|
2000
|
|
|
Bakeari buruz hitz asko egiten da, baina lortu ote
|
genezake
hizkuntza txikiagoak ukatuz. Egiazki, bakerik nahi baldin badugu, guztiok elkar errespetatu beharra dugu, naturalezak eman diguna bizirik iraunarazteko eskubidea emanaz eta laguntzak eskainiz.
|
|
|
Zerga biltzeantolatzaillez gain, hizkuntza dala erresumaren instituzio nagusia eta sustraiezkoa.Eta hau betidanik, baiña erresumaren aginpidea gotortu ala, gero eta finkatuago etanabarmenago gaur agertzen dala. Eman
|
dezagun
hizkuntzaren batasun indarrarenbalioaren ohartzapena berria dala. Baiña, halere, konturatu gabe, edo erdizka baizikez konturaturik ere, erresumak betidanik izan du hizkuntza politika bat?
|
|
|
Beste era bateko kolektibitate sentimendua sor
|
zezakeen
hizkuntzaren balioa urtu egingo litzateke; ez litzateke izango eskola hizkuntza, ez kultur hizkuntza, ez harreman komertzial zein industrialerako hizkuntza baliagarria, ezta harreman administratiboetarako ere... Aldiz, egon zitekeen kolektibo hartatik kanpo ere egongo dira herritarrak, ezaugarri bera izango dutenak:
|
|
|
Har dezagun, esate baterako, hizkuntzaren adibidea —hizkuntza kulturaren adierazgarririk nagusienetarikoa den aldetik— elebidunak diren gizarteetan, non merkatu soziokulturalak ez duen bermatzen hizkuntza ahulenaren biziraupena. Konparazio batez baliatuz, imajina
|
dezagun
hizkuntza bat arabiar arrazako zaldia dela, gaztea eta osasuntsua; bestea, berriz, astoa, bere gain hamaika zama garraiatu duena. Animalia biek lasterketa batean parte hartu behar dute; biek toki berean dute bai irteera eta baita muga ere.
|
|
2001
|
|
|
2 Clement eta Noels entzat (1996) hizkuntz jabekuntza eta erabilera azaltzeko prozesu psikosozial garrantzitsuena identitate etnolinguistikoa da. Halaere, beste autore batzuen iritziz, hizkuntzaren eta identitatearen ar teko harremana ez da beti hain nabarmena izaten; adibidez, testuinguruaren ara bera (publiko/ pribatua) eta akulturazioaren teoriaren ikuspegia erabiliz, gutxiengo den talde bateko kideek, testuinguru pribatuetan, identifikatzekokategoria bezala erabil
|
dezakete
hizkuntza, baina ez testuinguru publikoetan.
|
|
|
Honetaz gain, edozein hizkuntzaren erabilera ofizialak, justizia alorrean, administrazioan, hezkuntzan, komunikabideetan, etab., pertsonengan jarrera aldaketa sortarazi
|
dezake
hizkuntza horren aurrean.
|
|
|
Gauza bera esan
|
genezake
hizkuntz normalizazioariburuz. Hizkuntza baten erabilera normaldu dadin, ospe soziala behar du.
|
|
2002
|
|
|
Jakina, batek baino gehiagok pentsa
|
dezake
hizkuntzaren kaxkartze hori ez dela euskararen kontua bakarrik, beste hizkuntzetan ere gertatzen dela. Eta neurri batean egia da hori:
|
|
2003
|
|
|
Platonek pertsona guztiek uler
|
dezaketen
hizkuntzatzat definitu zuen artea.
|
|
|
Politika lan funtsezko hori analizatzea eta deskribatzea maite zuen Michel de Certeauk baina aitortzen zuen gero bortizkeriak egin
|
dezakeen
hizkuntzaren desmitifikazioak bidea irekitzen diola bataila politiko egiazkoari, eta ez literario hutsari, horrek adierazten baitu beren ezberdintasuna defendatu eta bultzatzeagatik zanpatuak direnekin hartzen ditugula seriotan haien arrisku berak.
|
|
|
Euskaldun izatea, «Euskal Herriaren Unibertsitateak euskaraz behar du ihardun nahi ta ez. Ezin onhar
|
dezakegu
hizkuntza bitasunik, eta Euskal Herri osoa berreuskalduntzea dugu geure xede».
|
|
|
Eta hanka horren funtzioan lanean ari den alorra dugu, ezer izatekotan, helduen euskalduntzea eta alfabetatzea. Haur eta gaztetxoak euskalduntzeko bidegurutzean dagoen familiaren bidea alde batera utzi eta aurrera egin nahi duen hizkuntza politikak zer egin
|
dezake
hizkuntzaren transmisio gune naturalena den horri erantzun sendorik eman gabe. Zer lor daiteke guraso euskaldunak alfabetatu gabe eta erdaldunak euskalduntzeko bidean abiarazi gabe?
|
|
2004
|
|
|
Eskolaz kanpoko esparruak, eskola barruan ez ditugun aukerak eskaintzen dizkigu, euskalkiak, erregistroak, hizkera kolokiala eta antzerakoak lantzeko. Izan ere, esparru horretan irakasleok bideratu
|
dezakegun
hizkuntza erabilera antzua ez ezik, artifiziala ere gerta daiteke. Horregatik, hizkuntzaren erabilera egokia bermatu nahi badugu, eskolaz kanpoko ekintza horiek bideratzen dituztenek ondo ezagutu dituzte egoera horiei dagokien hizkuntza eta haren erabilera sustatzeko estrategiak.
|
|
|
Urko Aiartza abokatuaren ustez, Europar konstituzioa estatuen parametroetan eratzen ari da, eta beraz hortik gutxi espero
|
dezakete
hizkuntza gutxiagotuek. Iulen Urbiola bat etorri zen honekin.
|
|
|
nortasun nazionalaren sakonduretako adierazpena da; zentzu horretan hizkuntzaren atributo bereziak aldarrikatzean geure nazioak bereak izateko duen eskubidea aldarrikatzen dugu (larmintz mehea bai, baina gutasuna ematen diguna). Euskara da euskal Herriaren hitza jaso
|
dezakeen
hizkuntza bakarra. Gu hitz horri zor gatzaizkio.
|
|
|
Izagirreri baimenik eskatu gabe, samurtu dezagun geure eskaera euskaltzale gehienok aho batez onartzeko moduan: . Euskara da Euskal Herriaren hitza jaso
|
dezakeen
hizkuntza nazionala?.
|
|
|
Azal
|
dezagun
hizkuntzaren eta nortasunaren arteko loturaz Mikel Atxagak aldezten duen iritzia. Zer irizten ote dio Joseba Arregik horri?
|
|
|
ikusi nahi luke, kontrolaren arrazoi ideologikoak euskal nazionalismoaren kate motzetik datozela adierazi nahirik. Egia esan, bere buruaren kontrolik ez duen euskal komunitateak ez dirudi kontrol handirik izan
|
dezakeenik
hizkuntzaren gainean, kontrol hori azken burura eramatea izaten baita bermerik handiena hizkuntzaren izaera eta erabilera desideologizatzeko. Oso oker ez banago behintzat, euskararen gainean erabateko kontrolik ez edukitzetik sortzen zaizkio ideologia arazo hauek euskaldungoari.
|
|
|
Zer nolako erakarpen soziala sorraraz
|
dezake
hizkuntza batek, gutxiengoaren minbiziak eta gehiengoaren totalitarismoak egitura sozialaren erdi erdian jo dutenean. Erresuma zaharrera joango gara hori ikusteko, Nafarroan agintetik euskarari opa zaion itomen giroaz jabetzeko, Iparraldekoa oraindik ere okerragoa dela ahantzi gabe.
|
|
|
Osa
|
ditzagun
hizkuntza funtzioen eragin indarrak, kenketan jardun beharrean, Gotzon Garatek nahiko lukeen moduan. Funtzio formalen beharkizuna nabarmentzeko, Unibertsitatea bezalako hezkuntza eta kultura erakunde formala aipatuko digu hizkuntza normalizazioaren erakusgarri Deustuko Unibertsitateko irakasleak:
|
|
|
Euskal kulturaren eta erreferentzialtasunaren labean berotu gabeko euskal haur gaztetxoak nola senti dezake euskararekiko atxikimendurik? Eta, jakina, hizkuntza nortasun hori garatu gabeko hiztunak zelan erabil
|
dezake
hizkuntza minorizatua. Ezinezkoa, ezinezkorik baldin bada.
|
|
|
Atal honen azken hondarretan gaudela, jo
|
dezagun
hizkuntza ereduen eta nazio identitatearen arteko kidetasun maila zertan den begiratzera. Kidetasun horrek asko esan nahi baitu ikasketaren eta erabileraren arteko dialektika egituratzeko unean.
|
|
|
Alabaina, hizkuntzaren beraren sostengu den herriaren gizarte botererik ezak hura mendeko izatera behartzen duenean, zer egin
|
dezake
hizkuntza horrek hiztun berriaren aho lumetan erabilia izateko. Euskaldun berriaren kultura bakarra erdal kultura denean, kultura horrek nola arraio eragin diezaioke euskaldun berriari euskara erabiltzera, hain zuzen ere, besteak beste, kultura hori bera izan bada euskal hizkuntza ordezkatu duen faktore bat?
|
|
|
Joera honen ordezkari gisa abertzale batzuen euskararen apropiazioa211 kritikatu digu Joxerra Garziak, sua guztiona izan dadin, eta den denok supazter berriaren epelera hurbil gaitezen. Bereiz
|
dezagun
hizkuntzarena, horrenbestez, nazio sentieraren haututik: –Hori dela eta, hizkuntzaren apropiazio banderizoa oso kaltegarria dela uste dut.
|
|
|
Zeren, dirudienez, hizkuntzaren estatusa bera aldakorra da, horrek gizarte bizitzan daukan itzalaren arabera. Honezkero hizkuntzagintza gizartegintzaren oinarrizko osagarria dela onartzeko moduan baldin gaude, aitor
|
dezagun
hizkuntzaren autonomia erlatibo hori mintzaira bakoitzak gizarte oihalean daukan kokagunearen argitan azaldu genukeela. Boterearen izate modua erlaziozko sarea baldin bada, harremanen mundu materialean eta sinbolikoan atzeman dugu, alde eta aldi berean, mintzaira bakoitzaren zinezko estatus egoera.
|
|
|
Zuribidetzat, integrazioaren argudioa erabili izan du, komenientziaren esanetara, logika hegemonikoaren parametroetan pentsatzen duenak: alegia, gizarte bakar batean bizi bagara, ez
|
ditzagun
hizkuntzen eta kulturen araberako plangintza egitasmoak egin.
|
|
|
Eta, dihardu? horretan aurki
|
dezakegu
hizkuntzaren oinarriandugun hirugarren elementua. Izan ere, hitzek zerbait diote zerbaiti buruz, edukia dute.Hitzak objektuari buruzko infonnazioa du, barrenean?.
|
|
|
Arauak. finkatuta daudenez, gure hizkuntza zehaztuta dago, eta segi
|
dezakegu
hizkuntza honetako semantika zehazten edo sintaxia garatzcn. Guk orain scmantikarcnoinarriak dcfinituko ditugu.
|
|
|
Eta hau betidanik, baiña erresumaren aginpidea gotortu ala, gero eta finkatuago eta nabarmenago gaur agertzen dala. Eman
|
dezagun
hizkuntzaren batasun indarraren balioaren ohartzapena, berria dala. Baiña, halere, konturatu gabe, edo erdizka baizik ez konturaturik ere, erresumak betidanik izan du hizkuntza politika bat.
|
|
|
Mundua, errealitatea ezagutzeko berorren berri eman beharrean gaude, eta errealitatearen berri emateko, hura irudikatu beharrean gaude ezinbestean, hizkuntzaren bidez irudikatu ere ororen gainetik. Gogoan izan
|
dezagun
hizkuntza dela artea bera ahalbidetzen duena. Zerbait ezagutu nahi badugu, hura irudikatu beharrean gaude; hizkuntza dugu irudikatzeko bide nagusia eta saihestezina.
|
|
2005
|
|
|
Adibidez, zer egin Erasmuseko ikasleekin? Askok ez du pentsatu norberaren erabakiek nola eragin
|
dezaketen
hizkuntzarengan. Jende askok kanpoko ikasleari mesede egin nahi ziola ikusi genuen.
|
|
|
Halaber, hizkuntzen ariketan parte har
|
dezakete
hizkuntzen bi irakasle ofizialek edo Kanpo Arazoetarako Ministerioko Hizkuntzen Interpretaziorako Bulegoko bi funtzionarioek, aholkulari gisa.
|
|
|
Erroek eta gainerako morfemek berezko dutelarik egitura kanonikoa, eta hizkuntza guti direlarik beren bilakabidearen garairen batean besteren bat (zu) ekin harremanetan izan eta haietarik lexikoaren eta gramatikaren ele mentu zenbait bertakotu edota eraldatu ez dituztenak, morfemen egiturak leku kotasunik eman
|
lezake
hizkuntzon arteko harremanaren historiaz, dela morfe mon mailegu izaera agertuaz, dela hauen kronologia ezarketa erdiesten lagun duaz, dela zein hizkuntzatatik eta bidetatik iritsi diren hartzailera zehaztuaz.
|
|
|
Esan bezala, hamaika adibide aipa
|
genitzake
hizkuntza zapalkuntzaren adierazle gisa. Euskal Herriko edozein karriketatik edo errepidetik bidaia azkar bat egitearekin soilik, berehala dakusagu paisaia linguistikoan zein hizkuntza den nagusi.
|
|
|
Gizakiaren izatea edota bilakaera haren berezko linguistizitatetik kontsideratu behar da, ze, ikusi bezala, hizkuntzak munduaren eta gizabanakoaren arteko lotura gauzatzen du eta, gainera, gizabanakoen ikuskera ezberdinek bat egiten duteneko" erdi puntua" 132 osatzen du. Hemendik abiatuz, hain zuzen, atxiki
|
diezaiokegu
hizkuntza horri benetako izaera formatiboa, beronek ahalbidetzen baitigu bestelako situazioekin topo egitea, esperientzia edo bizipen berriak edukitzea eta, hauei guztiei esker, gure humanizazio prozesuan aurrerapausoak ematea. Humboldtek honela dio:
|
|
2006
|
|
|
Larru beltz, ile kuxkulatu edo kizkurtu, frantsesa ongi menperatzen ez duten etorkinez garbi dagoen hiri erdian? Frantsesa baita mintza
|
dezaketen
hizkuntza bakarra integratuak izan nahi baldin badute.
|
|
|
Arazo zerrenda oparoa da, bestela ere: iraungitzear dauden botikak, bertakoek uler ezin
|
ditzaketen
hizkuntzetan idatzitako argibideak, edo argibiderik eza besterik gabe… Zenbait adituk diote askotan hobe litzatekeela sendagairik ez bidaltzea, eta garraio eta abarretan erabiltzen den diruaz baliabideak sortzea gaixoek beren kasa eskura ditzaten. OMEk, berriz, orain dela hamar urte onartu zituen sendagaiak emateko irizpideak.
|
|
|
Beste batzuetan mende bat baino gehiago Zentsu eta Udal erroldetan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako. Horrela pentsa
|
genezake
hizkuntz politikarako hobea dela Galesen eredua Belgikarena baino. Norberak kontuak atera ditzala.
|
|
|
Beste batzuetan mende bat baino gehiago Zentsu eta Udal erroldatan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako. Horrela pentsa
|
genezake
hizkuntz politikarako hobea dela Galesen eredua Belgikarena baino. Norberak kontuak atera ditzala"
|
|
|
Corpusaren behin betiko batasunaren oinarria, euskara batua, ezarria badago ere euskararen hizkuntza estatusa udalerriz udalerri, ia zonaldez zonalde, ezberdina baita. Euskal Herri osorako plangintza orokor batek nekez hel
|
liezaioke
hizkuntz egoeraren aniztasunari euskarak pairatzen duen hizkuntzen arteko asimetriari aurre egin gabe; batez ere, oinarrizko diseinua irekia denean. Euskal Herrietako lege eta arauek, daudenean, faktore askoren menpe uzten dute prozesuaren norabidea; askoren ahotan dabilen norbanakoaren askatasuna egoeraren aldakortasunaren islada baino ez da.
|
|
|
Izan ere, argot ak ala frantses ez legitimoak hiru eginbehar ditu: 1) ludikoa, 2) kriptikoa, esan nahi baita hizkuntza kode bereziak sortzen direla beste pertsonek ez
|
dezaten
hizkuntza hori ulertu, eta 3) nortasun funtzioa, hots, hizkuntza, taldearen ezaugarria bilakatzen dela. Hizkuntza merkatu hori eta bertan erabiltzen den hizkuntza, modu bat da eskola porrotari eta haustura sozialari aurre egiteko baita hizkuntza ez zilegia baieztatzeko.
|
|
|
Izan ere, argot ak ala frantses ez legitimoak hiru eginbehar ditu: 1) ludikoa, 2) kriptikoa, esan nahi baita hizkuntza kode bereziak sortzen direla beste pertsonek ez
|
dezaten
hizkuntza hori ulertu, eta 3) nortasun funtzioa, hots, hizkuntza, taldearen ezaugarria bilakatzen dela. razleetariko bat da, batez ere maila soziokultural apaleko jendeetan eta usadio legetimoekin itsututa dauden pertsonetan. Garbizaletasuna hizkuntzaren ikuspegi atzerakoi bati lotua dago non arauei toki garrantzitsuegia ematen zaien.
|
|
|
Tamazight hizkuntza (berberea deitua, barbaroa bailitzan) hizkuntza sasi debekatua da Marokon; eta horrela izanik, zaila egiten zaigu imajinatzea jatorrian laguntzarik ematen ez dioten agintari berberek nola bultza
|
dezaketen
hizkuntza hori atzerrian —Frantzian, Espainian edo Euskal Herrian— Hori ez da portugesaren kasuan gertatzen. Hizkuntza zein den garbi dago, laguntza, babesa eta sustapen sendoa jasotzen du Portugaleko agintariengandik.
|
|
2007
|
|
|
Eta hori guztia ez dago mendean hartzerik. Ala gurasoren batek jarriko dio muga bere umeari, honek harremanak izan
|
ditzan
hizkuntza (eta kultura) jakin bateko pertsonekin bakarrik?
|
|
|
ehuneko laurogeita hemeretzi koma bederatzi frantsesen historia. Konkista erromatarrarekin? (la race gauloise) a fini comme nation, non comme race, car les races humaines ne meurent point ainsi? 784 Hizkuntza, ohitura, erlijio galiarrak hil dira, baina arraza ez; eta hizkuntza eta ohiturak eta, bazterren batean oraindik bizi badira ere, ez dio asko inporta, inportantea arraza da (eta Bretainian eta, hizkuntza frantses latinoak leher
|
ditzake
hizkuntza, ohitura galiarrak, ezer substantzialik galdu gabe).
|
|
|
«Hori murriztailea eta arriskutsua iruditzenzait. Hori onar
|
nezake
hizkuntzaren diziplinetan, baina ez plastika batean».Amaitzeko, honako hau eransten du Agotek: «Eta badakigu zer den euskal artistabat, baina euskal estetika zer den definitzea beste kontu bat da»35.
|
|
|
euskara azpikomunitate koskor batenhizkuntza gehigarri bat besterik ez da izatez erdal munduaren unibertsoan. Nekezizan
|
dezake
hizkuntza minorizatu batek integrazio ahalmenik.
|
|
|
Mugimendu Askeko Eremua (MAE) haurraren ingurune ekologikoan sortzenda, ingurune horretan dauden aukeren arabera. MAEren ezaugarriak haurraren, kulturaren eta zaintzaileen araberakoak dira, horiek zehazten baitute haurrak unebakoitzean egin ahal izango duena (adibidez; erabil
|
dezakeen
hizkuntza, bestepertsonak nola tratatu behar dituen, objektuak nola erabili behar dituen, eta abar). Beraz, MAE lekuaren eta unearen arabera definitzen da. Hala, alde handia egongoda haur batek ikastolan jolasten ari den bitartean egin ditzakeen mugimenduen edoetxean bazkaltzen ari denean egin ditzakeenen artean.
|
|
|
Erlieba
|
dezagun
hizkuntza guztien batasunaren ideia humboldtar hori (hizkuntza guztien funtsezko berdintasunarena, diferentzia ukatzen ez duen berdintasunarena, alegia!), aurre egiteko oraintxetik gaizki ulertze edo faltsifikazio interesaturen batzuei, gure artean frankotxo barreiatu baitira urteotan. Gizadia edonon bat den bezala, bat da giza hizkuntza nonahi, hots, hizkuntza guztiak bat dira, gizaki guztiengan beti bat eta bera delako hizkuntza eta pentsamendua exijitu duen premia, eta bat eta bera hizkuntza sortu duen ahalmena465 Bat da hizkuntza guztien gramatika edo forma466, eta hizkuntza bakoitza giltza bat da beste edozein hizkuntza ulertzeko467.
|
|
|
|
dezakeela
hizkuntzaren esanahia, etab. Alegia, hizkuntzaren etxean bizi garela, baina ez hizkuntzaren preso. Hizkuntza omen den mundu ikuskera zabalik dago bai bere barruan eta bai kanpora.
|
|
|
«Konferentzia hauetan ondorengo arazoan jarrarazi gura nuke arreta: nola esku har
|
dezake
hizkuntzaren estudioak giza naturaren ezagutzan?» Hori Humboldt-en programa da. Zer da hizkuntza, zer da pentsatzea da, zer dira gizon emakumeak.
|
|
|
Horregatik esan
|
dezakegu
hizkuntzak berezkoa duela dimentsio humanizatzailea edo, bestela, hizkuntzak soilik ahalbidetzen diola gizakiari bere ingurunetik kritikoki urruntzen, gertatutakoari buruzko hausnarketa egiten, egin nahi duena aldez aurretik arrazoitzen... " Hizkuntzaren funtzio emantzipatzaile horiek", finean," autonomiaren eramaile bezala" edo" autoerrealizazioaren eta bizitza pertsonalaren estiloaren baliabide bezala" dihardute, horrela gizakiak aukera duelarik" bere burua berak izan nahi duenaren arabera moldatzeko" 124 Hala ere, aurrekoaz gain, Lochek beharrezkoa ikusten du hizkuntzaren zeregin askatzaile hori hizketa ekintza konkretuetan aztertzea —bai orokorrean bai hezkuntzan—, ze hitz egite hutsak ez du besterik gabe gizabanakoa humanizatzen.
|
|
|
Horrekin batera esan beharra dago, hala ere, norbaitek ezagutu eta erabil
|
ditzakeen
hizkuntza ezberdinek ez dutela esanahi berdina berarengan, edo, harago joanez, pertsona baten lehen hizkuntzak edo ama hizkuntzak —guztien artean— aparteko garrantzia duela. Zentzu honetan ulertu behar dira Ortega Gasseten honako hitzak:
|
|
2008
|
|
|
Hasteko, erakunde publikoak gonbidatutakoak interesa izan dezake bietan egiteko, baina, demagun interesa ez duela herritarrak baizik erakundeak, orduan gerta daitezkeenak, funtsean, hirutara bil litezke: 1 Herritarrak gustura onar
|
dezake
hizkuntza bietan egiteko gonbita. 2 Ez hain gogoz, edo kontra, onar dezake, eta 3 Uko egin diezaioke gonbitari, eta esan euskaraz edo batere ez, edo alderantziz, erdaraz edo batere ez.
|
|
|
Eskolak asko egin
|
dezake
hizkuntza babesteko bidean, baina ez du gizarte osoa euskalduntzen ahal. Gehiago ere, munduan zehar edo gure ondoan Hegoaldeari so eginez, gero eta argiago da hizkuntza gutxitu baten ezagutzak ez duela automatikoki haren erabilera ekarten, erabilera hizkuntzaren osasunaren adierazle nagusiena delarik (gure ustez bederen).
|
|
|
Eskolak asko egin
|
dezake
hizkuntza babesteko bidean, baina ez du gizarte osoa euskalduntzen ahal. Gehiago ere, munduan zehar edo gure ondoan Hegoaldeari so eginez, gero eta argiago da hizkuntza gutxitu baten ezagutzak ez duela automatikoki haren erabilera ekarten, erabilera hizkuntzaren osasunaren adierazle nagusiena delarik (gure ustez bederen).
|
|
|
Gizarte demokratikoetan, demografia faktoreak oso garrantzitsuak dira hizkuntza taldeentzat. Izan ere," asko izatearen indarra" legezko tresna gisa erabil
|
dezakete
hizkuntza komunitateek, gizarte eleaniztunen barruan belaunaldien arteko jarraitutasuna izateko behar duten kontrol instituzionala bermatzeko (Bourhis, El Geledi eta Sachdev, 2007).
|
|
|
Eskualdetako gobernuek edota gobernu nazionalek hartzen dituzten hizkuntza plangintzek ere eragin
|
diezaiekete
hizkuntza komunitateen babes instituzionalari. Gobernuek" hizkuntzen estatusaren plangintza" deiturikoa erabil dezakete lehian dauden hizkuntzen erabilerari buruzko legeak egiteko, esaterako, nola erabili behar diren hezkuntzan, administrazio publikoan, osasun zerbitzuetan, komunikabideetan eta lanean (Kaplan eta Baldauf, 1997).
|
|
|
Ikerketek erakutsi dute, bestalde, zenbait alderdik eragina izan
|
dezaketela
hizkuntza taldeetako kideek beren taldearen bizindarraz eta beren taldeaz kanpoko komunitateen bizindarraz egiten duten neurketetan (Sachdev eta Bourhis, 1993). Eragin horiek ezin dira talde barruko eta talde kanpoko bizindarraren arteko bereizgarri nabarmen gisa ikusi, baina bai kontrastean dauden hizkuntza komunitateen arteko bizindar desberdintasun txiki objektibo gisa.
|
|
|
2 irudian ikus daitekeen moduan, gizarte zibilaren barruan babes instituzionalari eusteko edota hura areagotzeko proiektu soziopolitikoak definitzeko ere erabil
|
dezakete
hizkuntza gutxiengoek kultura autonomiaren eredua. Eredua eremu mugatuan aplika daiteke hizkuntza komunitate jakin batetarako edota, eremu zabalagoan, estatu eleaniztun jakin batetarako.
|
|
|
Kultura autonomia handiagoa lortzeko, garrantzitsua da hizkuntzaren erabilerari eustea" solidaritate" esparruetan, baina baita taldeak bere hizkuntza eta kultura" estatusa" duten esparruetan aurkitzea eta haietara zabaltzea ere (Bourhis, 1979). Talde bizindarraren esparruarekin bat etorriz (Giles eta beste batzuk, 1977), hizkuntza gutxiengo batek lortzen duen babes instituzionalaren mailak lagun
|
dezake
hizkuntza baten erabilera areagotzen esparru pribatuan (etxean, lagunartean) eta esparru publikoan (hezkuntza, osasun zerbitzu, komunikabide, lan mundu eta gobernu administrazioan). Hurbiltasun soziala beharrezkoa da taldearen hizkuntza" solidaritate hizkuntza" bihurtzeko.
|
|
|
Joera ekonomiko, politiko eta demografikoen arabera, gobernuko erabaki hartzaileek aldatu egin
|
ditzakete
hizkuntza politikak 3 irudian adierazitako continuumaren barruko joera ideologiko batetik bestera. Gerta daiteke gehiengo menderatzailearen eta hizkuntza gutxiengoen iritziak baino aurrerakoiagoak edota tolerantzia gutxiagokoak izatea hizkuntza politikak.
|
|
|
Komunitateko buruzagiek gizarte zibilean buruzagitza sendoa izateak handitu egin dezake komunitatearen parte hartzea hizkuntza gutxiengoaren erakunde formal eta informaletan (Wardhaugh, 1987). Adibidez, gutxiengoaren taldeak hezkuntzan, komunikabideetan eta negozio munduan dituen buruzagiek eragin handia izan
|
dezakete
hizkuntza gutxiengoek beren komunitate jarduera eta —erakundeetan parte har dezaten. Buruzagitza horrek babes instituzional handiagoa (esaterako, osasunzerbitzuetan, komunikabideetan) sortzea ekar lezake, eta horrek, aldi berean, komunitatearen parte hartzea bultzatuko luke.
|
|
|
Hortaz, nahiz eta gutxiengoaren taldea asko mobilizatu talde menderatzaileko erabakihartzaileak konbentzitzeko eta babes instituzionalean aurrerapenak egiteko, finkatuta dauden hizkuntza politika asimilazionistek entzungor egin diezaiekete ahalegin horiei nahi izanez gero, eta azkenean gutxiengoaren hizkuntzaren aldeko aktibismo hori poliziaren bidez zapaldu dezakete. Gainera, hizkuntza gehiengo menderatzaileak fundazio mitoak sor
|
ditzake
hizkuntza asimilazioa legezkotzat jotzeko. Frantzian, esaterako, honako fundazio mito hau sortu zuten:
|
|
|
Bestetik, diglosiak ez dira beti zoriontsuak. Ezegonkorrak eta gatazkatsuak izan daitezke, edo post diglosia bihurtzeko zorian egon —post diglosia horietan, gainera, baliteke hizkuntza ordezkapena izatea prozesuaren azken emaitza, batzuetan gaizki onartua edo ez hautatua8— Hizkuntzak, halaber, modu askotan desager daitezke; besteak beste, hiztunek jakinaren gainean utz
|
diezaiokete
hizkuntza erabiltzeari. Bistakoa da horrela baztertzea gutxitan izaten dela gogozkoa; hein batean, merkataritza negoziazio batean edo burtsa eragiketa batean ordaindu beharreko prezioaren parekoa izan daiteke, merkatuaren egoera gardena ez denean edo erabakiak oso azkar hartu behar direnean, nahiz eta hartutako erabakiez berehala damutu.
|
|
|
Honela defini
|
dezakegu
hizkuntza mendetasuna: hizkuntza horretan hitz egiten ez duten pertsonen —hipotetikoki edo egiaz— aurrean norberaren hizkuntzaren erabilera legitimoari uko egitea. familietan ere, berezko hizkuntzari uko egiteko jarrera ezarri zen, ezezagunen aurrean uko egitea barne (solaskidea euskalduna denentz jakin aurretik), baita sistematikoki gaztelaniara jotzea ere, solaskideak hizkuntza hori erabiltzen duenean.
|
|
|
hizkuntza horretan hitz egiten ez duten pertsonen —hipotetikoki edo egiaz— aurrean norberaren hizkuntzaren erabilera legitimoari uko egitea. familietan ere, berezko hizkuntzari uko egiteko jarrera ezarri zen, ezezagunen aurrean uko egitea barne (solaskidea euskalduna denentz jakin aurretik), baita sistematikoki gaztelaniara jotzea ere, solaskideak hizkuntza hori erabiltzen duenean. Horrenbestez, honela defini
|
dezakegu
hizkuntza mendetasuna: hizkuntza horretan hitz egiten ez duten pertsonen —hipotetikoki edo egiaz— aurrean norberaren hizkuntzaren erabilera legitimoari uko egitea.
|
|
|
hizkuntzen ikuspuntutik bazterrean sentitzen zela eta, bazterrean dagoen oro bezala, bazterrak kutsatua. Bere jarrera ez zen, haatik, planteamendu teoriko baten ondorio, nekez bizi
|
zezakeen
hizkuntzarena arazo intelektual bat balitz bezala?, baina Regina ez zen, ezta gutxiagorik ere, adimenik ez zuèn emakume ergela, eta bere gogoetak egiten zituen, berak zeuzkàn edo berak zekizkièn datuen araberakoak, modurik elementalenean; Reginak, ondorioz, bazekien, bazekikeen, berak ere ez zuela hartan errurik, baina ai, nola nabaritzen zuen, aldi berean, errua berea balu bezala eta jatorrizko bekatuaren beste bertsio baten aurrean balego bezala!
|
|
|
Hori eta horrenbestez, euskaraz ari garen bakoitzean ez gara ari autodeterminatzen, autodeterminazioaren makro izaera euskararen estatus nazionalak determinatzen duelako. Bai baitakigu, zoritxarrez, euskarak ezin dituela hizkuntza normalizatuaren nazio funtzioak bete, eta funtzio horiek bete ezean, nekez eragin
|
ditzakeela
hizkuntza batek herri bat autodeterminatzeko ondorioak. Ez euskal hizkuntza bere hartan hartuta gai ez delako, baizik eta, euskara dagoen estatus etnikoan egonda, bere jardunak ezin duelako nazio efekturik sortarazi.
|
|
|
Eta bi aukera hauen aurka (izatez euskara hizkuntza estandar bihur zezakeen edozein planteamenduren aurka), Unamuno, Menéndez Pidal eta beste zenbait espainiar autore ari ziren. Haientzat estatus nazionala izan
|
zezakeen
hizkuntza bakarra gaztelania zen. Euskara ikergai moduan interesgarria izan zitekeen, baina hizkuntza bizi gisa mintzaira subalterno izatea zegokion, goiz ala berandu espainierak ordezkatu behar zuena.
|
|
|
Euskara ikergai moduan interesgarria izan zitekeen, baina hizkuntza bizi gisa mintzaira subalterno izatea zegokion, goiz ala berandu espainierak ordezkatu behar zuena. Horregatik euskararen corpusa arautze soila, nahiz momentuz eragin sozialik gabe izan, begi txarrez ikusten zuten, ez baitzuten Hego Euskal Herrian gaztelaniarekin konkurri
|
zezakeen
hizkuntza nazional alternatiborik onartu nahi. Izatez, hori zen espainiar nazioestatuak de facto bultzatzen zuen eredua, eskolan soilik gaztelaniazko alfabetatzea sustatuz (eta berdin Frantziak Iparraldean).
|
|
|
Beraz, aurreko kasuaren antzera, kasu horrek adieraz
|
dezake
hizkuntzaren lorpenean, aldi kritiko, bat dagoela (Reynolds eta Flagg, 1977).
|
|
|
Gainera, Ezagutza atalak hizkuntzei buruzko wiki gisa funtzionatzen du. Atal honen abantaila nagusia da Sarearen potentzialtasunak aprobetxatzen direla eta pertsona bakoitzak bideoak, audioa edo testua erants
|
ditzakeela
hizkuntza bakoitzari buruzko datu base oso bat sortzeko. Hedatuenek ingelesa hartzen dute oinarri gisa:
|
|
|
Seme alabei esaten diegu: ez
|
ezazue
hizkuntza aldatu!». Gazteen hizkera berriak zaharren hizkerak adina balio duela defendatu du Crystalek.
|
|
|
Orain hasi gara hori ezagutzen, gure mintegian hitz egingo duten hizkuntzalari gazte batzuei esker, Julen Manterola, esaterako. Aldaketa hori azeleratuta dago gaur, eta bere arriskuak ditu, etenak sor
|
ditzakeelako
hizkuntzaren paisaian, baina horrekin bizitzen jakin behar dugu, eta, horretarako, aztertu behar dugu.
|
|
|
hizkuntzen ikuspuntutik bazterrean sentitzen zela eta, bazterrean dagoen oro bezala, bazterrak kutsatua. Bere jarrera ez zen, haatik, planteamendu teoriko baten ondorio –nekez bizi
|
zezakeen
hizkuntzarena arazo intelektual bat balitz bezala–, baina Regina ez zen, ezta gutxiagorik ere, adimenik ez zuèn emakume ergela, eta bere gogoetak egiten zituen, berak zeuzkàn edo berak zekizkièn datuen araberakoak, modurik elementalenean; Reginak, ondorioz, bazekien –bazekikeen– berak ere ez zuela hartan errurik, baina ai, nola nabaritzen zuen, aldi berean, errua berea balu beza... Antzinatik baitzetorren euskara ere, Adan eta Ebaren garaitik ausaz, herriko erretore don Rokek hala esan zuen behinik behin bere sermoietako batean, paradisuko hizkuntza izan zelako ustean.
|
|
2009
|
|
|
Nik bizitza publikoen ekimenetan hizkuntz lokalaren eta erregionalen presentzia nahi dut, baina zaila da hori antolatzen. Mekanismo gehigarriak ukateko eztabaidan eta lanean segitu behar dugu, ikus
|
dezagun
hizkuntzek zer paisaje berria dakarten.
|
|
|
Indarrean dagoen legediarekin bat, Euskal Herriko hiru errealitate juridikoetan, euskara ofiziala da Euskal Autonomia Erkidego osoan (EHAE 6.1 art.) baita Nafarroako" euskal hiztunen eramuetan" ere (NFBHLO 9.2 art.). Ipar Euskal Herrian ordea, soilik frantsesa da ofiziala1 Berez esan
|
dezakegu
hizkuntza bat ofiziala dela, botere publikoek hizkuntza hori beraien arteko eta subjektu pribatuekiko komunikaziorako ohiko bitarteko gisa onartu dutenean, erabateko balio eta eragin juridikoekin. Agerikoa da, Euskal Herriko lurralde bakoitzean euskara ofizialtzat aitortzearen ondorio juridikoak, biztanleen hizkuntza eskubideen estatus ezberdina dakarrela euskararen erabileran eta derrigorrezko hezkuntza esparruan, euskararen irakaskuntza bermatu litzatekeelako eraginkorki ofiziala deklaratzen den eremuetan.
|
|
|
Egile horren arabera, behar beharrezkoa da hizkuntzak eskolan nahiz eskolatik kanpo hitz egiteko aukera izatea, haiek ondo ikasteko. Horrenbestez, esan
|
genezake
hizkuntza ikaskuntza bitarteko gisa erabiltzen denean gehiago erreparatu behar ziola esanahiari formari baino. Jakina, gaitasun kognitiboak eragin handia du hizkuntzak ikasteko orduan, baina elkarrekintza errazten duen gizarte inputa ezin da inolaz ere ahaztu.
|
|
|
Era berean, ikasturtea amaitu ondoren, ikasleek erakunde horretara bidali dute, 2009ko abenduaren 30a baino lehen, eskola orduak zehazten dituen hizkuntza ikasketak egin dituzten ikastetxearen jatorrizko ziurtagiria. Frantsesa eta alemana, goi mailako LHko ikasleentzat Unibertsitateko ikasleek bezala, Goi Mailako Lanbide Heziketako, Arte Plastikoetako eta Diseinuko edo Kirol Irakaskuntzako ikasleek ere jaso
|
ditzakete
hizkuntzak ikasteko Hezkuntza Ministerioak urtero ematen dituen laguntzak, baina kasu honetan onuradun kopurua txikiagoa da, 100 laguntzatarako deialdia besterik ez baita egiten. Gainerakoan, beka honen ezaugarriak unibertsitateko ikasleenak bezalakoak dira:
|
|
|
Bi premisarekin: nekez euskaldundu dezake Euskal Herria bere burua aurretiaz euskalduntzeko gai ez den pertsonak, erakundeak edo alderdi politikoak; eta, independentziaranzko bidea gidatzen duten sektoreen hizkuntz kontzientziak eta euskarazko jardunak, bakarrik, berma
|
dezakete
hizkuntz kolonizazioa amaitzea eta Euskararen Herria berrosatzea.
|
|
|
Ez dezagun uste izan atzera bueltarik gabeko puntuan gaudela. Arduraz jokatuko badugu, ez
|
ditzagun
hizkuntzen bilakaeran eragiten duten faktoreak ezkutatu, ez behintzat euskararen izenean.
|
|
|
Honetaz aurrerago jardungo gara, baina jada esan dezagun euskararen normalizazioak behar duen hazkundeak ere bere erritmoak eta denborak eta ahalbideak behar dituela: ezer onik ekarriko ez lukeen itolarria da euskarak funtzio guztiak, toki guztietan gainera, goizetik gauera bete
|
ditzakeelakoan
hizkuntza politika egitea. Normalizazio prozesu luzean ezinbestez eta, beraz, txartzat jo ez genituzkeen egoera diglosiko ugari ditu, eta izango ahal ditu!?
|
|
|
Gaur egungo munduan, hedabideetatik kanpora bizirik iraun al
|
dezake
hizkuntza batek, zeinahi delarik ere hizkuntza hori. Oso zaila da, ezinezkoa beharbada, hizkuntza baten etorkizuna aurreikustea, baina, atrebentzia puska batekin bada ere, ezetz erantzungo genioke galdera horri.
|
|
|
Baina garaia da euskarari arrotz begiz edo erdeinuz begiratu dioten, eta begiratzen dioten? euskal herritarrek bere egin
|
dezaten
hizkuntza bizikidetzaren auzia. Garaia da" euskararen izenean egiten diren diskriminazioak" behin eta berriz salatu eta errepikatzea euren euskararekiko atxikimendu apala, edo epela?
|
|
|
" Egin dezagun galde, zer egin dezaket nik bizikidetzaren alde, hizkuntza politikak niri zer eman diezadaken galdetu beharrean". Zer egin
|
dezaket
hizkuntza bizikidetzaren alde. Zer, hizkuntza kontuetan ere aukera berdintasuna bermatzearen alde?
|
|
|
Liberalismo ekonomikoaren isla besterik ez da tolerantziaren jarrera hizkuntza kontuetan, bitxia bada ere liberalismo politikoarekin zerikusirik ez duena. Nozitzen ari garen krisi finantzarioa gainditu nahian, ekonomia kontuetan inor baino liberalago direnak Keynes bera baino esku hartzaileago bihurtu zaizkigunean, espero
|
dezagun
hizkuntza bizikidetzaren auzian tolerantzia hutsaren jarrera ere gainditzeko bidean izango garela, ez delako bidezkoa, ez delako eraginkorra ere.
|
|
|
Esan nahi duguna da, gerorako utzi gabe eta modu iraunkorrean behar besteko pedagogia egin behar dela gizartea ohartarazteko bi hizkuntza dituen gizarte batean, euskal gizartean, esate baterako? elebitasunak bakarrik berma
|
dezakeela
hizkuntza askatasuna, elebitasunik gabe ezinezkoa dela hizkuntza askatasuna bermatzea, eta elebakartasunak eragotzi egiten duela hizkuntza askatasuna, erretorika huts bihurtzeraino. Izan ere, inork bere aukerako hizkuntzari uko egingo ez badio, ezinbestekoa baita hizkuntza horretan bizi ahal izatea, ezinbestekoa inori besteren hizkuntza ez inposatzea, ezinbestekoa inork, ulertzen ez duelako, ez eragoztea inori berak
|
|
|
Kultur eta gizarte ospea biltzen duten gai eta egoeretara modu eraginkorrean iristen dena. Azken batean, gaurko herritar ikasi baten kultur, informazio eta komunikazio apetak betetzen dituena, elite mailakoetatik arruntenetara; gaurko edozein herritarrak zeinahi egoeratarako adierazpide izan
|
dezakeen
hizkuntz tresneria fintzea ahalbidetzen duena.
|
|
|
Nola berma ditzakegu askatasuna eta berdinkidetasuna hizkuntza aniztasuna osasuntsu gorde
|
dezakeen
hizkuntza politika bidezko, aurreragarri, eta eraginkorra aurrera eramaterakoan. Ba al da hertsadurarik gabeko hizkuntza politika eraginkorrik?
|
|
|
Dagoeneko esan beharrik ez dela uste badugu ere, esan
|
dezagun
hizkuntza pluraltasuna Espainiako erakundeek eta gizarteak bere egin dezaten proposatzen dugun pedagogia sozialak ez duela, zenbaitek bestelakorik aireratzen badu ere, gaztelania zokoratzeko intentzio maltzurrik gordetzen. Kontua ez baita ezer zokoratzea, guztientzako lekua egitea baizik.
|
|
|
Lehenik esan
|
dezagun
hizkuntza aldaketarako erabakigarria ez dela legea, herritarren jarrera eta jokabidea baizik. Legea (gure kasuan Euskararen Legea) herritarren euskararen aldeko jarrera eta jokabidea modu eraginkorrean orientatzeko tresna ezinbestekoa da, baina legeak egin dezakeena herritarren jokabideak mugatzen du gizarte demokratiko eta aurreratuetan.
|
|
|
Inork esan
|
dezake
hizkuntza guztietan gertatu direla fonemen galerak, baina hitz bukaerako k horrek, beste hainbat fonemek ez bezala, oso funtzio inportanteak betetzen ditu gure hizkuntzan, zeregin poetikoaz gainera: ergatiboari eragiten dio, eta partitiboari, eta pluralari, eta hitanoko to markari...
|
|
|
Ni ez banaiz gai jakiteko zer atera
|
diezaiokedan
hizkuntzari, nork irakatsiko dit?
|
|
|
Ni ez banaiz gai jakiteko zer atera
|
diezaiokedan
hizkuntzari, nork irakatsiko didan?
|
|
2010
|
|
|
" Bereiz
|
ditzazun
hizkuntzak eta
|
|
|
Egoera honetan enpresak gehiegizko produkzio ahalmena duela esaten da, oraindik ere kostu txikiagoz ekoizten jarrai dezakeelako. Orduan, enpresa horrek bere gehiegizko ahalmena erabil
|
dezake
hizkuntza gutxituko ondasunak ekoizten, behin hizkuntza nagusiko ondasunen eskaria ase eta gero.
|
|
|
...erabiltzeko" aukera egin"(" aukera egin" diot, euskal hiztunak, gutxienez eta zorionez, elebidun baitira, ez elebakar). hizkuntzak, funtsean, komunikabideak dira. ez bakarrik, jakina. hizkuntzek komunikabide izatearen balioa besterik ez balute, ez litzateke batere gatazkatsua izango hizkuntzen kontua; baina gatazkatsua da, bistan denez. komunikabide den neurrian bakarrik iraun
|
dezake
hizkuntzak, baina komunikabide soil baino askoz gehiago da. hori bai, komunikabide izateari uzten badio bukatu dira gainerako balio guztiak. alferrik dira hizkuntzarekiko maitasun suharrenak edo identitate lotura estuenak komunikabide izateari utziz gero. garbi dago, beraz, hizkuntza bat, gurea nahiz inorena, batez ere gizarte baten mintzabidea dela. beraz, hizkuntza bat baliagarria izango da, ba... batetik, hamarkada hauetan euskararen ezagutza ez ezik erabilera ere handitu egin da; bestetik, gaur egun elebidun direnek ez dute duela hamabost urte elebidun zirenek baino gehiago erabiltzen euskara; hirugarrenik, erabileraren gehikuntza ez da neurri berekoa izan adin multzo eta eremu guztietan; eta, laugarrenik, ingurune soziolinguistikoak eta etxeko lehen hizkuntzak zuzenean eragiten dute elebidunen hizkuntza hautuan, hots, euskararen erabileran. garbi esanda, beraz, erabilera ere hazi egin da, baina erabileraren hazkundea ezagutzaren gehikuntzari zor zaio, ez elebidunek lehen baino gehiago erabiltzeari; elebidunek, izan ere, kasu batzuetan gehiago eta beste batzuetan gutxiago erabiltzen dute, nahiz eta oro har erabilera aukera gehiago izan eskura. erabileran eragiten duten faktoreen artean, hauek nabarmendu ohi dituzte adituek:
|
|
|
euskal hiztunago, euskara erabiltzaileago bihurtzea; hizkuntzari dagokionez euskaldun izatearen eta euskaldun jokatzearen artean leize zulorik ez uztea dagokigu. hizkuntza politika eraginkorra eta euskararen sustatzailea egiteak legitimitate politikoa, etikoa eta soziala ditu. legitimitate politikoa du herritarren ordezkaritza nagusi baten adostasunaz landutako legerian eta araubidean oinarritua dagoelako; erabat legitimoa da euskararen erabilera herri aginteek egiazki sustatzea eta gizarte elebiduna eraikitzeko bidean gehiegikeriarik gabe baina etenik gabe aurrera egitea, herritar guztiei euskara eta gaztelania ezagutu eta erabiltzeko eskubidea balia dezaten babesa emanez. legitimitate etikoa du ezinezkoa delako hizkuntzen eta, beraz, herritarren berdinkidetasuna lortu aukera berdintasuna bermatu gabe, hau da, egun dugun hizkuntza desoreka gainditu gabe eta, beraz, hartarako ezinbestekoak diren politika konpentsatorioak aplikatu gabe. " ez inposatu, ez eragotzi" printzipioak berma
|
dezake
hizkuntza aukeratzeko askatasuna. kontua horixe baita: gaztelaniaren aukera eta euskararena biak errespetatzea, eta, beraz, elebakarren hizkuntza eskubideak elebidunen eskubideen gainetik ez jartzea, hots, elebakarrek praktikan ez eragoztea elebidunen hizkuntz hautua. eta legitimitate soziala du, arestian esan dugun legez euskal gizarteak behin eta berriz berretsi duelako elebidun izan nahi duela. alde honetatik begiratuta, oso arriskugarria ikusten dut euskararen sustapenerako hizkuntza politika positiboa inposizioarekin lotzeko batzuek darabilten diskurtso politikoa. oraindik orain, herri agintari batzuek aldarrikatu dute iragan urteetan euskararen inposizioa gertatu dela administrazioan, adibidez, hizkuntza eskakizunen sistema dagoelako. osakidetzako zerbitzuei buruz ari zirela kontuan hartuta, agian gogorarazi genieke erakunde horretan ez dela %16ra iristen hizkuntza eskakizuna derrigorrezko izaeraz duten lanpostuen kopurua; halaber, herri agintari horiei gogorarazi genieke onenean ere paradoxikoa dela halako inposizio mamurik plazaratzea, non eta ez epaile edo fiskal izateko, zinegotzi edo alkate izateko, legebiltzarkide edo diputatu nagusi izateko, sailburu izateko ez legebiltzarreko presidente izateko ez lehendakari izateko derrigorrezkoa ez denean euskaraz jakitea. hizkuntza politikan, politika publikoaren edozein alorretan bezala, bada zer zuzendua, zer hobetua. ez zaie kritikari eta autokritikari beldurrik izan behar. ausardia behar da gehiegikeriarik baldin bada zuzentzeko, eta gauza bera gutxiegitasunik baldin bada halakoak zuzentzeko ere. alabaina, horretarako eztabaida eta elkarrizketa zintzoa bultzatu behar lukete herri aginteEuskal herritar guztiok —elebidunok nahiz elebakarrok— gure buruari galdetu behar genioke:
|
|
|
Sarrera badirudi egungo mendea elkarrekiko mendekotasunarena izango dela. inoiz baino gehiago, lurra gero eta txikiago ari da bilakatzen, gizakiak lortutako aurrerakuntzen ondorioz. elkarrengandik milaka kilometrora dauden bi pertsonek elkarrekin hitz eta lan egin dezakete gaur egun, denbora errealean. aurrerakuntza handi horiek ingelesez hedatzen dira, nagusiki, eta, nazioarteko beste hizkuntza gutxi batzuetan, bigarren maila batean. hizkuntza aniztasunari krisi larria dakarkion joeraren erakusgarri da jokamolde hori. horrenbestez, hizkuntzek bizirauteko aukera bakarra idatzizko araudi bateratu bat sortzea izango da eta, horren ondorioz, dagokion lurralde historikoan normalizatzea, betiere lurralde hori barne hartzen duen/ duten estatuaren/ estatuen babes irmoarekin. zoritxarrez, berrehun baino gutxiago dira egoera horretan dauden hizkuntzak. horrek izugarrizko deskalabrua ekarriko liguke; izan ere, oraindik munduan diren 6.000 hizkuntzetatik gehienen heriotza ekarriko luke (ia seguru, egungo mendea amaitu baino lehen). deskalabru hori jada iragarri zuten itzal handiko zenbait hizkuntzalarik, duela zenbait hamarkada. XX. mendearen bigarren erdian, haugen, soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain breton eta Fishmanen lanek1 aurreratu ziguten nondik zetozen iraganeko inposaketak eta, batez ere, zer ondorio ari ziren sorrarazten hizkuntza gutxituetan. irakaspen mugimendu horren arabera, une honetan bertan abiarazitako jarduera sendo batek soilik geraraz eta itzularaz
|
zitzakeen
hizkuntzen galera prozesu horiek. gero eta gehiago, norabide horretako gizarte mugimenduak sortzen joan ziren, indartsu, hizkuntza gutxituko hainbat herritan. dakigunez, euskararen berreskurapen mugimendua izan zen aitzindarietako bat, eta mugimendu guztietan arrakastatsuena izan zen, gainera, zalantzarik gabe, erabileraren ehunekoen bilakaerari dagokionez behinik behin, jarraian ikusiko dugun be... estatuek beren eskola sistemak hobetu zituzten, soldaduska hedatu zuten, eskala handiko hedabideak garatu zituzten eta barneko lan mugikortasuna bultzatu zuten. bat batean, hiru belaunaldi eskasetan, atzerakada historiko horizontaletik atzerakada moderno bertikalera igaro zen. egoera horrek geolinguistikak proposatzen zituen mapa zaharrak hankaz gora jartzea ekarri zuen, besteak beste. euskaradun herriak, atzerakada geldi baina etengabean zegoenak, bere baitan eutsi zion euskararen transmisioari eta gizarte erabilera erabatekoari. amaitu zen hizkuntza muga poliki poliki, baserriz baserri eta auzoz auzo atzeratzen joatea. besterik gabe, desagertu egin zen.
|