|
2000
|
|
|
Baina, Joxe, badakizu
|
zer
gertatzen den. Batek eskua altxatzen duenean, gainerakoak ere berehala dira,
|
|
|
Gizarte espainiarrean eskolan hizkuntza idatzia ikasten dute eta guraso eta lagun artean ahozko hizkuntza egiten da. Eta
|
zer
gertatzen da Bizkaian. Haurrak joaten direla etxera gurasoei esanez,
|
|
|
Eta beste arazo bat. Aretxabaletan eredu bat proposatu da «Aretxagazeta»rako, baina gero
|
zer
gertatzen da. Eredu hori aplikatu behar dutenek, kazetariek, ez dakitela hori.
|
|
|
Nik galdera bat egin nahi nuke.
|
Zer
gertatuko litzateke prozesu horretan, euskara batua indartu eta euskalkiak desagertuko balira?
|
|
|
|
Zer
gertatu zen konkistan?
|
|
|
Egia da klase politikoa eta medioak Austrian naziek lortzen zutena begira zeudenean El Ejidoren gertakizunenk adierazi dutela estatu mailan
|
zer
gerta dakiokeen edonori desberdintasun nabaria erakusten badu, azala, jatorria edota lanbidea dela. Herri horretan, gauza ba tzuen artea," a por el moro" entzun zen bere gordintasun sakonenean.
|
|
|
Oraindik ikusteke dago
|
zer
gertatuko den. Gaia nahiko geldi dago eta hasieran jarritako epeak ez dira betetzen ari, beraz lanak atzeratuta doaz.
|
|
|
Trebezia eskatzen du horrek, abesti bati ukitu magikoa eman diezaioketelako edo, alderantziz, betiko zapuztu. Baina,
|
zer
gertatzen da ekoizle lanetan dabilena talde bat sortu eta bere disko propioak plazaratzen hasten denean, eta are gehiago, eszenatoki batera igotzen denean zuzeneko emanaldiak emateko. Horixe da Alan Parsons artistaren kasua, martxoaren 7an Iruñeko Gaiarre Antzokian izan zena, bere azken diskoa, (r) The Time Machine» izenburukoa, aurkezten).
|
|
|
Bestela uniformetasun monolitiko batera goaz gero eta gehiago, azkenean ez dakizularik zer ezberdintasun ideologiko eta praktiko dagoen bi partiduren artean. Begira bestela
|
zer
gertatzen ari den Estatu Batuetan aspalditik, azkenean bi partidu besterik ez daudela aukeran eta, azken finean, bertako askok eta askok diotenez, berdin dela bat zein bestea aukeratzea. Eta orain Espainian gertatu dena ikusita, badirudi bi partidu horietatik bat besterik ez dela bizirik geratu, bestearen porrotaren ostean.
|
|
|
Ados. Eta
|
zer
gertatzen da lehiaketa horietarako baldintzak igaro eta gero. Hutsa.
|
|
|
Bere lan goretsiena 1882an plazaratu zuen, Quevedoren" El Buscon" erako ilustrazioak, hain zuzen ere. Orduan jakin zen
|
zer
gertatu zitzaion sei hilabete lehenago: 30 urterekin aneurisma batek jo eta gorputzaren eskuin aldea zeharo elbarritua geratu zitzaion.
|
|
|
Itxura berria hain isilpean gorde ondoren, asko beldur ziren betiko txantxangorria desagertu egingo ote zen, baina ez.
|
Zer
gertatuko zatekeen txoria kendu izan balute eta txapel bat jarri. Orduan piztuko zen zalaparta!
|
|
|
Zigortua egon zinen bederatzi hilabetez,
|
zer
gertatu zen?
|
|
|
" Hainbeste urte pilotan eta oraindik beldurra?". Horixe dudala beldurra; badakit
|
zer
gertatzen den, askotan buruak eta mingainak gehiago ematen dute gorputzak berak baino.
|
|
|
Legeak agintzen du, baina hor ari den arkeologoak txosten zorrotz bat egiten badu, aparkalekua txikiagoa egin behar duela edo beste leku batera eraman duela esaten badu, konstruktore horrek ez dio sekula arkeologo horri gehiago deituko.
|
Zer
gertatzen ari da. Oso txosten bigunak egiten dituztela arkeologo batzuk eta ondare asko galtzen ari dela.
|
|
|
|
Zer
gertatzen da sustatzaileak ez badu agindutako epean ematen etxebizitza?
|
|
|
|
Zer
gertatzen da etxebizitza amaitu gabe geratzen bada, eta dagoeneko diru kopururen bat aurreratu baldin bada?
|
|
|
|
Zer
gertatu zen bi urte horietan, Zarauzko Bandera ez ospatzeko?
|
|
|
Ez da lehenbizikoa, ez aginte espainiarraren aldetik, ezta Baltasar Garzon epailearen aldetik ere, baina gutxitan aipatu izan da horren argi Espainiako Konstituzioak jarri duen ordenari desobedientzia zibilez eran tzutea delitu dela Espainian. Froga gisa jaurtitako operazioa ere bada neurri batean, ea
|
zer
gertatzen den. Denborak esango du zer gertatzen den Garzonek espetxeratu dituen bost lagunekin eta bermeaz aske utzi dituen hiruekin, baina akusazioa bera luzatzea ere ez da makala demokratikoa bere burua demokratikotzat jotzen duen estatuarentzat.
|
|
|
Froga gisa jaurtitako operazioa ere bada neurri batean, ea zer gertatzen den. Denborak esango du
|
zer
gertatzen den Garzonek espetxeratu dituen bost lagunekin eta bermeaz aske utzi dituen hiruekin, baina akusazioa bera luzatzea ere ez da makala demokratikoa bere burua demokratikotzat jotzen duen estatuarentzat. Espainiako Konstituzioaren aurka modu baketsuz egitea delitua baino osasungarria izan daiteke euskal herritarrentzat, edo hori pentsatzen dute bederen herritar horietako askok eta askok.
|
|
|
Azkenik, bat egitea onartu behar duen Espainiako Gobernuak eragiketa honen inguruan erantzun beharreko galdera bat hauxe da: bi enpresa horien arteko bat egitea gauzatzen denean,
|
zer
gertatuko da Administrazioak, sektorearen liberalizazioaren konpentsazio gisa, enpresa elektrikoei joan den urtean" opari emandako" bilioi eta erdi pezetarekin, kontuan izanik kopuru horren ia hiru laurdenak bi enpresa horien artean banatu zirela. Bat egitea gauzatzen bada, zentzuzkoa litzateke Iberdrolari eta Endesari egokitu zitzaien kopurua altxortegi publikora itzultzea berriro.
|
|
|
Eta irakurtzeko gaien artean, Andres Urrutiaren" Frai Bartolome, lapurretatik ekologiara: ohar laburra", Patxi Uribarrenek idatzitako" Aita Frai Bartolome Santa Teresaren Idazlan guztiak" eta" Aita Jose Luis Beobide Olivares", Patxi Juaristiren"
|
Zer
gertatzen ari da euskal herriko biztanlegoarekin?", J. Mª Arrizabalagaren" Donostiako kupulak (1)", Luis Arostegiren" Jainko bizikizunak gure gizartean", Andoni Olearen" Teresa Lisieuxkoa ta Teresa Neumann", Luis Baraiazarraren" Arantza eta larrosa", Ana Urkizaren literatur kritikak, askoren artean egindako kontakizunak eta Agustin Zubikarairen" ...
|
|
|
' Urtain' i begia ondatu ziolako nagusitu zan Cooper, eta ez uste bezin mendean zerabilkialako. Zorigaitz ura ez izatera, ez jakin Londres' en
|
zer
gerta zitekean. Danak aitortzen dute inglesa nekatzen gogor asia zegoala".
|
|
|
Bertako hamasei gazte abertzalek epaiketa militar bati aurre egin behar zioten eta beraietako batek baino gehiagok herio epaiketa jasan zezakeen. Gauzak horrela, mundu guztia zegoen
|
zer
gerta begira Burgoseko hiriari, eta ZERUKO ARGIAk ere" Epaiketa Burgosen" nabarmentzen zuen bere lehen orrialdean, Gaztelako hiri horretan zetzan kuartel militarraren argazkia eskainiz.
|
|
|
Eta hanka sartzeko arriskurik batere gabe esatea zegoen gure aldizkariak baieztatzen zuena: " Nornaik ba daki
|
zergatik
gertatu den ori, zerk banatuarazi duan mundura Burgosen izena". Jarraian, baina, han gertatzen ari zenaz astekariak zeukan iritzia zetorren:
|
|
|
Garbi da abertzaleen jarrera politikoak neurri txikiagoan egin duela aitzinera, gizarteak euskararekiko erakutsi duen atxikimendua baino. Hau
|
zergatik
gertatu den jakitea garrantzitsua litzateke: identitate sakon baten nahiaren isla, edo denok berdintzeko joera duen etorkizun globalean izakera edo begirada propioa izateko, edo abizen, toponimo eta historia hurbilez beterik oraindikan dugun paisaiarekin bat egiteko... edozein arrazore dela gizartea aitzinago ibili baita gu baino.
|
|
|
Karlos Linazasoro:
|
Zer
gerta ere (1994) eta Ipuin arriskutsuak (1994)
|
|
|
|
Zer
gerta ere liburua, ostera, luzera ezberdineko hamabost ipuinek osatzen dute. Ipuin hauek batez ere gai jakin batzuen inguruan hezurmamiturik daude:
|
|
|
Ipuin arriskutsuak bildumako ipuinak ere ederki sar zitzakeen
|
Zer
gerta ere bilduman, marko narratibo berean sar baitaitezke. Nahiz eta gazte literaturako sail batean argitaratu diren, aipaturiko bilduma honekin duen lotura dela bide erabaki dugu lantxo honetan leku txiki bat eskaintzea.
|
|
|
|
Zer
gerta ere bildumari jarraiki, hauek ere ipuin labur eta zorrotzak dira. Hemen ere," gehientsuenetan amaierako ezustearen laztasunak ematen die ipuinoi irakurlearen barruak astindu, zartatu eta asaldatzeko indarra." (Egunkaria VII) Are gehiago, bilduma honetan ere Berardok idatziriko ipuinak eskaintzen zaizkigu.
|
|
|
90eko hamarkadan idazle honen hiru ipuin bilduma eskuratu ahal izan ditugu. 1992 urtean Eldarnioak lehen bilduma argitaratu zuen, eta ondoren, 1994 urtean estuki loturik dauden
|
Zer
gerta ere eta Ipuin arriskutsuak kaleratu zituen (ikus 4.3). 1999 urtean ere ipuin labur bat argitaratu zuen ipuin askeen atalean aipatuko duguna:
|
|
|
1994
|
Zer
gerta ere, narrazioa, Alberdania.
|
|
|
Baina, hara hor, Frantziako Estatu Kontseiluak bere esku du hizkuntzei dagokien arazo hau eta bera da Europako Batasunean hizkuntza gutxituen aldeko gutunari betoa jarri diona, bere Konstituzioaren 2 artikuluaren kontrakoa omen dela eta. Orain onartu duelarik,
|
zer
gertatuko ote bere Estatu barnean?
|
|
|
Eta horren ondorio ageriak ere hor ditugu. Lekukotzat, hara
|
zer
gertatu zen Nafarroako Epaitegi Nagusiak Barañaingo Udalaren kontra jarri zuen auziaz; horren adibiderik egokiena Euskaltzaindiaren salakuntza izan zen, Bilbon 1997ko apirilaren 25ean sinatua (ikus Euskera, XLII, 1997, 193 orr.).
|
|
|
Horrez gain, identitateen eraketari buruzko hiru artikulu bildu ditugu. EuskalHerriko egoera, gainera, egoera ezin hobea da halako arazoak planteatzeko.Adibidez,
|
zer
gertatzen da estatuak ematen duen nortasuna norbanakoak sentitzenduen nortasuna ez denean. Aitzpea Leizaola antropologo gazteak jardun du horretaz.
|
|
|
–Herritarren eta Estatua ren arteko erlazioa:
|
Zer
gertatzen da gutxiengoan dagoen taldearekin??
|
|
|
Herritarren eta estatuaren arteko erlazioa:
|
zer
gertatzen da gutxiengo egoeran daudentaldeekin?
|
|
|
Guk mahaigaineratzen duguna, atxikimenduaribidea emango dion planteamendua da, hots, eskema bat lortzea non herritarrek etalurralde guztiek sartzeko eta parte hartzeko aukera edukiko duten.
|
Zer
gertatzen da, ordea, lurralde modura, gaur egun daukan ordezkaritza instituzionalarekin, Nafarroak proiektuan parte ez hartzea erabakitzen badu. Bada, gure ustez, kasu horretan, eskubidea lurraldearena izatetik herritarrena izatera pasatzen da.
|
|
|
Muga pasatzea, askotanbezala, sufrikario luzea izan zen. Motxilaren behealdean Krutwigen. Vasconia, debekatua generaman, eta Karmele Rotaetxe-ren senarrari bizarra mozteko makinanola desmontatu zioten ikusi ondoren, San Antoniori errogatibak egin genizkion liburuhura aurki ez zezaten, aurkituz gero
|
zer
gerta zekigukeen pentsatze soilaz hotzikarasentitzen baikenuen.
|
|
|
–Zer leku emanantiabertzale diren euskaldunei?? 8 Edo euskara ez dakiten abertzaleei? Ezin erantzun.Impassean gaude, Buesari egurra ematea gauza erraza zen neurrian,
|
zer
gertatzen daBuesaren antzeko politika daraman Oliveri euskaldun petoarekin. Eta Salaburueuskaltzain espainolazoarekin, eta Ardanza, Atutxa eta abarrekin?
|
|
|
|
Zer
gertatu zaigu, ordea, erdararen zurrunbiloak bere uhinpean estalitako lurraldezabaletan. Herrikidetasunaren moldaeran sorkaririk hegemonikoena mintzaira delaerakusteko, honako egiaztapen honetara joko digu euskaltzaleak:
|
|
|
Bestalde, Izateak nola eta zergatik duen zentzurik azaltzen dutenean, aipatutakofilosofo esentzialisten Izate pentsamenduaren ikuskera arartegabeak mintzo egiazkoaren posibilitatearen berri ematen badu, izan badenaren zentzua ezagutarazten duena, ezin azal diezaguke, aldiz, nolatan eta zergatik bihurtzen den Izatearen egia erreal, hots, nolatan eta
|
zergatik
gerta daitekeen gizakiak Izatearen esentzia erauztea, etaesentzia horrekin inolako loturarik ez duen izen multzoan gauzatzea. Izan ere, goragoesan bezala, mintzoaren errealitatea da, hain zuzen ere, azaldu beharra dagoenmirakulua.
|
|
|
Irratsaioak behar duen errealismoa eta atera dakiokeen etekina kontuan hartuta erabiliko ditugu efektu horiek. Cristina Romo k dioen bezala, kontua ez da eszena batean dauden soinu guztiak erabiltzea, entzulea
|
zer
gertatzen den eta zer ebokatzen duten kontura dadin beharrezkoak direnak baizik.
|
|
|
Guglielmo k eta Bea emazteak uko egin zioten bidaiatzeari, azken momentuan semea gaixotu baitzen. Marconi bera Carpathia itsasuntzira joan zen
|
zer
gertatu zen eta ea operadorearen errakuntza izan ote zen galdetzera. Teknikak ez zuen hutsik egin, operadoreak baizik (Border, 1981, 23).
|
|
|
Alde horretatik hizkuntz/ kultur batasunak Estatuaren politika errazten du.
|
Zer
gertatzen da batasun hori ez dagoenean. Bada, helburu bihurtzen dela, horretarako uniformea den hezkuntza nazionala ezartzen delarik, uniformizatzeak integrazioa errazten baitio Estatuari:
|
|
|
Beraz, hizkuntzak, eta, ondorioz, hezkuntza sisteman duen presentziak?, aparteko protagonismoa du, Estatuak Estatu Nazioa eta honek beharrezkoa duen diskurtso ideologikoa eraikitzeari ekiten dionean. Eta
|
zer
gertatzen da Estatu nazioei aurre egiten dieten beste nazionalismoekin. Zein neurritaraino osatzen du hizkuntza/ hezkuntza sistema binomioak hauen ikuspegiaren ardatz nagusienetariko bat?
|
|
|
Batzuetan Ralph izaten dut aurrean (edo gainean, edo...), baina besteetan Jabi ikusten dut nirekin. Ez dakit
|
zer
gertatuko den amets hau egun gutxi barru amaitu eta Euskal Herrira bueltatu dudanean. Zer edukiko dut orduan buruan?
|
|
|
Bistan zen istripua izan zela. Inguruan zebilen norbaiti (Rocío García de Mainueta, akaso?)
|
zer
gertatu zen galdetu zion. Pertsona hark, Rocío izan zitekeen hark, erantzun zion zaurituetako bat Eider izan zela.
|
|
|
Gehienek baietz esan zuten, eta momentu batez ezezkoa eman zutenei begira geratu naiz, euren taldean sartzeko tentazioarekin, hain nekatuta bainengoen. Baina beno, argi zegoen azkenean
|
zer
gertatuko zen, ezta. Parrandazaleen taldean sartu eta goizeko ordu bietan heldu gara gure logeletara.
|
|
|
Gu geunden lekutik besoak, hankak eta buruak ikusten ziren mugimenduan, zirimola itzela sortuz. Segundo batzuk behar izan nituen erreakzionatzeko, ez bainuen ulertzen
|
zer
gertatzen zen (beharbada, eta ez da broma, edan nuen guztiagatik), eta zurrunbilo hartara hurbildu nintzenerako denboratxoa zeraman bertan Duncanek, borrokan zebiltzanak banatzeko ahaleginetan. Borroka bat zen, bai, Duncanen lagunetako baten eta nireetako baten artekoa.
|
|
|
Borroka bat zen, bai, Duncanen lagunetako baten eta nireetako baten artekoa. Ez dakit
|
zer
gertatu zen, ezta jakin nahi ere, baina gehienon mozkorraldia une horretan eten zen. Batzuk haserre, besteak lotsatuta, eta gutxi batzuk (Duncan eta ni, zehazki esateko) gertatutakoagatik elkarri barkamena eskatzen, denak bueltatu ginen aterpetxera.
|
|
|
Nire askatasuna deskubritu dut, baina askatasun hori ez da kabitzen loturaz jositako munduan.
|
Zer
gertatuko da?
|
|
|
|
Zer
gertatuko da jende honekin egia aitortzen dudanean. Bizitza berri bati ekin diot, inork ezagutzen ez nauen hiri handiren batean?
|
|
|
Ez diot sartzen utzi, eta esan diot ez etortzeko gehiago.
|
Zergatik
gertatu behar ote zait niri hau guztia!
|
|
|
Bihotzeko taupadak entzun behar izan dizkit derrigorrean. Bere begi beltzek almohadan iltzatu nahi nindutela zirudien, eta biok genekien
|
zer
gertatu behar zuen, baina begiratu baino ez zidan egiten, eta ni jada bere aurpegiko azala ere konkistatzera heldu naiz, eta ez diot begirik gainetik kendu, baina erresistentziarik ere ez dut aurkitu hatz puntekin lurralde leunak eskuratzen ari nintzenean: belarri gingilak, kopeta beroa, bekainen artetik behera begiak, sudurra ere konkistatu dut.
|
|
|
" Eta ez diat aita sainduaren hitzean sinesten: izan ere, ba al dakik
|
zer
gertatu zen Avignonen. Ez?
|
|
|
Beldurtu egin nintzen. Baina bururatu zitzaidan orduan
|
zer
gerta zitekeen, baldin ebaki tipi haren egiteko gai ez banintzen osabaren aitzinean hain mementu hil edo bizikoan... eta hain ahalke handia sentitu nuen, non ahalkearen beldurrak odolaren beldurra estali, eta osabarena baino ebaki luzexeagoa egin bainuen. Gero, harro erakutsi nion eskua, miaztu baino lehen.
|
|
|
Eta nola, beraz, kontradikzioneak, hartaraz gero, itxurazkoagotzat jotzen ditudan egiazkoagotzat baino,
|
zer
gertatuko litzateke, baldin, zuk gutunean erraiten zenidan bezala, Giordano Brunoren ideiak aintzakotzat hartu eta are urrunago joanen bagina. Izan ere, mundu honetaz eta bertzeaz mintzatzen gara franko, baina zer, mundu hau eta bertzea bat eta bera balira?
|
|
|
—Ba al dakizu
|
zer
gertatu zitzaion Demostenesi? —erran zenidan, fidantzia handiz jada, zeren baitzinen solasturi amoltsu eta arronter— Baina Axularrek hobeki kontatzen du hura...
|
|
|
Berori beti hain argia! Gainerat, esker oneko ere egon genuke, zeren heriotzak konfesaturik harrapatu baitu, eta jakin nahi nuke
|
zer
gertatuko zitzaion, baldin bertze itsas portu horietan harrapatu izan balu...
|
|
|
Zaldi gaineko eserzizio haietarik batean, ipintzen zioten lurrean Mattini oilo bat, zeina kaxoi tipi batean sarturik egoiten baitzen, zulo estu batetik burua soilik erakusten zuela, eta Mattinek zaldia lasterka jarri, gorputza alde baterat makurtu, eta ezpataz trenkatu behar izaiten zion lepoa oiloari, baina nik ez dakit
|
zer
gertatu zen egun hartan, zeinean zalditik beherat egin baitzuen.
|
|
|
Baina ez nagok akort, zeren eta guztiok ez gaituk martiri izaiteko jaio, ni ere ez... Eta martiri izaiteko jaio denak jakin likek, bertzalde, ezen martiriak eta martirien odola a posteriori direla emankorrak, noiz eta haien kausak aitzina egiten baitu... baina baztertzen eta ahanzten dituk, modu berean, baldin haien kausak huts egiten badu... edo ikusi, bertzenaz,
|
zer
gertatu zitzaien kataroei Montsegurren, zeren martiri haiek guztiak noren ahotan daude egun, eta nork loriatzen eta lorifikatzen ditu. Nehork ez!
|
|
|
" Pena bakarra dut, jaun dukea, zeren, Rabelaisek bere Gargantua n dioena egia bada, antzarakume lumatsuak bailirakete uzki garbitzailerik onenak, eta zuek, aldiz, oihal eta hosto horiekin konformatu behar izan duzue..."; eta dukeak, zeinak guztirako baitzuen errepuestaren bat, halaxe erran zion, irritsu: " Ordea,
|
zer
gertatuko litzateke, baldin uzkia garbitzen hasi orduko, antzara hegaldatuko balitz, eta gu haren gainean.... Baina, oker ez banago, oraino ez dut zerurat joaiteko eguna..."; eta, haren ondotik, bertze mila laudorio egin zizkion dukeak osabari... ez dakit osabaren asmakizun hura zinez laket izan zuelako edo berrikuntza hutsagatik, zeren eta ohikoarekin gogaitzen denak —nola gogaitzen baitzen dukea, dukeak berak bizpahiru aldiz aitortu zigunez— izan ohi baitu gauza berrien premiarik.
|
|
|
Baina Pedrok orduan erraiten zioan: " Haatik,
|
zer
gertatuko litzateke, baldin biharko egunean Rafael, Botticelli edo Velázquez bezalako pintore handi bat banintz...?" Harik eta egun batean, Pedro frogatu nahian edo, aitak erran zion arte: " Ordea, hi izanen haiz herederoa, eta, beraz..." Baina Pedro orduan ere ez zuan isildu eta, aitaren aitzinean belaunikatzen zelarik, hala ihardetsi zioan:
|
|
|
Eta ikusi nuenean ezen osaba Joanikot bazihoala eta Italiarat zihoala, ez dakit
|
zer
gertatu zitzaidan barrenean, solasean hasi bainintzen ni ere:
|
|
|
Eta sartu zen ama etxerat, joan zitzaion aita gibeletik, ni haien ondotik...; zeharkatu zuen amak sartokiko pasabide osoa, burua jiratu ere gabe, sartu zen egongela tipian... eta aitak berdin egin zuen; eta, presarekin edo atea guztiz hersten ez zuela, galdetu zion amari: "
|
Zer
gertatzen da, Graziana?" Kanpoan nengoen arren, hitzak klar eta garbi iristen zitzaizkidan, zeren, tirabiran ari zirelako edo, ohi baino ozenago mintzo baitziren gurasoak. " Berriro hitz egin zenioke zeure anaiari, baina oraingoan gogorrago, zeren eta Emilianik hogeita bortz urte ditu jadaneko, eta, igurikitzearen igurikitzeaz, joan zaio ezkontzeko adina...
|
|
|
Eta aita jesuitak galdetzen zidan ea
|
zer
gertatzen zitzaidan, baina nik ez nion argibiderik emaiten, zeren neuretzat baineukan sekeretu hura...
|
|
|
Ika mikaren bat izan ote zuten, bada, Mattinek eta Elbirak, eta horregatik ez ote zigun Elbirak kasurik egin?
|
Zer
gertatu ote zen bien artean. Baina galdegite haien gainetik bertze sentimendu bat errotu zitzaidan, zeren, ikusirik ezen Elbira modu hartan iraintzen zuela, defendatu egin beharra bainuen nola edo hala.
|
|
|
Eta gitarra hartu, begiak hertsi, eta bertze kanta bat kantatu zuen. Eta nik ere begiak hertsi nituen, eta hegaldatzerat entseiatu nintzen, baina ezin izan nuen, buruan nerabilelako
|
zer
gerta zitekeen eta zer gerta zekidakeen, baldin osaba itzarri, eta eskaileretan beheiti etortzen bazitzaidan.
|
|
|
Eta gitarra hartu, begiak hertsi, eta bertze kanta bat kantatu zuen. Eta nik ere begiak hertsi nituen, eta hegaldatzerat entseiatu nintzen, baina ezin izan nuen, buruan nerabilelako zer gerta zitekeen eta
|
zer
gerta zekidakeen, baldin osaba itzarri, eta eskaileretan beheiti etortzen bazitzaidan.
|
|
|
Besoak uztarturik nituen, eta begiak hertsirik. Eta nik ez dakit
|
zer
gertatu zitzaidan orduan. Bertsetez bertset ari zen korua, eta bertset haiek argi uhin batzuk bezala iristen zitzaizkidan, neure barren iluna besarkatzen zutenak eta neure fedezko zalantzak argitzen.
|
|
|
" Eta aita Bartolomek dioena egia balitz eta ez metafora edo ipuin hutsa...?" Eta nahi nuelarik ezen aita Bartolomek zioena egia izan zedila... eta zerbait sinetsi ere egiten nuelarik —zeren eta, anitzetan erran dizudan bezala, pizten denean desiraren argia itzaltzen baita arrazoinarena—, ihardespen ezin zentzuzkoagoa eta ezin doiagoa ediren nion neure galdegite hari... zeren eta ez al zituen Jainkoak, aita Bartolomek ere erran zidan bezala, bekatu haiengatik Sodoma eta Gomorra sutan sutu? Eta,
|
zer
gertatuko zen, baldin Mattin eta Elbira hil izan balira joko desonest haren erdian.... Ez al ziren biak infernurat xuxen joanen... eta ez al zen, halatan, ene salatze hura, ez obra gaixto bat, baina ona, zeren eta salatze hartaz obra baitzitekeen bien salbamendua...?
|
|
|
Eta esku batekin bata eta bertzearekin bertzea ferekatu nituen, eta ikusi nuenean ezen sosegurat eta baretasunerat egin zutela, bi bularren arteko habian ipini nuen, amoltsuki, neure burua, nola osaba Joanikotek jarri baitzuen Maddalenenean, urroztarren bordan ikusi nituenean. Eta, hala geundela, ene ezpainak aitzinatu nizkion apur bat, eta hark ere aitzinatu zizkidan bertze apur bat, baina nik ez dakit
|
zer
gertatu zitzaidan orduan, zeren gibela egin bainuen... Eta, jauzi batean zutitzen nintzela eta lasterrari emaiten niola, erran nion:
|
|
|
—Eta
|
zer
gertatuko litzateke hala balitz eta, halatan, haien infernuan sartuko bagina eta handik ateratzen lagunduko bagenie.... Zeren Utopia, leku bat baino gehiago, arimaren behako hori izan baitaiteke, benturaz, munduko mesprezatuenekin bat egiterat bulkatzen gaituena, Joanes...
|
|
|
—eta, neure behakoa zorrozten nuela eta boza goratzen, erran nuen—: Eta
|
zer
gertatu zen biharamunean. Mirakuluaaa!
|
|
|
Eta orduan bertze historia bat asmatu nuen, are harrigarriagoa zena baina honat ekarriko ez dizudana, kontu honekin gehiegi ez luzatzeagatik. Zeren eta halakoa baitzen ene injenioa eta halakoa ene imajinazinoa, Avilako santak etxeko erotzat zuena... baina jakin nahi nuke
|
zer
gertatuko zitzaion bizkaitarrari, baldin etxeko eroak asmatu izan ez balu puntu hartan erlikiaren historia hura...!
|
|
|
—Ez al litzateke hagitzez ere hobea zure nagusiak gai honi buruz izan dezakeen iritziaren berri jakitea, deusetan hasi baino lehen, zeren hura ez baita Avilakoa eta, dakizun bezala, giristandadean ere mundu guztia ez da erlikien aldeko itsu...? Edo, ez ote duzu pentsatu
|
zer
gertatuko litzatekeen, baldin zure nagusia akort ez balego eta iraintzat hartuko balu zure asmo ona, hain gai minberan.... Gisa horretan, bertzalde, erran zaharrak ez bezala, zeinak baitio:
|
|
|
—Eta
|
zer
gertatu zitzaion Axularren itzalari...? —eta erakutsi nahi banio bezala ezen ez nintzela neure ezjakintasunean hain ezjakin, erantsi nuen—:
|
|
|
Eta osaba Joanikot ere etxean genuen... Eta nik ez dakit
|
zer
gertatu zitzaidan orduan, bihotza harenganat erortzen hasi zitzaidala apur bana... Eta osaba Joanikot izarrez mintzatzen zitzaidan, eta nik izar haien artean egiten nuen amets...
|
|
|
Eta aita Bartolome bere sermoietan erraiten hasi zen ezen Pagabasoko leizea zinez zela infernuko ahoa, zeren, ba ote zen froga argiagorik eta ebidentagorik, han berean zure aitari tigrearekin gertatu zitzaiona baino?; eta erran zuen, halaber, ezen infernuko aho hartarik jalgi zela Luthero, deabruen printze berria, urbiaindarren etsaia eta galgarria, izen bereko osaba Joanikoten txakurraren baitarat egiteko, zeren deabruek ahal hori baitzuten, gizonen baitan edo animalien baitan sartzekoa eta itxuraldatzekoa, nola ikus baitzitekeen ebanjelioan ere, hainbat etsenplutan. Gero, badakizu
|
zer
gertatu zen osaba Joani ko ten eta don Bartolomeren artean, noiz eta aita jesuitak txakurra eskatu baitzion osabari, bere izenean eta herritarrenean, eta noiz eta txakurrak bere menerat hartu baitzuen aita jesuita. Ha ren ondoren, sinetsirik ezen osaba Joanikot deabruak hartua zela, haren salatzerat bulkatu genuen aita Bartolomek eta biok hainbat herritar, babes osoa emaiten geniela.
|
|
|
" Ez nuen uste berorrek halakorik erran ziezadakeenik". Permatu eta entseiatu zen aita jesuita haren erremediatzerat, baina badakizu kontu horietan
|
zer
gertatzen den, zenbatenaz lohikeria nahasiago, hainbatenaz likitsago, zeren gure artekoak ez baitzuen jada erremediorik...
|
|
|
Eta, neure gelan bakartzen nintzela, haiek irakurtzen hasi nintzen, jaun Esteban Etxegoienena lehenik. Eta, akabatu nuenean, ez dakit
|
zer
gertatu zitzaidan, barren osoa irauli baitzitzaidan. Eta haur batek bezala egin nuen nigar, luzaroan.
|
|
|
Eta erran zidan: ‘Horrela bada, hobe, zeren pentsatu, bertzenaz,
|
zer
gertatu izan zaion hainbat amoranteri, eta nola egin duten haietarik anitzek fin gaitza, elkarri eman hitza bietarik batek bete izan ez duelako, edo bertze zerbaitegatik; zeren, honegatik ez denean, hargatik da, eta gaurko hitza biharko zurubia da, nondik eror baitzaitezke eta hauts baitezakezu burua, edo oroitu bertzela zer gertatu zitzaien Calisto eta Melibeari... ’"
|
|
|
Eta erran zidan: ‘Horrela bada, hobe, zeren pentsatu, bertzenaz, zer gertatu izan zaion hainbat amoranteri, eta nola egin duten haietarik anitzek fin gaitza, elkarri eman hitza bietarik batek bete izan ez duelako, edo bertze zerbaitegatik; zeren, honegatik ez denean, hargatik da, eta gaurko hitza biharko zurubia da, nondik eror baitzaitezke eta hauts baitezakezu burua, edo oroitu bertzela
|
zer
gertatu zitzaien Calisto eta Melibeari... ’"
|
|
|
Eta, harat nindoala, nik ez dakit
|
zer
gertatu zitzaidan, bihotza irauli egin zitzaidala...
|
|
|
Eta, erranarekin batean harro jartzen zitzaidala, argibideak eman zizkidan: " Izan ere, jakinarazi zionean don Julián kapatazak nagusiari
|
zer
gertatzen zen, bildu gintuen honek trabailari guztiak, hogeita hamarren bat orotarat, eta galdetu zigun ea gutarik nor zen gai eta nor zegoen prest behatzaren pikatzerat uzteko eta, haietarik ni bakarrik aitzinatzen nintzela, erran zidan: ‘Esker mila, jaun Domingo Sastre, eta jaun Domingo Sastre diot, zeren, orainokoan Domingo edo Domingucho izan zaituguna, don Domingo Sastre izanen baitzaitugu hemendik aitzina.
|
|
|
Izan ere, nola bidea egun eta erdikoa baitzen, oihanaren bazter batean gelditu behar izan genuen gauez, lurra etzaleku eta goiko izarrak ohezeru. Eta gero, berriz, ez dakit
|
zer
gertatu zen, zeren eta, lotan nengoela, oihu batzuk aditu bainituen... eta izarren artean itzarri eta, ohartzerako, hogei bat indiarrek inguraturik geunden nahaste borraste hartan, eta guarnizinoko bi soldaduak eta gu ginderamatzaten morroietarik bat ere hilik eta erhainik zeuden eta bertze bat hil hurran.
|
|
|
—Ez al dakizue Testament Zaharrak irakasten digula ezen Jainkoak Paradisuan jarri zituela Adan eta Eba, baina hura guztiz galdu zela, haien bekatuagatik, eta, halatan, mundu honetan daudekeen paradisu guztiak asmakizun hutsak baizik ez direla eta gezur hutsak? Edo ez al dakizue
|
zer
gertatu zitzaion Ponce de León-i berari ere, Bimini rat joan zenean, gaztetasunaren iturriaren bila, gaztetasuna aurkitu beharrean zahartasuna eta heriotza baizik aurkitu ez zituela?
|
|
|
Haiek baino gutiago izan behar ote dugu guk? Bai, bazekiat ezen gure lana ez dela egun bakarrekoa izanen, zeren eta ez baitut pentsatu ere egin nahi
|
zer
gertatuko litzaidakeen, baldin mementu honetan etxean erranen banu protestant naizela... Baina, geldiro eta baratx bada ere, aitzina egin behar diagu...
|
|
|
Eta gaitz bakoitzari edireiten diogu erremedioa, eta hala egiten dugu aitzina... Baina
|
zer
gertatuko litzaiguke —galdetzen dizut—, baldin erremedio horiek arrazoinaren argitarat jarri eta ohartuko bagina ezen funtsik ez dutela, eta irrigarri ere direla hainbatetan. Zer gertatuko litzaiguke, baldin gure arrazoinak edirenen balu ezen gure erremedioek ez dutela erremediorik, eta hori dela egiaren egia erremediorik gabea?
|
|
|
Baina zer gertatuko litzaiguke —galdetzen dizut—, baldin erremedio horiek arrazoinaren argitarat jarri eta ohartuko bagina ezen funtsik ez dutela, eta irrigarri ere direla hainbatetan?
|
Zer
gertatuko litzaiguke, baldin gure arrazoinak edirenen balu ezen gure erremedioek ez dutela erremediorik, eta hori dela egiaren egia erremediorik gabea. Horregatik erran ote zuen amak ezen hobe zela egiarik ez jakitea, zeren superstizioneak zulo horiek estal baititzake, eta arrazoinak, aldiz, ez, eta arrazoinaren argiak zulo ilun handiago baterat garamatzala edo eraman gaitzakeela, azken finean?
|
|
|
Oroitzen dut, lepoan musuka ari nintzaiola, hasperen eta oihuska batzuk egin zituela Mignonek.
|
Zer
gertatuko zen, baldin istant horretan imajinatu izan banu ezen gezurretan eta engainutan ari zitzaidala, eta enekin larrua jo baino gehiago ni neu larrutu nahi ninduela, eta horregatik ari zitzaidala iduri egiten. Galduko nituen fidantzia eta segurantza, goganbehartuko nintzen, hoztuko zitzaidan hartarako gogoa eta grina, eta nork daki hondarrean egin beharrekoa egiteko gai ere izanen ote nintzen; aldiz, hasperen eta oihuska haiek aditu bezain fite, bururatu zitzaidan ezen bertze gorputz hari atsegin emaiten ari nintzaiola... eta, horrela, haren atseginak enea areagotzen zuelarik eta eneak harena, eta iduriturik ezen amorioa itsaso ezin zabalagoa zela, uhin bererat igan ginen eta, haren gainean, urarekin ur eginik, urruneko hondartzetarantz abiatu ginen, non gure gorputzak, itsasoaren azken besarkadan, osotik deusezerat egiterat baitzihoazen, gure arimek deusezetik osorat egin zezaten amoreakatik.
|
|
|
" Gainerat, misterioa da gauzarik inportantena kontu hauetan, eta ez dago guztia kolpetik erakusterik..." Ordea, orduantxe piztu zitzaidan Mignoni oinetakoen kentzeko gogoa! Baina orduantxe ere bururatu zitzaidan
|
zer
gerta zitekeen, baldin oinetako bat kendu eta enea bezain oin itsusi bat edireiten banuen, hatza mutilaturik... Bai, hobe nuen gauzak bere hartan uztea, zeren eta ez al zuen, gainerat, begiak oina argitzen eta ez oinak begia...?
|
|
|
—eta, hatza bururat zeramala, segitu zuen—: Baina
|
zer
gertatuko litzateke, baldin dukea eta kondea lehorrak balira eta hertzeetan tapoi bana balute. Badituk, alabaina, belar eraginkorrak, horretarakotz...
|
|
|
ezin joan zitezkeela osabaren kakategirat, baldin sugegorriren baten bisita izan nahi ez bazuten bederen. Baina
|
zer
gertatu zen orduan. Guztiei etorri zitzaiela harat joaiteko gogoa.
|
|
|
Ordea, aitonak ezentzuna egiten zion, edo bertze gauza bat entzuten zion, agian, zeren aitonak tabako gehiago eskatzen baitzion edo katoliko eta protestantei buruzko bertze errepuesta hura emaiten zion... edo errepuesta haren azken bi hitzak, hobeki: " Ipurdian zuloa!", hizketan gero eta gehiago nekatzen zelako, benturaz, edo auskalo zergatik, zeren zer dakit nik
|
zer
gertatzen zen aitonaren buruan...
|
|
|
Baina horregatik ere galdetzen dizut, hain zuzen ere, ni baino jakintsuago zarelako... jakin dakidan arren, bertzalde, gauzen esplikazionerik onena eta justuena dela ezen esplikazionerik ez dutela, hainbatetan eta hainbatetan ez bederen:
|
zer
gertatu ote zitzaion aitona Nikolasi, jaun André...?
|
|
|
...uzak berez heltzen zitzaizkion, lekutik mugitu gabe —hala heldu zitzaizkion, konparazione, primutasuna eta primutasunak eskaintzen zizkion bertze lehentasun guztiak, aitaren benedizionearekin—, hura zelako protagonista eta aktore nagusia, eta ni ikuslea; baina ikusle izaiteak, bertzalde, begia eta behakoa zorroztu zizkidan, zeren eta paratu behar izaiten bainuen honi eta hari beha, hemen
|
zer
gerta han zer gerta, eta gauzei hemendik eta handik behatu behar izaiteak eta haiei buruz behin eta berriro pentsatu behar izaiteak bertzeek nekez ikus zitzaketèn gauzen ikusterat eraman ninduten; eta entzule izaiteak, berriz, belarriak zolitu zizkidan, halako tailuz, non nornahik erran baitzezakeen nitaz, oker handirik gabe, ezen amaren belarri zulotik erditua izan behar nuela, Gargantuak bezal...
|
|
|
...tzen zitzaizkion, lekutik mugitu gabe —hala heldu zitzaizkion, konparazione, primutasuna eta primutasunak eskaintzen zizkion bertze lehentasun guztiak, aitaren benedizionearekin—, hura zelako protagonista eta aktore nagusia, eta ni ikuslea; baina ikusle izaiteak, bertzalde, begia eta behakoa zorroztu zizkidan, zeren eta paratu behar izaiten bainuen honi eta hari beha, hemen zer gerta han
|
zer
gerta, eta gauzei hemendik eta handik behatu behar izaiteak eta haiei buruz behin eta berriro pentsatu behar izaiteak bertzeek nekez ikus zitzaketèn gauzen ikusterat eraman ninduten; eta entzule izaiteak, berriz, belarriak zolitu zizkidan, halako tailuz, non nornahik erran baitzezakeen nitaz, oker handirik gabe, ezen amaren belarri zulotik erditua izan behar nuela, Gargantuak bezala, zeren, nola...
|
|
|
—Piarres etorri duk eta hor egon haiz mutu...
|
Zer
gertatzen zaik, Pedro. Baina ikusi al duk nor den Piarres?
|