|
2000
|
|
|
Gizarteko praktiken multzo honek bestelako taldeengandik bereizten du, eta oinarri horren gainean hautematen du taldeak bere burua talde gisa. Horrela, jarraitzen du autoreak Devereux aipatuz, izaera etnikoa, bi datu motek osatzen dute: taldearen jokaera, zuzenean beha daitekeen neurrian, eta taldeko kideek beren ezaugarriei buruz egiten dituzten auto orokortzeak? 3 Beraz, ezberdintasun enpirikoarenexistentziari taldeak bere buruaz duen pertzepzioa gehitzen zaiola esan
|
dezakegu
, ondorio gisa.
|
|
|
Hartara, nortasun etnikoetan modu enpirikoan beha daitezkeen ezaugarri bereizgarriak taldearen autopertzepzio eta definizioarekin batera agertzen direla ikus
|
dezakegu
.
|
|
|
eraikitzeko abiapuntua. Bidenabar esan
|
dezagun
, azken termino hauerabiltzen dugunean, Craig Calhoun soziologoak ematen dion adiera4 nahiago dugula, hain zuzen ere esaten duenean, irudikatutako komunitateak ez direla pertsonartekoharreman zuzenetan oinarritzen, nortasun komunean baizik. Izan ere, Habermas ekjorratutako, eremu publikoa?
|
|
|
alde batetik bizitzaren mundua edo lifeworld delakoa dugu, subjektuen artekoharremanak subjektuek berek eraikitakoak bailiren bizi direneko eremua alegia; bestetik sistema edo system, non pertsonen arteko harremanak beren borondatetik ateraikiak direla pertzibitzen baita. Zentzu honetan, gizarte estataletan egitura burokratikoek gure bizitzaren gero eta atal gehiagotan eskua sartzen dutenez, pertsonartekoharreman zuzenen mundua, batetik, eta gizarteko antolamenduaren maila gorenak, bestetik, gero eta urrunagotzen ari direla esan
|
dezakegu
. Egoera honetatik bi komunitate mota bereizten ditu Calhoun ek:
|
|
|
harreman zuzenetan oinarritutakotaldea bata, eta halako harreman zuzenetan oinarritu gabe bitartekotutako harremanetan oinarritzen den taldea, bestea: hauxe litzateke irudikatutako komunitatea.Garrantzitsua da esatea, bestalde, oinarri ezberdina izan arren, bi talde mota horiektalde nortasun bera eduki
|
dezaketela
.
|
|
|
Beraz, honela uler
|
dezakegu
eremu publikoa: hedabideek mugatzen dutenesparruko komunitateko kideek, hedabideen bitartez, bata bestearekin kontaktuan jarrieta beren burua, gu?
|
|
|
Egituraketa politiko administratibo bereizgarririk ez duen Ipar EuskalHerrian, euskal nortasunak esangura etnikoa du gehienbat, bereziki hizkuntza etajatorriari lotua. Euskal Autonomia Erkidegoan, bertan bere burua Euskadi edo PaisVasco izendatzen duen egitura politiko administratiboa dagoelarik, euskal nortasuneanaskoz pisu handiagoa bide du politikaren eta, oro har, eremu publikoaren bitartekotzak.Antzeko zerbait aurki
|
dezakegu
Nafarroa Garaian ere: egitura politiko administratibopropioa, kasu honetan euskaltasunetik at edo are euskaltasunaren aurka eraikitzendena, horrek, itxura denez?
|
|
|
populazioaren nortasun sentimenduetan nolabaitekoarrakasta lortzen duelarik. Beraz, ondorio gisa esan
|
dezakegu
, euskal nortasunareneraikuntzan zenbait kasutan osagai etnikoek lehen mailako garrantzia dutela, eta bestebatzuetan eremu publikoaren osaketari lotutako eragileek hartzen dutela leku hori.
|
|
|
Honaino iritsita, hain oinarri ezberdinetatik eraikitzen diren nortasunak berdinakote diren galde
|
geniezaioke
geure buruari. Esan nahi baita, banakoen mailan zein gizartearen mailan inplikazio bera ote dute hizkuntza, jatorri edo historiagatik euskaldunsentitzeak edo atxikimendu politiko edo are administratibo hutsagatik euskal herritar (euskal hiritar litzateke, agian, hemen termino egokiena, demokrazia liberalarenzentzuan) sentitzeak?
|
|
|
Edozelan ere, bestebatzuentzat uzten dugu bi nortasun moten arteko harremanen azterketa, eta baita biakelkar elikatuz gara daitezkeen gizarte egitasmoen proposamena ere. Gure helburuahedabideek euskal nortasunaren garapenean nola eragiten duten aztertzea izaki, nortasun horrek alderdi edo aurpegi ezberdinak dituela eta horietako bakoitzeanhedabideek modu batera edo bestera joka
|
dezaketela
argi uztea da. Horixe erakutsikodigute, batetik, Euskal Herriko hedabideek eremu publikoaren eraikuntzan nolajokatzen duten aztertzeak, batetik, eta hedatzen dituzten kultura eta gizartekoerreferenteak nolakoak diren begiratzeak, bestetik.
|
|
|
Argi
|
dezagun
, bidenabar, honako datu hau: artikulu batek eremu jakin batekin zerikusia duen alaez zehazteko, honako irizpidea erabili genuen:
|
|
|
Baina nortasun etnikoen eraikuntzan eta birsorkuntzan duen garrantziaz gain, hizkuntza lehen mailako osagaia da eremu publikoaren definizioan, eta alde horretatikere kontuan hartzeko eragilea nortasun nazionalen eraikuntzan eta birsorkuntzan. ...tuko eremu publikorik8 Hartara, gizarte batean populazio osoak ezagutzen duen hizkuntza bat badago, hizkuntza hori estatuak era hegemonikoan erabiltzen duelarik, eta beste hizkuntza batbadago, populazioaren zati batek soilik (elebidunak) erabiltzen duena, gizarteko kideguztiek parte hartzen duten eremu publikoa aurkituko dugu, batetik, eta beste eremupubliko txikiago bat, non elebidunek soilik har
|
dezaketen
parte, bestetik. Beraz, euskalkasuan, hiru eremu publiko ezberdin bereiz ditzakegu gutxienez:
|
|
|
MikeCormack ek ondo dioen legez, hizkuntzarik gabe ez litzateke existituko eremu publikorik8 Hartara, gizarte batean populazio osoak ezagutzen duen hizkuntza bat badago, hizkuntza hori estatuak era hegemonikoan erabiltzen duelarik, eta beste hizkuntza batbadago, populazioaren zati batek soilik (elebidunak) erabiltzen duena, gizarteko kideguztiek parte hartzen duten eremu publikoa aurkituko dugu, batetik, eta beste eremupubliko txikiago bat, non elebidunek soilik har dezaketen parte, bestetik. Beraz, euskalkasuan, hiru eremu publiko ezberdin bereiz
|
ditzakegu
gutxienez: bi hegemonikoak, bakoitza lurralde batean eta hizkuntza batean (espainola eta frantsesa); eta besteagutxiengotua, zeina euskaraz garatzen baita, eta bere ahalmena lurralde osoa hartzeaizan litekeelarik.
|
|
|
Orain arte esandakoa laburbilduz, esan
|
dezagun
ezen gure hipotesia honako haudela, alegia, euskal nortasun nazionala prozesu eta mekanismo ezberdinen bitartezeraikitzen ari dela. Alde batetik epe luzeko nortasun etnikoa daukagu, oinarrian osagaikultural eta historiko enpirikoak dituena (hizkuntza, oroimena, kultura, e.a.). Bestealdetik, aurrekoari lotzen edo gaineratzen zaion beste nazio nortasun bat dugu, zeinaren barnean garrantzi handia duen eremu publikoan, eta beste eremu batzuetan, eraikitzen den irudikatutako komunitateak.
|
|
|
artikulu batek eremu jakin batekin zerikusia duen alaez zehazteko, honako irizpidea erabili genuen: ukitzen zen gaiak eremu horrekin zerikusi espezifikoabazuen, edo eremu horretan izan
|
lezakeen
eragin zuzena artikuluan bertan aipatzen bazen, edo, iritzi artikuluen kasuan, egilea eremu horretakoa bazen, orduan erabakitzen zen artikuluak bazuela zerikusiaaukeratutako eremuarekin.
|
|
|
Hego Euskal Herriaren mailan egunkarien salmenta kopuruak zenbatekoak direneta berauen bezeriaren berezitasunak zein diren ikusi eta gero, azter
|
dezagun
orain, labur labur, herrialde bakoitzeko panorama zein den.
|
|
|
Izan ere, TVE1ek eta Antena 3kkopuru baxuagoak dituzten bitartean, gora egiten du ETB1en audientziak eta, mailatxikiagoan, aipatzeko modukoa da Canal Plusen presentzia (%3, 6), Tele Donostilokalarena (%1, 7) eta Bestelakoak deiturikoena (%2, 5). Ikus
|
dezagun
ondoko taulanGipuzkoako audientzia rankinga.
|
|
|
Irrati emandegi hauen indarrakbigarren planoan uzten ditu gainerakoak, neurri handi batean emisio eremu lokalekoak direnak, hain zuzen ere. Ikus
|
ditzagun
segidan, entzule kopuru horiek protzentualki eta zenbaki absolutuetan.
|
|
|
Ikus
|
dezagun
ondoren, herrialdeka nolakoa den ageri zaigun irudi orokorra.
|
|
|
Gure herrian, telebista, irrati eta egunkari desberdinek eskuratzen duten audientzia zenbatekoa eta zelakoa den aztertzea da atal honen helburua. Erabiliko duguninformazioaz baliatuz, hedabideetatik bidaltzen diren edukiek beren xedera norainoiristen diren eta, maila horretan, arrakasta izan
|
dezaketen
jakitera hurbil gaitezke.
|
|
|
Hedabideen azterketarako abiapuntua ez da berbera, egunkaria erosi egin behardelako eta mundu guztiak egunkariak irakurtzeko ohiturarik ez duelako eta, aldiz, telebista eta irratia ia unibertsalak eta dohanekoak kontsidera
|
ditzakegulako
. Hala ere, liburu honetan, informaziobide hauetan igortzen diren mezuak eta errealitatea ulertzekoproposamenak egiten direnez, audientziaren portaera nolakoa den jakitea komenigarriada oso.
|
|
|
Azkenhonek ikus entzunezko ekoizpen elkarte bat sortu du (Atlantel Image) eta TF1, M6, LCIentzat lan egiten du, eskualdeko korrespondentziak ziurtatuz edota La Cinquieme, Arte, Voyages... bezalakoentzat magazinak eginez. Bere hedapen eremuan daudenestatu mailako irrati sareetan ere aurki
|
dezakegu
(Europe 2 eta Skyrock, AtlantelRadioren bitartez). Bere jardueraren eremua Internet eta telematikara ere zabaltzen da.
|
|
|
Sud Ouest eta Correoren arteko kapital hitzarmenak beste zenbait elkarte etaelkarkidetzaren sorreran izan du ondorio. El Diario V&scorekin batera, artikulu, argazki eta iragarkien elkartrukatzerako sareaz gain, egunkari bakoitzak bestearen banaketa sareari probetxua atera
|
diezaioke
hedapen eremuaren zati batean, hala nola, Sud Ouestek Gipuzkoako herrialdean (Donostia) eta El Diario Vascok Ipar Euskal Herrianeta Landes en. Elkarlan hau udan da erabilgarriena, orduan baita handiagoa pertsonenmugaz gaindiko mugimendua (kontsumo arrunta, turismoa...).
|
|
|
txosten proposatu zituzten, mugaz gaindi edotaeuropar dimentsioan gai berari buruz aldi berean argitaratzearen printzipioan oinarritzen duen formula. Geroago, Akitania Euskadi euro eskualdea garatzeko rol bultzatzailea joka
|
zezaketela
ziur izanda, eta nahikoa erakarpen indar bazutela jakinda, Correo eta Sud Ouest taldeek. Forum Atlantique, izenekoa eratu zuten, ardatz atlantikoaren barruan mugaz gaindiko lankidetza hobetzeko ekimenak bultzatzeko helburuaz.Saiakuntza hau 1993ko abenduaren lehenean hasi eta 1996an amaitu zen, eta bereeginbeharra hiri ezberdinetan (Bordelen, Biarritzen, Donostian, Bilbon,...) eztabaidapublikoak antolatzea eta egunkariek honen berri zabala ematea zen.
|
|
|
aurre irudikatzen dute agian. Gainera, Euskal Autonomi Erkidegoko aberastasunen eta hedabideen aniztasu nak elkarkidetzaeta zabalkuntzarako aukera ugari eskain
|
dezake
.
|
|
|
Radio FranceRoussillon izenekoa sarearen hogeita hemeretzigarren eta azken estazioa izan zen21.Politika publiko honen garapenak bat egin zuen 1981 eta 1982an Estatuak bultzaturikodeszentrali zazio politikoaren prozesu orokorraren moteldurarekin. Ikus
|
dezakegunez
,, hedabideen sistema publikoa(...) karakterizatzen duen muga nagusi bat da politikapublikoen mendekotasuna politikarekiko, prozesuen mendekotasuna substantziarekiko.? 22
|
|
|
hauen adibide batzuk AlsaziakoFrance 3 Rund Um eta Lille-ko Europole dira. Tokian tokikoaz, mugaz gaindikoaz etaEuropaz azaltzen den interes berri hori, 1992 urteko gertakizun batzuen elkarketakazal
|
ditzake
: Frantziako eskualdeetako bigarren hauteskundeek, 1992ko martxoan, garrantzi berria hartu zuten, Europak eta eredu federalistek gero eta gehiago markatzenduten paisaia politikoan, subiranotasunaren printzipioan oinarrituta.
|
|
|
Albistegi honek euskaraz azaldutako gai batzuk izaten ditu.Euskaraz egindako erreportaiak, taldeko kazetari elebidun bakarrak, Allende Boutin ekazaltzen ditu. Aipa
|
dezagun
France 3 Euskal Herrik bederatzi langile dituela, hauenartean idazkari elebidun bat egonik.
|
|
|
argitalpenerako kronika bat idazteaz arduratu zen. 1996ko irailaz geroztik, Donostiakozuzendaritzak Ipar Euskal Herriari buruzko informazioa jaso
|
zezakeen
irakurleria zabaltzea erabaki zuen.Ordutik aurrera, bere kolaboratzaile honek egunkariaren atal orokorretan idatzi zuen, eta Baionako bestekazetari batek hartu zuen bere gain. Irun frontiere, argitalpenaren kronika.21Tokiko irratietako zuzendariak (ordukoak), Jean Pierre FARKASek dio batzuetan RadioFranceren deszentralizazioa porrot bat dela, batez ere benetako bultzada girondinoaren eta ohiturajakobino sendoaren arteko kontraesanetik sortzen diren etengabeko tentsioengatik.
|
|
|
–Iparraldeko gaiak dira Euskadi Irratiko entzuleriarentzat interesa izan
|
dezaketenak
.. BELOKI J.Euskadi Irratiko zuzendaria, 98/ 02/ 25.
|
|
|
Lehenago esan dugunez, kanal biek genero ezberdinak lehenesten dituzte berenemanaldietan. Pentsa
|
genezake
, hartara, emanaldietako ekoizpenen jatorrien ezberdintasuna bi kanalen genero berezitasunari zor zaiola, eta, beraz, genero batzuk errazagoekoizten direla Euskal Herrian, edo beste batzuk errazago lortzen direla kanpoan.Ordea, hau ez da horrela gertatzen; izatez, hurrengo taulan ikus dezakegunez, generoberaren barruko ekoizpenetan jatorri ezberdinak agertzen dira bi kanaletan.
|
|
|
Lehenago esan dugunez, kanal biek genero ezberdinak lehenesten dituzte berenemanaldietan. Pentsa genezake, hartara, emanaldietako ekoizpenen jatorrien ezberdintasuna bi kanalen genero berezitasunari zor zaiola, eta, beraz, genero batzuk errazagoekoizten direla Euskal Herrian, edo beste batzuk errazago lortzen direla kanpoan.Ordea, hau ez da horrela gertatzen; izatez, hurrengo taulan ikus
|
dezakegunez
, generoberaren barruko ekoizpenetan jatorri ezberdinak agertzen dira bi kanaletan.
|
|
|
Mamen Peiro ren sailkapenean, eta emisio esparruari dagokionez, Estatu osora zabaltzen direntelebista kanalak eta kanal autonomikoak hartu dira kontuan. Tipologia bera Baskongadetara aplikatuz, nagusitasuna helburu (Tele, ETB2, TVE eta Antena) dutenez gain, ETB1 eta TVE koka
|
ditzakegu
–bigarren kanal, gisara, eta hortik aurrera telebista lokalak.
|
|
|
Era berean, SUD OUESTentzat esangura gutxi dute Hegoaldeko lurraldeek (agertzen direnean. Euskal Herriarekin zerikusia duten albisteen %7?, hala ere, Euskal Herri osoarierreferentzia eginez eta euskara zein politika gaien inguruan agertzen dira). Ezberdintasun ideologikoei gagozkielarik, gogora
|
dezagun
EUSKALDUNON EGUNKARIAketa GARAk bakarrik eskaintzen diotela nolabaiteko arreta Iparraldeari, Hegoaldekoprentsaren aldetik. Oraingo datuetan ikus dezakegunez, gainera, arreta horren zatigarrantzitsu bat euskararekin lotura duten gaietan fokatzen da.
|
|
|
Ezberdintasun ideologikoei gagozkielarik, gogora dezagun EUSKALDUNON EGUNKARIAketa GARAk bakarrik eskaintzen diotela nolabaiteko arreta Iparraldeari, Hegoaldekoprentsaren aldetik. Oraingo datuetan ikus
|
dezakegunez
, gainera, arreta horren zatigarrantzitsu bat euskararekin lotura duten gaietan fokatzen da. Bestalde, egunkariabertzaleak eta gainerakoak bereizten dituen beste puntu bat, Euskal Herri osoariematen dioten izaeran datza:
|
|
|
egunkarietan agertzen diren artikuluakzein eremuri loturik dauden, beti ere Euskal Herriarekin zerikusia duten artikuluenartean. Horrela, ikus
|
dezakegunez
, SUD OUEST egunkariak euskal errealitateaz argitaratzen dituen albiste ia guztiak (%93, 3) Ipar Euskal Herriarekin soilik dute zerikusia, eta ez Hegoaldearekin. Era berean, oro har Euskal Herriaz ari direnean, Hegoaldekoegunkariek ia ahaztuta dauzkate Iparraldeko herrialdeak.
|
|
|
Egunkari erregionalista edota Euskal Herritik kanpokoenartean, EL PAIS DEL PAIS VASCO egunkarian soilik du presentzia aipagarria, gainerakoetan ia existitzen ez den bitartean (beti ere Nafarroan bertan argitaratzen direnegunkariak alde batera utzita, jakina). Nolanahi dela, Baskongadetako berripaper erregionalistek eta egunkari madrildarrek Nafarroarekiko duten jarrera, Nafarroako egunkari erregionalistek Euskal Autonomia Erkidegoarekin dutenaren parekoa da, 4 grafikoan ikus
|
dezakegun
legez.
|
|
|
Ikusitako datuetatik ondorio nabarmena atera
|
dezakegu
: egunkari erregionalistekEuskal Herriko egituraketa politikoa birsortzeko joera dute erreferentzia eremuak eraikitzean.
|
|
|
Egunkari abertzaleen arteko alde hau ulertzeko, ezin dugu ahaztu bakoitzarenatzean edo aldean dagoen proiektu politikoa. DEIAren kasuan, gogora
|
dezagun
azkenbi hamarkadetan EAJk Gernikako Estatutuaren aldeko apustua egin duela, eta Estatutuhorrek Baskongaden eta Nafarroaren arteko etena berrindartu duela. Bestalde, EAJkbotere politiko handia izan du Euskal Autonomia Erkidegoan, baina oso presentziaeskasa Nafarroan, arrazoi ezberdinak direla medio.
|
|
|
Orain arte ikusi dugunaren arabera, egunkarien kokapen ideologiko politikoakeragin nabarmena du Euskal Herriaz eraikitzen den irudian. Oraingoan honako galderahau egin
|
dezakegu
: baldintzatzen ote du erabilitako hizkuntzak irudi hori?
|
|
|
EUSKALDUNON EGUNKARIA eta GARA egunkarien arteko alderaketak horriburuzko argibideren bat eman
|
diezagukeelakoan
gaude. Ikusi dugunez, antzeko joeradute Euskal Herria islatzean, beste egunkari abertzaletik (DEIA) bereiziz.
|
|
|
Izan ere, osoberdinak baitira portzentajeak batean eta bestean. Atera
|
dezakegun
lehen ondorioa, beraz, honako hau da: lurraldearen ikuspegitik begiratuta, Euskal Herriaren irudi beraosatzen dute egunkari biek, herrialde eta herrialdez gaineko egitate bakoitzari antzekopisua emanez batak zein besteak.
|
|
|
Beraz, aurreko bi taulek erakutsi digutenez, albisteen kopuruaren aldetik, EUSKALDUNON EGUNKARIA eta GARAren artean ez dago ezberdintasun handirik, Euskal Herria irudikatzeko unean. Baina errepara
|
diezaiogun
orain albisteen edukiari: zeri buruz mintzatzen dira bi egunkari horiek herrialde edo eskualde bateko zeinbesteko albisteak aipagai dituztenean. Horretarako, albisteetako gertaera lekuakhartuko ditugu erreferentziatzat, eragite eremuarekin alde handirik ez baitute.
|
|
|
Espainia, aztertutako egunkarien arabera, errealitatepolitikoa ote da, ala errealitate kulturala, ala soziala? Bestela ere plantea
|
genezake
auzibera: kirolak, prentsaren bitartez hedatzen delarik, Euskal Herriaren erreferentziaindartzen ote du, ala Espainiarena?
|
|
|
Egunkari guztiak batera aztertzen baditugu, ondorio argi batzuk atera ditzakegu.Batetik, Euskal Herriarekin soilik zerikusia duten artikuluei dagokienez, hiru arlo edogai nabarmentzen dira: euskara, kultura eta gizartea (argitu
|
dezagun
–Euskal Herriarekin soilik zerikusia izateak, ez duela esan nahi artikuluak Euskal Herri osoarekinzerikusia duenik, baizik eta gaiak edo gertaerak loturarik ez duela Euskal Herrizkanpoko inongo eremurekin.
|
|
|
ez duela esan nahi artikuluak Euskal Herri osoarekinzerikusia duenik, baizik eta gaiak edo gertaerak loturarik ez duela Euskal Herrizkanpoko inongo eremurekin. Euskal Herriarekin zerikusia duen artikulu batek, hartara, Euskal Herri osoarekin zein haren parte batekin soilik izan
|
dezake
lotura. Geroxeagohelduko diogu Euskal Herria eta bere barneko eremu ezberdinen arteko alderaketari). Beraz, egunkariek gai hauen berri ematen digutenean, hurbileko kontuek garrantziairabazten dute (ezin bestela izan euskarari dagokionez, jakina; baina ez litzatekenahitaez horrela izan behar gainerako bietan).
|
|
|
Erreferentzia eremu nagusiak (Euskal Herria, Espainia eta Frantzia) egunkarietanzein gairen inguruan egituratzen diren ikusi ostean, azter
|
dezagun
orain nola eraikitzendiren Euskal Herriaren barneko erreferentzia eremuak. Hots, jakin nahi duguna hauxeda:
|
|
|
Ikus
|
ditzagun
orain aipaturiko datuak, egunkariak banan bana harturik:
|
|
|
Hortaz, egunkariek darabiltzaten erreferentzia eremuen analisiakerakutsiko digu zein eremu hartzen den garrantzitsu edo esanguratsutzat, eta zein ez.Artikulu edo albiste baten erreferentzia eremutzat, aipatzen den gertaerak edo gaiakeragina edo lotura duen eremua hartzen badugu, orduan egunkari bakoitzaren erreferentzia eremu nagusiak ikusiko ditugu. Horixe da 1 grafikoan ikus
|
dezakeguna
. Grafiko honen arabera, bi egunkari mota bereiz ditzakegu, Hego Euskal Herrian argitaratzen direnen artean.
|
|
|
Horixe da 1 grafikoan ikus dezakeguna. Grafiko honen arabera, bi egunkari mota bereiz
|
ditzakegu
, Hego Euskal Herrian argitaratzen direnen artean. Batzuek izaera nazionala dute, hots Euskal Herri osora hedatzen dira?
|
|
|
Galdera honentzako erantzunbiribilik ez dugun arren, interesgarria da ordea egunkariok islatzen duten EuskalHerria nolakoa den behatzea. Hortik ondorio batzuk atera
|
ditzakegu
hedabide batzueketa besteek euskal erreferentzia eremua eraikitzean edo desegituratzean izan dezaketenzereginaz.
|
|
|
Ekonomia gaiek oso irudi ezberdinak eragiten dizkiete egunkariei, hiru multzoezberdin bereiz
|
ditzakegularik
: batzuek Espainia dute erreferentzia nagusi ekonomiazjardutean (EL CORREO, DIARIO VASCO edo DIARIO DE NAVARRA); bestebatzuek herrialde propioa (DIARIO DE NOTICIAS edo EL PERIODICO DEALAVA); azkenik, egunkari abertzaleek gehienbat Euskal Autonomia Erkidegoahartzen dute erreferentzia eremu nagusi modura gai honen inguruan.
|
|
|
Ikus
|
dezakegunez
, euskarazko eta gaztelaniazko kanalen arteko aldea ez damugatzen bertoko produkzioaren presentziara, eta ekoizpen espainolen presentzian ereerrepikatzen da. Euskarazko kanalak igortzen dituen emanaldietatik %4 diraEspainiako ekoizpenak; gaztelaniazko kanalean produkzio espainolaren presentzia laualdiz handiagoa da, ordea.
|
|
|
Proportzioei begiratuta ere, ETB1en Espainiako ekoizpenen proportzioa kanpoko ekoizpenen artean %14koa da (4/ 29), ETB2n %24koa denbitartean (17/ 70). Beraz, esan
|
dezakegu
, kanpoko produkzio bila jotzen duenean, gaztelaniazko kanalak euskarazkoak baino gehiago bilatzen duela Espainiako ekoizpenenartean.
|
|
|
Eskaintzen diren programetan Euskal Herriaren erreferentzialtasuna erakusten otedeneko galderari erantzunez, kanal biek joera bertsua dutela esan
|
dezakegu
. Alegia, hemengo gaiak, pertsonaiak, lekuak edo istorioak kontatzen dira sarriago beste orduetan baino.
|
|
|
Honekin batdator Frantziari egiten zaion axola txikia: Espainian gertatzen dena ETBrentzat albisteden bitartean, Frantzian gertatzen dena ia inoiz ere ez da aipatzen (nahiz eta IparEuskal Herrian eragina izan
|
dezakeen
).
|
|
|
Azpiatal honen hasieran azaldu dugu albistegien aukeraketa egitean Iparraldearen Orena saioa kanpoan utzi dugula, bai eta horretarako arrazoiak eman ere. Honainoiritsita, hauxe argudia
|
lezake
norbaitek: Gaur Egun eta Teleberri saioek ez dute Iparraldea aipatzen, jadanik herrialde hauetako berriak beste albistegi batek ere lantzendituelako.
|
|
|
Espainiarekin soilik (beraz, Euskal Herriarekin ez) zerikusia duten albisteen kopurua handiagoa da gai honeninguruan gainerakoetan baino. Hartara, honako ondorio hau atera
|
dezakegu
: kirolareninguruko albisteak dira Espainiaren erreferentzia gehien birsortzen dutenak, ekonomiaeta politikaren ingurukoekin batera.
|
|
|
Joera bera aurkitudugu EUSKALDUNON EGUNKARIAn (ez, ordea, GARAn). Ondorioz, lehenago gaihonek Espainiaren erreferente izaera birsortzeko joera areagotzen duela ikusi badugu, orain ere Euskal Herriaren isla orekatuaren apurtzaile agertzen zaigula esan
|
dezakegu
.
|
|
|
Gogora
|
dezagun
hemen gertaera edo eragin eremua albistegarritasunerako irizpideetako bat bainoez dela, beste askoren artean. Zerrenda orohartzaile baten berri izateko, eta, oro har, eragile hauek guztiekEuskal Telebistaren albistegintzan duten indarra egiaztatzeko, ikus MARTIN SABARIS, Rosa Maria. (1999):
|
|
|
Hain zuzen ere, telekomunikazioen arloaren hedapenarekin sortu dira, kableareneskutik, ikus entzunezkoan behintzat, aurreko taldeei itzala egin
|
diezaieketen
enpresa talde berri bakarrak, Cableuropa ONO eta Retevision Auna hain zuzen ere, berezikiazken hau. Retevision telekomunikazioen liberalizazioaren ondorioa da, Espainiar Estatuan telebista seinalea garraiatzen zuen enpresaren pribatizazioarena preseski, geroratelefono mota ezberdinak kudeatzeko lizentziak ere lortu dituena.
|
|
|
Hain zuzen ere, prentsan bezala, euskararen inguruan telebista ekimen interesgarribatzuk bideratu dira, Berako Ttipi Ttapa telebistarena edo Deba ibarraren goialdekoGoiena TB bezalakoak. Euskararen eta komunikabide lokalen arlo honetanMultimediaren eredua ari da hedatzen, etorkizuna berma
|
dezakeen
egitura modura, nahiz eta horrek, nola ez, babes instituzional indartsua eskatzen duen.
|
|
|
Horrela, deskonexio horien iraupena gehienez jota ereeguneko hiru ordutakoa izan daiteke, debekatuta dutelarik, halaber, deskonexio tarte horietan publizitaterik sartzea (arau hau telebista pribatuei bakarrik zaie aplikagarria; ez publikoei). Aldi baterakozerbitzuen kasuan, gehienez jota ere bederatzi hilabetez emiti
|
lezaketenak
–ez da derrigorrezkoaCSAren aurretiazko frekuentzien zehaztapena.
|
|
|
Berdin gertatuko da irratien kasuan. Aldi baterako zerbitzuhauetarako, gainera, fundazioek ere egin
|
dezakete
emakida edo baimenaren eskakizuna.
|
|
|
Bestela zehazten denean izan ezik; irrati asoziatiboen kasuan bezala, alegia, zeinetarako elkarteekbakarrik egin
|
dezaketen
eskaria. Xehetasun honek garrantzia du, zeren gaurdaino telebista lokalak eskaintzeko sozietateak, merkataritza erakundeak, hortaz?
|
|
|
Haurrak eta gazteak babesteko, horiei kalte egin
|
diezaieketen
programen emisioa gaueko 10ak eta goizeko 6ak bitartera mugatzen da. Halaber, horiek seinalizatu beharra ezartzen da eta, edozein kasutan, programa guztiak kalifikazioorientagarri bat erakustera behartzen da.
|
|
|
Egituraadministratiboak, Gobernuekiko erabateko menpekotasuna finkatu zuen: honek du zuzendaria izendatzekoahalmena; Administrazio Kontseilua alderdi politikoek menperatzen dute ia esklusiboki; Kontseilu Aholkulariak ez dira eraginkorrak izan; lurraldeko kontseilu aholkulariak eratzea ere aurreikusten zen, zeinenbidez Gobernu Autonomoek eragina izan
|
zezaketen
lurraldeko programazio berezituen finkapenean; bainahauek ere ez ziren, azkenean, antolatu.
|
|
|
Igorpenen eta edukien gaineko araudien arteko bereizketa, bakoitzak berearloko berezitasunak aintzat hartuz. Alde honetatik garrantzi berezia hartzen du sarbidearen arazoak (publikoarena emisioetara, programatzaileenaikuskizunetara,...), industriaren eskakizunek kontsumitzailearen babesarenak oztopa ez
|
ditzaten
. Edukien arauketa, funtsean, ardura nazionaltzatjotzen da; Estatuetako aginteei dagokie, hortaz.
|
|
|
11/ 1991 Legea, apirilaren 8koa, Udal Irratien antolamendu eta kontrolari buruzkoa, eta 1273/ 1992Errege Dekretua, urriaren 23koa, frekuentzien esleipena eta emakida arautzen dituena. Horien araberaudalek irrati zerbitzuak ezar
|
ditzakete
, betiere beren gestio zuzenaren pean.
|
|
|
Horietan, beraz, interes orokorra eta interbentzio publikoa merkatuarenaurretik eta gainetik jartzen dira. Harrigarria irudi
|
badezake
ere, ez da zehazten, ordea, arlo horien arteanEuropan dagoen aniztasun kultural eta linguistikoa.
|
|
|
Bestalde, nazionalitate, erregio eta, oro har, tokian tokiko aginteek, gero eta eraikusgarriago eta nabarmenagoan Estatuekin topo egiten dute, bai Estatuen barne antolamenduan, bai nazioarteko instantzietan, behin eta berriro hainbat funtsezko arlotan, bereziki estatuen kapazidade edo legitimitate politikoa kolokan jar
|
dezaketenetan
: besteak beste, komunikazioetan eta horien antolamenduan.
|
|
|
Sistema publiko honen guztiaren finantzaketarako iturri ezberdinak finkatu dira, hala nola kanona, ekarpen publiko bereziak, publizitatea, patrozinioa eta zerbitzukoordainketa. Alabaina, dohaineko eskaintzari lehentasuna emango zaiola zehaztu da; aregehiago, lurrazaleko telebista digital publiko guztiak doakoak izango direla xedatu da.Halaber, mugatu egin da telebista publikoek
|
eman
dezaketen publizitate kopurua, gehienez jota ere orduko zortzi minututara irits daitekeela zehaztuz. Hortaz, kanona etabalizko ekarpen publiko bereziak izan dira etorkizunean sistemaren funts ekonomikoa, eta honek zalantzak sorrarazi ditu irrati telebista publikoen gaitasunaz, arloteknologiko berrietan bere presentzia ziurtatzeko.
|
|
|
Lurrazaleko irrati eta telebista analogikoak: ...n, aldiz, CSAk ez ditufrekuentziak aurrez finkatu behar, bai, ordea, ezar daitezkeen zerbitzu motaketa horien hedapen geografikoa?; frekuentzien kopurua, gerora, esleipenaegiteko orduan bertan zehaztuko dela xedatzen da, besteak beste, jasotakoeskakizunen kopurua eta horien ezaugarriak kontuan hartuz15 Kasu bateanzein bestean, telebistaren zein irratiaren kasuan alegia, enpresek zein elkarteekegin
|
dezakete
eskakizuna CSAren aurrean, lurrazaleko zerbitzu analogiko bateragiteko emakida edo baimena lortzeko, betiere erakunde horrek ezarritakoepe eta baldintzetan16 CSAk berak baloratuko ditu eskakizunak eta erabakikoditu norgehiagokak, besteak beste, eskakizunen alderdi teknikoak, programatikoak eta ekonomikoak aintzat hartuz. Oinarri ekonomikoen alderdi honetatik, ez da finkatzen dohainekoak ala ordainekoak izan behar diren edo izan daitezkeen zerbitzu horiek.
|
|
|
Kable bidezko zerbitzuen eragiketa ere emakida edo baimen prozeduraberezi baten menpe dago. Sarea ezarriko den eremu inguruko udaletxeak edoudaletxe multzoak egin behar dio CSAri proiektuaren eta eragilearen proposamena, eta honek, baldintza teknikoak, programatikoak zein finantzieroakegokiak direla ziurtatu eta gero, baimena luzatuko dio proposatutako sozietateari21 Kable sistemaren eragiketa, sozietate batek, elkarte batek zein agintepublikoak berak egin
|
dezakete
.
|
|
|
Publizitateari, patrozinioari, autopromozioari eta tele erosketari dagozkionneurriak eta mugak dekretuz garatu beharrekoak dira. Hala eta guztiz ere, zerbitzu publikoei gehienezko kopuru berezia ezartzen zaie emiti
|
dezaketen
publizitate kantitateari dagokiolarik, zortzi minutu orduko, hain zuzen ere?; sistema pribatuentzako mugarik ez da legean bertan espreski zehazten.
|
|
|
– Telebista lokal analogikoen kasuan ezin
|
dezake
pertsona bakar batek kapitalaren erditik gora izan, baldin eta telebistaren hedapen eremua 200.000 eta 6milioi biztanleren artekoa bada.
|
|
|
– Estaturako telebista lurrazaleko analogiko baten gainean kontrola duen pertsona edo sozietate batek, gehienez jota ere, lurrazaleko telebista digitalekobeste bostetara luza
|
dezake
kontrola (betiere sozietate ezberdinak izangodirelarik). Kopuru hori laura jaitsiko litzateke baldin eta simulcast egitekobaimenaren ondorioz, sozietateak kanal digitala izateko baimen automatikoaizango balu.
|
|
|
– Lurrazaleko telebista digital lokal baten titularra izango den sozietate batekezin
|
lezake
zerbitzu kategoria berean beste baimenik izan, baldin eta horrekinbere hedapen eremuen baitan 6 milioi biztanle baino gehiago hartuko balitu.
|
|
|
– Lurrazaleko telebista lokal analogiko zein digitalen kasuan, sozietate bakarbatek ezin
|
lezake
eremu geografiko (partean zein osoki) baten gaineanemisio modalitate berean emititzeko bi emakida izan.
|
|
|
Horrez gain, programeneskubideak erosteko orduan, nazioarteko kirol erretransmisoak, bereziki?, RTVEeta telebista autonomikoen artean sor litezkeen tirabiretan, RTVEri eta Estatu osokoikusgarritasunaren printzipioari lehentasuna ematen dioten xedapenak ere jasotzendira35 Erkidegotik kanporako ikusgarritasunaz, lege honek ez du ezer zehazten, baina1999ko Aurrekontuak laguntzen zituen legean arautu zen arlo hau. Horrela, Erkidegoezberdinek beren arteko hitzarmenak egin
|
ditzakete
, zeinen bidez baten programakbestean ere ikusterik izango den. Horretarako, ordea, elkarren ondo koak izan behardira Erkidegoak eta, edozelan ere, Estatuak finkatutako frekuentziak erabili beharkodituzte.36
|
|
|
Telebista lokalaren40 legeak, udal mailan emititu eta hartuko diren lurrazalekotelebistak (gehienez bi udaleko, bat udalak berak gestionatu lukeena zuzenean, eta bestea, ekimen pribatuari eman
|
liezaiokeena
, bost urteko aldi baterako emakida baten bidez) arautzen ditu (nahiz eta udal bat baino gehiago hartzea ere posiblejotzen den, arrazoi demografiko eta teknikoek hori posible edo gomendagarri egitendutenean). Horren arabera, Autonomia Erkidegoei dagokie emakida prozedurak ezartzeko (emisio ordu eta programazioaren gaineko baldintzak barne) eta horiek erabakitzeko eskuduntza, nahiz eta, edozein kasutan, horretarako Estatuak emandako frekuentzia esleipena beharrezkoa izango duten, Telebista Lokalaren Plangintza Tekniko batenbidez41 Mugarik Gabeko Telebistaren direktibaren egokitzapenak ere berretsi egitendu programazioaren gaineko baldintzak ezartzeko eskuduntza hau, arrazoi kulturaletanoinarrituta.
|
|
|
Goazen hedabideetara. Elebitasuna aukera pertsonala denez, elebitasunaren gauzapen edo erabilpena gizakiaren aukera pertsonala denez, euskaldun elebidunak berakdu giltza, erraz asko kontsumi
|
baititzake
bai euskarazko produktu mediatikoa baierdara hutsezkoa ere. Gaur gaurkoz, komunikazio enpresek ez dute euskal hiztunarenmerkatu kuota galtzeko arriskurik ikusten, erdaraz ere gustura irakurtzen baitu euskaldunak.
|
|
|
Euskalduna etxean elebakar balitz, hots, bere herrian elebakar moduan funtzionatuko balu, beste indar bat egin
|
zezakeen
komunikazio enpresen aurrean. Hartara, hedabideek, komunikazio enpresek, beste esfortzu desberdin bat egingo zuketenmilioi erdi bat kontsumitzaileren merkatua ez galtzeko.
|
|
|
Honaino helduta, ikus
|
ditzagun
banan banan geure inguru hurbileko egunkarienkasuak.
|
|
|
Uler
|
dezagun
elebidun hitza modu honetara: erdaraz nagusiki jardun arren, zerbait euskarazargitaratzen duena.
|
|
|
Baina, mapa politikoak munduaren egitate kontsumatua eta kontsagratua irudikatzeaz gain, zenbait kasutan, esangura etereoagoa ere har
|
dezake
, kolektibitateek bizidituzten esparruak irudikatu eta beren antolamentu politiko idealak adierazteko.
|
|
|
Modu arin batean, esan
|
dezagun
ezen laponiarrak Norvegia, Suedia, Finlandiaeta Errusian bizi direla; friuldarrak Italiako iparraldean gaur, Austriako lurretan atzo; erromantxeak Suitzako ekialdean, Grisonian; sorboak Alemaniako ekialdean, Elbaibaiaren ertzean; ijorrak Errusiako Sankt Peterburg hiritik hegoaldera; eta, pomakakBulgaria eta Mazedoniako mugetan.
|
|
|
eredu horretako adibiderik argiena, beharbada, beste zenbaitsentsibilitate foralistaren artean, zenbait arabarren eskakizuna da. Bada gure artean, hirugarrenik, sentsibilitate estatutista dei
|
diezaiokegun
jarreraren aldekorik; horien arabera, gaur egun ezagutzen diren Gutun autonomikoek ezartzen duten marko juridiko politikoak nahiko lurraldetasun administratibo ezartzen dute eta, beraz, Euskal Herriaondo definiturik dago komunitate berezitutan. Bada gure artean, era berean, EuskalAutonomia Erkidegoaren eta Nafarroaren artean harreman soziopolitiko bat onartuarren, Espainiak eta Frantziak administratutako Iparraren eta Hegoaren artekoharreman zuzenik eta arauturik onartzen ez duenik.
|
|
|
Modu erraz batean esateko, herritarren arteko nazio sentsibilitate desberdinakilustra
|
ditzaketen
multzo diferenteek sare polimorfikoa marrazten dute gure aurrean.Batzuek lurralde historiko bakarra islatzen duen oinarrizko multzoa baino ez duteikusten: foralistak dira horiek.
|
|
|
Ikus
|
dezagun
gure inguruko prentsak zelan ikusten duen Euskal Herria, zelanmarrazten duen Euskal Herria bere mapetan, bere eguraldi tarteetan zelan ikusten duenEuskal Herria: bai Iparraldea baita Hegoaldea ere.
|
|
|
Ikus
|
ditzagun
egunkariok banan banan.
|
|
|
Arabar egunkari honek multzo bakuna ikusten duen horietarikoa da. Foralismouniprobintzionalistak gidatutako orrialdeetan, bere inguru geografiko eta politikoguztietatik aparte isolatutako Araba bat ikus
|
dezakegu
. Araba kulturalki Euskal Herrianeta administratiboki Euskal Autonomia Erkidegoan kokaturiko lurralde historikoa da.Eguraldi mapari gagozkiolarik, fakto hori ahaztua da egunkari gasteiztarrean.
|
|
|
Egunkari honetan, Espainiako marko juridiko politikoaren barruko EuskalHerritzat har
|
genezakeenaren aldeko
sentsibilitate informatiboa ikusten dela iruditzenzaigu.
|
|
|
Garak bere egiten du zazpiak bat dioeneko leloaren lurraldetasuna. Egunkarihonek Euskal Herri zabala, osoa esan
|
dezagun
, eskaintzen du bere azken orrialdeaneguraldiari buruzko mapa argitaratzean.
|
|
|
Hurbiletik hastearren, esan
|
dezagun
ezen ETBlek zortzi t' erdiak aldera abiatzenduela Gaur Egun informazio saioa; bederatziak aldera edo aurkitzen du eguraldiarentarte berezia bere telebistan ikusleak. ETB2k, ostera, pixka bat beranduago eskaintzendu Teleberri izeneko albistegia, bederatziak aldera abiatzen baita.
|
|
|
Beraz, EuskalTelebistan, eguraldi mapen urrezko kontsumoa bederatziak hamarrak bitartean izanohi da. Ez
|
dezagun
ahantz, hala ere, Euskal Telebistak eguerdian ere badituela informatiboak: Iparraldearen orena, Gaur Egun, Informativo Territorial eta Teleberri15.
|
|
|
– Ikus eta azter
|
ditzagun
ETB, TVE, Tele, Antena, FR3, FR2 eta TF1telebista kateen jardunak.
|
|
|
Esatariak erakusten eta azaltzenduen mapa geografikoak ez du Frantzia barruko ezelako partiketa administratiborikedo politikorik kontuan hartzen bere baitan. Euskal Herria irudika
|
lezakeen
ezelakoprofilik edo inform^io berezitarik ez da eskaintzeneguraldiariburuzkotartehonetan.
|
|
|
Egin
|
ditzagun
azken urratsak atal honetan. Nola herri eraikuntzan hala herri ezabakuntzan, giltza politiko handia da, beste giltza garrantzitsu batzuen artean, herrihorren errepresentazio publikoa bere egiten duen maparen sozializazioa.
|
|
|
botere aukera, botere komunarenaukera. Besteen aurrean, marko espaziala aldarrika
|
lezakeen
botere bateratua falta zaieeuskal herrialdeei. Muga markoen irudi grafikoa ezar lezakeen botere ahulezia darieeuskal herrialdeei.
|