitgirengehienek, gureadimendukoindarrikhoberena: zoin bidezdabilanxuxenjakitea; makurdoalazertarikgitazkenohart, sendogireno; zerdengurearima; mendetikmenderajakintsunek nolakojaidurak daizkotenhauteman; zerkduenegitenongia, ederra
|
zerk
, zerkegia; nundikdatorrengizona, mendeetatokiguzietako jakintsunenarabera, etanoratdoan; azkenik, lurhunengaineanbizi direngizaldeaknolabiziizandirenoraiartio, bakotxabereazala berenartean.
|
|
|
...nbertzea, etaeskolemaileonakarthamendatu zionezkasurikegitekoholakotentamendueri: sainduhandienekere bazituztela; bertzaldeliburuerisoberaemanazela, jakitateanezzela barnegisartubehar; hobezuelaElizaAmasainduaribibegiakhetsirik jarraikitzea, nahibazuensegurikberelehenagokobakegozohura berrizbildu.Gutizgehieneriaskizaizkotenaholkuedokontseilu horiek, ezziotenEtchepareberatzaribihotzasumindubaizik:?
|
Zer
! aphezakberakjakitatearenbeldurdirabada. Argigaldezdoakotenaribegiakhetsiketakito??. Larraldeadixkideariezzionhitzikerranholakorik, bainanbereakgolkoanurrunduzitzaionaskodenborarentzat.
|
|
|
|
Zer
, hildezadanihizibathoinederra?
|
|
|
...ureganatuz.Soilik Gouldenpozakhandiagotuahaldizuunehorretako magia.Eta, izatez, Gouldpozarenpozezdabil, ezinagouros, Ekainekoakbaitiraikusidituen lehenlabar pinturajatorrizkoak.Orduraartelabar arteaikustekosuertatuzaizkionaukeretanbetierreplikakizandirabegiaurreanedukidituenak.Etadenokdakigu, hainbatetanidatzidu eta, norainomaiteduen benetakotasuna, zeindesatseginegitenzaizkionbizipen, bikarioak?.
|
Zer
nahigisaz, nekezlortukodutlerrohauetanislatzea Ekainbaitakoilunpean biziizandakoleinurua.
|
|
|
Hartakotzzenbadaxutitua, azkazalenpuntaeztikijalitzenzuela,
|
zer
gerta, aztaparretakoilelegunenartetik.
|
|
2006
|
|
|
|
Zergatik
agertzen daManuel Lekuonarenbertsioan, zazpiestatutko esiya?. Eta, estatu, delako horiezotedakontaminazioz? (...) Eta Jaunn prebostarezaldiakezotedituantzekotasunhandiegiak Berdabioren zaldiarekin?
|
|
|
neurriaeredesberdinaduenez, bestebertsobatzuetatikhartuadirudi.
|
Zertan
gelditzen garaorduan. BialdizjasoaduJuanMarik. Edo beste
|
|
|
|
Zergatik
, ordea, uneegokia. Bestedeusenlokarririkgabe, MigelAntonio Zugarramurdi1810eanElamanjaioazelabadakigulako?
|
|
|
Etabosgarren misteriohonekin bukatzeko, bestegaldettikibatdatorkit burura: berebakararrotzeanoraindik dirdiregiten duenbertsoederhau,
|
zer
gatikezotezuensartuJuanMariLekuonak1967anegindakoUsandizagadis ketxeko grabazio eder hartan. Esatea nahi nik?
|
|
|
Ai, hau pena eta pesalonbrea, nerea! Begira
|
zer
dioen34
|
|
|
1967an, jasoko zuen Usandizaga disketxeak Oiartzungo doinu berria.
|
Zergatik
, ordea, juxtuorduantxe. Begienbistandagozergatik: kantakgertale kuzbertanekoazuenbertsioak, On Manuelek etailobekOiartzunenjasota koak, alegia, Mikel Laboak plazaratu berri zuen Azkuerenbertsioari gain hartzekogrinabiziagatik. EtaLekuonatarrenordukoeraginaz irudipen bat egiteko, honatxJoxemariIriondoren hitzak35:
|
|
|
Honatxoperaziokirurjikosofistikatuhonenlaburpenkronologikoa, alde aldera: 1931bainolehen: Azkuen bertsioan egindakodermozirujiaaxalekoa rixaldiaztaltxuriareninjertosakonaegin; 1967an: osabarenoperazioaklagun, doinu hunkigarria merkaturaatera,
|
zer
gerta ere; 1981: merkatuko espak zientzia literarioz xurituz, Oiartzungobi kantaera berriren estetika, doinuhunkiga rria, asmatuapolikiro plazaratu; 1990anBerdabiopoemamimoetadramahaundiz ikonobihurtu; 1996an:
|
|
2007
|
|
|
Hala ere, Piarres La, tte gramatikari, etnografo edo, losofoaren emaitza bibliogra, koa aztertu beharrrean, lan intelektual horren parean bilakatutako beste intelektualekiko harremanak arakatu nahi izango genituzke, kultura mailakoak. Euskaltasunaren zein kulturgintzaren erakusgarri izango zen sare hartan Piarres La, tte kokatzearekin batera, ahaleginduko gara azaltzen noraino izan ziren garrantzitsuak La, ttek buruturiko ekintzak,
|
zer
nolako eragina izan zuten nabarmenduz, X X. mendeko kulturgintza berri baten sortzaileak zirenetz ikustearren.
|
|
|
Nahi badugu egin ditzaten ganbaretan lege batzu erlijionea fagoratuko eta errespetatuko dituztenac, ez ditzagun eman gure bozac Seroren eta Freren kasatzeko, katichimaren eta othoitzaren eskoletaric khentzeko, aphez gaien bokazionearen gibelarazteko eta erlijioneko zeremonien trabatzeko legeac ginen dituzten deputatuentzat,
|
Zer
den girichtinoen eginbidea bozkatzeko behar orduetan Eskualduna, 1889ko apirilaren, 1a.
|
|
|
Bilbaoko jendea alegera zen Francoren soldadoak ikustearekin...
|
Zer
atsekabe guretzat eskualdunak ikustea, komunichtekin eskuz ikustea, tresna berak eskuetan, Francoren soldadoen kontra... Bazutena arrazoinik aski komunizteri laguntza emaiteko?
|
|
|
Guzia prantsesez.
|
Zer
|
|
|
Kontra egin zion Jean Saint Pierrek Camille Julliani, honek esan zuenean ez zegoela euskal arraza existitu zenaren frogarik; Saint Pierren erantzuna:
|
Zertako
ez. Zer dugu bada eskas gizaki berezi bat egiteko? 350 Philippe Veyrinen hitzetan, aldiz, Grand historien351 zen Camille Jullian.
|
|
|
Zertako ez?
|
Zer
dugu bada eskas gizaki berezi bat egiteko? 350 Philippe Veyrinen hitzetan, aldiz, Grand historien351 zen Camille Jullian.
|
|
|
Ez dugu guk eskuen zabaltzea baizik ukhan. Horra
|
zertako
hemen bihotzaren erditik milesker handi bat erraten diogun jaun aphez maiatzagarri eta langile handi horri352.
|
|
|
Situé au milieu des bois... la hameu méritait bien dêtre appelé MONTAGNE noire. Baditake, Larramendy ren ondotik dion bezala, erran eta irakurgai zaharretan, arana dela mendia zeresan hitz bat nahiz zuek eta nik uste ginuen bethidanik arana lur chabal ideki bat, erdaraz plaine edo vallée....
|
zer
nahi gisaz ez mendia376.
|
|
|
Pierre Eyheramendy, Aldudeko bikaria, jakin orduko lanari lothua zela, bertze guziak iziturik gelditu omen dira... Egiaren erraiteko, bazen ere
|
zertaz
izi. Ithurry zen apez aipatuaren liburua ikertuaren ariaz, Eyheramendyk ezarri dauku begien aitzinean, laburzki, bere lagunaren orrialdetarik...
|
|
|
Labur dezagun orain
|
zer
esan zuten kritikariok intelektual horiei buruz (gaitzespenezko kritikak etzanaz idatziko ditugu):
|
|
|
hemen dabiltzan arrotzen deskantsatzeko eta argitzeko, chede ona! Eskualdunentzat ere ez liteke kalte ikustea
|
zer
artarekin dauzkuten biltzen eta ohoratzen, hoin errecheki galtzerat uzten ditugun ohidura ederrak... Musée horren laguntza ttipia dukegu, dena ere on538
|
|
|
Jaun Merak zeukan, aldiz: ahal bezein guti behar zela Gobernuaren dirutik xahutu, eta ez zela jenderi jakin arazi behar
|
zer
eskubide zuten, zer diru unki zezaketen. Erraiten zuen ederki bizi zirela, zauzkatenekin.
|
|
|
Jaun Merak zeukan, aldiz: ahal bezein guti behar zela Gobernuaren dirutik xahutu, eta ez zela jenderi jakin arazi behar zer eskubide zuten,
|
zer
diru unki zezaketen. Erraiten zuen ederki bizi zirela, zauzkatenekin.
|
|
|
Orduan Ybarnegary ek atakatu ninduan: Ces> jeunes> blancs> becs> qui> veulent> mettre> la> pagaille> dans> notre> ays! >/ Altxatu nintzen eta erran nion aseak ginela cacique horietaz eta hemendik goiti geronen buru izanen zirela gauzak, ez genuela haien iritziaren beharrik, ba genekiela geronek
|
zer
dugun egiteko eta bakea eman zezaten. Ai ai ai orduan, denak harrituak eta jin zitzaidan:
|
|
|
Dena dela, Aintzinaren artikulu gehienak Piarres La, ttek idatzi zituen, izengoiti mordoa erabiliz715: Piarres Ithurralde, Augusta Larralde, JEL716,
|
Zertako
, Le Balai, Junior, Triki Traka, S.B., Zotil, Elgarkaria, Aintzina, A.L., Bettiri Uhartekoa, Léon Etoran, Lekukoa, N.A., S.V.P., Begirale Batek, Le Ráliste, Maddalen, I.M., Battita, Thomas Aguirre, J.E., R.V., Behingoa, A.R., Félix Am, J. Etchebeste, Mariaño, L.B., A.B., Ha la la, Thun Thun orde, Kasu Bada, B. Arroquy, Lamina, Lichta, na, Santsin, B.S., Mifasol, Etcheberry, Irakurlea, Pello Ka...
|
|
|
Ikus dezagun, azkenez,
|
zer
nolako ekintzak burutu zituzten aipatu berri ditugun euskaltzaleek lan honetan zehar aztertu ditugun elkarte eta aldizkarietan:
|
|
|
Hala ere, Andiazabalek dioenez, gazte denborako ideiak baino ez ziren izan, 1919an 18 urterekin Apaizgaitegi Handian sartu zenekoak; ikusirik gaia
|
zer
nolako norabidea hartzen ari zen (Vatikanoak 1914an debekatu zuen Action> Française> aldizkaria, 1920an Association> Catholique> de> la> Jeunesse> Françaisek Action> Française> gaitzetsi zuen eta 1926an Vatikanoak mugimendua debekatu zuen), La, ttek Action> Françaiseren pentsamoldea utziko zuen eta demokrazia kristaua, Espr...
|
|
|
Horrela jakin ahal izan dugu La, ttek izengoiti mordoa erabili zuela Aintzinan: Piarres Ithurralde, Augusta Larralde, JEL,
|
Zertako
, Le Balai, Junior, Triki Traka, S.B., Zotil, Elgarkaria, Aintzina, A.L., Bettiri Uhartekoa, Léon Etoran, Lekukoa, N.A., S.V.P., Begirale Batek, Le Ráliste, Maddalen, I.M., Battita, Thomas Aguirre, J.E., R.V., Behingoa, A.R., Félix Am, J. Etchebeste, Mariaño, L.B., A.B., Ha la la, Thun Thun orde, Kasu Bada, B. Arroquy, Lamina, Lichta, na, Santsin, B.S., Mifasol, Etcheberry, Irakurlea, Pello Ka...
|
|
|
|
Zertako
, 1934ko urria. Le Balai, 1934ko urria.
|
|
|
Euskera
|
zertan
den, Mgr. Diharassarry,.
|
|
|
La, ttek euskaratua).
|
Zer
dakigu Leizarragaz, 1972, 83 orr.
|
|
|
Après la bataille, Pétain marexala, Nork
|
zer
pentsa,.
|
|
|
|
Zer
ziizte, Pinay ren alde ala kontra?, Charles Maurras hil da girixtinoki, Frantziako Politikaren ahulezia..., Ene xixtima...,.
|
|
|
En écoutant le Maréchal Juin, Ba, badakigu
|
zer
nahi dugun?, Edouard Herriot hila da, Gauden hein batean,.
|
|
|
|
Zer
da, lma tzarra?,.
|
|
2008
|
|
|
Horiekin batera, batzuetan zenbait zehaztapen morfosintaktiko ere adierazten dira. Halere, nahiz eta aditz bakoitzaren adiera desberdinei zein laguntzaile mota dagokion espe zifikatu, adiera
|
zeren arabera
bereizten den ez da esplizituki ageri.
|
|
|
Euskaltzaindiaren gramatiketan aipatu da aditzak sailkatzeko garaian semanti kak duen garrantzia. Ordea, hori onartuta ere,
|
zertan
datza semantika horren izaera. Zein semantikaren araberakoa izan behar da sailkapen hori?
|
|
|
esaterako, 29.2 (Characterize> verbs) eta 29.3 (Dub>) azpisailak elkarren artean bereizten dira lehenengokoek as bidezko sintagma predikatiboa onartzen duelako eta bigarrenek ez. Beste batzuetan, berriz, ez dakigu
|
zeren arabera
bereizten dituen sailak; edota, hobeto esan, sailak zein alternantziak bereizten dituen; esaterako, 9.1 (Put>) eta 10.1 (Remove>) aditzek onartzen dituzten eta onartzen ez dituzten alternantziei begiratzen badiegu, bi aditz sailek alter nantzia berak erakusten dituzte; ordea, 9.1 sailekoek, put an entity at some location, adierazten dute, eta 10.1 sailekoek, berriz,, remove an entity from a location?.
|
|
|
Azpimarratu behar da, halere, Levinen lanean ez dela esplizituki ageri oinarriz ko egitura horiek zehazteko zehatz mehatz
|
zertan
oinarritzen den. Besterik gabe, oinarrizko egitura hauek zedarritutzat ematen ditu, eta sail bakoitza IS eta PS jakinez
|
|
|
Har dezagun, esaterako, jokatu> aditza ondoko esaldian: Pellok> ker?] > Esaldi honetan ondo/ oker> kenduko bagenu, Pellok> guztiz bestelako irakurketa egingo genuke, seguruenez, elipsi bat ulerturik?
|
zer
baitetan jokatu zuela, pentsatuko genukeelarik; adberbiodunaren balio dezentez des berdina, hortaz.
|
|
|
teknolektoan oinarritutako mezuak kaleratzea; hau da, Administrazio barruko diskurtsoa, eta horrek askotan dakarren guztia (testu korapilatsuak, akastunak, uler gaitzak)? herritarrekiko komunikazioetan erabiltzea, kontuan izan gabe herritarrak ez dakiela kode hori deskodetzen, eta garrantzitsuena, ez duela
|
zertan
jakin.
|
|
|
|
Zergatik
hitz egiten dio Administrazioak herritarrari esaldi luze eta inpertsonaletan, perifrasien bidez, kalkoz beterik.... Arrazoi ugari dago horretarako:
|
|
|
Testu, alternatiboak? asmatzen ibili ardurazko
|
zer
edo zer adierazi nahi dugunean edo jende askorengana heldu, baina aurretik, benetan behar denean, nekerik hartu ez!
|
|
|
Testu, alternatiboak? asmatzen ibili ardurazko zer edo
|
zer
adierazi nahi dugunean edo jende askorengana heldu, baina aurretik, benetan behar denean, nekerik hartu ez!
|
|
|
Kontraesan horretan murgilduta daude administrazioak.
|
Zer
egiten dute aurre egiteko. Ba...euren artean denetarik dago.
|
|
|
Ez al litzateke erosoagoa hizkera administratiboa estandarrera hurbiltzea behin betiko, eta kazetaritzaren, publizitatearen eta beste diskurtso mota batzuen baliabideak bereganatzea?
|
Zergatik
ez ditu Administrazioak bere gauzak jakinarazten telebistan, irratian edo prentsan egiten duten moduan. Zergatik ez egokitu mezuak hartzailearen ezaugarri komunikatiboetara eta erabili azalpenak, definizioak, adibideak, irudiak,...
|
|
|
Zergatik ez ditu Administrazioak bere gauzak jakinarazten telebistan, irratian edo prentsan egiten duten moduan?
|
Zergatik
ez egokitu mezuak hartzailearen ezaugarri komunikatiboetara eta erabili azalpenak, definizioak, adibideak, irudiak,... Noiz aldatuko dizkiegu itxura eta estiloa boletinei, herritarrak irakurtzen ausartu daitezen?
|
|
|
alegia, idazketa digitalak komunikazioari berari eta baita administrazioko hizkerari ere ekarriko dion jauzi kualitatiboaz. Begira dezagun
|
zertaz
ari garen:
|
|
|
Horiek horrela izanik, herritarrak bere etxetik eta ordena gailuaren bidez eskatuko ditu diru-laguntzak, erroldatze ziurtagiriak edota isunak ez ordaintzeko inprimakiak. Jakina, herritar horrek ez du inor izango aldamenean,
|
zer
nola bete behar duen esateko, eta horregatik, behar beharrezkoa izango da azalpen argiak eta hizkera kontrolatua (adituek zaindutakoa) erabiltzea.
|
|
|
aldamenekoak,
|
zer
nolako agiriak eta hizkera erabiltzen dituen. Horrelakoetan, halako elkarreragina sortu ohi da erakundeen artean, eta komunikazioaren arloan aurreratuen dabilenak estiloa kutsatzen die besteei.
|
|
|
Funtzionario berriak gazteak izango dira, kultura demokratikoan jaioak, eta kezkatu egingo dira herritarren arazoekin; beren garaiko seme alabak izango dira, eroso jardungo dute teknologia berriekin eta arrotz egingo zaie administrazioko oraingo hizkera mordoiloa. Horrek,
|
zer
esanik ez dago, erraztu baino bultzatu egingo du administrazioko hizkeraren iraultza.
|
|
|
Dena dela, irakurle gehiago izateak ez du esan nahi jendeak gehiago irakurtzen duenik, eta are gutxiago, Administrazioaren idazki kriptikoak deszifratzeko gauza denik edo gogorik daukanik. Telebistaren lagun mina denari nekeza eta asper garri egiten zaio orrialde pare bati aurre egitea, eta
|
zer
esanik ez,, literatura, hori Administrazioak sortua bada.
|
|
|
Hitzaldiaren hasieran esan dugu Euskal Administrazioa dela, gaur egun, euskaraz testu gehien plazaratzen duena, eta, hortaz, erreferentzia bihurtu zaigu hizkuntz korpusa normalizatzeko prozesuan. Bide horretan, adi egon behar dugu geroak
|
zer
ekarriko, eta zuzen eta beldurrik gabe begiratu iraultza digitalari. Ezin gara betiko moduan gelditu besteek egingo dutenaren zain:
|
|
|
Errepikapenak eta erredundantziak gertaera arruntak dira ahozko hizkeran. Elementu horiekin gehiegi kezkatzen ez den batek, eta hiztunak nola esan nahi duen jakin nahiko ez lukeen norbaitek, ziur asko nahiago luke errepikapen horiek kentzea (goiko adibidean, eskuineko zutabea, alegia), hau da, ezkerreko zutabea eskuineko moduko batera itzuliko luke, beti ere testuaren edukia,
|
zer
esan nahi izan duen edo eduki semantikoa, errazago uler eta aztertu ahal izateko. Eta arrazoi bat baino gehiago du horretarako, besteak beste, mezua antolatzeko modu propioa duela ahozko hizkuntzak nola idatzizkoak.
|
|
|
baldin badaki/
|
zer
gustatzen zaion/ norberak gehien gustatzen zaiona/ hartzea// > (GB.E)
|
|
|
(5) </ eta hor/ ba bueno/ teknikoak daude eta beti esaten daue jo ez bota ez badakizue lurra zelakoa den/ I ez bota ez dakit
|
zer
/ eta beti esaten dute A B
|
|
|
(10) </ aldiz/
|
zer
egiten du txepetxak? // I txepetxak egiten du kontrakoa/ > A B
|
|
|
(7)// eta
|
zer
berezitasun dau?; < bazkide laguntzaileak/ gehienez ere botuaren herena izan/ e:::/ izan ahal izango dutela// bai. I bakarrik botuaren herena (3,) gero/ > (KH)
|
|
|
(12)// esaten omen da zuk galdetu ezkeo zea bati/ < sankritoz hitz egiten zuen agure haitako zar bati galdetu ezkeo
|
zer
da mundua?
|
|
|
// esate omen tzun/ mundua
|
zer
dan? / I ba hauxe da mundua/ hola itten omen tzun/ > (B.A.) B B
|
|
|
/ udabarrian egoten da jende artean udaran eta egoten da jendeartean udazkenean/ baina
|
zer
gertatzen zaio aurreneko hotza/ etortzian// (B. A.)
|
|
|
P.B. bai/ Europaren porrotaz eta/ e/ orokorrean nazioarteko erakundeetaz/ hor nik uste dut/ Yugoslaviako gatazkaren aurreko fasean/ ederki erakutsi egin zela/ Milosevic bera e/ estatu kriminal bat zela// eta horri ez zitzaion/ beharrezko neurriak aplikatu/ eta ez ziren beharrezko neurriak hartu ezta? / eta(...) eta azken finean/ ba bueno/
|
zer
gertatzen den/ ba nolabait elkarrizketaren porrot horren aurrean/ edo presio hoien/ porrotaren aurrean/ nolabait indar gehiago hartzen du/ komunitate internazionalaren aurrean interbentzio militarrarena/ (GBP)
|
|
|
eta mache: >, borroka, gudua? izen normalekin
|
zer
ikusi rik, eusk. andere rekin baizik.
|
|
|
Baina bere hipotesiaren defentsan erabiltzen dituen etimologiak askoz ere ahulagoak dira euskararen ikuspuntik begiratuta: Vennemann ek asmatu duen aitzin euskarak ez du
|
zer
ikusirik euskalari gehienek onartu dutenarekin eta haa tik pentsatzen dugu konparazio lan honek ere huts egin duela euskara kanpoko mate rialarekin erkatzeko orduan.
|
|
|
aitzin euskal erroaren egiturarena, hain zuzen. Esan behar da auzi hau beti izan dela hiz kuntzalaritza historikoaren alorretarik tradizionaletakoena, hizkuntzalaritza indieuro parrean bertan, eta
|
zer
esanik ez semitikoan, ikus daitekeenez.
|
|
|
Traskek uste du bisilaboetan ai, > ei, > oi, > > au, > eu> diptongoez gain beste edozein bokal elkarren ondoan agertzen baziren (esa terako* bear edo* ao hitzen kasuan) aspirazioa sartzen zela modu automatiko batean bokal horien artean (> > r, >). Baina gauzak hala izan balira, ez da ulertzen
|
zer
gatik dauzkagun ondoko bikote hauek: sehi>/ haur> edo ondoko beste adibide hauek:
|
|
|
Nik neuk ere (1993) egin dut, Tovarren, Mitxelenaren eta Untermann en ildotik, holako lanik. Baina gorago esan dudan beza la, seguru al gaude, esaterako, iberieraz nahiko hedatua den adin> izen osagaiak aki tanierazko Dannadinnis> izeneko bigarren zatiarekin eta, batez ere, euskarazko adin> hitzarekin
|
zer
ikusia duenik. Baliteke izen propioen kasuan elkarren ondoan hitz egi ten ziren hizkuntzetan erabil zitezkeen osagai jakin eta konkretuz osaturiko sare oro kor moduko bat egotea, baina ez da ahaztu behar izen osagai horien esanahia ez eza gutzeak uzten gaituela batez ere kontu honetan besteetan baino eskuzabalagoak izaten.
|
|
|
Aurkikuntza berriak ez dira honenbestean bukatzen, eta oraingoan Ebro Ibaira begiratzen duten Soriako lurralde garaietara garamatzate. Espinosa eta Usero histo riagileak (1988) Cidacos ibar goieneko latin epigrafeak aztertzerakoan konturatu ziren bai izenen aldetik, bai marrazki eta formaren aldetik epigrafe horiek multzo berezi bat osatzen zutela, Calagurris inguruko giroarekin Mesetakoarekin baino
|
zer
ikusi gehiago zuena. Epigrafia horren berezitasunaren arrazoia ez zen inguruko offi > > edo lantegi bateko ekarpenean bilatu behar, bertako biztanleen gizarte batasune an baizik,, en la homogeneidad social y cultural de las (gentes) que las tallaron?
|
|
|
Baina Alemaniako zilarrezko xaflen aldean, Soriako lekuko hauek ondorio histo riko sakonagoak eduki ditzakete. Historiagileek ez dakite
|
zergatik
agertu diren Alemanian, bere sorterritik hain urrun, akitaniar xafla eta izen horiek, Akitaniako jen deak eramanak izan ziren edo germiniarrek hemen ostuta (noiz?) harantzako bidean galdu edo nahita uretako jainkoei eskaini zieten1, baina inork ez du uste han bertan egiten zen hizkuntzaren frogatzat har daitezkeenik. Soriako lekukoak, ostera, beste mota batekoak dira erabat:
|
|
|
Hizkuntzalaritzaren aldetik, froga bila ari bagara, uste dut zeharkako zerbait ekarri dezakegula auzi honetara. Toponimoekin
|
zer
ikusia duen kontua da, latinetik edo ustezko zeltiberieratik mailegatutako leku izenek ematen duten zeharkako argibi dea, hain zuzen ere. Jakin badakigu euskarak latinezko hitzak garai ezberdin ba tzue tan mailegatu dituela eta jatorrizko forma latindarra kontuan harturik erabakitzeko gai gara mailegu goiztiarra edo berantiarra den.
|
|
|
eta, batzuetan gazte batek edo gazteago batek zaharrak baino hobeki erantzun dit eta osoki eskola gabea ez zait orainarte sekulan baliatu, ez baitute ulertzen
|
zer
nahi duzun eta ez baitakite beren hiztegi hibridoan euskara eta erdara beti ongi bereizten. Gero aurkitu behar pazentziako berriemailea eta euskara ongi ahoskatzen duena.
|
|
|
Berriemaile eta ikerlarien artean ahal direnak eta ezin direnak badira. Hegoaldean,
|
zergatik
ez zuen lizunkeriarik entzun Azkuek, agian, han abadearenga nako errezelu eta begirune gehiago zegoelako. Iparraldean, batik bat Zuberoan, jada nik, apeza ez zen jende sakratua eta mutiriki diote «aphezak gü bezala tützü, ez tützü gü beno hobe».
|
|
|
Gainera, Azkuek ez zuen beti euskalki guztietan laguntzailerik eduki, bestelan zuberotar kantu bat hobetzekotan zubererazko hitz arruntak erabiliko zituen, beraz zuberotar kantu bat bost gipuzkoar hitzekin ematea ez da zientifikoa. Hona
|
zer
dioen berak biridazketaren bere metodologiaz:
|
|
|
Gure herri kulturan batik bat, haurrekin Euskal> Erriaren> Yakintzako> abesti eta ipuinak erabilgarri dira. Gero etnografiaren aldetik datoak ekartzen dituzte eta hobe ki egin nahi badugu, badugu
|
zer
egina aldaera biltzen ezen uste baitut herri kultura ren laurdena ere ez dugula bildu. Kantuekin talde bilketak abiatu dira Antton Valverderekin Hegoaldean eta egin ziren Zuberoan Martzel Bedaxagarrren taldeare kin, zoritxarrez Mauleko Ondarearen> Etxean> argitaragabe daudenak.
|
|
|
|
ZERGATIK
|
|
|
XIX. mendea eta XX. mende erdia, XVII.a bezala oso puritanoak ziren. Puritanismoaz kanpo bazen beste arrazoirik gaien guraizez ebakitzeko, alegia, Cancionero> Vasco> horretan bederen, «Cancionero» kontzeptua orduan
|
zer
zen oroitu behar zaigu. Hain zuzen Azkuek VII. tomoaren hasieran aitortzen du gaztelaniazko hitzaurrean espainolek eta alemanek egin «Cancionero» delakoak gaien aldetik eta hizkuntzaren aldetik goi mailako eta kultoak direla, baina noski ez dira herrikoiak.
|
|
|
Azkueren tentazioa izan zen herrikoietik abiatuz zerbait duin egitea, XIX. mendean finlandiarrek Kalevalarekin> eta Bretoiek Barzaz Vreizh> ekin egin zuten moduan. Hona
|
zer
dion, hortaz, Azkuek:
|
|
|
Gramatika sortzailea bezalako teori esparruen inguruan sortu izan direnak ikusi adibidez testuko 3.1.1 ataleko (40b?) nazioarteko arauei dagozkie ala euskararen araua propioen arabera (erabilera mota jakin baterako) sortu ote dira? Berez, zorrozki jokatuta garbi izan behar dugu
|
zer
diren kimikako IUPAC bezalako nazioarteko batzorde batek finkaturiko nazioarteko arauak: nazioarteko adituek eraturiko batzorde batean onarturiko adigaiak gehi izendapen arauak.
|
|
|
Lehendabizi, elizarenak aztertuko ditut, politikoak baino askoz aldakuntza gu txiago izan dutelako. Gainera, hizkuntzalariek badakite
|
zer
eragin duen edozein era kundek hizkera batean eta, antzina, euskal herritarrentzat eragin nagusiena Eliza Erakundeak zuen. XIX. mendearen hasieran Napoleonen Konkordatorarte, mendez
|
|
|
Aurretiaz, Burgos artzapezpikutegikoa horra pasatu baitzen Valpuestako Erdi Aroko elizbarruti zaharra, Enkarterri, gehi Aiararen Mendebaldea, Tudela eta Gobia haranak hartzen zituen. Castro> ko artziprestazgo handiak izango luke
|
zer
ikertu alderdi horretan, Portugalete, Balmaseda, Laredo eta Castroko bikarien azpieskualdeekin. Ez ote dago Santander eliz eskualde horietarako euska razko dotrinarik edo agiririk, euskararen aipamen solte apurrenik?
|
|
|
Gogoa nuen bertako leku izenak ezagutzeko eta hain zuzen, Murillo Frutoraino joan ginen.
|
Zergatik
ote Aragoi ibai ertzerain euskal toponimia izatea, eta gero gutxi batzuk bakarrik?
|
|
|
Hain zuzen, Uxuen, Murillo, Santakara Iparraldetik, Aragoi ibaia da, inguru guzti horretan, merindadeen arteko muga, salbu, Kaparroso Arradan pasatzen da ibaiaren ezkerraldera. Holako azterketa eta ikerketa historikoekin argiago izango genuke eus kararen mugak
|
zer
ikusirik ote duen merindade horretan. Nafarroa Garaian bestalde,
|
|
|
Esaldi bakunen barruan informazioa premiaren arabera antolatzeak eskatuko digu lehendabizi
|
ZERTAZ
mintzatuko garen zehaztea eta ondoren gai horri buruz ZER esan nahi dugun ematea. Azkenik etorriko da BIGARREN MAILAKO INFOR MAZIOA.
|
|
|
Esaldi bakunen barruan informazioa premiaren arabera antolatzeak eskatuko digu lehendabizi ZERTAZ mintzatuko garen zehaztea eta ondoren gai horri buruz
|
ZER
esan nahi dugun ematea. Azkenik etorriko da BIGARREN MAILAKO INFOR MAZIOA.
|
|
|
(11a) adibidean esaldien arteko harreman logikoak prozesatzen laguntzen diguten bi faktore daude: batetik, > kirurgiak> osagaiaren atzeko koma, osagai horrek aurkaritza batean parte hartzen duela iradokitzen diguna20, eta bestetik, aldiz> lokailua, aurkaritzan sartzen den bigarren osagaia zein den eta
|
zer
nolako aurkaritzaz ari garen iradokitzen diguna.
|
|
|
Esaldi honek
|
zer
pentsatu eman lioke euskararen estandarizatze lanetan diharduenari eta, oro har, ondorioz, hizkuntzaren kalitateaz arduratzen den edonori ere.
|
|
|
Gure inguruko hizkuntzetako ikerketak gogoan izanik, gure hizkuntzaren kasuan
|
zer
gertatzen ari den itauntzea zilegi bekit. Gureko estandarizatze lanetan norantz goazen eta zein abiaduretan itaundu beharra dugu, nor edo nork kontrolatzen duen edo inork kontrolatzen ez duen edonora ote goazen.
|
|
|
Euskalkiak eta euskara batua edo estandarraren arteko interakzioan elkar eragina dagoela inork ukatzen ez badu ere, inor gutxik itaundu du
|
zer
gertatzen ari den bien arteko harreman horietan. Zeinek zeinengan eragiten duen.
|