|
2001
|
|
|
2 Baztertu nahi dituen mokoka gogaikarriak,
|
euskara
batuari buruzko eztabaida ozpinduak dira, antza.
|
|
|
Arestian aipatu dudan elkarrizketa alboanitz, zabal eta askotariko  horren oinarri asko daude hemen, nire iritziz. Zorretan gaude Mitxelenarekin, euskararen gaurko egoeraz, Euskaltzaindiak 60ko eta 70eko hamarkadan euskararen korpusa eguneratu eta
|
euskara
batua sortzeko egin zuen ahalegin eskergagatik. Bide horretan tinko goazela ziurtaturik daukagunean, beharbada Mitxelenak erakutsiko dizkigu euskararentzako leku nahiko horretara iristeko bide aztarnak
|
|
|
ea bere zein testu nituen buruan. Pro domo aipatu nion,
|
euskara
batuaren inguruan izandako istiluak gogoan. Oroitzen naiz aipatu nizkiola Etxepareren argitalpen berriari egin zion hitzaurrea, Asaba zaarren baratza izenekoa, eta Orixeren heriotzean lana ere.
|
|
|
hain zuzen ere, oraindik euskal gizarteak eskain dezakeen zehatzen eta sakonena, ezbairik gabe eta ideologiak ideologia. Elkarbizitzak bultzatuta ikusten zuen hain garbi eta hain hil edo biziko
|
euskara
batuaren premia, eta, garaiko liskarren gaindi, denborak garbi erakutsi du batuak, hizkuntza bera modernizatzeaz gainera, batu egin gintuela euskaldunok. Euskara baturik gabe, ez gaurko euskara ez gaurko Euskal Herria ez ziren diren bezalakoak izango
|
|
|
Elkarbizitzak bultzatuta ikusten zuen hain garbi eta hain hil edo biziko euskara batuaren premia, eta, garaiko liskarren gaindi, denborak garbi erakutsi du batuak, hizkuntza bera modernizatzeaz gainera, batu egin gintuela euskaldunok.
|
Euskara
baturik gabe, ez gaurko euskara ez gaurko Euskal Herria ez ziren diren bezalakoak izango
|
|
|
" Bizilegezko herri batean hizkuntza bizilegezko bat bilatzen saiatzea da nire eginkizuna". Hiz  kuntzalaritza eta euskal literaturari buruzko ikuspegia;
|
euskara
batuaren aldeko apustua; eztabaida soziolinguistikoaren plazan parte eraginkorra hartu izana... Bizilegezko hizkuntza nahi zuen baten filosofiaren ispilua da Mitxelenak alor horietan guztietan jokatu zuen papera, eta Pedro Migel Etxenikek filosofia horixe zuen gogoan Mitxelenaren aipua hizpidera ekarri zuenean ere:
|
|
|
2 Mitxelenak aipatzen dituen grafia eta aditzari buruzko irizpideak ez dira gure bilduman jarraitu,
|
euskara
batuan doaz gurean.
|
|
|
Hona nora zeraman, ustez behintzat, hartu zuen abiadak:
|
euskara
batu nahiz baturako batera; ez han hemengo eskualdeetako hizkerara.
|
|
|
9 Ohar bedi irakurlea, liburu honetan zehar, gaur egungo
|
euskara
batuan ezarria dagoelako, euskara hitza agertzen bada ere, jatorrizko testuan (1970ekoan) artean euskera idatzi zuela Mitxelenak. Kasu honetan bakarrik, eta intentzio garbiz idatzi zuen euskaraz eta letra etzanez.
|
|
|
gure hizkuntza ahulak izan dezakeen indarraren egoitza nagusia hegoaldean dugula, eta, hain zuzen, hegoaldearen erditsuan. Inorena ez den
|
euskara
baturik ez nuke nahi; guztiona dena behar genuke eta, ezinean, zenbaitena bederen, ahalik eta gehienena.
|
|
|
35 Santiago Aizarnak hainbat artikulu edo erreportaje idatzi zuen Unidad Donostiako egunkarian Arantzazuko biltzarrean erabaki ziren arauen kontra, eta, bide batez, Euskaltzaindiak urte hartan antolatutako literatur sariketan tranpa egin zutela  zabaldu zuen,
|
euskara
batuan idatzita zegoen lan bat saritu omen zutelako, hala idatzita ez zegoen beste baten kaltean. Idatzi horietako batean salatzen zuen, gainera, irabazleari ematen zitzaion diru saria barregarrikeria bat zela.
|
|
|
|
Euskara
batua
|
|
2002
|
|
|
8
|
Euskara
batuaren ajeak
|
|
|
Apaizak bakarrik, ez apezpikuak (alta, ez da apezpikurik lehenik apaiz egin gabekorik!). Apaizak, erlijioak ongi zedarritutako tradizioan oinarriturik, euskaraz aritzen zitzaizkigun aldaretik haien
|
euskara
batu halamoduko hartan, batez ere Elizak bere berrikuntzak egin zituenean eta jendearekiko harremanak pixka bat eztitu zituenean, liburuetan irakurri duzun Kontzilio famatu haren ondoren. Juan Pablo II.ak atzera bota duen iraultza hura gure garaian gertatu baitzen.
|
|
|
Ibon Sarasolak liburu bat idatzi zuen idorgiroan,
|
Euskara
batuaren ajeak (Albernadia, 1997) izenekoa, ez dakit irakasleren batek gomendatu dizun inoiz ere, baina hizkuntzen kontu hauek kezkatzen baldin bazaituzte irakurtzeko esango nizuke. Han agerian uzten zuen, adibide bat bestearen gainean jarririk, euskarak duen morrontza gaztelaniarekin, eta nola ari garen Bidasoaz alde honetakook hizkuntza proposamenak egiten gure eguneroko jardueran mugaz haraindiko euskaldunak bigarren mailan utziz, zeren politika kontuetan hainbeste aldiz esaten dugun horrek, alegia, euskaldunak Frantzian eta Espainian bizi direla, hizkuntza kontuetarako ere balio du, ez dakit nik inoiz ere galdetu diozun hau zure buruari, euskaldunak hemen bizi baitira, baina han ere.
|
|
|
Zer gertatzen da ordea? Batzuek, ttattarra janzteaz gain (EHUn egiten ez dutena egiten dute UEUn, zeinak erakusten baitu nola diren buru argi eta gogo irekikoak komeni zaienean), berdin berdin segitzen dutela, langarrean galduak agian, UEUren betiko filosofiarekin, aldamenean duten EHU barka, UPV deituko diote beren
|
euskara
batuan, Universidad Politécnica de Valencia alegia bat batean eta ustekabe menditik eroritako gizartearen beste geografia apaingarri bat izango balitz bezala. Zinez, UEU bizi ahal da unibertsitate publikoko irakasleek unibertsitate publikotik kobratzen dutelako hilabetero, unibertsitate publikoak bere azpiegitura eskaintzen dielako praktikan (mahaiak, ordenagailuak, telefonoak, idazkaritzako laguntzak, ikerketa laguntzak, liburutegiak, eta abar, abar luzea oraingoan) hilabetero, unibertsitate publikoak bizitza segurtatzen dielako hilabetero, horregatik, hitz batean, bizi ahal da UEU.
|
|
|
sosagaz horrek ez baitu parekorik, ekialdeko hitz bat (sosa) mendebaleko deklinabide marka batekin (gaz) loturik. Gauza bat baita
|
euskara
batuaren eredua irekia izatea, ahalik eta aberatsena egitea euskalkietako aberastasun eta desberdintasunak ereduaren barnean sartuz, eta beste zerbait, aski diferentea eta aski kaltegarria, nahaste hori zentzugabekeria bihurtzea. Ez da zalantzarik hango eta hemengo euskal mintzoek eskaintzen dizkiguten baliabideak gureganatu behar ditugula, eta euskara batua deitzen dugun hori ongi hornitu behar dugula euskal hitzak, euskalki batekoak nahiz bestekoak izan, baztertu gabe.
|
|
|
Gauza bat baita euskara batuaren eredua irekia izatea, ahalik eta aberatsena egitea euskalkietako aberastasun eta desberdintasunak ereduaren barnean sartuz, eta beste zerbait, aski diferentea eta aski kaltegarria, nahaste hori zentzugabekeria bihurtzea. Ez da zalantzarik hango eta hemengo euskal mintzoek eskaintzen dizkiguten baliabideak gureganatu behar ditugula, eta
|
euskara
batua deitzen dugun hori ongi hornitu behar dugula euskal hitzak, euskalki batekoak nahiz bestekoak izan, baztertu gabe. Hori hala da, baina horrekin batera bistan da aberastasun hori kudeatzen eta gobernatzen jakin behar dugula, sukaldean janariarekin egiten dugun gisa:
|
|
|
aisialdia, irakaskuntza, lan arloa, herri hedabideak, administrazioa eta literatura. Eta eremu horietan bereizten ditu, batetik" nazioko
|
euskara
batua" (orain arte" euskara batua", besterik gabe, deitu izan duguna litzateke hau)," eskualdeko batua" eta" herrialdeko batua". Eta bereizketa hori dela-eta, berak egiten duen proposamen orokorra honela labur daiteke:
|
|
|
aisialdia, irakaskuntza, lan arloa, herri hedabideak, administrazioa eta literatura. Eta eremu horietan bereizten ditu, batetik" nazioko euskara batua" (orain arte"
|
euskara
batua", besterik gabe, deitu izan duguna litzateke hau)," eskualdeko batua" eta" herrialdeko batua". Eta bereizketa hori dela-eta, berak egiten duen proposamen orokorra honela labur daiteke:
|
|
|
Administrazioan ere ber gauza, zeren ez baita berdin 200 biztanleko udalerri bat edo Erkidegoko administrazio zabala. Lehenbizikoan herriko hizkera erabili da, bigarrenean, ostera,
|
euskara
batua. Eta Zuazok proposamen zehatzak egiten ditu ortografian, fonetikan, hiztegian, etab., nola egin behar den hau guztia.
|
|
|
Baina horrekin bat eginik ere, baditut beste gogoeta batzuk gai honen inguruan. Lehenbizikoa
|
euskara
batuarekin lotzen dut, bigarrena hiztunen komunitateekin.
|
|
|
Koldo Zuazok, nahiz menturaz berak ez pentsatu horrela, euskararen ahulezia hau
|
euskara
batuarekin lotzen du. Hau da, euskara batua ezinbestekoa izanik ere, garatu dugun eredua ez da egokia.
|
|
|
Koldo Zuazok, nahiz menturaz berak ez pentsatu horrela, euskararen ahulezia hau euskara batuarekin lotzen du. Hau da,
|
euskara
batua ezinbestekoa izanik ere, garatu dugun eredua ez da egokia. Eta hortaz, badirudi ondorio bat ateratzen dela hor, euskara motel horren errua euskara batuak izango balu bezala edo.
|
|
|
Hau da, euskara batua ezinbestekoa izanik ere, garatu dugun eredua ez da egokia. Eta hortaz, badirudi ondorio bat ateratzen dela hor, euskara motel horren errua
|
euskara
batuak izango balu bezala edo. Batzuek berehala hartu dute beren probetxurako mezu horren zati bat, mezuaren osotasuna atzenduz, eta berehala hasi dira goi mailara eramaten txokokeriarik handienak, horrela hobetuko delakoan euskara, konturatu gabe euskara motela erabili beharrean gizarte moderno batean barregura sortzen duen hizkera bitxi bati irekitzen dizkiotela ateak.
|
|
|
Baina, gutxienez, onartu dugu Euskaltzaindiak proposatu duen ereduaren interpretazio batek, Euskaltzaindiak berak inoiz ere egin ez duenak, ekarri duela gaitz hori. Hori arraitu nahi izan nuen, eta aldi berean salatu ez bainintzen batere gertatutako horrekin ados, 1994an Euskaltzaindiak Leioan egin zuen batzarrean"
|
euskara
batu idatzia" eta" euskara batu soziologikoa", ez dakit horiek diren hitzik egokienak, bereizi nahi izan nituenean.
|
|
|
Baina, gutxienez, onartu dugu Euskaltzaindiak proposatu duen ereduaren interpretazio batek, Euskaltzaindiak berak inoiz ere egin ez duenak, ekarri duela gaitz hori. Hori arraitu nahi izan nuen, eta aldi berean salatu ez bainintzen batere gertatutako horrekin ados, 1994an Euskaltzaindiak Leioan egin zuen batzarrean" euskara batu idatzia" eta"
|
euskara
batu soziologikoa", ez dakit horiek diren hitzik egokienak, bereizi nahi izan nituenean.
|
|
|
Ez dut inolako dudarik idazle hoberenak ez direla horretan erori, eta hasieratik beren eredua segitu bazuten, horrek ez zien inolako kontraesanik sortu: azken batean, haien hitzak, haien esapideak, haien esamoldeak ziren
|
euskara
batu soziologiko horren mugak markatzen zituztenak. Desberdintasun batekin, jakina:
|
|
|
Beraz, ez dut uste nik euskararen koloregaltze hori nahitaez
|
euskara
batuarekin lotua dagoen, hain modu zuzenean bederen ez. Horrek zerikusi handiagoa du batez ere euskararen galerarekin eta, ondorioz, euskalkien galerarekin.
|
|
|
Beste modu batera esateko:
|
euskara
baturik izango ez bagenu berdin berdin gertatuko zen, beldur naiz, baina diferentzia batekin: prozesua askoz ere arinago gertatuko zela.
|
|
|
Bat aipatuko dut, Ttipi ttapa, astero segitzen dudalako eta hango euskalkiari dagokion hizkera arretaz begiratzen egoten naizelako, ustez bederen nahiko ongi ezagutzen dudala. Hor ahalegin bat egiten dute kazetariek, egin behar den bezala gainera, herriko hizkera erabiltzeko, herriko
|
euskara
batua erabiltzeko. Baina gauzak ez dira konpontzen izanen edo bortz jarriz bakarrik.
|
|
|
Horietako batzuk dira hemen salatzen direnak. Nik uste dut ezinbestekoa dela,
|
euskara
batu horren ereduaren barnean, euskalki guztietako ñabardurak erabiltzea eta, ahal dela, ñabardura horiek dagokion tokian erabiltzea. Bizkaieraz egiten den tokian joera genuke, Zuazok aipatzen dituen eremu horietan, bizkaierazko ñabardurak sartzeko, batuaren eredua, nire ustez, batere desegin gabe.
|
|
2003
|
|
|
Bitxiki gau hartan emazteekin ez zen batere laketu Txoko. Alta politak ziren,
|
euskara
batuaz mintzo eta bero beroak. Elkarte hartan trikiaren musika alegera eta edari preziatuak, zutoin guztietarik, ur benedikatuaren pare isurtzen ziren.
|
|
|
Euskarak, berriz, gorriak ikusi zituen frankismoan, baina, galdu ez ezik, bere eraldaketa erabakigarriena egin zen orduan: 1968an
|
euskara
batuaren oinarriak ezarri ziren, eta frantziskotarren gune sakratuan. Arantzazun?, gainera, sinbolikoki oso esanguratsua. Purista batzuentzat" benetako" euskararen amaiera zen hura, hizkuntza artifizialak ordezkatuko baitzuen aurrerantzean; nekez pentsa zezakeen inork artean aingeruekin hitz egiteko balio zuenik.
|
|
2006
|
|
|
Oharrak: herriko hizkeraren baten jabe direnentzat baizik ez; alegia, ez du balio
|
euskara
batua besterik ezagutu ez eta euskalkidun bihurtu nahi dutenentzat.
|
|
|
Baina bistan da horrela gertatu izanak ondorio positiboa ekarri zuela. Hizkera asko galdu den arren, beste askok bizirik eutsi diote erasoari, eta, historiako beste garai batean, berriz bildu eta bat egiteko parada ere egokitu da;
|
euskara
batuaren sorreraz ari gara, noski. Indar sakabanatuak berriz bildu eta, desagertu gabe, bat egin.
|
|
|
Egoera normalizatu batean ere, hau da, euskara bizitzako funtzio guztietan normaltasunez erabiliko litzatekeen egoera batean ere, apika korapilatsua gertatuko litzateke molde ezberdinen espazioa bilatzea eta oreka gordetzea. Bada, gure egoeran, erdarek
|
euskara
batuari eta euskalkiari espazioa kentzen dieten egoera honetan, espazioen banaketa eta moldeen arteko oreka are zailagoa da.
|
|
|
Adibidez: Berria egunkariak
|
euskara
batua erabiltzen du, eta logikoa dirudi, nazio osorako hedabidea baita. Herriko aldizkariak, berriz, euskalkia naturaltasun handi samarrez erabil dezake.
|
|
|
Aurrekontuak? Baita
|
euskara
batutik hurbil dauden hizkeretan ere. Udal agiri batzuk bai eta beste batzuk ez?
|
|
|
Non adostuko dira arauak? Edo dena
|
euskara
batuan idatzi, eta kitto?
|
|
|
Gertatzen da, gainera, gaur egun
|
euskara
batuan idaztea nahikoa erraza dela. Batuan idazten duenak ez du gauza askorik erabaki behar, nolabaiteko tradizioa eta hainbat arau eskura dauzkalako.
|
|
|
|
Euskara
batua baretua, edo erlaxatua. Gure ustez etorkizunean dezente hedatuko den hizkera.
|
|
|
Asko dira erdaratik zuzenean euskara batura iritsi diren hiztunak, edo gaur egun soilik batu horren jabe diren euskaldunak.
|
Euskara
batuaren ahozko erabilera inoiz sozialki masibo samarra bihurtzen baldin bada, ezinbestean gertatuko da ahozko jardunean arauak erlaxatzea eta malgutzea. Idazteak agintzen dizkigun arau eta jarraibide zorrotz, zurrun eta askotan deserosoen uztarritik askatuta, batua oinarri izanen duen hizkera erlaxatuagoa eta libreagoa hedatuko delakoan nago.
|
|
|
Aditz laguntzaile batuaren aletxo bat da. Badira, hala ere,
|
euskara
batuan aditz forma ikusgarriagoak, edo indartsuagoak: genentzuzke, zenezaguzkien, generraizkion, banekuski...
|
|
2008
|
|
|
2 Eus.bak.of.ha.: euskara bakandu ofizial hiper arautua (antzinako izenez,
|
euskara
batua).
|
|
2009
|
|
|
2 Atzerakadatik ernaldirako jauziaren mugarri eta makulu:
|
euskara
batua eta Euskararen Legea
|
|
|
Berehala helduko diogu lege arkitektura honen gaineko gogoetari, edo, hobeto esanda, lege marko hau ahalbidetu zuen Hitzarmen Politiko eta Sozialari [16] buruzko hausnarketari. Aurretik, ordea, denboran lehenagokoa den beste inflexio puntu baten aipamena egin nahi dugu,
|
euskara
batuarena, hain zuzen ere.
|
|
|
2.1
|
Euskara
batua: makulu ezinbestekoa
|
|
|
Gure iritzian, biok dira?
|
euskara
batua eta Euskararen Legeak sinbolizatzen duen lege arkitektura, alegia, abiapuntu nagusiak euskara nozitzen ari zen atzerakada prozesuari (galtzerdi bati emango litzaiokeen moduan) buelta ematera etorri den prozesua ahalbidetu dutenak.
|
|
|
Oraindik erabat bukatu gabeko obra da
|
euskara
batuarena, baina ikaragarria da urteotan Euskaltzaindiak euskara batua finkatzeko sortu duen araubidea eta langintza horretan sendotu duen aitzindaritza. Nabarmentzekoa da, halaber, askotariko euskal sortzaileen ekarria euskara batuaren eraikuntzan:
|
|
|
Oraindik erabat bukatu gabeko obra da euskara batuarena, baina ikaragarria da urteotan Euskaltzaindiak
|
euskara
batua finkatzeko sortu duen araubidea eta langintza horretan sendotu duen aitzindaritza. Nabarmentzekoa da, halaber, askotariko euskal sortzaileen ekarria euskara batuaren eraikuntzan:
|
|
|
Oraindik erabat bukatu gabeko obra da euskara batuarena, baina ikaragarria da urteotan Euskaltzaindiak euskara batua finkatzeko sortu duen araubidea eta langintza horretan sendotu duen aitzindaritza. Nabarmentzekoa da, halaber, askotariko euskal sortzaileen ekarria
|
euskara
batuaren eraikuntzan: euskal idazleen sorkuntza, eta itzultzaileen, irakasleen, ikertzaileen, hedabideetako profesionalen eta beste hainbat esparrutan euskara lan hizkuntzatzat erabiltzen dutenen jarduna izan dira, Euskaltzaindiaren aitzindaritzaren gerizpean, euskara batuaren eraikuntzan gertatu den aurrerakada ahalbidetu dutenak.
|
|
|
Nabarmentzekoa da, halaber, askotariko euskal sortzaileen ekarria euskara batuaren eraikuntzan: euskal idazleen sorkuntza, eta itzultzaileen, irakasleen, ikertzaileen, hedabideetako profesionalen eta beste hainbat esparrutan euskara lan hizkuntzatzat erabiltzen dutenen jarduna izan dira, Euskaltzaindiaren aitzindaritzaren gerizpean,
|
euskara
batuaren eraikuntzan gertatu den aurrerakada ahalbidetu dutenak.
|
|
|
Egia da zenbaitek, zenbaitetan,
|
euskara
batuaren eraikuntza uniformetasun gehiegizkoarekin nahastu duela. Esan nahi dugu, adibidez, euskara batua sortzeak ez duela inor euskalkiak ez gutxi ez asko gutxiestera eraman behar, edo kode batua sortzeak ez duela esan nahi forma estandar bat eta bakarra behar denik eremu guztietarako.
|
|
|
Egia da zenbaitek, zenbaitetan, euskara batuaren eraikuntza uniformetasun gehiegizkoarekin nahastu duela. Esan nahi dugu, adibidez,
|
euskara
batua sortzeak ez duela inor euskalkiak ez gutxi ez asko gutxiestera eraman behar, edo kode batua sortzeak ez duela esan nahi forma estandar bat eta bakarra behar denik eremu guztietarako. Administraziorako egoki den estandarrak ez du zertan egokia izanik hedabideetarako.
|
|
|
8
|
Euskara
batuaren ajeak
|
|
|
8
|
Euskara
batuaren ajeak
|
|
|
Ez dakit
|
euskara
batuaren premiak lotu egin gaituen, ez dakit hartutako bideak ez ote gaituen gehiegi zuhurtu; bide beretik, ez dakit euskara batuaren aldeko apustuagatik ez ote dugun hizkuntza sormenetik baztertu, hizkuntza kontatzen denaren maizter eta makulu huts bihurtuz.
|
|
|
Ez dakit euskara batuaren premiak lotu egin gaituen, ez dakit hartutako bideak ez ote gaituen gehiegi zuhurtu; bide beretik, ez dakit
|
euskara
batuaren aldeko apustuagatik ez ote dugun hizkuntza sormenetik baztertu, hizkuntza kontatzen denaren maizter eta makulu huts bihurtuz.
|
|
|
Etxaidek kontatu ez zigun egoera batek erakartzen nau, beti pentsatu dut abiapuntu ederra litzatekeela nobela baterako.
|
Euskara
batua forma hartzen hasi den garaikoa da eszena. Ikusirik garai berriak datozela, ikusirik euskara beste modu batzuk hartzen ari dela literatur tresna gisa, Jon Etxaide bere obra osoa zuzentzen, egokitzen," hobetzen" hasten da.
|
|
|
Beldur da bizitza osoan inurri gisa egin duen lan mardulak ez ote duen aurrera egingo, ez ote den belaunaldi berrietara iritsiko. Eta testuok berridazten hasten da
|
euskara
batuaren argitan, horretan erre zituen azkeneko urteak. Baina, bestalde, eta kontraesana dirudi?, oharrok gaztelaniaz ematen ditu, filologoentzat ariko balitz bezala, beldur balitz bezala datozen belaunaldi berriek euskara galduko dutela, eta euskara adituen kontu hutsa izango dela.
|
|
|
Beraz, argi dago hizkuntzak paper nagusia jokatu zuela euskal kantagintzan, eta hori dela eta, funtsezkoa gertatu zela nazio nortasun berriaren eraikuntzan. Hala, kantagintzaren arrakasta eztabaidaezina da, bai euskararen berpiztean bai
|
euskara
batuaren zein dialekto formen zabalkundean.
|
|
|
1960ko hamarraldiaren bukaeran, Euskaltzaindiak euskara estandarra finkatu zuen. Eta
|
euskara
batua sortu zen, gipuzkeran eta lapurteran oinarri hartuta, haiek baitziren, zein bere lurraldean, euskalkirik irazkorrenak, hala kuantitaboki nola kualitatiboki. Euskara batua lurralde osora hedatuz joan zen poliki poliki, ekimen pribatuen bultzadari esker, ikastolei esker?
|
|
|
Eta euskara batua sortu zen, gipuzkeran eta lapurteran oinarri hartuta, haiek baitziren, zein bere lurraldean, euskalkirik irazkorrenak, hala kuantitaboki nola kualitatiboki.
|
Euskara
batua lurralde osora hedatuz joan zen poliki poliki, ekimen pribatuen bultzadari esker, ikastolei esker, batez ere, eta bide ofizialen inolako babesik gabe.
|
|
|
8
|
Euskara
batuaren ajeak
|
|
|
8
|
Euskara
batuaren ajeak
|
|
2010
|
|
|
Baina, ez zen erraza izan gure artean
|
euskara
batua sartzea. Esan ohi zen, idatzietan erabiltzen hasi ginen zorioneko" h" hura ez zela kristaua, marxista baizik.
|
|
|
Esan ohi zen, idatzietan erabiltzen hasi ginen zorioneko" h" hura ez zela kristaua, marxista baizik. Eta
|
euskara
batuak euskalki guztiak hondatuko zituela, eta abar. Baina berrizaleek ere bereak eta bost egin zituzten hitzak eta esaldiak asmatzen, sarritan euskara klasikoari iruzur eginez.
|
|
|
Handik urte batzuetara, filosofia ikasketak amaitu ondoren, Salamancako Unibertsitate publikoan bere ikasketak eta doktoregoa lortuko zituen. Filologo handi bat egin zen, eta Euskaltzaindian handia izan zen bere zeregina,
|
euskara
batuaren alde bereziki. Hura ere izan zen gure euskarako maisu.
|
|
|
1968: Urrian, Euskaltzaindiak Arantzazun hasi zuen
|
Euskara
batuaren batzarra.
|
|
2011
|
|
|
8
|
Euskara
batuaren ajeak
|
|
|
Hizkuntza erabiltzen dute (dakitenek) trebeki eta modu dotore batean. Guk ez dugu hain dotore erabiltzen, eta gainera, hegoaldean, nahasketa handi bat dago gure baitan euskararekin, ze, jendeak euskara mintzatzen zuen, nik nire herrian ezagutu dudan bezalakoa, oso Oiartzungoa bertakoa, beno, ez nuke esango dialekto ttipi bat baina horrelako zerbait, eta gero
|
euskara
batuarekin egin dugu nahasketa bat eta orduan, euskara txar asko entzuten da, eta Iparraldean berriz euskararen dotorezia ere badago, eta uste dut hori jaso dutela tradiziotik. Beno, tradiziotik, eta gero baita ere bertan egon den literatura tradiziotik.
|
|
2019
|
|
|
" Il doit fatalement disparaître"; eta halakoxe gogoetak eragin zituzten Unamuno bezalako pentsalariengan. Hala bada, Resurrección MarÃa Azkuek eta enparauek ziotenaren kontrara, zertarako
|
euskara
batu noranahikoa sortzen saiatu?
|
|
|
Sinetsi nahi dut orduko hartan eta artean itzulpenei garrantzirik ematen ez zitzaielako izango dela.
|
Euskara
batua zalantzen eta indefinizioen zabuan bizi zen, eta nabarmena da hori orduko hainbat itzulpenetan, agian literaturan baino nabarmenago (idazleok, itzultzaileek ez bezala, ziabogak egiteko aukera dugu gure lanetan)
|
|
|
Euskarazko itzulpenak ere ez daude hortik libre, eta, tamalez, erantsi behar zaio
|
euskara
batuaren erabilera zurrun uniformearen arriskua ere, irakaskuntzaren transmisio akademikotik datorrena nagusiki, eta ez etxetik edo kaletik eta euskarazko irakurketa literarioetatik (fortunaz, badaude salbuespen ederrak, eta ez gutxi).
|
|
|
Denbora luzea daramagu bilbotarrari ahalik eta arrazoi gehien kendu nahian.
|
Euskara
batua, gure literatura gero eta iaioagoa, kalitatezko itzulpenak...
|
|
|
Ez dakit zenbat denbora emango zuen itzulpenean, ez naiz nor itzulpenaren maila epaitzeko ez dakidalako alemanez, baina emaitza, euskararen ikuspegitik begiratuta, tatxarik gabea da. Narratzaileak aleman estandarrean egiten du originalean,
|
euskara
batuan itzulpenean, eta pertsonaia nagusia, Franz Biberkopf eta kaleko jendea, hobe horrela deitzea, eta ez kaleko pertsonaiak, bertan ageri den giza abaraska askotan anonimoari, hitanoan mintzo dira, etekin koloretsua, bizia, txinpartatsua emanez jendearen jardunari.
|
|
|
Heriotza transzenditzeko goseak darama Maulera: Arantzazuko bilkura eta gero, oharturik aro berri bat datorrela euskararentzat, ikusirik bere obra ez dagoela
|
euskara
batuan, aurreikusirik batuan ez dagoena hautsek hartuko dutela belaunaldi berrien ganbaran, bere obra osoa nahi du batura ekarri. Etxaidek garbi dauka:
|
|
|
Etxaidek garbi dauka:
|
euskara
batuaren apustuak porrot egiten badu, euskara bera ere galduko da eta, hartan, galduko da noski bere obra ere. Aldiz, euskara batua garaile izanda eta bere obra ez baldin badago hizkera adostuan, bizi osoan perfekzionismo gose ia gaixo batez egin duen lana, irakurleek meritu handia ematen diotena, izango da galtzaile.
|
|
|
euskara batuaren apustuak porrot egiten badu, euskara bera ere galduko da eta, hartan, galduko da noski bere obra ere. Aldiz,
|
euskara
batua garaile izanda eta bere obra ez baldin badago hizkera adostuan, bizi osoan perfekzionismo gose ia gaixo batez egin duen lana, irakurleek meritu handia ematen diotena, izango da galtzaile.
|
|
|
Hainbat jendek, tartean eskolatik eta unibertsitatetik pasatutako gazte askok, kode ilun hori, erregistro triste penagarria, hiztegiaren erabilera kolorerik gabea, egitura sintaktiko beti berdintsuen gurdi astuna dauzka
|
euskara
batutzat, hizkera kanonikotzat. Eta artifiziala egiten zaio, xinxangrea, hezur mamirik gabea.
|
|
|
hizkuntza estu estu arautzeak jardunbide ortopedikoa fabrikatzen du askatasunaren kaltean.
|
Euskara
batuaren balizko antzutasuna gainditzeko ez dago euskara batu bizia egitea bezalakorik, araua bitartekoa izango duena eta ez kortsea; unean uneko eta tokian tokiko zirkunstantzietan euskalkiaren edo herriko hizkeraren bizitasuna zainduko duena. Irtenbidea ez da deskode baten disparatea, zeinean muturreraino eramaten diren desberdintasunak, ustezko bitxikeriak, zoko bazterreko erabilera askotan net traketsak, txiste txar bat egiteko ere nekez balio dutenak...
|
|
|
hizkuntza estu estu arautzeak jardunbide ortopedikoa fabrikatzen du askatasunaren kaltean. Euskara batuaren balizko antzutasuna gainditzeko ez dago
|
euskara
batu bizia egitea bezalakorik, araua bitartekoa izango duena eta ez kortsea; unean uneko eta tokian tokiko zirkunstantzietan euskalkiaren edo herriko hizkeraren bizitasuna zainduko duena. Irtenbidea ez da deskode baten disparatea, zeinean muturreraino eramaten diren desberdintasunak, ustezko bitxikeriak, zoko bazterreko erabilera askotan net traketsak, txiste txar bat egiteko ere nekez balio dutenak...
|
|
|
Euskalkiak eta herriko hizkerak ez dira, berez, txokokeriaren mandioak;
|
euskara
batua ere ez da, izatez, klinika ortopediko bat: euskara txar eta onak daude.
|
|
|
euskara txar eta onak daude.
|
Euskara
batuaren etiketarekin argitaratzen den testu askoren izurria ez da batuak sortua, lapa zorriak aho zabalka jartzerainoko euskara pobre traketsak baizik. Halaber, eta bertako euskara lehenesteko ahalegin askori dagokionez, auzi nagusia ez da kuadrilla osoa ere ulertzeko gai ez den idiotalekto zarpail zabortu bat ufaka eta ufaniaz lehenestea bizitasunaren aitzakian.
|
|
|
Berbelitzek dioenez, argitu egin behar omen da euskara estandarra eta
|
euskara
batua gauza bera ote diren. Berbelitzek uste du berdinak baldin badira, hautatzeko bakarra, gaizki ulerturik sortu ez dadin aspalditik gertatzen ari den bezala.
|
|
|
Berbelitzek dioenez, argitu egin behar omen da euskara estandarra eta
|
euskara
batua gauza bera ote diren. Berbelitzek uste du berdinak baldin badira, hautatu behar dela bietatik bakarra.
|
|
|
Joxe Austin Arrietak
|
euskara
batuan:
|
|
|
Arazo zahar baten ilustrazio egokia da: liburua argitaratu zenean (1992)
|
euskara
batua ez zegoen gaur bezain finkatua eta ez genuen guztiz gainetik kendua diziplina falta. Ordutik hona âmende laurdenâ, batuak bide oparoa egin du, eta bide horretan berebiziko zerikusia izan du itzulpenaren ekarriak.
|
|
|
Triesteko idazleak toskanoa dioen tokian zilegi da italiera irakurtzea. Gutxi asko
|
euskara
batua eta gipuzkera berdintzea bezala da, nahiz, stricto sensu, ez den kasu bera ez italieraren kasuan ez euskararenean: toskanoak mendeetan izandako pisu literarioak guztiz markatzen ditu Danteren eta dialektoaren eta Italiako gainerako dialektoen arteko harremana.
|
|
|
Premiak ekarri du, zoriz onerako, zoriz etorkizunari begiratzeko,
|
euskara
batuaren lorpena; miraria, ordea, ez da jenero sarria izaten pobrearen etxean.
|
|
|
Arrieta, ordea, literatur tradizio urritik eta itzulpen  tradizio are urriagotik aritu da Hadrianoren oroitzapenak itzultzen, kontu jakina da, eta apenas pasatu diren hogeita hamar urte ordutik.
|
Euskara
batua artean hankagorri zen. Koskortu da (hainbat alorretan baita kaskartu ere).
|
|
|
Irail dugu, ordea,
|
euskara
batuan hautatua. Bizkai aldean maiz erabilia, derrepente batean hedatu da bazter gehienetara.
|
|
2022
|
|
|
hizki bat, hatxe bat, Aritz izan partez Haritz baitzen hildakoa. Eskerrak eman nahi dizkiet publikoki
|
euskara
batuaren hastapenetan hatxearen alde egin zutenei. Bizitza salbatu didazuela esan daiteke.
|
|
2023
|
|
|
ormatxistorra. Elur jauziak direla-eta,
|
euskara
batuaren bitartez zabaldu diren bi solasetariko bat baliatzen dute Ultzama aldean: eluryauzia.
|
|
|
Horrek guztiak, naski, aroari buruzko lexikoan isla du, nahiz ibar honetan mintzatzen den euskarak gibelera egite izugarria izan duen, eta bertako hiztunik ia ez da geratzen.
|
Euskara
batuaren gerizpean alfabetaturiko euskaldun anitz direlarik ere, Esteribar ibarreko bi azpi-euskalkiak galzorian daude edo galdutzat eman daitezke.
|
|
|
Beraz, lexikoan antzematen da duela mende batetik honako bilakaera. Frogatu egin behar litzateke, baina baliteke
|
euskara
batua hedabideetan eta hezkuntzan erabiltzeak zerikusia izatea lexikoaren bilakaeran.
|
|
|
Andoaingo euskalkia Beterriko euskarari dagokio. Gipuzkoa erdialdeko euskalkia esangura handikoa gertatu da euskararen ibilbidean, besteak beste, bertan oinarritu delako, gehienbat,
|
euskara
batua. Beterriko euskara da ardatza, eta horrek osatzen du erdiguneko azpieuskalkia.
|
|
|
Zahar batek dio haiek iuri esaten dutela, ez euri. Ahoskeran belaunaldi haustura sumatzen du aro bidaiariak, beharbada
|
euskara
batua zabaltzearen eraginez. Euri zerrendaren beste aldean, euri meheari lanbroa deitzen diote, bazter askotan bezala.
|
|
|
Elurra itsaso eder bat da. Larraunen
|
euskara
batuan gailentzen hasitako izotz terminoak erabiltzen dira bete betean; esaterako, izotz zuria izozuria da; izotz beltza izozbeltza da; elur jausia elurjauzia da. Jausi ez da erabiltzen Larraun aldean erori esateko; beraz, jauzi hori salto egin izan liteke.
|