|
2000
|
|
|
Uztapidek liburua atera du eta nik
|
zergatik
ez dut aterako?
|
|
|
Hauteskunde kanpainan bereziki errietan hasten zaizkigu batzuk beste kolorekoen alde egin dugula sinetsita. Edota auzo bati buruz zerbait eginez gero,
|
zergatik
ez dugun haien auzoaz ezer aipatu eta halakoak. Baina gauza hauek eskertzekoak dira, herritarren zerbitzura baikaude»
|
|
|
Horrek agian izango zuen eraginik, ez dakit. Ez dut ulertzen oraingo gazteek
|
zergatik
ez duten armonika jotzen, niretzat behintzat oso relajantea da, eta asko inspiratzen nauena. Gainera dena da hastea, zeren belarri ona izanez gero, berehala ikasten da
|
|
|
Esate baterako, Miren Agur Meabe idazleari entzun diodanez, idatzi behar duenaren arabera, berez bizkaiera ateratzen zaio eta berak berezkotasun hori errespetatu egin behar duela idazterakoan ere. Edo ez dakit
|
zergatik
ez diren atera behar ipuinen batzuk bizkaieraz, etxean gurasoek umeei irakurtzeko; edo herri aldizkarietan zerbait, edo akaso eleberri batean, sormenerako euskalkiak ere garrantzitsuak direlako. Badira leku batzuk batua bakarrik dutena, baina euskalkiei ez nieke kenduko lekurik idatzian, ez gaudelako hor egon daitekeen aberastasuna eta sormena desaprobetxatzeko moduan.
|
|
|
Kazetari gazteak esan duzula eta benetan garrantzizko gaia denez, gure artean komentatzen aritu gara nola interesgarria izan daitekeen Xuxen zuzentzaile informatikoan euskalkietako ahal denik termino gehienak sartzea, eta
|
zergatik
ez, aditzak ere bai. Horrela, zuzentzaileak ezagutuko luke
|
|
|
Muga Gipuzkoa zen, baita Araba ere, baina garai hartan Pirinioak ez ziren inongo muga. Hango jendearen artean, halaber, jauntxo tiki anitz zegoen eta une horietan,
|
zergatik
ez badakigu ere, Nafarroa Garaian horietako leinu historiko anitz desagertu zen, bertze horiei tokia hartzeko aukera emanez. Batzuk Korte berrirat joan ziren, bertzeak herrietarat.
|
|
|
Azken gogoeta bat:
|
zergatik
ez dira fimak jatorrizko bertsioan eta euskaraz azpidatzita ematen. Hala egingo balute, aukeran film gehiago egoteaz gain, merkeago ere izango litzateke, azpitituluak baino ez dira jarri behar eta, era horretan bikoizketa gastuak saihestuz
|
|
|
Eta Biblioteka Nazional bat.
|
Zergatik
ez gara jartzen hara begira?
|
|
|
Sahara, Algeria, Libia, Sudan, Etiopia, Kenia, Somalia, Txad, Mali, Niger, Egipto, Zaire, Zanbia...
|
Zergatik
ez diegu pobreei ezertxo ere ematen. Den dena guretzat?
|
|
|
1 Naharoki nekeza da zehaztea zer den baskotasuna, zer eta nor den baskoa, baina
|
zer
ez dena komunki errazagoa da jakiten. Francesco Petrarca, adibidez, ez zen baskoa izan.
|
|
|
Zailtasun askorekin egin dugu topo, eta
|
zergatik
ez esan, asko zuzenean administrazioarekin zerikusia dutenak. Arazoak ez dira programarenak berarenak izan, errealizazioarenak baizik.
|
|
|
Baina istorio gordin haietatik, egungo ipuin liluragarri eta amaiera zoriontsuetara heldu gara, guztia, haurren mesederako. Gomezen iritziz ordea," haurrei zer esan eta
|
zer
ez erabakitzerakoan, gure one tik irtenda gaude". Ipuinak errealitatea emateko beste modu bat dira bere ustez.
|
|
|
" Arte Ederretako ikasleek Florentziara joan nahi izaten dute Miguel Angel edo Da Vinciren inguruan ikertzeko asmoz, baina ez dira konturatzen alferrik ari direla, haien inguruan dena arakatua dagoelako.
|
Zergatik
ez dute tesi bat egiten Urrabietaz?" diosku Ernesto Santolaya Gasteizko Ikusager argitaletxeko editoreak. Irudigilearen miresle amorratua, behin baino gehiagotan izan du buruan hari eskainitako liburu bat plazaratzea.
|
|
|
Galdera da, beraz, zer on egiten zion orduan santuen bizitzak/ heriotzak horren berri entzuten zionari? Eta orain
|
zergatik
ez dion egin (go) izango da, agian, hurrengo gai bat.
|
|
|
Ez dakit bikoizlariak konturatu diren, baina ingelesez dauden filmetan, erromatarren filmetan, esaterako, protagonistek mintzamolde ezberdina izaten dute, gaiztoak beti du ingeles azentua," cockney" delakoa; onak berriz, estatubatuar doinua izaten du. Hartaz,
|
zergatik
ez dituzte euskalki ezberdinak erabiltzen. Bestela, euskaraz azpidatzita eman ditzatela eta kito.
|
|
|
Zerbait kulturala da, baina aldatzen ari da.
|
Zergatik
ez da emakumerik ikusten orkestra zuzendari gisa. Behin emakume bat batutarekin ikusi eta zur eta lur geratu nintzen
|
|
|
Ibilbide handia egiteke dago katalandarren mailara iritsi arte, baina ze demontre!
|
Zergatik
ez?
|
|
|
EAJk bere proposamena taularatzea.
|
Zergatik
ez duten egiten. Beraiei galdetu behar.
|
|
|
Ez dira gutxi oporrak igarotzera, ingelesa ikastera nahiz denboralditxo batez lan egitera joan direnak. Ekainaren amaieran, aldiz, euskal kulturaz gogoeta egin nahi duen ororentzat leku egokia izan daiteke, eta,
|
zergatik
ez, berau gozatzeko parada aproposa ere bai.
|
|
|
Nire azken liburuxkaren kasuan, esan zidaten: "
|
Zergatik
ez duzu egiten liburu bat hontaz?". Eta nik orduan:
|
|
|
Ikastolek lan asko egin dute arlo horretan. Kosta zen, ez zen ulertzen
|
zergatik
ez zen hainbesteko afiziorik, baina orain ikusten da herri handietan lan handia egin dela.
|
|
|
Hala eren, hutsen bat bilatzekotan, musika eta testuen kutsu poetikoegia aipatu genuke, irudien osagarri izan baino erritmoa motelarazten dute-eta. Hain hizkuntza eta doinu jasoak sartu beharrean, berritzaileagoa izango zen musika anitzagoa tartekatu eta pasadizoak kontatzea, edo
|
zergatik
ez, euskaldun arrunten kezkak irudien gainetik entzutea. Aukera ona galdu dute euskaldun egiten gaituen ama lurra erakusteaz batera, gure izaera jasotzeko
|
|
|
Bera prest omen dago zerrenda zabala eta anitza osatzeko.
|
Zergatik
ez. Ni abertzaleen arrapostuaren zain nago baina ez dut oraindik jaso.
|
|
|
Zintzo izanez.
|
Zergatik
ez du Didier Borotrak bilatuko balore politikoak partekatzen dituen pertsonekin harremanak berritzea. Borotra UDFko senatorea da, Kontseilu Nagusiaren eta Kontseilu Erregionalaren presidenteordea izandakoa, demokrata kristaua, eta azken hogeita bost urteotan RPRrekin aliatu den talde politiko bereko partaidea.
|
|
|
|
Zergatik
ez da ezer aldatzen, tradizioari eusteagatik edo?
|
|
|
Tradizioa zer da bada? " Cara al sol"
|
zergatik
ez dugu kantatzen. Tradizioarekin nora joan behar da?
|
|
|
Zergatik alkohola eta tabakoa, esate baterako, lasai asko eros eta har daitezke, beste droga askoren kontsumoa debekatua ez ezik zigortua ere dagoenean?
|
Zergatik
ez dira legeztatzen guztiak, duela hirurogeita hamazazpi urte Enrico Malatesta anarkistak eta gaur egun askok eskatzen duten moduan. Horrek guztiak badu bere zergatia, eta ez da gure osasunaren ongia preseski, Berriok garbi uzten duen bezala.
|
|
|
5\. Bizitzari norakorik eta
|
zertakorik
ez ikustea. Era guztitako atsegiñak probatzez probatzeak hustasuna eta etsipena ditu ondorio(...).
|
|
|
Aurreko legearen bidez Adin Txikikoen arazo larriari erantzun eta tratu sakon bat eman nahi zitzaion. Berean, bozkatzeko gai ez direnak
|
zergatik
ez ditugun penalki helduak bezala tratatu behar adierazten zen. Orain, bat batean, terrorismoari lotutako delituak (nahiz adin txikikoen delituak izan) beste era batean tratatu nahi dituzte.
|
|
|
Gaineratu nion, itxuraz frantsesei Kanadako Quebec herrialderako on zaiena,
|
zergatik
ez beraien Estatu barnerako. Baina alferrik, ez zuen ulertu nahi.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan bi hizkuntzak ofizial izanik, euskalduna euskaraz epaitzeko eragozpenak badira,
|
zer
ez da gertatuko Europako Kontseiluak prestaturiko Eurogutuna onartzerik nahi ez zuen Frantziapean dagoen Euskal Herrian. Orain Frantziak Eurogutunari sinadura eman nahi omen dio, baina bere Konstituzioaren 2 artikulua aldatu gabe.
|
|
|
Mintzatzaile gehiago dituelako? Iritzi horren arabera eta aurrera begira, zientzia eta tekniken etorkizunekoa den ingelesa
|
zergatik
ez. Baina hemen, gaur egun, gezurra badirudi ere, elebakardunen itsutasunak agertzen duenez,, pluralistak?
|
|
|
Jakin nahi duenarentzat, hor daude lekukoak. Beraz,
|
zergatik
ez kezkatu gaur egun gertatzen ari denaz. Non dira giza eskubideak?
|
|
|
Bada, guk ulertzen ez duguna hauxe da: pertsona horrek eskubide linguistiko batzukdituen bezala,
|
zergatik
ez dituen izan behar eskubide politikoak. Egia da, guk planteatzen dugun proiektuan, Nafarroan, laurogei mila lagunek parte har dezaketela.Baina pertsona horiek beren eskubideak dituzte, Gipuzkoan, Bizkaian edo IparEuskal Herrian beste batzuk dituzten bezala, eta eskubide politiko horiek era praktikoan jarri behar ditugu martxan.
|
|
|
Badirudi Erkidego Autonomoan eskubidehori lor daitekeela eta aplika dezakegula.
|
Zergatik
ez dugu planteatzen hori egitea, aukera utziz, gero, bere garaian, nafarrek eta iparraldekoek aplika dezaten?
|
|
|
Alderdi abertzaleok, elkarrekin, planteamendudemokratiko bat egiten baldin badugu, inori eskubiderik kendu gabe baina gauregun ez daukanari emanda, eta guk nahi dugun etorkizuneko Euskal Herria horrelakoa izango da eta Espainia eta Frantziarekin horrelako erlazioak izango ditu esatenbadugu. Quebec-en egin duten modura?, eta lege agintaldi batean (guk epea jartzen dugu) Gobernu espainiarrak hori onartzen ez badu, ekin diezaiogun beste bidebati.
|
Zergatik
ez du Gasteizko Legebiltzarrak subirano deklaratzen bere burua. Esandiezaiogun PPri hori egiteko prest gaudela, eta eraman dezagun gatazka konstituzional hori nazioarteko mailara.
|
|
|
Haurrak mahai inguruan zebiltzan, besoak mugituz. BeraJaungoikoa izanik,
|
zergatik
ez zuen hegan egiten galdetu zitzaionean, Morenobesoak mugitzen hasi, airera salto egin eta besoa apurtu zuen (Kononovich 1981).
|
|
|
Liburuaren helburua, ulertuko denez, hauxe zen, alegia, norberak bere buruari esan ziezaiola: , beraiek egin badute, nik
|
zergatik
ez??.
|
|
|
Berak gorpuzten zuen, oraindik ametsa izatera ere ailegatzen ez zena; hots, berak frogatzen zuen, hizkuntza estrainioa nagusitan bereganatu arren, inoizko bateaneuskaraz ere isur nitzakeela garai hartan zirri borratzen ari nintzen poematontoleszenteak. Txillardegik egin bazuen, nik ere egin nezakeen,
|
zergatik
ez?
|
|
|
Noski, ez deritzot egoki, hic et nunc, amaigabeko eztabaidetan berrastea, (orduanplanteiatzen edo proposatzen zen) sozialismoa zer den/ zen edo
|
zer
ez den/ ez zen: zientifikoa ala ez; iraultzailea ala sozialdemokrata; Moskutar, Pekindar, Habanatar edoguztiz jator edo etxekoa izan behar zuen...
|
|
|
Hartan irudimenaren fantasmak agertzeaez da psikopatia, are gutiago tentelkeria: psikiaren ibilkera eta ekoizkinak fisikarenakbezain errealak badira,
|
zergatik
ez aintzakotzat hartu?
|
|
|
Horren ihesi joan da, bakardadera, hain zuzen. Basoanetzanda, txingurri, kakalardo eta beste mila xomorroren lan eskergak ikusten dituharat honat, belar artetik irten, belar artean atzera galdu, beren eginahal itsu inkontzienteetan denak ahalegintzen, ez
|
zergatik
ez zertako, zentzurik gabeko existentziak, inguratzen duen zentzubako, munduaren irudi bikaina??. Kierkegaard-ek Iraultzaondoko Europako errestaurazio giroan idazten du, eta jendearen apatia bera kritikatzendu.
|
|
|
–Ez dugu uste, gañera, egungo gizon egartiari San Tomas zaionik egokiena.
|
Zergatik
ez gera katolikuak beste bidebatetik abiatzen. San Agustin, esate baterako, gertuago dago gugandik zalantzik gabe, San TomasAkinokoa baino?.
|
|
|
erakustendigute etengabe beren inprimaki eta publizitatean.
|
Zergatik
ez nabarmendu enpresa etasaltoki euskaldunak, alegia, beren zerbitzua euskaraz eskaintzeko gai direnak, onarpenezko agiri ofizialen bat emanez?
|
|
|
Gainera, guretzat, indoeuroparrak ez izanik, Hizkuntz Antropologiak esankizunak eta garrantzi handia dituela eta erromantzeek euskal sena kolokanipintzen dutela. Bukatzeko, gaskoinera eta Nafar Aragoiko erromantzeak onartzenhasiz gero,
|
zergatik
ez frantsesa eta gaztelania. Zertan bihurtuko litzateke gure Herria, Euskara gehi lau erromantze hitz egiten den Estatu txikia?
|
|
|
Baina Txemari hamabi pertsonarentzako logela huts bat tokatu zitzaion, dena berarentzat, eta pozik sentitu zen, inork gaizki begiratuko zion beldurrik gabe egin baitzezakeen nahi zuen guztia han: ordenagailuarekin ibili, jan, lo egin eta,
|
zergatik
ez, mozkortu. Komunera joateko logelatik irten beharrak ematen zion nagia, eta zegoena baino pixkatxo bat eroago egonez gero logelako leihotik behera egingo zuen txiza.
|
|
|
Izan ere, lurra amaitzen den honetan, aurrerago joan ezin daitekeen toki honetan,
|
zer
ez da amaitzen edo hiltzen Connemara honetan. Gauza asko ari zaizkit hiltzen barruan, bai.
|
|
|
Eta pozten zen,
|
zergatik
ez aitortu, inoiz ez bezala bere neskalagunaren gainetik sentitzen zelako. Poz txiki horren ondoan ez zuten lekurik irainek, adarrek, gezurrek eta Eiderren" ni neu izan nahi dut" haiek.
|
|
|
Askoz ere gauza gehiago ziren. Eta egunerokotik ateratako beste esaldi batek eman zion atentzioa, alegia,
|
zer
ez den hiltzen edo amaitzen Connemara higuingarri hartan. Txemari zerrenda luzea bururatu zitzaion:
|
|
|
–Jabi, kauendios!
|
Zergatik
ez zenidan ezer esan?
|
|
|
Eider Bengoa Erzilla, 1965eko otsailak 8 1994ko apirilak 21", eta sentitzen zuen guztia esatea, hala nola ez zuela eskubiderik berari horrelakorik egiteko, eta ea nork maite zuen gehien mundu honetan, eta gezurretan ibiltzea baino nahiago zuela dena bertan behera utzi izan balute, eta ea ez zen ulerkorra izan udalekuko kontua aitortu zionean, bai ezta? Ba
|
zergatik
ez zenidan hau ere esan. Nik barkatuko nizun Rocío horrekin izandako afera.
|
|
|
Berak egunero ikusten zituen horma gorriztak, heste bihurriak, zain odoltsuak, kanpoan ere aurkituko ote zituen? Bai,
|
zergatik
ez ba. Bestela, mundu hori desberdina balitz, aitatxok eta amatxok esango zidaten, pentsatzen zuen umeak bere baitarako, posizio fetalean etzanik.
|
|
|
Jendea suizidatu egiten da bere futbol selekzioak galtzen duenean, edo burtsak behera egiten duenean, edo Nostradamusek milagarren aldiz munduaren akabera aurreikusten duenean.
|
Zergatik
ez zuen Eiderrek gauza bera egingo bere azken maitalearen atxiloketaren berri egunkarietan izatean. Azken finean, bera ere atentatuaren lekuan egon zen, konplizea zen legearen ikuspegitik.
|
|
|
Eta hegan hasi garenean bere autoa ikusi dut, hodeirik ez zegoelako. Eta Belfast osorik ikus zitekeen, eta gaua pasatu dugun hoteltxoa, eta Derryra bueltatzeko Ralphek erabiliko duen errepidea, eta
|
zer
ez.
|
|
|
Logelatik bueltaka hasi zen, buruan makina bat hitz zirimolaka zebilzkiola. Eta orduan...
|
zergatik
ez. Hitz bat etorri zitzaion burura, guztietatik sinpleena:
|
|
|
Noski, ez genuen serio hartzen txantxa inozo hura, baina nik ez dakit hainbeste errepikatzearekin Jabik erdi sinetsi ote zuen. Edo bestela agian pentsatu zuen" koño, ba
|
zergatik
ez?", edo beharbada suposatu zuen ez zela hain txantxetakoa eta kanpotik (besteen begiradatik) argiago ikusten zela gure artean existitzen omen zen kimika berezia. Ez dakit nik ze arraio sartu zitzaion buruan, kontua da gau horretan (nahikoa hordituta, esan beharrik ez dago) bere ezpainen artean aurkitu nituela nireak.
|
|
|
—eta, bertze burutakizun batek bekokia zimurrarazten ziola, erran zuen—: Edo gorde ere, gorde zezakean,
|
zergatik
ez, zeren eta etorkizunak, haizeak bezala, alde baterat edo bertzerat egin baitezake, eta atzo gure kontra erabil zitekeena, bihar alde... Urrunagorat joan gabe, desterruan ere ederki ikusi ahal izan zitean gure arbasoek halakorik, zeren, Lapurdiko, Nafarroa Behereko eta Zuberoako katolikoen eta protestanten arteko liskar atergabeetan, egun bateko zuria biharamuneko beltza izan zitekean...
|
|
|
Baina nabilen zuhur eta nagoen adimenduan, zeren, baldin Bruno erre zuten bezala erre bazuten,
|
zer
ez lukete eginen nirekin, gauza hauen erraiten aurkituko banindute. Behin erreko nindukete edo bitan, jaun André?
|
|
|
—Osaba: ilargia harri bat dela erran didazu, baina harri bat bada,
|
zergatik
ez da lurrerat erortzen?
|
|
|
—Lehen erran dizut ezen zerbait utzi dugula bertze egun baterako... Zeren zinez ikusi nahi baitzintuzket bertze egunen batean, horrela, buruz buru, lasai, edo gehiagotan ere bai,
|
zergatik
ez... eta zeren neure egitekoak baititut orain, biharko eta aste osoko eskolak prestatu behar ditudanez gero —eta, aulkitik altxatzen zinela, kontsolamenduzko bertze hitz haiek xuxendu zenizkidan, erraiten zenidala—: Ez nigar egin mudantza honetan gal dezakezunagatik, Joanes, eta arrai zaitez irabaz dezakezunagatik...
|
|
|
Eta zure txantxarekin guztiok irri egin genuen... baina, txantxa orotarik haratago, ni gazte nintzen, eta Miguelek su hura zuen eta haren suak suturik nengoen, eta mementu hartan, beraz, Miguelenganik hurbilago sentitu nintzen, puntu hartaz denaz bezainbatean, zuganik baino, zeren, baldin lehen giristinoak anaikiro bizi izan baziren,
|
zergatik
ez mundu guztia, Jainkoaren laguntzarekin...?
|
|
|
BERTZE egun batean, finean, Mathalasez hitz egin zeniezadan eskatu nizun, zeren behin baino gehiagotan aditu izan bainuen haren izena zure mihitik, eta
|
zeren artean
ez baitzintzaizkidan haren bizitzaz mintzatu, nahiz eta zuk promes egin zenidan luze eta zabal mintzatuko zintzaizkidala zeure lehengusu hartaz, zeure etxerat eraman ninduzun lehen egunean berean.
|
|
|
Mila ideia gurutzatzen zitzaizkidan buruan: uste nuen bezala, amak hartan parte hartu bazuen,
|
zergatik
ez zen osaba jauregirat etorri kontuen eskatzerat. Edo, gauzak, bertzerik gabe, berez joan ote ziren, eta Maddalenek azkeneko mementuan ezezkoa eman ote zion osaba Joanikoti, harreman haietarik etor lekizkiokeen kalteak onurak baino gehiago izan zitezkeela irizten ziolako, edo Jainkoak daki zeren beldur zelako, eta ahalke ote zen osaba, haren ondoren?
|
|
|
" Eta liburu hori Biblia balitz, zer...? Zeren nik, bi aldiz irakurriz gero, bi Biblia irakur baditzaket,
|
zer
ez litzateke gertatuko baldin bi gizon diferentek irakurriko balute...?" Eta oharkabean otu zitzaidan: " Luthertarra duk, osaba Joanikot bezala...!
|
|
|
—eta, aitaren baitarik zalantzak argitzerat egin balu bezala, erantsi zuen—:
|
Zergatik
ez, hire ohitura gaixto horien aldatzeko bada...?
|
|
|
Eta nik diotsuet: baldin gazte zelarik koadro horiek egiten bazituen,
|
zer
ez ote du eginen gaur egun, hainbertze urteren buruan.... Haren txakurrak koadrotik paseatzerat aterako dituk, segur...!
|
|
|
Eta, nola manatzen duenaren etxean manatzen duenak baizik ez duen arrazoin, hala, gure artekoen falta eta hobena niri egotzi zidatean... egotzi ninditean, finean, gabrielitarren etxetik. Egia duk ezen ez zidatela Fulberto kalonjeak Abelardori egin ziona egin, noiz eta Fulbertok jakin baitzuen ezen Abelardo bere iloba Eloisarekin ibiltzen zela, eta neurekin daramatzadala oraino, halatan, neure gizonezkotasunaren frogak, nahiz eta
|
zertarako
ez dakidan, geroztikako haratuzte luzea kontuan izanik... baina ikusten duzue ene harreman haien ondore gaixtoa.
|
|
|
—Halarik ere, ez diat ulertzen
|
zergatik
ez hion amari bisitarik egin, aita hilez gero... eta are gutiago ulertzen diat nola ez hintzen itzuli hire anaia Timoteo hil zenean, zeren eta, hura hil zelarik, hihaur baihintzen berriro etxeko heredero...
|
|
|
Zuhur jokatu behar dugu; izan ere, isilpean segitzen badugu, hats har dezakegu; agerian, berriz, hatsa ukatuko digute... eta, andere Grazianak berorren dorretxerat joaitea debekatu badit, goganbehar delako da..." Eta osabak erran zion: " Ai, Maddalen,
|
zergatik
ez ditugu kontu horiek ahanzten... eta zergatik ez didazu kopla eder bat kantatzen?" Eta Maddalenek osabari buruko adatsa ferekatzen ziola, nola ama batek bere semeari, kantatu zuen: " Neguaren erdian/ nago ni lilitan/ jaun Joanesek nauka/ bihotza eztitan".
|
|
|
Zuhur jokatu behar dugu; izan ere, isilpean segitzen badugu, hats har dezakegu; agerian, berriz, hatsa ukatuko digute... eta, andere Grazianak berorren dorretxerat joaitea debekatu badit, goganbehar delako da..." Eta osabak erran zion: " Ai, Maddalen, zergatik ez ditugu kontu horiek ahanzten... eta
|
zergatik
ez didazu kopla eder bat kantatzen?" Eta Maddalenek osabari buruko adatsa ferekatzen ziola, nola ama batek bere semeari, kantatu zuen: " Neguaren erdian/ nago ni lilitan/ jaun Joanesek nauka/ bihotza eztitan".
|
|
|
Eta Credo! hartarik Urbiaingo jauregirat egin zuen jauzi ene imajinazinoak, zeren eta aitak eta amak apez nahi baininduten, eta sinesten hasi nintzen ezen apez ere izan nintekeela,
|
zergatik
ez...
|
|
|
" Mundua aitzina egiten dutenena da, ezbeharren eta ondikoen gainetik"; edo, amaren figura eta iduria —amaren irria eta amaren musua—, hain eder egin zitzaidana eta behin eta berriro dei egiten zidana, zintki eta fintki jarrai nenkion, bere irri hark eta bere musu hark ireki zidaten bidetik... eta gogoratu zitzaidan, halaber, nola san Agustinen ama, santa Monika, otoitz egiten ibili zen, gau eta egun etsi gabe, semeak bekatuzko bideari utz ziezaion amoreakatik eta zuzenekoari atxik, eta nola erdietsi zuen azkenean bere xedezko xedea... Eta ez ote zen, bada, amaren eta bion arteko historia bertze historia haren idurikoa,
|
zergatik
ez...?
|
|
|
—Eta
|
zergatik
ez goaz hirurok elkarrekin Santo Tomáserantz. Ez diguzu, bada, erran ezen han ere badirela indiarrak, hemen dituzuen horiek bezalakoak eta oraino kutsatu gabe daudenak?
|
|
|
—Anitzetan pentsatu izan dut —segitu zuen amak— zenbatetan galdegin ez ote zenion zeure buruari
|
zergatik
ez zaitudan bertze edozein amak bezala tratatu, hurbiltasunez eta xamurtasunez... eta hori azaltzea, alde batetik, mingarria izanen bazait ere, bertzetik, ez dut hori baizik gutiziatzen, zeren eta korapilo izugarri batek hersten eta itotzen bainau barrendik, eta ez dut korapilo hori laxatuko neure barrenaldea hustu arte eta jakin beharrekoak zuri jakinarazi arte.
|
|
|
" Ordea, Indiak urrunegi daude ni harat joaiteko... eta hura ez da eneganat etorriko nehork erraiten ez badio, zeren zinez bainago harekin izan nuen jokabideaz damu, eta harekin mintzatu nahi bainuke, hil aitzin..." Haatik, bat batean argi bat piztu balitzaio bezala, erantsi zian: " Halarik ere, gutun bat skriba diezaioket Villagrandeko dukeari,
|
zergatik
ez?, zeren haren eskua, bai, luzea baita, eta zeren dukea zorretan baitago etxegoiendarren leinuarekin"; eta, handik aitzina, hire amak kontatu zidaan nola prometatu zion dukeak zuen aitari ezen markes titulua emanen ziola eta Urbiaingo herria markeserri izendatuko zuela, hire aitak kanoi eta fusilen tratua bete ondoren, baina ezin izan zuela bere hitza bete, zeren, dukea azken urratsa emait... Eta hire amak hura guztia erran zidaan, eta bertze zerbait ere erraiterat zihoakidaan, baina nik ere hartua nian neure erabakia orduko, zeren, hasteko, itsasoa utzi nuenetik bortz hilabete baineramatzan lehorrean, gogait gaixto eginik, halako suertez, non itsasorat berriro itzultzeko asmotan bainengoen, eta zeren aitzakia ezin hobea izan baitzitekeen hura enetzat ere, Mundu Berria ezagutzeko eta obra on baten egiteko... eta zeren erakutsi nahi bainion neure buruari ezen ez nengoela artean ahiturik, adinean sartua egon arren; eta, hala, arrazoin haiek guztiak buruan nituela, erran nioan hire amari:
|
|
|
—Ordea, mundu errealean euritakoak eguzkitako bihur daitezke, eta eguzkitakoak euritako... eta hori hala bada,
|
zergatik
ez du eguzkiak euri eginen, eta euriak eguzki...? —erran zion jaun Marcelek, erdi txantxetan jada, irriz bera ere.
|
|
|
Giristi no tzat dugu geure burua eta turkoak eta basapiztiak baino okerrago bizi gara. Ordea,
|
zergatik
ez dugu dotrina giristinoa guztiz uzten, baldin iduritzen bazaigu ezen txantxa eta burla hutsa dela?" Aitzitik, han geunden Antonio eta biok, geure testigantza aitzina eramaiteko asmotan...! Eta guk bagenekien ezen In dietarat zihoazen giristinoek hutsaren hurrengotzat zituztela beltzak eta indiarrak, eta bagenekien, halaber, ezen bertze ikusmolde batetik abiatu behar genituela geure egiteko guztiak, zeren biok ere irakurria baikenuen orduko Bar to lo mé de las Casasen Brevísima historia eta zeren baikenekizkien, halatan, bertze historia batzuk ere, indiarren holokaustaren berri emaiten zigutenak:
|
|
|
Eta guk bagenekien ezen In dietarat zihoazen giristinoek hutsaren hurrengotzat zituztela beltzak eta indiarrak, eta bagenekien, halaber, ezen bertze ikusmolde batetik abiatu behar genituela geure egiteko guztiak, zeren biok ere irakurria baikenuen orduko Bar to lo mé de las Casasen Brevísima historia eta zeren baikenekizkien, halatan, bertze historia batzuk ere, indiarren holokaustaren berri emaiten zigutenak: Hatuey ren historia, konparazione, Kubako buruzagi edo cacique indiar harena, zeina giristinoenganik eta gizon zurienganik ihesi ibili baitzen, harik eta haien atzaparretan akabatu zuen arte; eta, hala, bada, kondenatu zuten giristinoek sutan hiltzerat, lotu zuten hura tronko bati... hurbildu zitzaion frantziskotar bat, erran ziona zer sinetsi behar zuen eta
|
zer
ez, baldin zerurat joan nahi bazuen, zeren, bertzenaz, infernurat joanen baitzen; eta, hura aditu bezain fite, kezkatu zen cacique a eta galdetu zion frantziskotarrari ea giristinoak zerurat joaiten ziren; eta ihardetsi zion frantziskotarrak baietz, eta buruzagi indiarrak erran zion, ordainean eta ustekabean, ezen berak orduan infernurat nahi zuela, zeren eta ez baitzuen hain jende krudelarekin z...
|
|
|
Baina hau ez duk aski, eta are gehiago hazi nahi badugu, baterat eta bertzerat hedatu behar diagu negozioa, baterat eta bertzerat joan, hango eta hemengo handikiekin eta merkatari ahaltsuekin solastu eta haiei geure asmoak erakutsi... Sare bat eraiki behar diagu, jakiteko istant bakoitzean non jo eta norat jo, zer egin eta
|
zer
ez egin. Ikusi, ezpere, nola armiarmak eraikitzen duen berea, bere nahirik nahitsuenen atxikitzeko eta haien sostengatzeko.
|
|
|
" Zergatik jarri behar duzue edertasuna edertasunaren aurka, eta ez edertasuna edertasunaren alde?
|
Zergatik
ez hitza numeroaren alde jarri, eta numeroa hitzaren alde. Zeren esmeraldak be rezko edertasuna du, begietarik sartzen zaiguna, baina hitzak ere bere edertasuna du, izen airos baten soinuan edo poema baten errezitaldian belarritik sar dakigukeena, eta ez dago begia belarriaren aurka jarri beharrik..." Baina jaun Marcel eta osaba Joanikot burutsuak ziren eta hitz errazekoak, eta Jainkoak bakarrik daki ez ote zuten bertze zerbait asmatuko, nork bere ikusmoldearen atxikitzeko, eta hegi batetik —eta bat bederaren egiatik— bertzearen egia ukatzeko...
|
|
|
—Jainkoak daki
|
zer
ez ote duten asmatu inorant eskolagabe horiek honezkero...!
|
|
|
Zeren, aita, hasteko, osaba baino anitzez ere zuhurragoa baitzen gauza haietan eta, baldin Ubarneko damen ahalean sinesten bazuen,
|
zergatik
ez zuen sinetsiko, bada, ezen Pagabasoko leizea infernuko eta bertze munduko izakiz beterik zegoela. Baina ez zegoen segur.
|
|
|
—Ikerlari batek produktu edo material bat ikertu nahi duenean, zer den edo
|
zer
ez den jakiteko, bi conditio sine qua non behar ditik: iturri bat behar dik, gure kasuan kaka iturria, eta toki egokia behar dik, produktuaren erakusgarri bat kalte handirik gabe jaso ahal izaiteko —eta, barrendik hats hartzen zuela, erran zuen—:
|
|
|
Eta hala izan ez bazen ere, berdin, zeren, ulertu, guztiok ulertu baikenion bederen. Eta sinetsi ere bai batek baino gehiagok, zeren anitz baitziren historiak eta anekdotak jakinarazten zutenak ezen inkuboek haurdun uzten zituztela neskatoak eta emaztekiak, eta inkuboek haurdun uzten bazituzten,
|
zergatik
ez sugegorri batek.... Ez al zitekeen, bada, deabru engainatzaile guztiz ahaltsua, gizonez bezalaxe, sugegorriz ere mozorro eta itxuralda?
|
|
|
VILLAGRANDEKO dukea etorri zen, aitona Nikolas hil zen, ehundabatgarrena jau regiaren aitzinean zegoen, ni neure kontzientzi kontuekin nenbilen... eta, handik harat, anitz gauza gertatu zen denbora laburrean: hartzarena gertatu zen, tigrea ekarri zuten, etxeko kapera eraikitzeari ekin zioten, prezeptore jaun Marcel joan zitzaigun, aita Bartolome Ziaurrizkoa Urbiainerat etorri zen, Mattin Villagrandeko dukearen etxerantz abiatu zen, osaba Joanikot eta biok, berriz, Italiarantz...
|
zer
ez zen gertatu urtebete bi urteko epe hartan, jaun André!
|
|
|
Hik, aldiz, nola ez baituk koroarik gabeko saindurik ulertzen, koroari emaiten diok lehentasuna, eta uste duk ezen horrekin guztia egina dagoela. Ordea,
|
zergatik
ez duk kontrarat egiten.... Landu lehenik, lehenik landu beharrekoa, eta utzi koroa azkenerako.
|
|
|
—Egunoroz ari nauk hire predikuak entzuten, eta ez haut gehiago jasaiten, zeren gogait gaixto egina bainago. Izan ere, hik erran behar ote didak zer sinetsi behar dudan eta
|
zer
ez. Hik erabaki behar ote duk ene etorkizuna, eta hi izanen ote haut, halatan, neure etorkizunaren leku eta parte?
|
|
|
Zer iduritu zaizu, jaun André?
|
Zer
ez dugu asmatzen gizonok, zuriezina zuritzeko eta gure kontzientziaren nolanahi garbitzeko...! Baina halakoak gara:
|
|
|
|
Zer
ez nuen ikusi, eta zer ez ikasi, jaun André, ikuskizun ikaragarri hartan! Izan ere, kantuen eta lantuen mundu honetan maizago ukitzen gaitu, maleruski, lantuak kantuak baino... eta ukitzen gaitu, halaber, batzuetan, izurriak.
|
|
|
Zer ez nuen ikusi, eta
|
zer
ez ikasi, jaun André, ikuskizun ikaragarri hartan! Izan ere, kantuen eta lantuen mundu honetan maizago ukitzen gaitu, maleruski, lantuak kantuak baino... eta ukitzen gaitu, halaber, batzuetan, izurriak.
|
|
|
Eta handik astebeterat edo osabak bere skribuak erre, eta leku segur batean gorde genituen etxeko liburu kasik gehienak —lurpean estali kutxa handi batean—, badaezpada ere. Bere skribuak erretzerat zihoanean, galdetu nion ea
|
zergatik
ez zituen liburuekin baterat gordetzen, eta osabak ihardetsi zidan:
|
|
|
Lagunduko dizut nik!
|
Zergatik
ez dugu zaltegiko atetik ihes egiten, Lapurdirat edo Behe Nafarroarat. Baina arin ibili genuke.
|
|
|
|
Zer
ez zioat nik Maddaleni zor! Gibela beha paratzen nauk, eta Inkisizionearen gartzela sekeretuetan egin nuen egonaldia oroitzen diat:
|
|
|
Eta nola sartu zizkidan beldurraren piztiak bere erpeak eta atzaparrak berriro errai erraietaraino, eta nola jarri zitzaidan pultsua eta odola, zaldia laur ointka baino fitezago! Ordea, bikotea eskailera batzuetan goiti galtzen ikusten nuela, iritzirik ezen hura zela zirt edo zart egiteko puntua eta sasoina, bertze kurka bat eginik eta neure beldur hari buru eginik, galdetu nion Catherineri ea
|
zergatik
ez ninduen Mignonenganat eramaiten, neska haren ezagutzeko gutizia nuela. " Ongi da —erran zidan— Orain berean ezagutzen ahal duzu Mignon.
|
|
|
—Ba al dakik
|
zergatik
ez nintzen ezkondu. Portu bakoitzean emazteki bat zain dudalako...
|
|
|
Eta hala abiatu nintzen, neure bakardadetik ihesi, bertze gorputz batzuen bila, zeren arau haiek hesiz hesi eta herstegiz herstegi inguratu izan baitzuten urte luzeetan ene kontzientzia eta nik hesietarik harat egin beharra nuen, ez itotzeko. Zeren, Montaigne mintzo zen bezala, baldin gorputzari atseginaren bide guztiak hertsi behar bazitzaizkion, nola erraiten baitzuten eliz gizonek eta kontseilu emaileek,
|
zergatik
ez genion aireari berari ere uko egiten eta hari bidea behaztopatzen eta hersten, zeren hats egitea ere bertze plazer bat baita. Eta, hala, haren antzeko argumentuez baliatzen nintzela, gorputz haiek erosi, ukitu... eta libertatezko sentimendu handi bat neureganatzen nuen, gorputz haiek ukitu orduko libertatearen lurrak ukitu banitu bezala.
|
|
|
—Eta bertze gauza bat:
|
zergatik
ez didak erran hire lagun Fernando Soriak lagun inportanteak dituela. Hondoratu nahi ninduan, ala?
|
|
|
Baita ahoa zabalik zeukala ere, eta begiak, sabaiari so iduri, gure ezpainetatik handikeriaren bat aditzen zueneko keinua berritzeko prest balego bezala. Eta
|
zergatik
ez, leiho irekitik sartuta, haize xuriak ile bakanak mugiarazten zizkiola, gorputz hilaren zurruntasuna bizi hats ezinezkoaren irudipenaz eztituz. Horiek guztiak gehi nitzakeen, eta ez nituen gehitu.
|
|
|
Denok zakiagu nola jokatu duen beti, putakumeetan putakumeena.
|
Zergatik
ez, bada, adiskidea garbitzeraino erori. Frankotan erran dizuet haren matelondoko orizta ez zela parte onekoa.
|
|
|
—Makurrik ez baduk, utz nire esku zer argitaratu eta
|
zer
ez egunkaria nire zuzendaritzapean dagoen bitartean. Eta fantasia mordo honek —haren bolalumak nire papera zafratu zuen— ez dik argia ikusiko.
|