|
2015
|
|
|
Zer dirudien ezdeusa, ezta, bertso bat osatu izanak, bakarra, hamarreko handia zen gutxienez, nahiz eta antza denez hori ere baden nire bertso ezjakintzan gaizki ulertu dudan zerbait, akaso meritu handiena ez delako silaba gehiago betetzea ezpada gutxiagorekin esatea esan beharreko guztia; edonola ere, badirudi ezdeusa ezta, bertso bakar horrek hamaika plazetako hamaika aleen alboan; bat batean osatu banu, behintzat. Dena dela, bakarra izan arren ondo gogoan dut, besteak beste deskubrimendua egin zutenek bidali didatelako pieza ez behin ezpada bi bider, emailez eta whatsappez, eta atzera begira balio izan didalako hantxe 10 urte freskorekin Gipuzkoako ez naiz akordatzen zer
|
herritan
idatzi nuen hark, neure buruari analisi txiki bat egiteko eta erronkatxoa jotzeko.
|
|
|
Bertsolaritza, historian zehar, kultur produktu herrikoia izan da,
|
herri
xumearen izaera eta kontzientziari lotua egon da, eta herri xehearen eta herri xehearentzako espresio moldea zen. Orain, planteatu den ereduari esker, beste toki batean dago.
|
|
|
Bertsolaritza, historian zehar, kultur produktu herrikoia izan da, herri xumearen izaera eta kontzientziari lotua egon da, eta
|
herri
xehearen eta herri xehearentzako espresio moldea zen. Orain, planteatu den ereduari esker, beste toki batean dago.
|
|
|
Bertsolaritza, historian zehar, kultur produktu herrikoia izan da, herri xumearen izaera eta kontzientziari lotua egon da, eta herri xehearen eta
|
herri
xehearentzako espresio moldea zen. Orain, planteatu den ereduari esker, beste toki batean dago.
|
|
|
Sentsazio oso onarekin oheratu nintzen AEBetako nire urtemuga egunean. Takoak jaten ospatutako Euskal
|
Herriko
urtemugaren ondoren, eder bilakatu zen 9 ordu geroagoko urtemuga amerikanoa.
|
|
|
Baina egun handia ondoren etorriko zena izango zen.
|
Herri
txikia den Gardnervillen, inguruko estatuetako hainbat euskaldun elkartzen dira urtero, eta denak egoten dira bazkariaren zain. Parrillan egindako haragi mota ugari jan ostean, eta dantza ikuskizuna bukatu bezain pronto igo ginen antzokiko oholtzara.
|
|
|
Jatetxeaz gain, areto handia eta frontoia dauzkate, eta, nola ez, azken hau aukeratu genuen Johnny handiari elkarrizketa egiteko. Gauza ugari eta sakonak kontatu zizkigun, tartean, ez dela itzuliko Euskal
|
Herrira
, nahiz eta urtero etorriko zaigun bisitan. Baina horiek guztiak dokumentalean entzungo dituzue, noski.
|
|
|
Jaialdian sekula izan ez direnentzat, Interneten irudiren bat edo beste aurkituko duten arren, komeni da erreferentziak ematea. Gertuko bati entzun nion bezala, Kirol gaua izan liteke auzoren bateko igande goiz bateko
|
herri
kirol saio baten eta gure umetako larunbat goizetako Pressing Catch ikuskizunaren arteko nahastea. Emaitza:
|
|
|
Emaitza: 4.000 ikusle, 20
|
herri
kirolari, hamar dozena foku eta kea sortzeko makina horietako bat… A, eta bi bertsolari, Amurizaren talentuz edo erruz, hitzaren kirol nazionalaren atleta bihurtuta.
|
|
|
Argiak itzali zituzten eta fokuak piztu. Amerikar batek euskaraz izango lukeen azentu berdina zuen gizon sendo baten ahotsak ongietorria eman zien bertaratutakoei, eta ohiko erretolikaren ondoren, iritsi zen
|
herri
kirolariak (gihartsuak eta burutsuak) banaka banaka deitzeko tenorea. Makina bat ke sortutako ke makina ari esker, laino artetik atera gintuzten banaka banaka, gertatzen ari zen guztiari oraindik laino artetik bezala begiratzen bagenion ere.
|
|
|
“Gernikako arbola” in the home of the brave. Aurrera doan
|
herria
gara.
|
|
|
Kontua da gaseosarekin sortutako esperimentu hori baldintza oso berezietan baino ezin dela egin; adibidez, entzuleek euskaraz ez dakitenean. Euskal
|
Herritik
kanpo bertsotan egitea trainerua uretatik kanpo ateratzea bezala da: gogo betez ahalegindu zaitezke, baina arraunak ez badu ura ukitzen, nekez egingo du ontziak aurrera.
|
|
|
Ameriketan bizi diren lau bertsolarien artean berori da, nire ustez, gure moldetik gertuen aritzen dena; sentsazioa daukat gainerako hirurek lehenago emigratu zutela Ameriketara, eta bertso molde zaharragoa eraman zutela maletan. Martin gerora joan zen, eta, gainera, sarritan itzultzen da Euskal
|
Herrira
. Aukera izanik hango eta hemengo bertsolariak oholtza gainean aritzeko, Nereak eta biok goizeko bigarren saioan gurekin jardutera gonbidatu genuen.
|
|
|
|
Herri
kirolariak bertsolarien anai arreba txikiak dira Boisen: eurek berenganatzen dute jendearen arreta guztia.
|
|
|
teknologiaren laguntzarik gabe, musika instrumenturik gabe, aparteko efekturik gabe… eta zortzi ordu? Ameriketan zortzi orduz estadioa beteko lukeen jarduna ez da bertsoa,
|
herri
kirola baizik.
|
|
|
|
Herri
kirolariak bertsolarien anai arreba txikiak dira Boisen: eurek berenganatzen dute jendearen arreta guztia.
|
|
|
– Gazteak! Hurrengo ekitaldia uste baino lehenago amaitu dugu, eta pentsatu dugu,
|
herri
kirolariek denbora gehiago izan dezaten, zuen saioa egitea guk pista prestatzen dugun bitartean…
|
|
|
Abioiaren bide luzea sufrituta, ez dut jakin nahi zer kalbario izan behar den Euskal
|
Herritik
Ameriketara joatea, are gutxiago euskal artzainak joandako baldintzetan: bueltatzeko data jakinik gabe, ingelesez hitzik esan ezinda, sosik gabe… Tira, malenkoniak ahaztuta, ez dabiltza oso urrun Suediara edo Alemaniara egun joaten diren gazteak.
|
|
|
Bertsolari aldizkariari eskainitako elkarrizketan, horrelako zentro baten beharraz mintzatu zen 2009ra bitartean Xenpelarko arduradun izango zena: “Herri baten ondarea biltzen duelako eta horrek
|
herria
identifikatu egiten duelako. Beste alde batetik, bertsolaritzan arrazoi gehiagorekin gertatzen da hori, bertsolaritzak Euskal Herrian identifikazio izugarria daukalako, historian ere zerikusi handia eta gure nortasunaren zati bat delako.
|
|
|
Orain arte ahozkoa izan da, eta horrek badu bere garrantzia, baina hori dena gordetzeko momentua iritsi da; bestela, belaunaldi guztien memoria galdu egiten da.
|
Herri
baten memoria gordetzea da honelako zentro bat martxan jartzeak duen helburu nagusia, ez gainera geldirik egoteko, aurrera bultzarazteko baizik”.
|
|
|
Villabonan du egoitza Xenpelar Dokumentazio Zentroak, Euskal
|
Herriko
Bertsozale Elkartearen eraikinean bertan. Bertako dokumentazio guztia kontsultatzea irekia da, publikoa.
|
|
|
Teknologiaren bilakaerak izugarri baldintzatzen du dokumentazioaren bilketa, baita antolaketa eta gizarteratzea ere. “Orain gutxi arte bertso saioak iragartzeko kartelak ziren nagusi gure
|
herriko
kaleetan, beraz, guk paperean jaso eta artxibatzen genituen kartelak. Egun, saioen iragarpena fitxategi digitaletan bidez egiten da sare sozialetan hein haundi batean, beraz, egun, bilduma digitala osatzen dugu zuzenean”.
|
|
|
Egun Joanito bera dabil bertso doinu berriak biltzen, aztertzen, partiturak sortzen eta berarekin batera, lan-talde batek datu basea eguneratu eta datuak txukuntzen ditu. Hemeroteka atalaren bilduma bat ere sarean ikus daiteke, jasotako egunkari, aldizkari eta
|
herri
aldizkarien hustuketa egiten da datu basean. 2012tik aurrerakoak internetek kontsultatu daitezke eta 1991tik ordura artekoak Xenpelarreko egoitzan bertan.
|
|
|
Dokumentazio Zentro dinamikoari bide eman nahian, Euskal
|
Herriko
Bertsozale Elkartearen baitan erredakzio bateratua sortu da. Lan-talde honek kudeatzen ditu “Hitzetik Hortzera” telebista saioa eta Bertsoa sareko ataria.
|
|
|
Hedapena ez dute kazetariek bakarrik egiten, herritar oro izan daiteke Xenpelar Dokumentazio Zentroko erabiltzaile. Bada norbaiti opari bat egin nahian bertso baten eske joaten denik; hezkuntza arlotik ere eskaera handia izaten dute, bai testu liburutan, bai argitalpen ezberdinetan, bertsoak nahiz argazkiak sartzeko;
|
herri
eragileek ere, euren bertso saioak iragartzeko eskatu ohi dituzte argazkiak…
|
|
|
Astebururo saio bat edo bi izango da, eta hor noa kotxe zaharra hartuta, grabagailua motxila berdean sartuta, gehienetan biharamunak dakarren belarri artean iltzaturik. Eta ez dakit nik zein
|
herritara
joan behar, hango bertso eskola euskaltegi euskara taldek antolatu duen bertso afaria grabatzera. Eta handik goizeko ordu bietan irten –dena ondo badoa goizeko hiruretan neure herrira itzultzeko.
|
|
|
Eta ez dakit nik zein herritara joan behar, hango bertso eskola euskaltegi euskara taldek antolatu duen bertso afaria grabatzera. Eta handik goizeko ordu bietan irten –dena ondo badoa goizeko hiruretan neure
|
herrira
itzultzeko. Hurrengo egunean, demagun igandea dela, beste saio bat dago arratsaldez; lagunaren tabernan kafe petrolioduna hartu eta berriz kotxe zaharrean, irratia ez dabil, banoa bidean ahozko tradizio honen balio objektiboak banan bana akatzen.
|
|
|
“Horrelako erabakiak ez dira inoiz momentu batean hartzen. Poliki poliki sartzen zara, oharkabean askotan, eta ateratzea erabakitzen duzunerako berandu izaten da”, dio
|
herri
literatura ikertzeaz.
|
|
|
Ezinezkoa litzateke bilketa lanean aritu diren guztiak aipatzea, inurri lana izan baita, kontzienteki edo ez, afizioz edo ondarea zaindu eta gordetzeak duen garrantziak bultzatuta,
|
herriz
herri magnetofoi handia, grabadora modernoagoa, bideo kamera, argazki kamera, blok txikia edo telefono mobila hartuta aritu direnena. Aipa genitzake Alan Lomaxen grabazioak, Patxi Mujikak egin zituen grabazioak, Ximun Haran… Beranduago Jose Antonio Gesalaga “Zaldubi”, komunikabideetan Joxe Mari Iriondo, Laxaro Azkune eta Nikolas Aldai, Mixel Lekuona… Nola ez, Joanito Dorronsorok doinu bilketan egindako lana ezin aipatu gabe utzi.
|
|
|
Ezinezkoa litzateke bilketa lanean aritu diren guztiak aipatzea, inurri lana izan baita, kontzienteki edo ez, afizioz edo ondarea zaindu eta gordetzeak duen garrantziak bultzatuta, herriz
|
herri
magnetofoi handia, grabadora modernoagoa, bideo kamera, argazki kamera, blok txikia edo telefono mobila hartuta aritu direnena. Aipa genitzake Alan Lomaxen grabazioak, Patxi Mujikak egin zituen grabazioak, Ximun Haran… Beranduago Jose Antonio Gesalaga “Zaldubi”, komunikabideetan Joxe Mari Iriondo, Laxaro Azkune eta Nikolas Aldai, Mixel Lekuona… Nola ez, Joanito Dorronsorok doinu bilketan egindako lana ezin aipatu gabe utzi.
|
|
|
Zumarraga Urretxuko bertso eskolan 2003ko Martxoan Bertsoa zikloaren lehenengo edizioa antolatu zutenean hasi zen “modu serioan” materiala biltzen. Ordutik
|
herriko
ekintzetan ez ezik herritik kanpoko hainbat ekintzatan izan da lan horretan. “Testigantza jasotzea garrantzitsua begitandu zitzaidan eta horrek bultzatuta hasi nintzen bilketa lanetan”.
|
|
|
Zumarraga Urretxuko bertso eskolan 2003ko Martxoan Bertsoa zikloaren lehenengo edizioa antolatu zutenean hasi zen “modu serioan” materiala biltzen. Ordutik herriko ekintzetan ez ezik
|
herritik kanpoko
hainbat ekintzatan izan da lan horretan. “Testigantza jasotzea garrantzitsua begitandu zitzaidan eta horrek bultzatuta hasi nintzen bilketa lanetan”.
|
|
|
Tristurarako joera,
|
herri
triste baten ondorio?
|
|
|
Bertsolariek —gehienbat, bakarkakoetan— duten ilunetik kantatzeko joeraz galdetutakoan egin zuen inkontziente kolektiboaren irakurketa hori. “Badakit gure
|
herriak
baduela motibo anitz sufrimendua oso barruan eramateko. Gure herriaren historia ez da erraza izan.
|
|
|
“Badakit gure herriak baduela motibo anitz sufrimendua oso barruan eramateko. Gure
|
herriaren
historia ez da erraza izan. Nahi gabe hori itsatsita daramagu, eta hori kanporatu egiten dugu:
|
|
|
Euskal Herria alaitzen ikusten du, baina “prozesu bezala” sumatzen du hori. “Sumatu dut
|
herri
hau tristea izan dela. Gainera, herri honek asko balioztatzen du helburuak lortzerakoan sufrimendua, masokismoa ere bihur litekeena kasuren batean.
|
|
|
“Sumatu dut herri hau tristea izan dela. Gainera,
|
herri
honek asko balioztatzen du helburuak lortzerakoan sufrimendua, masokismoa ere bihur litekeena kasuren batean. Ghettifikatu egin gara askotan politikoki zein sozialki.
|
|
|
Igor Elortzak ere uste du Euskal Herrian izan direla tristurarako motiboak, baina ez luke esango
|
herri
tristea denik: “Ez nuke esango psikologikoki herri tristea garenik.
|
|
|
Igor Elortzak ere uste du Euskal Herrian izan direla tristurarako motiboak, baina ez luke esango herri tristea denik: “Ez nuke esango psikologikoki
|
herri
tristea garenik. Nik barre pila bat egiten dut egunero, eta bertsotan ere bai”.
|
|
|
“Iazko abuztuan nik izugarri maite nuen pertsona bat hil zen. Bertsolari gehienon moduan, abuztuan saio pila bat eduki nituen, eta niretzat ez zen hilabete erraza izan, baina ezin dut
|
herri
denetan tristeziatik eta penatik kantatzen ibili. Niretzat ere ez litzateke ona, zerbait arrastatuko nukeelako handiegia bihurtuko litzatekeena arrastatu ahal izateko”.
|
|
2016
|
|
|
Gu ikastolako umeak gara; ikastola nola sortu zen, zein mailatako proiektu komunitarioa zen, auzolana… hori guztia oso presente egon da beti. Gu baserritarren semeak gara, Durangon hazi gara eta gure etxean beti esan izan da Durango karlisten
|
herria
zela. Gure etxean, esaterako, gurasoek beti oso garbi esan dute ez zirela durangarrak.
|
|
|
Baina isiltasun hori hor dago eta normalean jendeak isilik segitzen du. Duela 50 urte
|
herriko
nagusiak zirenek herriko nagusi izaten segitzen baitute orain. Hori da kontua.
|
|
|
Baina isiltasun hori hor dago eta normalean jendeak isilik segitzen du. Duela 50 urte herriko nagusiak zirenek
|
herriko
nagusi izaten segitzen baitute orain. Hori da kontua.
|
|
|
Gainera, aipatu ditugun beste metafora batzuk tratatzeko aukera ere ematen du. Zeintzuk dira gure
|
herriaren
traumak. Sendatu dira edo ez dira sendatu?
|
|
|
Unai Iturriaga:
|
Herri
bakoitzak bere drogak dauzka eta ez gara konturatzen gauza batzuk gainetik kendu ezean dugula aurrera egin herri bezala modu osasuntsuan. Batzuetan jendeak uste du aukera bat dela:
|
|
|
Unai Iturriaga: Herri bakoitzak bere drogak dauzka eta ez gara konturatzen gauza batzuk gainetik kendu ezean dugula aurrera egin
|
herri
bezala modu osasuntsuan. Batzuetan jendeak uste du aukera bat dela:
|
|
|
Gidoia idazteko modua oso bizia izan da. Aktoreek sei bat egonaldi egin dituzte, bakoitza astebete ingurukoa, Euskal
|
Herriko
hainbat antzokitan. Egoerak proposatu, egoera horien baitan inprobisatu eta inprobisazio horietatik jasotakotik idatzi dute Elortzak eta Iturriagak gidoia.
|
|
|
19 urte zituen orduan, eta Oiartzunen igo zen oholtzara. Ikasketak amaitu eta aktibitate intelektuala martxan jartzen ari zela hasi zen
|
herriko
Lartaun antzerki taldearekin; ondoren Donostiako Jarrai antzerki taldean ere aritu zen”. Jarrai erreferente argi eta garbia izan zen euskarazko antzerkigintzan.
|
|
|
Antzerkia, deuseztik izatera (1976). “Lan honek
|
herri
antzerki zaharraren izpiritua barnebiltzen du, Ipar Euskal Herriko karrosek, asto lasterrek edota maskaradek daukatena. Antzerki genero zehatza da:
|
|
|
Antzerkia, deuseztik izatera (1976). “Lan honek herri antzerki zaharraren izpiritua barnebiltzen du, Ipar Euskal
|
Herriko
karrosek, asto lasterrek edota maskaradek daukatena. Antzerki genero zehatza da:
|
|
|
“Gure amona bertsozalea zen oso, eta 7 urte neuzkanerako Txirritaren 30 bertso inguru jakingo nituen buruz. Gure ama, 19 urterekin,
|
herriko
taberna batean aritu zen lanean, zerbitzari, eta egunen batean ganbarara bidali zuten zerbaiten bila. Atea ireki eta bat batean 150 kiloko gizaseme bat aurkitu zuen galtzontzilotan, ‘Ieuuuup! ‘, bera agurtuz.
|
|
|
Norbaitek konposatuko zuen bada? Melodia batek ehun edo berrehun urte dituenean, zabaldu, mantendu, denboraren galbahea pasatu eta
|
herriak
bere egin duenean litzateke herrikoia, eta hori, betiere, egilea nor den jakingo ez bagenu. Hori gertatzen da gure folklorearekin.
|
|
|
Xabier Lete Urnietara joan zen bizitzera eta antzerkirako grina zeukan
|
herri
batekin egin zuen topo, besteak beste Lurdes Iriondoren lanari esker. Letek antzezlana aurrera ateratzeko deliberoa hartu eta lanari ekin zion.
|
|
|
Porroa, zurruta eta antzerkian batere esperientziarik ez. Heroina kontsumitzen zuen jendea ere bazen
|
herrian
, hondamendi hutsa zen hura. Lanean hasteko ordua iritsi eta lau falta, bost falta… Baina Xabier gogorra zen oso, hura haserretuz gero goizeko ordubiak arte egon gintezkeen antzezten”.
|
|
|
Hango giroa itogarria zen euskaldun batentzat. Ni astean behin
|
herrira
itzultzen nintzen arnasa hartzeko. Etxean sentitu nintzen obra ikusten nuen bitartean, ume txikia bezala pasatu nuen, eta oxigeno poltsa bat jaso”.
|
|
|
Zuen
|
herrian
ibilian zabiltzate. Lehen Mundu Gerran hildakoei eskainitako monumentuaren parean gelditu zarete.
|
|
|
|
herri
bat egitea
|
|
|
Gure
|
herri
honek badaki zer den
|
|
|
Izatez, poesia mota hau eta gales hizkuntza banaezinak dira. Galesko poeta edo bardoa, batetik, hizkuntzaren arauak oso ondo menderatzen dituen poertsona da; eta bestetik,
|
herriaren
historiaren ezagutza duena, eta gogorarazten diguna nor garen galestarrak, nongoak garen eta nondik gatozen.
|
|
|
Kantatu behar da injustizia horien guztien kontra. Eta adibidez gure ondoan bizi diren ingelesak konturatzeko ez digutela gure hizkuntza irakasten, ez digutela gure historia irakasten; irakasten digutela aldameneko
|
herriaren
historia, monarkia, hizkuntza…
|
|
|
Ezin dut Gales ordezkatu, zeren, ni, seguru asko, askoz politikoagoa naiz hizkuntzarekin eta
|
herriarekin
beste batzuk baino.
|
|
|
Lehen pertsona tantak azaltzen ziren aterpetxeko ateetatik, hots gehiago egiten zuten tanta batzuek besteek baino. Austriarrak mendi puntatik
|
herrira
bezala hitz egiten zuten, Galeskoek ezpainetatik belarrira.
|
|
|
Rekalde tabernatik Gure hitzak kantua jarrita agurtu gintuztenean konturatu nintzen horrekin, edo hurrengo goizean bestela, nahi baino lo gutxiago eginda autoan sartu eta igandeak kantu bera jarri zidanean. Gure hitzak direlako, Zipreko, Kubako, Galesko, Mallorkako, Austriako, Mexikoko eta Euskal
|
Herriko
hitzak, altxatzeko hitzak, erortzeko hitzak, erotzeko hitzak, esateko hitzak. Ez galtzeko hitzak.
|
|
|
Horregatik, zerbait idaztekotan, uste dut inprobisazioaz eta gure Donostiako egonaldiaz baino, zintzoagoa dela, ene aldetik, uharte hari buruzko gogoeta batzuk idaztea. Batetik, gure
|
herria
bezala muga batek zatitutako uharte bat delako. Eta bestetik, aktualitatearen mapatik desagertua dagoen gatazka min bat bizi duelako.
|
|
|
Komunitatearen errealitatea aztertu eta azterrarazi behar dugu, eta, posible bada, eraldatu gure oinarrietan. Horretarako, batetik, zientziak erakusten digu pertsonak berak nola funtzionatzen duen; eta, bestetik, ikastola garen heinean
|
herri
honi zor dioguna dago”, zioen Gonzalezek. Horrek eraman ditu Euskal Kultura aztertzera proiektu batean.
|
|
|
Berbarako, aurreko urte batean Pirritx, Porrotx eta Marimototsen Munduko loreak kantaren bideoklipa ere egin zuten. Orduko hartan beste
|
herri
batzuk izan zituzten aztergai.
|
|
|
Gure familiak bertsozale (batzuen ustetan bertsolari ere bai) izatearen fama izan du
|
herrian
eta inguruan. Baina nik uste eszena berdintsuak toki askotan errepikatuko zirela Euskal Herrian zehar.
|
|
|
Esan daiteke bertsoa guztiz funtzionala zela: Gabonetako kantak bertsoak ziren, elizako kanta asko ere bai,
|
herri
kanta ugari bertsoak ziren, sehaska kantak zer esanik ez… Horrez gain, aski da Auspoako Ezkontza galdukotako bertsoak gogoratzea, edo bertsotan egindako hainbeste kronika; askotan kronika beltzak. Edo esanguratsua zen esaldi hau ere:
|
|
|
Hori dena ondo dago, eta beharrezkoa izango da egungo testuinguruan. Baina horrek guztiak ez du demostratzen bertsolaria
|
herrian
txertatuagoa dagoenik eta arrakasta handiagoa duenik.
|
|
|
Jende gehienak pentsa lezake ez dela beharrezkoa ziklo osoa betetzea, eta normala ‘erabili eta bota’ izatea. Lehen ziklo osoa betetzen zuen bertsoak, hau da, bertsoa entzun edo irakurri,
|
herriak
gogoan hartu eta kantatu. Inori ez zaio burutik pasatzen bertsolariek kantaturiko bertso guztiak gogoan hartzen zirenik; ez horixe; baina, han eta hemen, batzuek eta besteek, sorta politak bai.
|
|
|
Hauek ere Esnalenen ildo beretik: «Lehen
|
herriaren
bizia eta arima ziren ohitura zaharrak espektakulu bihurtu dira: beste apaingarri mota bat.
|
|
|
beste apaingarri mota bat. Gure
|
herri
poesiarekin ere horixe gertatu da, lehengoa Bizia zen». Eta behin honetan garenez gero…
|
|
|
Amigo! Egonak ziren, nonbait, nola pare batekin hala bestearekin
|
herri
ezberdinetan, eta laurak agertu saiora jokaldia errepikatzeko asmoz. Orgiak ez zeuden modan Euskal Herri kristau hartan, eta saioa bukatu orduko azkar autora igo eta ihes egin omen zuten.
|
|
|
Egonak ziren, nonbait, nola pare batekin hala bestearekin herri ezberdinetan, eta laurak agertu saiora jokaldia errepikatzeko asmoz. Orgiak ez zeuden modan Euskal
|
Herri
kristau hartan, eta saioa bukatu orduko azkar autora igo eta ihes egin omen zuten.
|
|
|
Doinua: Euskal
|
Herriko
lur maite hartan
|
|
2017
|
|
|
Hori dauka bertsolaritza fikzioa egiteak: gertatu ez zena nola izan zitekeen asmatzeak ez du zentzu handirik, baina, aldi berean, polita da Xalbador edo Lazkao Txiki Euskal
|
Herriko
txapela buruan dutela irudikatzea, horrelako izenak txapel nagusiaren irabazle ilustreen zerrendara gehitu ahal izatea.
|
|
|
[1] Hernandorenak berak kontatzen du nola ibili zen, ikerlari pribatu baten setaz, banan bana,
|
herriz
herri, taberna, baserri eta basoetan barrena bertsolarien ehizan. Kontakizun polita da, benetan:
|
|
|
[1] Hernandorenak berak kontatzen du nola ibili zen, ikerlari pribatu baten setaz, banan bana, herriz
|
herri
, taberna, baserri eta basoetan barrena bertsolarien ehizan. Kontakizun polita da, benetan:
|
|
|
60ko hamarraldiko martxari eutsi izan balitzaio 70etan beste bost bat Euskal
|
Herriko
txapel banatu izango ziren; egungo martxan, bizpahiru.
|
|
|
Lekuonak eta Aitzolek 30eko hamarkadan ereindako hazia, bertsolaritza kultur fenomeno moderno baten parametroetara egokitzea bilatzen zuena, loratzea lortu zuten 60ko hamarkadan, zazpi urtean lau txapelketa nagusirekin, eta publikoari nahiz arreta mediatikoari dagokienean arrakasta itzelarekin. Saioetako sarrerak agorturik aldiro, bertsolari gazteen balioa oholtza gainean, egunkariek azalean bertsolaritzaren berri [2], finalaurrekoak eta finalak zuzenean emanak Loiolako
|
Herri
Irratian, 67ko finala telebistan [3] …
|
|
|
Erreta juradua gelditu zen. Bestetik, pixka bat nekatua ere bazegoen, ikusten zuelako
|
herrian
edo bazegoela deskontentu modu bat” (Dorronsoro Lekuona: 22) [5].
|
|
|
Estu hartuta, 90eko hamarraldian Euskal
|
Herriko
txapelketa nagusi bi baino ez ziren jokatu: 1993koa eta 97koa.
|
|
|
Eta Eibarko finalaurrekoan bota zuen agurra ere gogoan daukat; oraindik irribarre batek ihes egiten dit oroitzen dudan aldiro: “Goierritikan Eibarreraino zuek pozteko asmotan/ taberna bila ibili gera zazpi bat kilometrotan/ batzuek daude itxita eta beste batzuk erdi lotan/ gosaldutzeko leku onikan/ ez al dago
|
herri
hontan? / Uste al dute txiklea janda egiten dala bertsotan? ”.
|
|
|
Bere kokapenaren koordenada zehatzak ematen dizkigu, bertsoen “kalitatearen aldagai objektiboak” zerrendatzen ari zaigula uste badu ere: zein gai zaizkion interesgarri, zein bertsolarirekin identifikatzen den, barruak zerk mugitzen dizkion, zein
|
herri
edo ingurutakoa den, zein klase sozial eta bizi baldintza dituen…
|
|
|
Saio osoa izan zen horrela: Lujanbiok Mendiluzerekin ENA eta NAN txartelen artean egindako zirti zarta; edo bota zituen lau puntu erantzunak (“baina noizbait daukagu hitz egin beharra”; “pertsonak lagun eta
|
herri
bat garena” bukaerak gogoratzen?). Egañak “Sentimenduen ardagai” doinua eta bertso tzarrak jaulki zituen, eta makina bat jendek biharamunean buruz ikasi ere bai.
|
|
|
Egañak Maiarekin egin zuen kartzelan diren beterano eta sartu berriaren elkarrizketa hura ere itzela izan zen. Kartzelako lana, “Aturritik Ebrora
|
herri
bat badela”… famatu egin den gai bakarretakoa. Irazuren hiru bertsoak, Belodromoa bezala, biribilak.
|
|
|
Aspaldi da patrikako zulotxoetan barrena haizea zebilkien bi mutil koskor eta hertzain bat elkartu zirela Basauriko Trintxeran, legea borrokatu eta galdu zuten beste lau musikarirekin batera Zazpi Eskale osatzeko. Pobreziaren aurkako ikuskizun hura lau urteko proiektu bilakatu zen, eta Euskal
|
Herriko
hamaika oholtza igaro zituzten bertsoa eta musika uztartzen zituen emanaldi hura eskainiz.
|
|
|
Aurrez aipatutako kaxa sekretuari eta EHZ festibalaren alde abestu dute gehienbat. Izan ere, uztail hasieran, eguraldiaren erruz, bertan behera geratu zen urtez urte sona handiagoa hartzen ari den musika festibal hori, eta galera ekonomiko inportanteak jasan arren, ez da txikiagoa izan euskal
|
herrietatik
jasotako elkartasun uholdea. San Andres plazako lanekin amaitzeko, Rafak udazkenean aterako duen disko berritik aurrerapen bat eskaini digu, Nahikari izenekoa.
|
|
|
Oporrak, urte osoan zehar lan egin dutenentzat, eta lana, urte osoan oporretan gaudenontzat.
|
Herrietako
jaiak, hiriburuetakoak, pueblora bisitak, eta giriak, Zarautzen. Baina batez ere, bereziki eta gehienbat, ideia nagusia, egia absolutua eta mundua birarazten duen trending topic a hiru silabatan labur daiteke:
|
|
|
Euskal
|
Herriko
igogailuetan ez da besterik entzuten. Hainbeste erabili da esamoldea, hamaika aldaera daudela gauza bera esateko.
|
|
|
|
Herri
xehearengana itzuliz, jendea entzun daiteke esanez ‘Ze bero’ egiten duen, ‘hau beruna! ’, Dragoi Bolako “eguzki hozkada” gogoratuz. Edo kexaka, Lorentzoren erruki faltaz; Lawrence, Arabiakoa hain zuzen.
|
|
|
Doraemon jartzen du, eta badakizu Nobita dioen tokian eseri duzula; agian, asko ezagutuko ez duzun norbaiten ondoan. Baliteke Euskal
|
Herriko
beste puntatik heldutako inoren alboan izatea, euskaraz egunero bizi dena, zuretzat eskolako hizkuntza baino ez den hori bizimodu daukana.
|
|
|
Eta, bat batean, Euskal
|
Herriko
egoera soziolinguistikoaren erretratu bilakatzen da aterpetxeko sukaldea.
|
|
|
bezala egin zuen debuta ere
|
herriko
sarreran dagoen Etxe Zuri tabernan egin
|
|
|
ibilbidetik
|
herriko
bertsolariekin jokatu zituen 1999ko Herriartekoa eta Loiola
|
|
|
Beharbada hark taldean bertsolaririk ez zuelako eta nik ere ez, baina ingurukoak puntua jartzeko adina bazirelako, erantzuten trebatu ginen, hala iruditzen zait. Gimnasia hori gaztetatik egin genuen eta, nola arlo horretan ondo ibiltzen ginen,
|
herriz
herriko ibilian ere lan horretan jartzen gintuzten, eta soka bat ekartzen du horrek. Gai jartzaile eta guzti oholtzara igo eta askotan ibili izan gara saioa bideratu ezinik, ezinean, eta jendeak ere sufritu egin ohi du halakoetan.
|
|
|
Beharbada hark taldean bertsolaririk ez zuelako eta nik ere ez, baina ingurukoak puntua jartzeko adina bazirelako, erantzuten trebatu ginen, hala iruditzen zait. Gimnasia hori gaztetatik egin genuen eta, nola arlo horretan ondo ibiltzen ginen, herriz
|
herriko
ibilian ere lan horretan jartzen gintuzten, eta soka bat ekartzen du horrek. Gai jartzaile eta guzti oholtzara igo eta askotan ibili izan gara saioa bideratu ezinik, ezinean, eta jendeak ere sufritu egin ohi du halakoetan.
|
|
|
2015eko udazkenean Herrialde Katalanetan eta Espainian izanak ginen bertsotan eta jada inprobisatzaile kanariar, katalan eta galiziarrak ezagutuak genituen. Aurretik ere bagenuen munduko hainbat
|
herriren
kantu inprobisatuen berri: 90eko hamarkadatik aurrera bertsolari dezentek egin zuten saioren bat Euskal Herritik kanpora, eta 2003an Nazioarteko Topaketak antolatu ziren Euskal Herrian.
|
|
|
Aurretik ere bagenuen munduko hainbat herriren kantu inprobisatuen berri: 90eko hamarkadatik aurrera bertsolari dezentek egin zuten saioren bat Euskal
|
Herritik
kanpora, eta 2003an Nazioarteko Topaketak antolatu ziren Euskal Herrian. Oraindik gaztetxoak ginenok harriduraz deskubritu genituen kubatarren bizitasuna, kanariarren txinparta, sardiniarrek tonua lurperaino jaitsita egindako koruak eta katalanen jolaserako gogoa.
|
|
|
Hari muturrak korapilatzen hasteko garaia zen beraz. Inprobisatzaileak 2016ko udaberrian eta udan iritsiko ziren Euskal
|
Herrira
: ehunka lagun ariko ziren borondatezko lanetan, eta haien laguntza izango genuen elkarrizketak egiteko.
|