|
2000
|
|
|
Bi dira liburu erotiko edo pornografiko bezala definitu
|
genitzakeenak
euskal literaturan. Bata «Falo zantarra» 1988an Elkar etxeak argitaratua.
|
|
|
Hau da, estatuarekin negoziatzeko? ETAk pentsa
|
dezake
euskal gizartearen bidezko saio horrek porrot egin duela eta estatuarekin negoziatuko duela. Hau da, urte luzetarako dinamika mantenduko duela euskal gizartea benetan esnatzen den ikusteko.
|
|
|
Beraz, bada garaia begirune eta askatasun osoz utz
|
diezaguten
Euskal Herriaren berezitasunak ikasten, Madriletik inposaturiko hezkuntza eredua eta testu liburuak alde batetara utziz. Bada garaia geure kabuz ibiltzen hasteko, geure kabuz haziak ereiteko, jaso beharreko uzta jasotzen hasteko.
|
|
|
Idazkion eragina Kataluniako Ipar mendebaldera, Aragoira eta Nafarroaraino iristen zen. Beste zenbaiten artean, hor aurki
|
genitzake
euskal izenak. Eta Nafarroako Lerga hirian, III. mendekotzat jotzen den oroitarri edo lapida hura, non irakur daitekeen:
|
|
|
Autodeterminazio eskubideaz baliatu ahal izatea, daitekeena da. Baina, nolaeuts
|
diezaioke
Euskal Herriak bere herritarren borondate horri?
|
|
|
Zein eratara eskura
|
dezake
Euskal Herriak bere burujabetza, zure ustez?
|
|
|
Egoera horretan, zer ekar
|
dezake
euskal herritarron autodeterminatzeak?
|
|
|
Giza genomaren kasuankromosomak deitzen dira eta Euskal Herriko kultura propioaren kasuan, eusko kulturgaiak deitzen ditut nik. Genomaren antzaz lagundurik asma
|
ditzakegu
euskal gaiak, bakoitza bere hamaika mila datuz osaturik, kromosomak bezalaxe, kate batean loturik.
|
|
|
Hirugarren milurtekoaren atalasean, egin
|
dezagun
Euskal Herriko irratien tipologia orokorra, irrati informazioa tipologia horretatik sortzen diren estazioei zeharo eta estuki loturik baitago. Horretarako, bi parametro nagusi hartu ahal ditugu kontuan:
|
|
|
Bere alaba Salomek, orain dela urte batzuk Euskaltzaindiaren kide urgazle izendatuak, eskatua zion, Espainiako hiriburura egiten zuen bisitaz baliatuz, euskal gramatikaren bat eros ziezaiola, hark gure hizkuntza ikasteko gogoa baitzuen, tipologian haienarekin, georgierarekin alegia, antz handia du eta. Sinposioan zehar Gabunia jaunak unibertsitate hartako errektorea agurtzera hurbildu eta, paradaz baliatuz, galde egin zion ea Madrilen zein liburu dendatan eros
|
zezakeen
euskal gramatika bat. Espainiako Unibertsitatearen ordezkari goren haren hitzek —eta haren hitzak errepikatu besterik ez dut egiten—" Baina dialekto horrek ba al dauka gramatikarik ala?" aho zabalik utzi zuten georgiar irakaslea, eta aitorpen hau egin zidan:
|
|
|
Ildo horri jarraituz, Euskal Autonomia Erkidegoko liburutegien egoera orokorra aipatu behar da. Esan
|
dezakegu
Euskal Autonomia Erkidegoan, 3.000 biztanletik gorako udalerri guztietan liburutegi zerbitzuak eskaintzen direla, 7/ 1990 Legearen 85 atalean adierazitakoari jarraituz. Horrez gain, 3.000 biztanletik beherako udalerrien% 74k ere liburutegi zerbitzuak ditu.
|
|
2001
|
|
|
Literatura, pintura, musika, eskubidezkoak uka eta arbuia
|
ditzake
Euskal Herriko semeren batek. Bada ordea beste zerbait horiek baino indartsuagoa, nahiz baliotsuagoa ez izan, inongo herrik ukatuko ez arbuiatuko ez duena:
|
|
|
Hitza  ri hitza, hainbat gairen inguruan jardun eta gero, bi hizkuntz komunitateen arteko joan etorri zaila hizpide hartu genuelarik, zera esatera ausartu nintzaion: onura handia ekar
|
lezakeela
euskal gaiei buruz euskaraz argitaratuak zituen hainbat lan gaztelaniaz ere argitaratzeak. Isilik gelditu zen Koldo pixka batez.
|
|
|
Har
|
dezagun
Euskal Erria, lan hau egiteko Sarasolak hartu duen bezala, eta ez dugu pausorik aurreratuko Larramendiren gain eta bikainarekin topo egin gabe. Goazen ingurutsu horretan hasi zen Donostia  inguruko teatroarekin.
|
|
2002
|
|
|
Horixe da kontua. Zeinek lotu
|
ditzake
Euskal Herriko alderdiak, sindikatuak edota indar eragileak. EAJ, EA, Batasuna, Aralar, Zutik, Batzarre, LAB, ELAk...
|
|
|
Hori litzateke eta bere erabakirik onena eta ausartena. Utz
|
diezaiola
euskal gizarteari hitz egiten eta gera dadila. Ezkonezinak baitira indarkeria eta naziogintza, demokrazia eta inposaketa".
|
|
|
Non den Imozko herri hau? Begira
|
ezazu
Euskal Herriko mapan Iruñetik Donostiarako bidean, Irurtzun eta Lekunberri artean, Latasa, autobidetik Latasa Urritza irteeran atera behar da hor sartu, eta bost kilometroko bidea egin ondoren Etxalekun zaudete.Konbita, ihesi dabilen guzientzat. Zertatik ihesi?
|
|
|
Jorge Gimenez Alberdania argitaletxeko editorea eta Euskal Editoreen Elkarteko lehendakaria, Iñaki Zubeldia Ibaizabal argitaletxeko kidea eta idazlea, eta Oier Guillan azken hau literatur irakurle gisa bildu ditugu mahai inguruan. Literatur zaleen kolektiboa eta literaturaren oinarriak ezagutze aldera, egin
|
dezagun
euskal literaturaren diagnosi bat. Nolakoa da bere osasuna, nolakoa irakurlearen egoera?
|
|
|
Honekin batera, bi aldi bereizten ditu euskal eleberri modernoari dagokionez: eleberrigintza existentzialistaren itzalak menderatzen duen aldia() eta zentzu hertsian moderno kontsidera
|
dezakegun
euskal eleberriarena (1969...), hau da, Egunero hasten delako lanarekin hasten dena.
|
|
|
Even Zoharrek darabilen kontzeptuaz baliatuz, itzulpenek, haur eta gazte literaturak, edo emakumezkoek idatzitako literaturak, gune marjinala du oraindik periferikoa esango lukete teoria sistemikoen defendatzaileek euskal literatur sistema garaikidean. Edonola ere, eta gai honi berriro ere helduko diogulako, jarrai
|
dezagun
euskal literatur sistemaren deskribapen laburra egiten.
|
|
|
Esan
|
dezakegu
Euskal Herriko trenbidearen eraikuntza Madril eta Parislotzeko asmo logikoaz eginiko linea handi baten ondorioz gertatu zela, eta geroproiektu partzial osagarri batzuek ordura arte bete gabeko beharrizan batzukbetetzeko eginkizuna izan zutela.
|
|
|
Garraiobide desberdinen bilakaera estuki lotuta dago garraio sare osoarenbilakaerakin. Zentzu horretan, adibidez, errepide sarea aztertzeko orduan, ezinahantz
|
dezakegu
Euskal Herrian historikoki, eta gaur egun ere, zer nolako garrantzia izan duten portuek; ezta XIX. mendean trenbidea sartzeak izan zuena etahorrek herrialdearen industrializazioari eman zion bultzada ere. Zer esanik ez, gauregun aireportuek duten funtsezko garrantzia, beste herriekiko eta hiriekiko konexiohandi gisa, zeren munduko toki urrunetara gerturatzen baikaituzte.
|
|
|
Oro har, esan
|
dezakegu
Euskal Autonomia Erkidegoak itunduak dituela sarrera fiskal guztien %62 Sarrera ez itundu nagusiak Gizarte Segurantzari egindakoekarpenak dira (guztien %90) (Zubiri, 2000: 43).
|
|
|
Datuak bana bana biltzen ibili ondoren, esan
|
dezakegu
Euskal Herriko unibertsitate eta unibertsitate gune guztien artean 204 titulazio eskaintzen dituztela etakredituen kopuru osoa 48.635ekoa dela, zenbaketa horretan irakasgai derrigorrezkoak, enborrezkoak, hautazkoak, hautaketa librekoak eta bereziak sartuz.
|
|
|
Ñola antolatu bihar etziko baldintzei begira goi mailako ikas irakaskuntzaunibertsitarioa bultza
|
lezakeen
euskal sarea. Nire ustez, oraingo campuskeriatxokozaletik ihesi jo behar dugu.
|
|
|
Normalizazio planak onura asko ekar litzake.Esate baterako, sail eta jakintza arlo bakoitzerako euskaraz eskaintzen direnirakasgaien kopurua handitzea, agian gaztelaniazko lanpostua betetzen duenirakasleren bat euskaldundu eta irakasle elebiduna bihurtzea, ikasmaterial etatestuliburu batzuk euskaratu edo euskaraz sortzen laguntzea. Horrek guztiakegoera hobera eraman
|
lezake
euskal lerroa, zalantzarik gabe.
|
|
|
Har
|
dezagun
Euskal Herriaren kasua. Euskal Herriak, zazpi probintziak osatutako kolektibitate moduan ulertuta?
|
|
|
LAUGARRENA. Udal honetako edozein hiritarrek eska
|
dezake
Euskal Herriko Naziotasuna Aitormen Agiria. Horretarako, interesatuak udal bulegoetan izango ditu eskaera inprimakiak eta instrukzio orriak.
|
|
|
Inork sinistu al
|
dezake
Euskal Unibertsitatea onerako baino kalterako izan daitekeenik edota norbaiten eskubideak urra ditzakeenik. Nire buru gogorrean, behintzat, ez da horrelakorik sartzen.
|
|
|
3. Bukatzeko, izaera eta helburuei dagokienez, aipa
|
dezagun
Euskal Unibertsitatea nolakoa ikusten dugun.
|
|
2003
|
|
|
Mugimendu hauek zer nolako rola joka
|
dezakete
Euskal Herriko gatazkan?
|
|
|
Orduan estrategia aldaketa bat egin zen. Distantziak gordeaz, handiak baitira, azterketa horrek une honetan balio
|
dezake
Euskal Herri osorako egin behar den planteamendu baterako. Ituna?
|
|
|
Irudikatu
|
dezagun
euskal literatura paisaia gisara. Nola ikusten duzu euskal literaturaren paisaia?
|
|
|
Otsaileko operazioak amorrua piztu zuen lehenbiziko egunetan eta hori nabarmen sumatzen zen Donostiako kaleetan. Artean, atxilotuen senide, lankide, lagun eta protestan parte hartzen zutenek nekez imajina
|
zezaketen
euskal kulturan horren ezagutuak eta errespetatuak ziren pertsona haiek bizitzen ari ziren infernua. Oraingoan, ordea, hainbestetan entzun eta irakurritako tratu txar eta torturak lehen minututik irudi bilakatu ziren gehienen buruetan.
|
|
|
Antzeko galderak egingo genizkioke Herri Batasunari: Kultural estetiko ikusmira batetik zer garen kontuan hartu gabe, nola lor
|
dezakegu
Euskal Herriaren berreraikuntza nazionala, non geratuko ote zaigu euskaldun berritutako gidaria, hizkuntzaz?
|
|
|
bat euskararen aldeko giro nabarmena fakultatean; bigarrena, euskaldunen urritasuna eta euskalduntzearen beharra eta hirugarrena, garai hartako eztabaidetan arreta gutxi eskaini zitzaion puntu bat, «euskarazko Unibertsitatearen etorkizuna eskailera luze baten buruan dagoela, eta bertara heltzeko aurreko mailetatik ere pasatu behar dela»97 Hilabete batzuk lehenago Jose Ramon Etxebarria fakultate bereko irakasleak gauza bera aitortu zuen: «nekez eduk
|
dezakegula
Euskal Unibertsitaterik euskal ikasle eta irakasleak eduki arte, eta hauk beheko mailetatik pasatu behar dutelarik, behe mailetako euskal ikastetxeak behar ditugula aurretik»98.
|
|
|
Erronka horretan, intelektualek esku hartzea giltzarria da. Gaur eta hemen, kultura ondarean urrats erabakitzailea da euskarazko kulturaren transmisio mediatikoa bermatzea, horrek eskain
|
diezaiokeelako
euskal gizarteari hain beharrezkoa duen aterki kulturalaren isla soziala.
|
|
2004
|
|
|
Nahiz eta aktiboen kuotak baino apalagoak egokitu, ez da harritzekoa pertsona langabeak edo inaktiboak beren sindikatuei hileroko kuota pagatzeko prest ez egotea, gero ezertarako balio ez badiete. Gogora
|
dezagun
Euskal Herrian 125.000 langabetik gora ditugula (10.000 baino gehiago Iparraldean), horrela ageri da behintzat biztanleria aktiboaren gaineko azken inkestako datuetan.
|
|
|
Sistema oso malgua da. Edonork har
|
dezake
euskal gaiei dagokien eskolaren bat, aukera askeko irakasgai moduan, alegia. Ikasleak edozein karreratan eman dezake izena.
|
|
|
Eta, horrela bada, zehaztu dezagun zein puntutan jar gaitezkeen ados legitimitate politiko berri baten bila joateko. Behin hori eginda, jar ditzagun proiektu politiko guztiak mahai gainean eta galde
|
diezaiogun
euskal gizarteari horiei buruz.
|
|
|
Eta bertsolariak, salatzeaz gain, zer gehiago egin
|
dezake
Euskal Herriko egoera konpontzeko?
|
|
|
Ez dakit behar bezain ohartuak gauden euskaldunok baina, jokabide horrek, zuzen eta artez ez bada zeharka eta itzulinguruka, Espainiako Estatuaren izaera legitimatu egin duela iruditzen zait. Beraz, predikari gogaikarrien antzera, berriro ere gogorarazi
|
dezadan
euskal nazio arazoaren funtsa ez dela Espainian edo Frantzian agintaritzan dagoen erregimen politiko juridikoaren kontua.
|
|
|
Euskal kulturaren berariazko balio eta arau partekatuetan elkarturik bakarrik eraiki
|
dezakegu
euskal izatearen nazioa. Hori da behinik behin Azurmendik argi eta garbi aitortu diguna.
|
|
|
Bata eta bestea lege historiko zorrotzen esanetara ikusten genituen, artean nolabaiteko sozialismoaren haizeak munduan barrena zebiltzanean. Ildo bertsuan, erants
|
dezadan
euskal kulturaren etorkizuna orduko hartan geneukan antzeko problematikaz kutsaturik datorkigula: kapitalismoaren merkatu arauei men egin eta kultura industriaren bidean barneratu, edota, dinamika ekonomiko zurrun horren aurrean amore eman gabe, kulturaren alderdi aurrerakoia aterpean jarri.
|
|
|
Hori dela medio, jakin badakigu aurreko salmenta kopuruak neurri ohargarrian biderkatu zirela. Ez dakigu, aldiz, hasierako euskaltzaletasunaren eztanda hark zenbateraino iraun
|
dezakeen
euskal irakurle askoren eguneroko praxi hotzean. Zernahi delarik ere, euskarazko egunkari bakar horren merkatu murritza aipatu nahi genuen hemen, lurrikararen kontuak beste toki batean jorratuko ditugulako.390
|
|
|
kulturaren balio sozialak eta etikoak gogoan izanik, eta gogoan ez ezik egitezko jardunetan hezurmamitzeko ahaleginak eginez, kultura korronte nagusien plazan egon behar du euskal kulturak bere adarretan banaturik, hor egoteak dituen eskakizunak zein diren jakinda ere. Ez
|
dezagun
euskal kulturaren plazan moralaren irizpidea bakarrik baliatu, boterearen ahalmenik gabe ez daukagu-eta zer eskuraturik.
|
|
|
1914/ 18tik 1936/ 45era, gerra eta gerrarte epe ezegonkorra (lehen mundu gerraren ondoren Europa osoan, XIXtik zetozen sistema liberal kontserbadoreak krisian sartu baitziren, alternatiba liberal demokratiko, komunista, zein faxistak agertuz; eta giro ezegonkor hau azkenean gerra berrietan lehertu zen. Hor koka
|
ditzakegu
Euskal Herrian eragin zuten diktadura desberdinak, errepublikak zein gerra zibil eta mundialak); 1945etik gure egunetara, atlantismoa eta Europaren eraikuntza aldia (gerra ostean mendebaldeko Europa estatubatuar orbita atlantiarraren pean geratu zelarik, multzo honen baitan zati batek, Alemania Frantziak gidatuta, europar eraikuntza abiatu zuen, Ipar Euskal Herria barne hartuz; eta beste zati bat... Era horretara periodizazio propio bat ehundu dugu, guztiz independentea izan ez arren, gutxienez autonomoa (ez autonomikoa) eta estatuena baino testuinguru zabalagoan kokatuko dena.
|
|
|
Inplizitu doa Euskal Herria izeneko lurralde bat dela, nahiz gero ez den bere hedadura inon zehazten eta de facto Hego Euskal Herrira mugatzen den kontzeptuen egitarauan. Ikasgai honek susta
|
ditzakeen
euskal balioen artean. Euskal Herriaren historia hobeto ezagutzeko interesa eta jakin mina sortzea, lauso bat eta, ondare historikoa ezagutu eta kontserbatzeko interesa piztea:
|
|
|
Ez dut orain eduki horien analisi azalekoa baino egingo, zertzelada batzuk ematera mugatuz. Hasteko aipa
|
dezaket
euskal periodizazio autonomo bat antzeman daitekeela, Iparralde/ Hegoalde bikoiztasuna saihestuz eta Frantzia zein Espainiaren parean haien neurriko Europako beste herrialde edo eskualde aipagarrien gaiak jasoz. Zentzu horretan ikusmira zabala antzematen zaio proposamenari,, norbere naziora?
|
|
|
Gogora
|
dezagun
Euskal Herrian XII. mendca artc pentsamcndu propio eskolaturik ezzegoeia. Horrck ez. du esan nahi lehendik euskal pentsamendurik cz zcgocnik, erromatarhirietan euskaldunen prescntz.ia etxetiar eta hcrrikoi soil zela baizik, hau da, bernakuloakmcndcratutako csklaboak, artisauak eta liberatuak, merkatari edo soldadu soil bakarrikzirela aiegia.
|
|
|
Eta, ain zuzen ere, euskal literatura eta gaurko euskalkiak aztertu ta gero, euskera eskastu eta pobretu ala," ikus" formatik" ikusi" ortara goazela arkitzen da. Azter
|
beza
euskal literatura au ez dakienak, edo egungo aozko euskera, eta bereala arkituko du.
|
|
|
Adibidez, esan
|
nezake
euskal kultura sekula baino sendoago dagoela: euskal liburugintza inoiz baino aberatsago dabilela, euskal idazleen nazioarteratzea lehen ez bezalakoa dela, musika panoraman estiloen eta belaunaldien aniztasun txalogarria ikusten dugula, teatroan publiko gero eta ohituagoa eta talde gero eta profesionalagoak dauzkagula, beren produkzioak gure mugetatik kanpo ere erakusten dituztenak; zineman ere zuzendari, aktore eta teknikari trebe mordoa, han eta hemen lanean...
|
|
|
Carlos Roldan Larretak bere doktorego tesia aurkeztu zuenean3, Euskal Zinema definitzeko izandako polemikak jorratu zituen. Alegia, zer deitu
|
dezakegun
Euskal Zinema aztertu zuen bere ikerketa historikoaren lehenengo zatian (17 orri bitartean). Berak gogoratzen zuenez, ezin omen da" Euskal Zinema" gisako izendapena erabili ekoizpenari edo estetikari begiraturik soilik (italiar errealismo berria4, Frantziako nouvelle vague5 eta abarreko adibideen antzera).
|
|
2005
|
|
|
Esate baterako, Konbentziorako Kongresuaren ordezkariak izendatu behar zirenean guk CiUko Ignasi Guardans proposatu genuen, baina gure eskaria ez zen aurrera atera. Orduan, guk esan
|
genezakeen
Euskal Herria ez dagoela ordezkatua, baina PSOEk eta PPk esango lukete baietz, gurekin baino hobeto gainera, beraiek beren taldeetako euskal herritarrak proposatu izan dituztelako eta horiek Euskal Herriko ordezkariak direlako.
|
|
|
Imajina
|
ezazu
euskal literatura paisaia gisara. Zer iritzi duzu paisaia horretaz?
|
|
|
funikularrak, tranbiak, kremailera bidezkoak, metroa... Horiek guztiak aurki
|
ditzakegu
Euskal Herriaren historian. Lehenengo tranbiak Bilbon agertu ziren, animaliek bultzatuta (keak hirian egiten zuen kalteagatik), baina hortik gutxira elektrifikatu zituzten.
|
|
|
Hego Euskal Herriko eta Euskal Autonomia Erkidegoko alderdien arteko adostasunak ez du ziurtatzen normalizazio politikorik, baldin eta ondoren Madrilek egoera berri hori onartzen ez baldin badu. Madrilek onartu
|
dezakeen
euskal adostasun bakarra Espainiako Konstituzio sistema kolokan jartzen ez duena da. Egoera honek Zapatero eta Euskadiko Alderdi Sozialistaren mugak non dauden garbi ezartzen du.
|
|
|
Bide batez egoera horri eusten dion alderdi politikoari ere egiten dio kritika. Gainontzeko ipuinetan ere ez dira falta oro har klasista eta atzerakoitzat jo
|
dezakegun
euskal gizarte baten aurkako ziriak. Nazio eta gizarte askapena, maitasunaren inguruko hipokresia, sexua, euskara, errepresio politikoa erabiliko ditu gaitzat, besteak beste.
|
|
|
Baina arriskua, batez ere, ahaztu
|
dezakegulako
euskal kultura beti egon dela erdarari eta erdaldunei begira, salbu eta, akaso, orain. Ahaztu dezakegulako txikitasunak ez duela eskastasuna esan nahi.
|
|
|
Gutxi asko, esan
|
dezakegu
Euskal Herriko Ikastolen Konfederazioak hasiera batean aurreikusten zuen euskal curriculumaren beharrizanaren aldarrikapenarekin bat egin dutela Sortzen Ikasbatuazek, Kristau Eskolak eta Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak.
|
|
2006
|
|
|
A. RIVERA. Aldera
|
itzazu
Euskal Herriko Gerra Zibila eta Kataluniakoa. Euskal Herrian askoz aukera handiagoa izan zen mundu mitiko hori sortzeko, euskaldunak zatituta baitzeuden.
|
|
|
Bai Euskal Herrian eta bai Katalunian une berezi eta, dirudienez, erabakigarriak bizitzen ari gara. Orain arteko bidea ikusita, zein norabide har
|
dezakete
Euskal Herriko nahiz Kataluniako prozesuek etorkizunean?
|
|
|
Hala eginez gero, ia euskaldunen ondoan, ia ia euskaldunak kategoria sor genezake, edota ia ia ia euskaldunak. " Ia" hori, izan ere, emankor ikaragarria izan daiteke, eta hari tiraka tipologia ia pertsonalizatua sor
|
genezake
euskal hiztun guztiontzat. Lausotasuna galduko luke kontzeptuak, eta zehaztasuna irabazi.
|
|
|
Erdal liburuan zeharkako eragina luke, eta guztiz kontrakoa euskarazkoan. Ikasmaterialgintzaren pisua bai titulutan eta bai fakturazioan hain da handia ezen balizko neurri horrek ezin bizirik uzteraino ahuldu
|
dezake
euskal edizioa, bere indargune nagusia deseginda.
|
|
|
Ikus
|
dezagun
Euskal Autonomia Erkidegoko taula, eta bertan ohartuko gara ikasle magrebtarrak, latinoamerikarrak eta Ekialdeko Europakoak ikastetxe publikotan modu nabarmenean eskolatzen direla. Bitartean, Europako Batasuneko ikasleak nagusiki ikastetxe pribatutara zuzentzen dira.
|
|
|
Alegia, ontzat eman da euskararen izaera rurala baina, eta hortxe zegoen aldea, Historiaren kontra borrokatu beharra predikatu da: euskara, jalgi hadi plazara; bihur dezagun euskara kultura hizkuntza; egin dezagun zinezko literatura bat; sar dezagun euskara bizitza urbanoan; finean, Bernardo Atxagak berriki plazaratu duen bezala, sor
|
dezagun
Euskal Hiria. Edo Euskal Herri euskalduna?
|
|
2007
|
|
|
Botere publikoak ekeri laguntza eskatu dio euskal kulturak hartze dituen baliabideak programatzeko. Arduradun bat kontratatu da funtzio horretarako eta talde profesionala formatzen ari da aholkularitza eta ingeniaritza segurtatzeko aipatu erakunde horiek erabaki egokiak har
|
ditzaten
euskal kulturaren onetan.
|
|
|
Nolanahi ere, lehen aldiz egin da landa errendamenduen testu elebidun eta osoa, gai honek agerpen ugari izan baititu betidanik Euskal Herrian, baserria eta horren ustiapena ere tartean dagoela, dela errentamenduaren bidez, dela apartzeria eta osterantzeko kontratuen bidez. Horren ondorioz, lege honek berebiziko eragina izan
|
dezake
euskal gizartean aintzat hartzeko modukoa den nekazaritza alorrean.
|
|
|
Kultura zer den arinki argitu eta gero, hel
|
diezaiogun
Euskal Herrikokulturari. Horri ekiteko psikologia mailan ez dugu ezer berezirik aipatu behar, mundu guztiko gizon emakumeok garun antzekoak ditugulako, eta, beraz, ezagueraren prozesu berbera.
|
|
|
Euskaraz ezzen, norbanako hutsa?, ez irudikatu, ez gauzatu. Euskaldunek gizartearen eta pentsamenduaren sekularizazioa erdaraz burutu zuten, bereziki politikari dagokionez: eremu publiko modernoa erdarazkoa izan baita eta ondorioz eremu pribatu modernoa, burgesiak eta goi klase zenbaitek erdietsi zutena, erabat erdarazkoa izan da.Adibide argiak (hutsune argiak erran nahi baita) topa
|
ditzakegu
euskal literaturan.Nobela intimista delakoa, autobiografiak, gogoetak eta abar, non, noiz? 57
|
|
|
Hainbatgauza asmatuz, baserri munduko hainbat gai hartuz, hainbat berrikuntzaz, neurribatean lortu egin zen. Gaur gutxi asko ideia bat izan
|
dezakegu
euskal kultura zerden definitzeko. Ondo dago hori dena baldintza modernoetan, hala ere, prozesu hauez da gelditu eta ez da inoiz geldituko eta baldintzak arras aldatu dira.
|
|
|
Eta, hala ere, euskal kultura izan bada. Aztertuko dugu zeinzentzutan, baina aurrera
|
dezadan
euskal kultura, kultura guztietan bezala, bereburua kultura horren partaide jotzen dutenek egikeran eta egin ahala sortzen dutela.Herriak, nazioak, kulturak eta abar asmatuak omen dira: ez dira inoiz berez izaten, gizakiok izanarazten ditugu.
|
|
|
Zer nolako harremanetan dago sentiera hori haien eguneroko nazio praxiarekin? Auzo nazioetakoherritarren kasuan etenik eta hausturarik ez baldin badago euren nazio sentierareneta praxiaren artean, beste horrenbeste esan ote
|
dezakegu
euskal herritarrei buruz. Hauen nazio praxian haiek barneratzen eta partekatzen dituzten hizkuntza, kultura, ideologia, informazio eta bizitza nazionalaren gainerako osagaiak berdintsumamitzen ote dira. Ez dago esan beharrik, jakina, euskal herritarren identitatesentimendua oinarri objektiborik eta materialik gabeko gogoa dela batez ere, ezbenetako biziera nazionalaren ispilu.
|
|
|
Euskal langileriak prozesu horren ibilbidea egin zuen, eta urteak pasatu ahala garbi utzi zuen Franco hil baino lehenago klase kontzientzia bazuela, kontzientzia antifaxista, errepresioaren kontra mugitu zela, gero eta hurbilago zuela euskal auzia eta bere interes propioak eta kolektiboak mobilizazioarekin eta borrokarekin defendatu behar zituela. Hauxe da 1970eko hamarkadan egin
|
dezakegun
euskal langileriaren argazkia. Langile taldeak nola joan ziren bere kontzientzia eratuz, nola bizi izan ziren hainbeste esperientzia, zer dinamika erakutsi zuten gizartearekiko..., oso galdera garrantzitsuak dira eta artikulu honetan ez dago tokirik haientzako erantzun sinplerik aurkitzeko.
|
|
|
Ez dago neurketa zehatzik, baina beldurrik gabe esan
|
dezakegu
euskal kostaldeko herri eta eskualdeak kapital sozial altuko lekuak direla, daukaten elkarte kopuru, parte hartze politiko eta gizarte zibilaren hedapen mailari erreparatzen baldin badiogu. Gainera, leialtasun sare informal horiek bereziki indartsuak dira arrantza eta kaien inguruan sortzen den giroan:
|
|
|
Edukiek, berriz, bidaia poetiko bat eskaintzen diote bisitariari euskal munduen bihotzean, kulturaren, ekonomiaren, geografiaren eta sozialaren bidez. Baina, oroz gainetik, bi gauza nahi nituzke azpimarratu: alde batetik, jendeen lekukotasun ugari agertzen da erakusketa horretan, garrantzitsua iruditzen baitzaigu lehenestea, euskaldunek —eta bertzeek— nola bizi duten beren euskaltasuna edo kultura eguneroko bizian, bai hemen, bai munduan gaindi; eta bertzetik, filmen bitartez, askatasun osoa eman diegu gazteei, beren ikuspegia ager
|
zezaten
euskal mundu horietan gaindi.
|
|
2008
|
|
|
Eta ikastolarekin batera, eskola publikoan eredua ezartzeko abiarazi zen mugimendu indartsua. Zientzia honek, Hezkuntza edo Eskola erakuntzak, aparteko laguntza eman
|
dezake
Euskal Herrian, eta eman dezake oraindik. Zientziak errealitatean esku hartzen laguntzen ahal digu, baina errealitate hori ez dago, besterik gabe, esku hartze teorikoz eginda bakarrik.
|
|
|
Egun ezkorra izango nuen hori esatean (kar, kar, kar). Euskal Herri imajinarioa esatean, bateon batek ulertu
|
dezake
Euskal Herria besterik gabe imajinatu dezakegula. Ez da hori ere.
|
|
|
Zer egin
|
dezakegun
Euskal Herrian. Denok esandakoari buruz kontzientzia aktiboa hartu eta bakoitzak bere esparruan, elkarrekin plataforma eta iniziatiba kolektiboen bidez elikadura subiranotasunerantz pausoak eman behar ditugu.
|
|
|
Altza euskalduntzeko ibilbide luzea aurreikusten da nahitaez. Orrialde honetako infograman ikus
|
dezakezue
Euskal Herriko hizkuntza adierazleen sistemaren arabera, Altzako hizkuntza gaitasuna nolakoa den. Dena den, Altzako ikastetxeetako haurrak Herri Ametsa, Altza Herri Ikastetxea, Herrera eta Oletakoak izango dira, hein batean, euskarari bizia eman diezaioketenak.
|
|
|
Hots, esan
|
dezakegu
Euskal Kultur Erakundean esperimentatu direla geroztik Lurralde antolaketaren legeek (Pasqua 1982, Voynet 1999) finkatu dituzten 3 printzipioak: lehenik eta behin, herria (le pays) dela garapenaren iturburua elkar lotzen baititu historiaren jarraipena, ekonomiaren azpiegitura eta nortasun kulturala.
|
|
|
ETB1 eta Euskadi Gaztea kontsumitzen dituztenen artean, berriz, hamarretik sei eta zazpi artean dira. Baldin eta norbanako bat hizkuntza erkidego baten nukleoan edo zenbagarren zirkulu kontzentrikoan dagoen definitzeko lehen hizkuntza zein den kontuan hartzen badugu, esan
|
genezake
euskal hedabideak batik bat euskararen hizkuntza erkidegoaren nukleoan edo nukleotik hurbil daudenek kontsumitzen dituztela.
|
|
|
Esan
|
genezake
euskal hedabideak batik bat euskararen hizkuntza erkidegoaren nukleoan edo nukleotik hurbil daudenek kontsumitzen dituztela.
|
|
|
Honenbestez esan
|
genezake
euskal hedabideak gehiago iristen direla ikasketa maila handiagoa dutenengana baina hedabide mota bakoitzaren araberako ezberdintasunak daudela. Telebista errazago iristen da edozein ikasketa maila daukatenengana.
|
|
|
Sarrerako haria berreskuratuz, asma
|
dezagun
Euskal Herria. Egia da:
|
|
|
–Euskaltzaindiak ezin arbuia
|
dezake
euskal hitzik, ez hangorik ez hemengorik, ez zaharrik ez berriagorik, dio Mitxelenak.
|
|
|
Itxuraz zerikusirik ez duten hitzak, guztiak dira baliagarri(. Euskaltzaindiak ezin arbuia
|
dezake
euskal hitzik, ez hangorik ez hemengorik, ez zaharrik ez berriagorik?).
|
|
|
Alegia, galera saihetsezinez jadanik aski pobretua den euskal teatroa lehen baitlehen argitaratua izan dadila behar bezalako aurkezpen, ohar eta ikerketekin, honela bai belaunaldi berriek bai munduko antzerti ikerleek ezagutu ahal
|
dezaten
euskal tradizioaren altxorra.
|
|
|
Bide berean abiatuz, jar
|
dezagun
euskal adibide bat, neronek hautatu ez dudana. Gauza jakina da gure iparraldeko klasiko guztiek erresuma> hitza
|
|
|
Nolanahi ere, Akademia sortzeko orduan, Etxaidek prozedura populista bat iradokitzen zuen: Akademiaren hautaketan parte hartu nahi zuen euskaldun orok bidal
|
zezala
Euskal Esnalera gustokoen zituen 10 akademikogaien zerrenda, eta 15 izen bozkatuenekin osa zedila Akademia186.
|
|
|
Euskal Esnalearen eskribu ofizialetan t, s erabiliko zen, baina idazleek, adibidez jeltzaleek, ez zuten derrigor bete arau hori aldizkarira igorritako artikuluetan. Eleizaldek, azken finean, bere militanteen idazkera babestuz gero, gainerakoan amore eman eta eroapenez har
|
zezakeen
Euskal Esnaleko testu ofizialetan t, s erabiltzea, bereziki kultur elkarte hau ez zenean erakunde propioki jeltzale bat. Azkueren, unanimidadearen inguruan, ziurrenik, Eleizalderen onespen horri zegokion:
|
|
|
Dena dela berak ez zuen ezer idatzi arraza kultura lotura azaltzeko. Beraz berdin kontsidera
|
zezakeen
euskal kultura euskal arrazaren emanazio, zein beste gabe euskaldunen ezaugarri bat gehiago, hizkuntza edo musika bezalaxe. Azken finean arrazaren kontua, Azkuerengan presente bazegoen ere, ez zen inondik bere ohiko kezka.
|
|
|
Ez dakit Juan Jose Ibarretxe lehendakaria konturatzen den zenbateraino nekaraz
|
dezakeen
euskal herria erreferenduma iragartzeko estrategia berearekin, berez erreferendum ez den horrekin, eta egin ere egingo ez denarekin. Eta ez diot hori bat ez natorrelako aitzitik, ongi irizten diot, herabeegia izanagatik, baizik eta ez diodalako ikusten horrelako keinu baikor batek eskatzen duen adinako ausardiarik.
|
|
|
Zapateroren gobernuak «euskal herritarren borondatearen aurka» jo izanak ekar ditzakeen ondorioak «larriak» izan daitezkeela ohartarazi zuen, ondoren, Joseba Azkarraga EAko idazkari nagusiak. «Espainiako Gobernuak jakin behar du ondorio larriak izan
|
ditzakeela
Euskal Herriari berea ez den subiranotasuna ezartzeak. Euren banderak inposatzen badizkigute konfrontazioa egongo da, konfrontazio demokratikoa».
|
|
|
Hemengo errealitatea da proiektu abertzalea zabaltze dinamika batean dagoela. Mugimendu abertzalearen indartze hori trabatu nahi dute; eta guk kontrakoa egin behar dugu, pedagogia ariketa bat abiatu behar dugu, hemengo eragileei begira, egitura abertzaleetatik harago indarra eginez, jendearekin zuzeneko harremana lotzeko, proiektu abertzalea zer den esplikatzeko eta gure proposamenek zer zentzu duten azaltzeko, eta zer mesede ekar
|
diezaioketen
Euskal Herriari, aitortza politiko batetik harago.
|
|
|
Euskal Editoreen Elkarteak 1997 urtetik parte hartzen du Frankfurteko Liburu Azokan, eta alde handian haiei esker eskura
|
ditzake
euskal irakurleak beste hizkuntzetan dauden obrak: –Kanpora ateratzeak pazientzia handia eskatzen du, eta baita lan eta babes handia ere?
|
|
|
Euskal literatura gutxitu dutenen aurrean harro agertzeak ekar dezakeen kalteen inguruan, zuhurtzia. Zer eskain
|
diezaioke
euskal literaturak munduari?, galdetzen du egileak. «Sarrionandiak ez du ulertzen jada idatzitakoa irakurri beharrean idaztea» dio Barandiaranek.
|
|
|
Egia erdizka, gezur galanta. Bertzela galde egin
|
diezaiegun
Euskal Autonomi Erkidegoan federatuta dauden hainbat ekialdeko kirolariri. Zergatik federatu 3 probintzietan nafarra izanik?
|
|
|
Eguneroko lan xumeari loturik jarraituko dugu Amnistiaren Aldeko Mugimendua osatzen dugun milaka herritarrok. Espetxeak bete
|
ditzakete
euskal preso politikoz, baina elkartasuna urratsez urrats espetxe guzti horietara iritsiko da, maite ditugun horiengana guztiengana.
|
|
|
izan euskalduna, espainiarra/ frantsesa edo biak. Beraz, esan
|
dezakegu
euskal gizartearen bizikidetzarako ereduaren ezaugarria, gaur egun, euskalduntasunarekiko dagoen identifikazio maila handia dela; identifikazio hori, gutxienez, hiru kultura identitatek osatutako sentimendua da eta sentimendu horiek intentsitate desberdinekoak dira, nahiz eta gehienek eta zeharka, batez ere autodeterminazioaren aldeko identitate etnokulturalekin eta politikoekin lotura handiago d...
|