|
2000
|
|
|
1955ean, euskaltzale talde horrek bultzatu eta Urkixo Mintegiak babestuta, Andoni Urrestarazuren Umandi gramatika argitara eman zen eta hau izan zen euskara ikasle askok urte luzeetan jarraitutako metodoa. 1968an
|
euskara
batuaren bidean lehen pausoak eman ziren eta Imanol Laspiurrek honen aldeko jarrera azaldu zuen.
|
|
2003
|
|
|
Horiezaz gain, baditu beste ipuin batzuk, beharbada hain aspaldikoak ez direnak, edo behinik behin beranduago argitaratuak (1981), gorago aipatua dugun VascH euskara ikasbide mardularen orrietan barrena sakabanaturik. Hauek idazkera berriagoan onduak daude, GabAt elaberriaren inguru edo ostekoak baitira, eta ordurako,
|
euskara
batuak bidea aurrera egin ahala, Oskillasok ere bere eredua hareantxo aldatu baitzuen morfologia aldetik. Hala, alabaa erako itxurak eskainiko ditu, artean hobetsi edo proposatzen zuen alabea eredukoen lekuan.
|
|
2004
|
|
|
|
Euskara
batuaren bide okerrak zuzenbidean jartzeko asmoz egindako agiri hori sinatu zuen batek, Adolfo Arejitak, bizkaieraren lekuaz hitz egingo digu segidan. Batua eta bizkaiera modu osagarrian estekatzeko xedea du helburu:
|
|
2009
|
|
|
Agian bizkaiera light bat salbatuko da, eta ez dirudi horretaz jende asko kezkatzen denik Euskal Herrian. Beste euskalkiak ere galduko dira ziur aski, baina horiek ez daude euskara batutik hain urruti eta
|
euskara
batuaren bidez salbatuko dira nola edo hala.
|
|
|
Hizkuntzen alderdi afektiboa oso garrantzitsua da. Gerta liteke Bizkaian eta Zuberoan
|
euskara
batuaren bidez euskara hizkuntza gisa hasieran salbatzea, baina epe luzera zeharo galtzea, karga afektiborik ez ukaiteagatik. Azkenean gerta liteke jendeak gurasoen hizkuntza gaitzestea euskara batua ez delako, eta euskara batua ere bai eskolako hizkuntza hotza delako.
|
|
|
Hamasei urte lehenago bestelakorik predikatua bazuen ere (ik. Euskaltzaleen biltzarrera bidalitako hitzaldia); baina ez ziren alferrik igaroak hamazazpi urte, eta ikastolak indarrez haziak ziren, eta
|
euskara
batuaren bidea irekita zegoen... eta Euskal Unibertsitatea eraikitzeko bidetan ginen... eta orain matematika irakasten ari zen Txillardegi, euskaraz.
|
|
|
Hartutako bidetik jarraituz, eta corpus berriez baliatuz, adi egon du Euskaltzaindiak idazleen jokabideari, izango baita zuzendu beharrekorik, edo argitu beharreko zalantzarik eta ekarpen baliozko eta aberasgarririk. Beren adierazpideak etengabe berritu behar dituzte idazleek, eta horiek galbahetzea izango da Euskaltzaindiaren egiteko nagusia, forma egokiak berretsiz eta
|
euskara
batuaren bidea zein den seinalatuz, horretan dihardutenen lagungarri.
|
|
2010
|
|
|
Horiek guztiek, normalean, kontaktu zuzena izan dute hizkuntzaren aldaera jaso, formal, idatziarekin. Eta kontaktu hori, hamarretik bederatzietan,
|
euskara
batuaren bidez edo euskara batua kontuan hartuz gertatu da. Eskola liburuetan ere hedadura handia du euskara batuak.
|
|
|
Gipuzkoako Ikastolen Elkartean eta herrialde horretako ikastoletan, adibidez, gipuzkera erabiltzen zen. Baina 1973an Getarian egindako Batzar Nagusian, gehiengo handiz erabaki zen Euskaltzaindiak proposaturiko
|
euskara
batuaren bidetik joatea. Bizkaiko ikastola gehienek ere batuaren aldeko apustua egin zuten denborarekin, gutxi batzuek bizkaiera hautatu arren.
|
|
2013
|
|
|
euskaraz, ingelesez, frantsesez eta gaztelaniaz, zabalkundea oinarrizko helburua baita. Lan honetan estandarraren beharraz,
|
euskara
batuaren bide luzeaz, 1968ko erabakiaren hurrengo urratsez, euskalkien betebeharrez eta prozesuaren ondorioez hausnarketa egiten da. Liburuaren amaieran estandarizaziorako gomendio batzuk biltzen dira.
|
|
2014
|
|
|
Aldi berean, garai hartan nagusi zen euskara eredu estua baztertuz, kultur hizkera moderno irekia erabili eta lantzeko hautua egin zuen aldizkariak (‘Euskaltzaindiari’, 1959), eta, euskalkiak gaindituz,
|
euskara
batuaren bidea aukeratu zuen zuzendaritzak. Jakin izan zen aldizkarietan aurrena, 1964an, euskal idazleek euskara baturako Baionan harturiko erabakiak berehala bere egiten eta bertako idazleei betearazten.
|
|
|
Idazle elkarte baten ohiko eginkizun eta helburuei uko egin gabe, elkarte honek bazuen ezaugarri nagusi bat:
|
euskara
batuaren bidean aurreratzea, dinamizatzea eta sozializatu edo gizarteratzea, inoiz edo behin presio talde gisa ere bai. Batasunaren helburu hori garbi dago hasieratik Txillardegiren araudian:
|
|
|
Baina bera ez dago bakarrik, eta ez da lehena.
|
Euskara
batuak bide luzea egina du Euskaltzaindiaren baitan, lehen ordutik hasita. Batasunaren gaia ikergai eta eztabaidagai izan da Euskaltzaindiaren baitan.
|
|
2015
|
|
|
Adibide xume bat jarrita, oso arrunta da gure artean eztabaidatzea, adibidez, ea Xarrittonek lapurterari ematen dion pisua ematea ondo ote dagoen
|
euskara
batuaren bidean (hots, giputz zentrismoaren zama edota ezinbestekotasuna, noren ahoan zer), edo oraindik arruntago, canciller (es)/ chancelier (fr)/ chancellor (en)/ cancellarius (lat) hitza nola eman behar den euskaraz, edo antzeko kontuak, eta ez, adibidez, noiz eta zertarako behar dugun euskaldunok hitz hori erabili. Zeren batzuek halako kontuez hitz egin eta idatzi nahi izaten baitugu, ez soilik agindupeko itzulpen apaingarrietan.
|
|
|
|
Euskara
batuak bide luzea egin du 1964tik hona, eta agerian daude, eta neurtzeko moduan, ekarri dituen onurak. Honako hauexek iruditzen zaizkit denetan esanguratsuenak:
|
|
|
–Egia da, tirabira handi samarrak genituen. Anaitasunak zorrotz heldu zion
|
euskara
batuaren bideari; Zeruko Argiak, erdi bideari heldu zion, idazle bakoitzaren idazkera errespetatuz; Agur eta Goiz Argi batuaren oso kontra jarri ziren. Abertzaleen arteko desberdintasunaren isla ere baziren, noski.
|
|
2017
|
|
|
alármie, alarma?; autistie, autista?; bálbulie, balbula?; glukosie, glukosa?; hanbúrgesie, hanburgesa?; hormónie, hormona?; inkubadorie, inkubadora?; mozzárelie, mozzarela gazta?; nikótinie, nikotina?; parábolikie, parabolika?; sáunie, sauna?; silíkonie, silikona?; toyótie. Toyota [automobil marka]??
|
Euskara
batuaren bidez sartu diren hitz berrietan ere gauzatzen da: ikástolie, ikastola?; Korríkie. Korrika [AEK ren aldarria eta jaia]?; salántzie, zalantza?; sergie, zerga?; telebistie, telebista??
|
|
|
Adibidez, orain berean, ez dut idazten ikasi dudan zubereraz baina euskara batu baten bidez, nire
|
euskara
batuaren bidez, erranen nuke.
|
|
|
Aski da Euskaltzaindiaren Hiztegia, oraintsu argitaratu dena, eskuan hartzea, horren egiaztapena izateko. Zenbait kasutan euskalki marka ere bada, eta beste batzuetan, hitza zabaldu egin da
|
euskara
batuaren bidez, nahiz eta euskalki batekoa izan horren jatorria. Hala ikasi ditugu greba, kodea. Beraz, berriz asmatu behar dena da katea, euskalkietatik batu horretara doana eta batu horren esparruan asmatu behar direnak hizkuntzaren erregistro desberdinak dira, intimitaterako, formaltasun handiagoko ekimenetarako?
|
|
2018
|
|
|
Horietan Jean Louis Davant eta Roger Idiart baziren. Lana zen,
|
euskara
batzeko bidean, aditzaz eta izenaz bereziki proposamen batzuen egitea. Taldearen lanaren fruitua ber gunean, 1964ko agorrilaren bukaeran, etorri ziren euskaltzaleei aurkeztu zieten eta 1968ko urrian, Arantzazun, Mitxelenak aurkezturik, EuskalEUSKARA BATUA ETA IPAR EUSKAL HERRIA
|
|
|
etxekoekin, lagunekin, eskolan, lantokian? Gure kasuan, euskaldun guztientzat eta maila zainduan erabili ahal izatea ahalbidetzen saiatzen gara,
|
euskara
batuaren bidez. Eta horri esker bizi gaitezke euskaraz gure bizitzako edozein esparrutan funtzionatu ahal izateko.Azkenaldian aldaketa garrantzitsuak egin dituzue Euskaltzaindiaren Hiztegian; familia harremanetako gaurko errealitatera moldatu dira hainbat definizio; arreta berezia jarri zaio genero berdintasunaren kontuari... Erraz onartu dira Osoko bilkuran?
|
|
|
|
Euskara
batuaren bidean
|
|
|
Horiek horrela, kultur eremuaren eta komunitatearen arteko harreman aldaketak izan zuen ondorio nagusirik: kultur eremuaren baitako ondareak kantek, bertsoek, istorioeketa aditzera emaniko errealitateek iragan bateratua eta kultur errealitate aberatsa aditzera emateko potentziala zutenek funtzionalitatea irabazi ahala, gero eta maila kolektiboagoan garatuz erresistentziazkoa,
|
euskara
batuaren bidea, Jorge Oteizaren Quousque tandem...! (1963) lanak izaniko eragina eta abar.
|
|
2019
|
|
|
–Dakizuen bezala, azaldu die aurrean adi dituen ikasleei BroussainE19k?,
|
euskara
batuak bide oparoa egin du sortu zenetik gaur arte; euskararen aldeko ahaleginetan nekatu ginen garaian baikorrik zoroenak ere ezin amestuko zukeen neurrietaraino oparoa. Garai hartan, gure neke horien garaian esan nahi dut, inolako araurik eta inolako hizkuntza autoritaterik gabe, bakoitzak ahal zuen eta nahi zuen moduan idazten zuen euskaraz, eta anabasa horrek oztopatu egiten zuen gure hizkuntza kulturako adierazpenetan zalutasunez, normaltasunez eta erosotasunez erabiltzea.
|
|
|
4 Euskaltzaindiak omendu nahi ditu euskara batuaren gune hori hainbeste ilusio, lan eta nekeri esker osatu eta osotu duten guztiak. Hortxe dira, besteak beste, beraien buru euskalduna
|
euskara
batuaren bidez alfabetatu dutenak edota euskararen mundura ikasiaren bidez etorri diren hiztun berriak, abiaburu euskara batua duten euskaldunak, euskararen demografia berrian gero eta ugariago direnak, bestalde. Batzuek eta besteek euskara batua lanabes aproposa dute beren eguneroko zereginetan.
|
|
|
1963 eta 1964 artean, Txillardegiren gidaritzapean, zortzi hilabetez, beste zazpi euskaltzale bildu ziren Cordeliers karrikako 14an, Euskal Idazkaritza, elkartearen egoitzan.
|
Euskara
batzeko bidean, lana zen ortografiaz, aditzaz eta izenaren deklinabideaz bereziki proposamen batzuk egitea. Taldearen lanaren, fruitua ber gunean, 1964ko agorrilaren 29, etorri ziren Euskal Herri osoko berrogei bat euskaltzaleri aurkeztu zizkieten.
|
|
|
1963 eta 1964 artean, Txillardegiren gidaritzapean, zortzi hilabetez, beste zazpi euskaltzale bildu ziren Cordeliers karrikako 14an, Euskal Idazkaritza, elkartearen egoitzan.
|
Euskara
batzeko bidean, lana zen ortografiaz, aditzaz eta izenaren deklinabideaz bereziki proposamen batzuk egitea. Taldearen lanaren, fruitua ber gunean, 1964ko agorrilaren 29, etorri ziren Euskal Herri osoko berrogei bat euskaltzaleri aurkeztu zizkieten.
|
|
|
1963 eta 1964 artean, Txillardegiren gidaritzapean eta zortzi hilabetez, beste zazpi euskaltzale bildu ziren Cordeliers karrikako 14an, Euskal Idazkaritza elkartearen egoitzan.
|
Euskara
batzeko bidean, lana zen ortografiaz, aditzaz eta izenaren deklinabideaz bereziki proposamen batzuk egitea. Taldearen lanaren fruitua ber gunean, 1964ko agorrilaren 29, etorri ziren Euskal Herri osoko berrogei bat euskaltzaleri aurkeztu zizkieten.
|
|
2020
|
|
|
Agirre, L. (2018): ‘JAKIN,
|
euskara
batuari bide egiten’, JAKIN 225, 11
|
|
|
Agirre, L. (2018): ‘Jakin,
|
euskara
batuari bide egiten’, Jakin 225, 11
|
|
|
Asisko Urmenetak bere hausnarketa «Informala= Informola?, Kolokiala= Koloniala» hitz jokoan oinarritzen du.
|
Euskara
batuak bide bakarra garatu du, hizkera adiministratibo monokordea. Horrela gauzak, sortzaileak bide informala lantzeko arazoak izaten ditu asteburuko istorio arrunta euskara batuan kontatu nahi duenean.
|
|
2021
|
|
|
Lapurtera klasiko miragarria, euskalki guztietatik hitzak eta formak hartuta idatzi zuen Urdazubiko semerik ezagunenak, Axularrek, Nafarroa Garaia eta Lapurdi bitan banatzen dituen mugatil hurbil jaio zen idazle jenialak. Batasunaren arazo linguistikoari
|
euskara
batuaren bidez soluzioa eman baino lau mende lehenago, gizon honek literaturaren bidezko konponbide bat eman zion euskararen arazo nazionalari. Euskararen korronte guztietako hitzak erabiliz esaldi miragarriak sortu zituen, sinonimoekin osatutako egitura errepikakorren bidez. Ibon Sarasolak nik baino hobeto esan zuen Euskal literaturaren historian:
|
|
|
Axularren liburu sakratuak Barroko Armatua eman zigun, iragan futurotik zetorren
|
euskara
batuaren bidez, euskararen batasuna baino laurehun urte lehenago. Gabriel Aresti izeneko profeta batek adinez nagusitzeko ordua iragarri zigun, harrizko arotik zetozen hitzak zizelkatzeko gaitasuna zuen mailu poetiko batekin.
|