|
2005
|
|
|
– Eta zer da Turkia? –galdetu zuen Gerenak,
|
zer
galdetzailea zuzenarazi gabe.
|
|
2013
|
|
|
1 Binaka jardungo duzue, ahoz, elkarri galdetuz eta erantzunez. Batak galdera osatzeko
|
zer
galdetzaile behar den ondorioztatuko du, eta, besteak, erantzun egokia identifikatuko du.
|
|
2019
|
|
|
Hori, esnea da>. Galdera esaldian hiztunak
|
zer
galdetzailea erabili du. Erantzun esaldian solaskideak galdetzailearen lekuan izena jarriko du aditzarekin komunztaturik:
|
|
|
Bistan da burgu honetan galdetzaileak berehala agertzekoak direla: denen artean
|
zer
galdetzailea da animalia eta izaki bizigabeekin erabiltzen dena; eta nor, pertsonekin.
|
|
|
Laburki: eremu honetakoak dira garaiko izenak eta adjektiboak;
|
zer
galdetzailea; garaiko erakusleak. Osagarri hauekin lehenbiziko galdeeta adierazpen esaldien oinarriak erabilgarri zituzten eta bide hori zabaltzen aritu ziren.
|
|
|
da adizkia da (adierazpen esaldi xumeenak eratzeko oinarrizko osagarri bat); baina, ez dago bakarrik, zeren bertze elementu batzuk ere jarri baititugu:
|
zer
galdetzailea eta hau erakuslea (4) zutabean (lehendabiziko galde esaldiak gauzatzeko premiazko elementuak direnak). Zaharragoak dira:
|
|
|
|
ZER
galdetzailea zer zerik zerk zeri zerengan zertako zertara zerengana zerenganantz zertaraino zerenganaino zertatik zerengan (d) ik zeren zerekin zertaz zer (en) gatik zerentzat zerendako zerenganako zertzat zertako zertzu zertzuk zertzuri zertzurengan zertzurengana zertzurenganantz zertzurenganaino zertzurengandik zentzuren zertzurekin zertzu (ren) gatik zertzurentzat zertzurendako zertzurenganako...
|
|
|
Zerrenda hauen aurrean, eta zehazki nor eta
|
zer
galdetzaileen aurrean, aditz laguntzailearen taularekin sentitu genuen miresmen bera sentitu dugu: norenganako, zertzuri. „ Diferentziak alde batera utzita, nor enganako eta zer teurz horrela ikusita, ez ote da hor ikusten laguntzaileak eskuratzeko erabili zuten prozedura bera dela galdetzaileak eskuratzeko erabili zutena?
|
|
|
Zerrendara itzuliz, hasiko gara NOR eta
|
ZER
galdetzaileekin, zeren beren laguntzari esker euskal deklinabidea modu errazean ezagutzeko parada izanen baitugu: bi zutabe hauetan galdetzaileak singularrean eta pluralean, hurrenez hurren, agertzen zaizkigu.
|
|
|
4. Nor eta
|
zer
galdetzaileak dira zaharrenak. Oinarrizkoak eta absolutiboan erabiltzen dira.
|
|
|
aginduak, harat adberbioa; jar! aginduak, hemen edo antzekoa.; naiz eta haiz adizkiekin, nor galdetzailea; da adizkiarekin, nor eta
|
zer
galdetzaileak; eta galderekin batera, erakusleak.
|
|
|
Kontua da beharrezkoa dela jakitea galdetzaile horiek zenbateraino oinarrizkoak diren: non eta nora galdetzaileak nor eta
|
zer
galdetzaileen maila berekoak dira. Non galdetzaileak amaieran duen n hizkia inesiboaren atzizkia da?
|
|
|
hau> non bere esanahia hartzeko hiztunaren behatza beharrezkoa baita; bigarren zatian, galdera esaldia soil soilik daukagu: da?> non
|
zer
galdetzailea eta da adizkia elkarren ondoan agertzen baitira. Bada, erantzun esaldian, berdin.
|
|
2021
|
|
|
42.23.3a Formari dagokionez,
|
zer
galdetzaileari gatik kasu marka itsatsiz sortzen da zergatik galde hitza. Beraz, jatorriz galderetan bakarrik erabiltzen zen, gaur oraindik erabiltzen dugun bezalaxe:
|
|
|
38.6k Modu berean erabiltzen da, mendebaldean batez ere,
|
zergatik
galdetzailea ere; ezinbestean batzuetan: Aprobetxatu orain, dirua duzula, zergatik" Dagoenean bon bon, ez dagoenean egon".
|
|
|
38.6a Zeren partikula ere erabiltzen da kausazko adiera duten formetan, n edo baitmenderagailuekin batera mendeko perpausak eratuz (zeren joan den, zeren joan baita), edo haiek gabe perpaus juntatua edo alboratua bideratuz (zeren joan da). Zeren hori
|
zer
galdetzailearen genitiboa da, zenbait testuingurutan zergatik galde hitzaren parekoa: Ez dugu zeren ahalke izan gure mintzairaz (J.
|
|
|
13.10.5a Pertsona ez direnez galdetu nahi denean,
|
zer
galdetzailea erabiltzen dugu: Zer erosiko duzu?
|
|
|
Nola den haren iluna, halaxe izango da haren argia (Larramendi). Eta
|
zer
galdetzailearekin: Urriko tenporetan zer haize, negu guzian halaxe (EZBB).
|
|
|
Etxepare). Era berean, zenbait aditz
|
zer
galdetzailea erabiltzearen ondorioz, arras izen bihurtu zaizkigu: zeregin, zeresan, zerikusi.
|
|
2022
|
|
|
Frikari sabaikarirako eta ditugu, eta bizkarkariarekin nahasmen handiagoa dago: hitz amaieran ematen du, baita hitzhasieran ere, salbu baten aurretik; testuinguru horretan, z gain, ere badago, eta ere bai,
|
zer
galdetzailean eta horretatik eratorritako hitzetan. Gainerakoan ageri da, salbuespen batzuekin:
|