|
2001
|
|
|
\ Euskaldun samurtu batek egin
|
dezake
euskara samurrean. Auskalo.
|
|
|
5 Hizkuntz politikan eragiten duten mehatxuak hauek dira (47 or.): «Euskaldun berrien behar funtzionalak eta sinboliko afektiboak ez betetzeak agerian jar
|
dezake
euskara ikasteko ahaleginak ez direla nahikoa atsegingarri»; «erdararen aldeko arau sozialpean jarraitzeko inertziaren zama. Honekinbatera,... oinarrizko kalitate irizpidetzat ez hartzea»; «erdarazko komunikabideek duten eragin erdaltzale gero eta handiagoa» izatea; «elebakartasunaren aldeko diskurtsoa»; «helburuen eta bideen arteko adostasun falta».
|
|
|
euskara hizkuntza ahula da, eta aldamenean dituen erdaren aldean ez du indar nahikorik izango, ez orain ez denbora luze batean, haiekin lehian sartzeko. Era berean, uste dut euskaldunok nahiko zilegitasunik badugula gaur egun euskararekin inolako  harremanik ez dutenei eskatzeko, behingoz, uler
|
dezatela
euskararen normalkuntza arrazoiz eta tinko defendatzea bateragarria dela, guztiz bateragarria, jarrera moderno, liberal, kosmopolita eta demokratiko batekin.
|
|
|
Horrelakoetan, aski da, garbi minak joak daudenentzat, maileguen norabidea aldatzea (norabidea, noski baino noskiago adiskide zenak idazten zuenez, erdarazko," sentido" da, ez" dirección", deus baldin bada): erdaratik euskarara izan beharrean, usuenik gertatu denez, alda
|
ditzagun
euskaratik erdarara. Alabantza, esate baterako, alaba antza da, bistan dagoen arabera.
|
|
|
Hiztunonak baitira eskubideak, ez hizkuntzarenak. Ez
|
dezagun
euskara hainbeste maita: maita dezagun, jolas egin dezagun, goza dezagun euskaraz.
|
|
|
Ez dezagun euskara hainbeste maita: maita dezagun, jolas egin dezagun, goza
|
dezagun
euskaraz. Hori egin ezean, halakoren batean euskara desagertuko balitz, Txi rrita xaharrari arrazoia eman genioke:
|
|
|
Erakunde bakarrak egin
|
zezakeen
euskararen aldeko aitzidaritza, gidaritza politika aldetik... Baina hori egin beharrean, euskara apustu kuestionaezina zela argi utzi beharrean, diglosian instalatu zituen bere trasteak eta politikoki zuzena zenaren politikari ekin.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian seguruenik astinaldiak behar dira ofizialtasunik ezaren haize eskas" demokratikoak" belaunaldi batean euskara ito ez dezan. Hego Euskal Herrian, aldiz, jasan ote
|
ditzake
euskarak frankismoaren gisako beste 40 urte. Edo Ajuria Eneko, Iruñeko edota Madrilgo hitzarmenen gisako beste hainbat urte?
|
|
|
Araban euskararen gizarte eragileak eta euskara ikasi nahi dutenak ekonomikoki zigortzera jo dute, eta honek, euskalgintzaren lana zailtzeaz gain, ikasi nahi duenak atzera egin dezan laguntzen du. b) Eraso komunikatibo —polizial— judizialaren bidetik, oraingoz ez dute lortu jendea euskararen kontra jar dadin; hor dago, adibide baterako, hitz hauek idazten ari garenean Euskal Herria zeharkatzen ari den Korrikaren arrakasta. Hala ere, euskalgintza ETAren parte markatzeak eragin zuzena izan
|
dezake
euskararen aldeko jarrera ekintzetan ez gauzatzeko: eragile sozialek, badaezpada ere, zenbait erakunderekin harremanik nahi ez izatea; hainbat lagunek ikastola edo euskaltegietara joateari uztea eta abar. c) Giro honek eragin handia izan dezake euskalgintzan.
|
|
2002
|
|
|
Distortsiona dezake horrek zenbait datu? Inkesta batean, guraso askok esan
|
dezake
euskaraz ez dakiela, baina gero haurrekin zerbait egiten dute edo saiatzen dira.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoari dagokionez ere, esan ditudan arrazoiengatik, ez dut espero sekulako igoerarik erabileran. Baina bai espero
|
dezaket
euskaraz bizitzeko aukera errealak dauden tokietan erabilera handiagoa izatea. Toki horietan ez dugu behar bezala asmatu, edo behintzat ez da ikusten.
|
|
|
" Euzkeldunak: euzkeldunagotu zaitezte, ta zuen kanta zaarrekin batera iraun
|
beza
euzkera zaarragoak egunen azkeneraño!"
|
|
|
Ikerkuntzari dagokionez, kontuan izan genuke ezen, hizkuntzarenerabilerari dagokionez, ezin
|
dezakegula
euskara maila zientifikoko aldizkarietakohizkuntza modura aurreikusi, gaztelaniak berak ere maila horri ezin baitio eutsiingelesaren indarrari. Beste kontu bat da, eguneroko lanean euskararen erabileralaborategiko ikertzaileen artean, oraindik eskasa dena, zaila delako lantoki horietaneuskaldunen kopuru egokia lortzea, erdaldunen artean murgilduta baitaude.
|
|
|
izenekoegoitza ederra, aurton lehen aldiz magistergo bat eskaintzea ahalbidetu diona.Baina aurrera eginen badu, oraindik are urrats ausartagoak egin ditu, euskaldun jendeak demokrazia honetan ghettoan sartzeko joerari aurkakotasunsendoz erantzunen bazaio, alegia, beharbada gure unibertsoa sortzen eta osatzenutzi bai, baina erdaldunena den unibertso nagusia ezertan ere inarrosi eta eragingabe. Arazoan sartu gabe ere, gogora
|
ditzagun
euskararen eginkizuna etapresentzia, aitzakiak aitzakia, Donostiako Udako Ikastaroak direlakoetan (hutsarenhurrengo ez, baina kasik), edota azken urteotako egoera politiko latzeanEuskaldunon Egunkariaren eragin indarra, egunkari horretan hainbat eta hainbatproposamen eta gogoeta argi eskaini baitira.
|
|
|
Euskarak gure beste hizkuntzek ibili dutenbidetik kilometro batzuk baditu egiteke, eta hor datza arazoa. Beraz, kirol jantzizirabaz
|
dezagun
euskararentzat zor diogun garapen osoa, hizkuntza baliabideprepositiboak eman diezaizkiogun, daukagunetik ezer ere galdu gabe, esan nahibaita, hizkuntza baliabide prepositibo horiek osagarriak liratekeela?.
|
|
|
Segi
|
genezake
euskaraz existitzen diren mekanismo sortzaile garatzaileakaztertzen eta emankor bihurtzen.
|
|
|
Gure kasu hurbilean, euskarak badu bere espazio geolinguistiko eta kulturala, lurralde fisiko administratiboetatik at. Urrunera joan barik, euskarak badu espazio bat Espainian eta Frantzian: Nafarroako Foru Erkidegoan, Pirinio Atlantikoetan eta Euskal Autonomia Erkidegoan; baina urrunera ere jo
|
dezake
euskarak: itsasoaz bestaldera, Alemaniara, Palestinara...
|
|
|
Eta puntu hauei buruz ari garelarik, esan
|
dezagun
euskara eskasa erabiltzeak berarekin dakarrela, batzuetan, euskara on eta egokia baztertzea ere. Eta hemen berriz ere nire esperientziara joko dut, nire aurrean esan baitzion ama batek bere umeari oraintxe berean egingo dut edo holako zerbait.
|
|
|
Ez da, zoritxarrez, holakorik gertatzen, eta abertzale ez direnen artean euskaltzaleak ikusten ditugunean, euskaraz mintzo telebistan adibidez, orduan nabarmenago gelditzen da kontua, dagoen eskasia horretan norbaitek bere buruko kukulina ateratzen duenean. Zeren gutxi horiek bai esan
|
dezakete
euskara ere dutela" bere" hizkuntza, nola dugun guk, euskaltzale guztiok, erdara ere" gurea".
|
|
|
Ez gara, ordea, lanbrotik atera eta kontuak ez daude argi batere, nik dakidala. Jakina, batek esan
|
dezake
euskaraz ardura hartu izan duten hizkuntzalari guztiek antzeko kezkarekin ikusi dutela, azkeneko bi mendeetan gutxienez, euskararen etorkizuna. Baliteke.
|
|
|
hori euskal literatura da, baita ere: irakurleok gero eta itzulpen gehiago dugu eskura, munduko literatur ondarearen gero eta zati handiagoa irakur
|
dezakegu
euskaraz, eta horrek gure literaturgintzan ondoriorik izango ez duela pentsatzea zentzugabekeria litzateke). Eta eta abar.
|
|
|
2002ko kultur balantzea egiterakoan ipar Euskal Herrira eta hizkuntzara mugatuko naiz. Laburbilduz esan
|
nezake
euskara aktualitatearen erdian kokatu dela urte honetan, besteak beste, bere inguruan sortu diren iniziatibak direla eta. Izan ere, gertakari batzuek agerian utzi dute, nahiz eta euskararen egoera soziolinguistikoa kezkagarria izan, euskara gizarteratzen zein instituzionalizatzen ari dela.
|
|
|
Duela gutxi arte, unibertsitate elebidunaren alde agertu naiz ni. Beti pentsatu izan dut egokitu litzaiokeen estatusa izan
|
dezakeela
euskarak unibertsitate elebidun batean. Horrez gain, beti uste izan dut unibertsitate elebidunak aukera anitz eta aberasgarriak eskaintzen dizkiela ikasleei.
|
|
|
Hala ere, oraingo egoera ez da, inolaz ere, klandestinitate garaia. Ezin ahantz
|
dezakegu
euskaraz egin dugun gehiena, ikastolak, aldizkariak, irratiak, elkarteak eta abar, euskaldun batzuen auzolanean daukatela sorburua. Militantzia esan ohi zaio horri.
|
|
|
Gauzak horrela, nola piztu bazter politiko guztiak argi
|
ditzakeen
euskararen aldeko zuzi komuna. Eta nork piztu luke?
|
|
2003
|
|
|
Ezkor agertzen zen «Basarri» Mitxelena eta besteren emaitza balioztatzerakoan: «Erria jakintsu oien euskera ausnartzeko moduan balego, gezur ikaragarria
|
litzake
euskera eriotzean dagola esatea. Batekoz bestera, arrigarrizko indarrean egongo litzake.
|
|
|
Prentsako zure azken artikuluetan, 1982ko Euskararen Legeak eta Espainiako Konstituzioak euskarazko prentsa izateko ematen duten eskubidea aipatu izan duzu. Espainiako legeak berma
|
dezake
euskarazko prentsa?
|
|
|
Ez dakit erosoago sentitzen delako edo ez dakit zergatik, baina begi bistakoa da, askoz jende gehiagok eros
|
lezake
euskarazko egunkari bat, baina praktikan ez du egiten. Zergatik egia esan, ez dakit.
|
|
|
euskerearen mundua. Hamabost hamasei urteko adina ez da sasoerik txarrena gaztetxua ames ederren bide barrietan sartzeko, eta liburu samurrok irakurri ahala, konturatu
|
nintzan
euskerea ez zala horren iluna eta gatxa. Liburuon euskerea ez zan gure inguruko herrietakoa, baina bai Bizkaikoa, eta gehien gehiena beste barik ondo ulertzen neban.
|
|
|
Ziurrenik Iztueta edo Hiribarrenen euskarazko historia lan urri eta xumeen bidez baino gehiago, erdal iturrietatik heltzen ziren topiko historiko hauek. Nolanahi ere, euskal festetako bertso eta poesiek, kontzientzia historiko horrek euskaldunen artean zuen hedaduren erakusgarri eta eragile ziren.95 Alta, historia generoko olerki hauek, nekez kontsidera
|
ditzakegu
euskarazko historiografia. Gehiago dira kontzientzia historiko baten agerpen literarioak, historiografia lanak baino.96 Gauza bera esan daiteke, XIX. mendetik ugaldu ziren kantu historiko apokrifoei buruz:
|
|
|
Antzinako Erregimenean, euskaldunen barne kontsumorako idazkiak babestu zituen erakunde bakarra Eliza izan zen. Irten ote zen Elizatik historia generoaren baitan sailka
|
dezakegun
euskarazko libururik?
|
|
|
Barrutia lortu ondoren, UEUren lana, beste kultura erakunde batzuekin batera, Euskal Unibertsitatea bideratzea izango zen. Azken hori ez zuen definitzen, nahiz eta pentsa
|
genezakeen
euskaraz arituko zen unibertsitateari buruz ari zela. Edozein modutan, nire ustez, bi dira Orberen adierazpenetan nabarmendu beharreko puntuak.
|
|
|
Euskarazko kognizio eta alokuzio indibidual nahiz publikorik gabe, gaitz du euskarak zulotik gora egitea. Elitearen isla mediatiko euskaldun barik, ze botere harreman gara
|
dezake
euskarak diglosiaren basamortuan. Inperialismo kulturala pairatzen du euskarak bere etxean bertan, eleaniztasun demokratikoaren izenean.
|
|
|
Liturgia eta parafernalia handiarekin jantzi gura izan dira erasook, lausotu nahi izan dira; baina eraso horiek  larriak izan dira, eta ari dira izaten. Beraz, euskaldunei ezagutu eta aitortutako eskubideek bakarrik babes
|
dezakete
euskara erdaren erasotik, euskalduna erdaldunen erasotik.
|
|
|
Gu, umetan, oso desobedienteak ginen, agindutakoa ez genuelako betetzen olgetan ibiltzearren, alegia gurago genuelako jolasa beharra baino. Euskararen aldeko balizko desobedientzia horrek ekar
|
beza
euskararen aldeko politika hobeagorik!
|
|
|
Oso berri garrantzitsua da hau, eta sona handiagoa izan behar zuen (mesfidantza gutxiago ere bai, seguruenik), lehenengo urratsa baita denon inbidia den katalan ereduaren bidean, hau da, euskara bizi tresna izan ez duten gizarte sektoreek ere euskal produktuak kontsumitzera erakartzeko, gizarte oso bat (ideologia edozein izanda ere) herri honetako hizkuntza ere erabiliz bizitzeko. Balio
|
beza
euskaraz irakurtzeko aukera zabalagoa izan dezagun, eta, gainera, orain arte kontu ideologikoengatik edo euskaraz irakurtzen ez zuten hainbat eta hainbat sektorek ere zer irakurri izateko. Bidean erakutsiko du asmo horretarako izango duen balioa.
|
|
|
Duela urte bete, Kale erabileraren IV. neurketa, 2001 izenpean, SEI elkarteak argitaratu zuen euskararen kale erabileraren gaineko azken ikerlana (Bat soziolinguistika aldizkari a, 43 zbk.). Bertan eskainitako informazioak ederki lagun
|
diezaguke
euskararen erabilerak zonalde batzuetan aurkitzen dituen oztopoak interpretatzen.
|
|
|
Lehenago deskribatu da nafar gizartea ren sektore handi bati arrotz zaiola euskara, ez duela sentiberatasunik hizkuntzarekin, arduragabea dela. Axolagabetuen multzo horretara bultza
|
ditzake
euskararen aldeko jarrera epeletan zirenak. Zalantzak eta desmotibazioa sortu, zertarako galdetzera eraman eta ez duela merezi ondorioztatzea, euskararen inguruetatik uxatuz.
|
|
|
Motibazio hori euskararen balio soziala azpimarratu eta elikatzen duen politika batek mantentzen du eta Nafarroako Gobernuaren erabaki anitzek motibazio pragmatiko hori ahuldu eta ito nahi dute, euskararen balio soziala eta prestigioa gutxituz, euskara ez dadila izan abantaila soziala eta ez dezala motibazio instrumentalik piztu. Euskara ikastea otu zaien nafarrek jakin
|
dezatela
euskara jakiteak ez diela abantailarik emanen eta ikasteagatik ez direla zerbitzu publikoak hizkuntza horretan hartzeko eskubidedun izanen.
|
|
|
Udalak dira herriarengandik gertuen dauden instituzioak, eta askotan alderdi hegemonikoek ezartzen dituzten politikak saihesteko aukera egon ohi da. Bestalde, herri ekimenez asko egin daiteke merkataritza arloa, kirol arloa, lan mundua eta abar normalizazioaren alde inplikatzeko konpromisoen bidetik, asko egin daiteke plangintza estrategikoen bidez udalerri askotan, eta, nola ez, asko egin daiteke norbanakoek konpromisoak har
|
ditzaten
euskara ikasiz eta erabiliz. Herritarren borondatea tinkoa bada ez dago prozesua gelditzerik, moteldu dute, baina ez gelditu.
|
|
2004
|
|
|
Bat euskal herriak, bat euskalkiak, bat danok beti; batu
|
dezagun
euskara ta ikasi, berritu dezagun Euskalerri."
|
|
|
Zertan ote datza zehatz mehatz orain eta hemen euskararen lekua eta egitekoa? Horren arabera bakarrik jakin
|
dezakegu
euskara zein neurritan den forma, bitartekoa eta edukia gure egitura sozial eta nazionalaren luze zabalean.
|
|
|
Edo orain inoiz ez bezala, larrutik ordaintzeko zorian aurkitzen direnean planteatu eta defendatu behar dituzte hizkuntza aniztasunaren bertuteak? Horrek zalantzarik gabe, oso leku interesgarrian koka
|
dezake
euskara bezalako hizkuntza gutxituen estatusa?. 148 Besterik ezean, ohartxo bat Huiziri: ez ote dizu gogoak, egungo egoeraren kinkak baino areago, esan duzuna esanarazi?
|
|
|
alegia, euskararen gainean euskal nazionalismoak daukan kontrol ideologikorik ezak edo kontrol eskasiak sorrarazten baitu hain justu ere euskararen auziari darion izaera ideologikoa. Imajina
|
dezagun
euskararen estatusa beste edozein Estatu hizkuntzaren pare, erabateko kontrol politiko eta juridikoaren jabe, hizkuntza nazionalari dagokion lekunean. Halako egoera kontrolatu batean, nor hasiko litzateke euskararen ideologia kontuak harrotzen?
|
|
|
Tira, behin berbetan hasita, ez dut nik ukatuko euskararen patrimonializazioak192 kalte galantak dakartzanik; era berean, neuk ere ez ditut ortodoxiak eta komisario politikoak sobera maite, neu ere aniztasunaren aldeko nauzue, baina, hala ere, ez nago aniztasunaren izenean apo janean hasi edota errotarriak irensteko prest. Hizpidea zehazten hasita, esan
|
dezadan
euskara jende eta herri baztertu eta zapalduekiko identifikazio sentimenduarekin kidetzen dudala nik. Ideologizazioa ote da hori?
|
|
|
Ikus
|
dezagun
euskarari aplikatu nahi zaion politika eredua: –Arrazoi zientifiko sendoetan oinarritutako hizkuntza plangintzarik onenak ere. Josune Aristondoren hitzok ez dira aldrebesak gure hizkuntza politika ofiziala zertan den jakiteko?
|
|
|
Horrexegatik da zentzugabea, esate baterako, euskara espainoldu edo frantsestua satanizatzen ibiltzea, bizi dugun girotik deskontestualizaturik. Ez
|
diezaiogun
euskarari eskatu egoera soziolinguistikoari eskatzen ez diogunik?. 570
|
|
|
Euskal Herriaren pluraltasuna hitzetik hortzera darabilenarentzat ikasgai ederra, ederrik bada: halakorik zinez nahi baduzu, zaindu
|
ezazu
euskara, eta euskarari dagokion Euskal Herria, hala munduko hizkuntza ekologiaren lorategian euskararen koloreak dirdira egingo baitigu. Bitasunaren, hirutasunaren, aniztasunaren eta era guztietako tasunen alde:
|
|
|
Horren berri izan genuen marxismoaren iturrietan ibili ginenean, han behin eta berriz ageri zitzaigun ideia hori, instantzia politikoari aplikatutako kontzeptua hain zuzen, horrek osotasuna taxutzen zuen formazio sozialaren barruan berezko dinamika eta ekimen propioa zituela adierazteko erabiltzen genuela uste dut. Definizio horren arabera, zer esan
|
dezakegu
euskararen normaltze mailaz ari garen bezainbatean. Euskalgintzak ekoizten duen gizarte ekimenaren mailak berezko dinamika propioa duen heinean esparru horretako gizarte jardunaren luze laburrak autonomoak direla?
|
|
|
Hartara, aldi bereko prozesuak dira independentziaren aldeko borroka politikoa eta euskararen gizarte ezarpena; azken hau ez litzateke etorriko haren ondoren; denboraz eta esperientziaz, ez litzateke izango beste fase batean hezurmamitutako gizarte aldaketa. Ez, nazio eraikuntza eta euskalgintza aldi bereko zereginak ditugu, eta aldi bereko izate horrek bakarrik berma
|
dezake
euskararen erabilera gizartean eskuarki txertatzea.
|
|
|
Horiek horrenbestean utzirik, jo
|
dezagun
euskara gizarte adierazpenetan txertatzeko leudekeen beste baldintza batzuk zirriborratzera. Hizkuntza baten gizartekotze jarduna izari linguistikoaren maila hutsean oratzen den zer edo zer ote da?
|
|
|
Erabileraren harrobia familia hizkuntzaren esparruan pausaturik, zer esan gure ametsa izan den eta oraindik ere, neurri apalagoan, den hezkuntza sistemaren ekarriaz? Etxe giroko haur garapenaren nortasun orokorra erdarazko kategoria soziolinguistikoetan eraikia izanik, euskal eskolaren eraginak zer egin
|
dezake
euskara ikasleen aho ezpainetan mintzabide izateko. Gai hau barru barrutik ikertu duen Mikel Zalbidek ez dakarkigu itxaropen handirik:
|
|
|
hau da, euskararen normalizaziorik ez digula ekarriko euskal curriculumik gabeko eskola ereduak. Euskal kulturaren eta erreferentzialtasunaren labean berotu gabeko euskal haur gaztetxoak nola senti
|
dezake
euskararekiko atxikimendurik. Eta, jakina, hizkuntza nortasun hori garatu gabeko hiztunak zelan erabil dezake hizkuntza minorizatua?
|
|
|
Argirik isuri dezaketenei arreta pitin bat jartzen badiegu, ia milurteko kondaira izan
|
lezake
euskara esparru ofizialetatik landa bizi deneko aldiak. Arraiok ez badu, hizkuntza ordezkapen formalaren jatorriak erro luzeak ditu bene benetan gurean:
|
|
|
Erderatiko
|
itzak
euskera bizian
|
|
|
Eskualde batean edo batzutan erabiltzen diran
|
itzak
euskera osotuan besteri begiratu gabe sartu nai izatea, bidezko ez da. Obe da, noski, ia zokoratuta dagoen itz jator bat zuzpertzea, izkribu guzietan barreiatuz, erderatiko itz itsusia artzea baño.
|
|
|
Esku artatsuz eta amodioz eginiko zenbait aldizkaritan ikusi zuten argia nire lehen poemek, eta Andolin izan zen ardurenean besterik ez nuen ezagutzen eta zuzenketa gramatikalak, lexikalak eta estiloari zegozkionak egiten zizkidana, deskalabruak egiten bainituen euskararekin. Egun haietan ekarri zidan Zamarriparena, maite zuen hizkuntzak ni ere txolindu nintzan, erroak non diren eta zertarako diren atzendu ez nezan, ezagut
|
nitzan
euskararen luze laburrak, arima eta nukleoa.
|
|
2005
|
|
|
Problema da ezin dela Azpeitikoa besterik gabe txertatu Donostian. Baina nahiago dut gazteek egin
|
dezatela
euskara infame bat erdarara pasatzea baino.
|
|
|
Euskara denona bada zurea ere bada, eta zuk ere ardura bat daukazu, hori zaintzeko, eta hori aurrera ateratzeko. Horregatik deitu diogu hamalaugarren Korrika honi konpromisoaren Korrika, eta eskatzen diogu bakoitzari bere eremuan konpromiso berezi bat har
|
dezan
euskararekin. Konpromiso pertsonala, uste baitugu badela garaia euskaldun bakoitzari esateko euskalduna den neurrian erabili egin behar duela.
|
|
|
Euskara dakitenen kopurua hazi da Euskal Herrian; erabilerak, ordea, oso gutxi egin du gora. Erdaraz »batez ere» funtzionatzen duen euskararen aldeko gizarte batean, euskaraz bizitzeko aukera urriak dituztenek zein motibo eduki
|
dezakete
euskarari atxikimendua izateko. Euskara eta haren kultur ondarea bereizi ditugun hamarkada hauetan, gure hizkuntzaren eta kulturaren arteko etena nola berreskuratu dezakegu?
|
|
|
Eztabaida luze bat izan genuen eta gero joan ginen bozetara, eta hor argi eta garbi agertu zen ezetz. Eta oroit naiz biziki ontsa egun batez galdegin zidatela hori, eta ene erantzuna izan zen, «so egizu, nik ez diot galdegiten Legebiltzarrari erabaki
|
dezala
euskarari buruz zein den euskal ortografia edo joskera, ez baita haren lana. Baina ez da Euskaltzaindiaren lana ere politikan sartzea».
|
|
|
Europatik zerbait espero
|
dezake
euskarak?
|
|
|
Nahi baldin badugu egun batez gure batasuna egin, behar lukete Hegoaldekoek frantsesa jakin eta Iparraldekoek gaztelania, eta denek euskara. Euskal Herria euskararen herria da, nahiz historian ez den hala izan, eta egun batez euskotarrek jakin
|
ditzatela
euskara, frantsesa eta espainola.
|
|
|
Ezin esan etorkizuna ezkor irudikatu zutenik hizlariek, nahiz eta mahai ingurua baikortasun kutsuagatik nabarmendu ez, eta beraz, Kasaresek katalan bati hartutako esamoldea gogoratuko dugu: «Egin
|
dezagun
euskaraz egin daitekeen guztia eta erdaraz euskaraz egin ezin daitekeena».
|
|
|
" Death' s cocktail"(" Koktel hilgarria" esan
|
genezake
euskaraz) jarri du bere erreportajearen izenburuan Dave Hancock kazetariak, Australiako The Bulletin astekarian. Bertan kontatu du hogei herritarrek adinekoak gehienak eta batzuk gaixotasun larrietan egoera terminaletara hurbiltzen ari direnak kanpaldi berezia egin dutela, droga hilgarri bat egiten ikasteko.
|
|
|
Adibidez, Europar Batasuneko legearen arabera, autonomi erkidegoetan eta erregioetan sortzen diren produktu tradizionalek eraman dezakete bakarrik ingurune horretako hizkuntza. Lege hau gurera aplikatuz, soilik Euskal Autonomi Erkidegoan sortzen eta banatzen diren produktu tradizionalek eraman
|
ditzakete
euskara hutsezko etiketak. Hau da, kanpoan sortu eta hemen saltzen diren produktuek ez dute zertan euskarazko etiketarik izan behar.
|
|
|
hizkuntza menderatua eskolan ez erabiltze ak ekartzen du hiztunak haien jarduera profesionalerako ama hizkuntza erabiltzeko gai ez izatea, hizkuntza hori esparru batzuetara zokoratua izatea eta azkenik erabilera berezitue tarako garatua ez izatea. Euskararen erabilera berezituak eskolan berreskuratzea ezinbeste ko baldintza da etorkizuneko hiztunek beren burua gai ikus
|
dezaten
euskara beren lan espa rruetan erabiltzeko eta beraz, esparru horretako euskara gara dezaten.
|
|
|
lrakaslegoan iragan dituen hamalau urteek erakutsi diote Lafitte-ri bera ri erdaraz eskolatu nahi duen euskaldunak biziki fiteago eta barnago ikas
|
dezakeela
euskaraz emaiten badiote eskolako erakaspena. Zer gertatzen da frantses hutsean egiten den eskoletan?
|
|
|
Ezein euskaldunak uler ez
|
dezakeen
euskara erabiltzen du autoreak, hain zuzen ere Bergua ez delako euskalduna, ezta apurtxo bat ikasitakoa ere. Behar duen guztietan Azkueren 1905ko hiztegira jotzea nahikoa zaio euskara iberierarekin konparatzeko.
|
|
|
Bi kolektiboetan gehiago erabiltzen da euskara hurrengo belaunaldikoekin[...] belaunaldi berekoekin baino[...]. Azken hauekin argi dago askoz gehiago hitz egin
|
dezaketela
euskaraz, beraz aurkitu da modua ohitura hori aldatzeko eta bitartean euskararen erabilera maila mantentzeko.
|
|
|
Nire ustez, ordea, euskarak, euskal hiztunen komunitateak iraungo badu, ezinbestekoa du bere inguruan onarpen edo adostasun zabal hau ematea gure gizartean. Gaur eta hemen zail egiten zait imajinatzea nola biziraun
|
lezakeen
euskara hutsean bizi den komunitate txiki batek erdaldunen itsaso luze zabalean. Jarrai dezadan, beraz, aurrera.
|
|
2006
|
|
|
Bale. Lana egin behar bada, egin
|
dezagun
euskaraz. Eta azkenik, bizi.
|
|
|
behar du. Eta" egin
|
ezazu
euskaraz" ez da arrazoi bat. Are gehiago:
|
|
|
Logikaren bideek ere gida
|
gaitzakete
euskararen ahaideen bila. Ikus dezagun, adibide gisa, azken urteotan zeresan handia eman duen hipotesi baten inguruko proposamena:
|
|
|
Badugu, ordea, errazagoa den beste aukera bat, eta agian mesedegarriagoa eta beharrezkoagoa. Utzi familia alde batera, eta bila
|
dezagun
euskararen lagunartea. Urrutiko ahaideak baino, askotan hobea da lagun onak izatea aldamenean.
|
|
|
Gazteagoa zinen orduan, eta ez zenekien behar bezain ongi zertan ari zinen. Orain, urteen orraztuarekin, saia zaitez 1986ko legearen irakurketa berria eta irekia egiten, eta estima
|
itzazu
euskarari legeak ekarri dizkion onura ugariak.
|
|
|
gora, beti gora, exijentzia maila handituz eta leloak pixkanaka sofistikatuz: hasieran," egin
|
ezazu
euskaraz" esaten genuen. Horri nahikoa iritzi noski, eta" egin ezazu euskaraz zuzen" izan zen hurrengoa.
|
|
|
hasieran," egin ezazu euskaraz" esaten genuen. Horri nahikoa iritzi noski, eta" egin
|
ezazu
euskaraz zuzen" izan zen hurrengoa. Baina hori ere ez zen nahikoa:
|
|
|
Baina hori ere ez zen nahikoa: " egin
|
ezazu
euskaraz zuzen eta senez" izan zen hurrengoa. Eta azkenean, hiztun idealaren definizioa taxutzeko balioko lukeen" egin ezazu euskaraz zuzen, senez eta egoki" lelora pasatu gara.
|
|
|
" egin ezazu euskaraz zuzen eta senez" izan zen hurrengoa. Eta azkenean, hiztun idealaren definizioa taxutzeko balioko lukeen" egin
|
ezazu
euskaraz zuzen, senez eta egoki" lelora pasatu gara. Eta ez baduzu hala egiten, erdipurdiko euskalduna zara.
|
|
|
Egin
|
ezazu
euskaraz!
|
|
|
Hori guztia traba ez den kasuetan," egin
|
ezazu
euskaraz" aise beteko dugun agindua, iradokizuna, proposamena edo dena delakoa da.
|
|
|
Egin
|
ezazu
euskaraz, zuzen
|
|
|
Komeriak, ordea," egin
|
ezazu
euskaraz zuzen" esaten digutenean hasten dira. Zer da" zuzen egitea"?
|
|
|
Egin
|
ezazu
euskaraz, zuzen eta senez
|
|
|
Egin
|
ezazu
euskaraz, zuzen, senez eta egoki
|
|
|
Baina utz ditzagun metaforak eta azal
|
ditzagun
euskara berreskuratzeko lanean, lan hori zabaltasun osoz ulertuta, sortutako absurdoak, zenbait adibide emanda, adierazi nahi dugunaren erakusgarri.
|
|
|
Ikastola bakoitzaren parte hartzea proiektu horietan, euskararen sustapenaren eta erabilpenaren aldeko ekintzatzat ulertu ohi zen eta tresna baliagarria gertatu zen ikasleek lor
|
zezaketen
euskara maila indartzeko eta sendotzeko.
|
|
|
freskurarena. Hau da, euskara teknikari batek baino askoz askatasun gehiagoz airera
|
zitzakeen
euskararen edota hizkuntza normalizazioaren inguruko zenbait topiko, akats kroniko eta bestelako. Eta, zorionez, freskotasun hori erabili egin zuen.
|
|
|
Alegia, ontzat eman da euskararen izaera rurala baina, eta hortxe zegoen aldea, Historiaren kontra borrokatu beharra predikatu da: euskara, jalgi hadi plazara; bihur
|
dezagun
euskara kultura hizkuntza; egin dezagun zinezko literatura bat; sar dezagun euskara bizitza urbanoan; finean, Bernardo Atxagak berriki plazaratu duen bezala, sor dezagun Euskal Hiria. Edo Euskal Herri euskalduna?
|
|
|
Alegia, ontzat eman da euskararen izaera rurala baina, eta hortxe zegoen aldea, Historiaren kontra borrokatu beharra predikatu da: euskara, jalgi hadi plazara; bihur dezagun euskara kultura hizkuntza; egin dezagun zinezko literatura bat; sar
|
dezagun
euskara bizitza urbanoan; finean, Bernardo Atxagak berriki plazaratu duen bezala, sor dezagun Euskal Hiria. Edo Euskal Herri euskalduna?
|
|
|
" Euskal iztegiaren iturburuak" eta II. " Kultura
|
itzak
euskeraz". Luis Villasantek Joxe Azurmendiri eskatu zion, L. Mitxelenaren izenean," kulturako hitzei" buruz hitzaldia aurkezteko Biltzarrean:
|
|
2007
|
|
|
Asko garenean, askoz hobeto egingo dugu. Bien bitartean, gaitasun komunikatiboa bermatzen duten hiztegi murritzeko euskaldunei eman
|
diezaietela
euskararen Qa. Bakoitzak hitz egin dezala nahi duen moduan, euskaraz.
|
|
|
Bata Jose Agustin Goytisolorena da eta izenburua Hitz batzuk Juliari eman
|
dezakegu
euskaraz; gogoratuko zarete: " Hesiturik sentituko zara, galdurik, bakarrik, beharbada ez jaio izana desio izango duzu.
|
|
|
Gasteizko egoera konparatiboki aztertzeko beste aukera bat da gainontzeko udal arabarreko datuei erreparatzea. Gogora
|
dezagun
euskararen kale erabileraren datua zertxobait apalagoa zela Gasteizen Araban baino (Gasteiz barne zelarik): %4 eta %4, 7, hurrenez hurren.
|
|
|
Hamar hiztun horien artean zenbat dira euskaraz dakitenak? Bazter
|
dezagun
euskaraz dihardun bakar horrek bakarrizketan dabilenik. Hori horrela, hamarreko horretan, gutxienik, bi euskaldun dago.
|
|
|
Lehen esan dugu euskararen erabilera euskaldunen proportzioa eta euren trinkotasunaren funtzio zuzena dela. Era berean esan
|
genezake
euskararen erabilerak eragiten duela euskaldunen proportzioaren hazkuntzan. Neurri batean, euskararen erabilera euskalduntzearen hauspoa da.
|
|
|
Bi errealitate administratibo, hikzuntzaren bi kudeaketa ezberdin, baina datuok ez dira trunkatzen, ez dira bestelakotzen. Egunotan nonbait irakurri dut euskarak Nafarroan inoiz bizi izan duen egoerarik makurrena bizi duela, baina neronek, ikerketa handirik egin ez dudan honek gauza bera esan
|
nezake
euskararen lurraldearen gainerako eremuetarako ere. Behintzat Bizkaia eta Iparraldearen kasuan.
|
|
|
Familia bidezko transmisioak azterketa berezia merezi du. Lehenik aipa
|
dezagun
euskararen transmisioa. Iparraldean herritarren %28k euskara dute beren ama hizkuntza. ezberdintasun handiak badira adinaren arabera. hiru adin talde ikus ditzagun, 1933, 1964 eta 1986 ingurukoak.
|
|
|
Zenbaki honetako artikuluan bertan Iñaki Iurrebasok dioenez: " bietatik ekarritako datuak uztartuz eta elkarrekin aztertuz, hobeto, sakonago, fidagarritasun handiagoarekin ezagut
|
dezakegu
euskararen egoera eta bilakaera zein izan den, iturri bakarretik edanez baino." Aurrerapauso handia eta txalotzeko moduko ahalegina da bi ikerlan horien emaitzak uztartu eta hainbat lekutan elkarrekin aurkeztu izana; aro berri baten beste zantzu bat.
|