|
2000
|
|
|
Euskalkia erabili izan denean, prestigioa emateko izan da baina une honetan ez da erabiltzen. Gu
|
euskara
batua eta ona erabiltzen saiatzen gara. Baina zenbait gauza gurean ez dugu onartzen, adibidez,
|
|
|
|
Euskara
batua eta euskalkiak bat dira, euskara; askotan badirudi kontrako gauzez ari garela. Askotan egiten dugun estandar hori oso erdaldundua da eta hor dago arazoa.
|
|
|
Ia dena daukagu egiteko baina aldakuntza handi bat egon da. Oraintsura arte,
|
euskara
batua eta euskalkiak gauza antagonikoak izan dira, zenbat bider ikusi dugun prentsan «Euskalkiak
|
|
|
Izan ere,
|
euskara
batuaren eta mendebalekoaren erabilera zehaztu eta definitzen hasita, badirudi bigarrenaren alderantz lerratzen dela kontua eguneroko bizitzan, instituzio eta hedabide nazionalen gainetik eguneroko bizitzan maila lokalagoko erakundeen ekimenak udalak, herri taldeak eta abar eragin handiagoa baitauka.
|
|
|
LARRINGAN, Luis Maria
|
Euskara
batua eta euskalkiak. 76 zk. (1993), 11 Oñati’ko Unibersidadea. 19 zk. (1965), 74 Pentsaerak eta erakundeak. 33 zk. (1968), 3 SEIE (Salleko Euskal Idazleen Elkartea). 24 zk. (1982), 135 Geroari begira. 2 zk. (1956), 88 Katekesis eta elizketa. 4 zk. (1957), 48 Romano Guardini’ren estetizismoa. 9 zk. (1959), 60 Georges Bernanos. 13 zk. (1960), 53 Orriak aidez aide. 17 zk. (1964), 54 Baro... 7 zk. (1978), 47 Rikardo, kultur animatzailearen eredu. 10 zk. (1979), 114 Ikastolen politika linguistikoaren analisi kritikoa. 19/ 20 zk. (1981), 22
|
|
|
LARRINGAN, Luis Maria
|
Euskara
batua eta euskalkiak. 76 zk. (1993), 11 Euskerazaintza ren joku zintzoa. 10 zk. (1979), 131
|
|
2001
|
|
|
Badihardugu elkarteak, ez du euskara batuaren kontra egin nahi, euskara batuak bere funtzioak eta esparrua baitauzka elkartearen ustetan. Euren ustez, garrantzitsua da
|
euskara
batua eta euskalkia uztartzea; izan ere, azkena menperatzeak batua menperatzea baitakarki. Fernando Muniozguren elkarteko kideak zera adierazi du:
|
|
2002
|
|
|
" Bil ditzagun azkar, eta osoki, euskalki guzien muna, odola eta giharra; eta osa dezagun ahalik eta azkarrenik, euskaldun guziontzako
|
euskara
batua eta zalua; inoiz baino zehatzagoa, inoiz baino landuagoa, eta inoiz baino maitatuagoa". Honelako hitzekin hasten zen Kapanagak izenpetutako" Euskalki guzien muna, odola eta giharra" idazlana.
|
|
|
esperientzia baten azterketa»; «Bideratze lana gizarte eragileen lanbide garapeneko esperientzia batean: azterketa etnografikoa»; «Bigarren hezkuntzaren hastapenak Gipuzkoan, Donostiak garatutako prozesua»; «Gipuzkoako auzo eskolak, 1930 1938»; «Eskolako hizkera ereduaz,
|
euskara
batuaren eta Euskalkiaren arteko harremanen testuinguruan»; «Ama hizkuntzak ez du gramatikaren barnerakuntzaren ordenamendua baldintzatzen»; eta «EAEko ikastetxeen zuzendaritza taldeen inguruko Pertzepzioak».
|
|
|
Orioko elizan herritarrak, kantari," sinesten dut" ka aritzea ez da egokia eta Euskal Legebiltzarreko presidente Atutxa jauna ETB eta Legebiltzarretik bizkaiera eder bezain euskaldun askorentzat ulergaitzean jardutea ere ez da egokia.
|
Euskara
batua eta euskalkien erabileraren auzian muturreko jarrerak dira biak. Orioko herritarrek, azken mendeetan behintzat, esan duten" sinesten det" alde batera utzita, elizan hitzak gogorarazteko jarri duten pantailaren bidez herritarrei" sinesten dut" esanaraztea ez da egokia.
|
|
2003
|
|
|
Bigarren arrazoiak lotura estua zuen lehenengoarekin, Jaurlaritza eta Euskal Autonomia Erkidegoko hiru aldundiak kontrolatu zituen Eusko Alderdi Jeltzaleak mesfidantza osoz erreparatu zielako euskalgintzak egindako eskariei.
|
Euskara
batuaren eta euskalkien arteko eztabaidak pisu handia izan zuen jelkideen jokabideetan urte haietan, eta euskararen aldeko politika sendoa oztopatu zuten, zenbait esparrutan izan ezik, hala nola, oinarrizko irakaskuntzan eta komunikabideetan, (Euskadi Irratia eta Euskal Telebista sortu zituen). Puntu honetan, egoki deritzot Andu Lertxundik plazaratutako hausnarketa gogorarazteari:
|
|
2004
|
|
|
Zuluetaren eztenkadak eragindako ibilbidearen laburpen antzera hauxe zioen Mikelek hil aurreko urtean,
|
euskara
batua eta euskalkiak zirela-eta, Arantzazuko erabakien azterketarako eraturiko elkarrizketa batean: "... Eta konturatzen naiz, ohartu gabe idatzi ditudala zazpi liburu, bizkaieraz, eta zazpi batuan edo nire batuan edo baturantzako ahaleginean".
|
|
|
Baldintza soziolinguistiko horietan, uste izatekoa denez, umeak etxetik jasotzen duen hizkuntzaren ondare kate naturalak kate-begien galera dakar higadura bortitzean; hala, kate mailok erabat eteten ez direnean, muin muinetik herdoiltzen dira. Azkenik,
|
euskara
batuaren eta euskalkien arteko harreman gaiztotuetan ez naiz sartuko hemen, honek berariazko atala izango duelako dagokion tokian.
|
|
|
«Es deber del patriotismo hacer el Euzkera necesario para la vida> > (238).
|
Euskara
batua eta horrelakoak, hori ziurtatuta eta gero etorriko dira, herria eus karaz kulturizatuko denean, alegia (239).
|
|
|
|
Euskara
Batua eta euskal ortoepia edo ahoskera batua
|
|
2005
|
|
|
' Diaf!, losia darabilgunean hiztunak hizkera geografikoen arrean batetik bester edo bat bamo gehiagotara bere mintzoan egiten duen iragatea adierazi nahi dugu; aldiz, diglosia dio gunean, bi ereduren arteko konkurrentziaz dihardugu; eredu horietarik bat, gainera, nagusi dabilena da. Gure kasuan
|
euskara
batua eta norberaren herriko hizkera lirateke bi ereduok.
|
|
|
|
EUSKARA
BATUA ETA EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOA
|
|
|
|
EUSKARA
BATUA ETA EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOA
|
|
|
|
EUSKARA
BATUA ETA EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOA
|
|
|
|
EUSKARA
BATUA ETA EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOA
|
|
|
|
EUSKARA
BATUA ETA EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOA
|
|
|
|
EUSKARA
BATUA ETA EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOA
|
|
|
|
EUSKARA
BATUA ETA EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOA
|
|
|
|
EUSKARA
BATUA ETA EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOA
|
|
|
|
EUSKARA
BATUA ETA EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOA
|
|
|
|
EUSKARA
BATUA ETA EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOA
|
|
|
|
EUSKARA
BATUA ETA EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOA
|
|
2006
|
|
|
Egoera normalizatu batean ere, hau da, euskara bizitzako funtzio guztietan normaltasunez erabiliko litzatekeen egoera batean ere, apika korapilatsua gertatuko litzateke molde ezberdinen espazioa bilatzea eta oreka gordetzea. Bada, gure egoeran, erdarek
|
euskara
batuari eta euskalkiari espazioa kentzen dieten egoera honetan, espazioen banaketa eta moldeen arteko oreka are zailagoa da.
|
|
2007
|
|
|
80ko hamarkadaren hasieran Euskal Herriko egoera orokorra diglosia anitzekoa zen. Alegia, bazen diglosia bat gaztelania eta euskararen artean eta beste bat euskararen barnean
|
euskara
batuaren eta euskalkien artean. Oraingo egoera asko aldatu da eta kontu handiz ibili behar da EHko edo behintzat EAEko egoera soziolinguistikoa diglosikoa dela esatean.
|
|
2008
|
|
|
Horietatik batzuek lortu dute historian zehar barietate idatzia edo" literarioaren" estatusa (Campión), beti ere kodetze baten bidez prestigiozko hizkuntzaren mailara iritsi dira. Horretaz hitz egin zuen bere doktore tesian Koldo Zuazok (Zuazo, 1988), eta ordudanik
|
euskara
batua eta euskalkiei buruzko artikulu eta liburuak argitaratu ditu. Euskarak badu akademia, Euskaltzaindia, 1919tik, eta bere kide asko, bide batez esanda, orduko euskarazko aldizkarien edo erdal egunkarien euskal atalen arduradunen artean hautatu ziren.
|
|
|
Helburua:
|
euskara
batua eta hizkeren arteko harremanak ikertzea.
|
|
|
Eztabaida absurdo bat piztu da, gainera: ea Euskara Batua ala euskalkiak bultzatu behar ote diren, kontuan izan gabe
|
Euskara
Batua eta euskalkiak, biak direla hizkuntzaren zatiak, biak bata bestearen osagarriak. Eta kontuan izan gabe, bestalde, errejistro bi horietaz gainera, beste batzuk ere badituela hizkuntzak bere barrenean.
|
|
|
Xabier Kintanaren Hiztegi> egi> eta Hiztegi> izeneko hiztegiek sekulako eragina izan zuten euskalgintzan eta
|
euskara
batuan eta hori aitortu behar da. Horren isla Xarritonen hiztegia, Kintanaren hiztegian oinarritutakoa.
|
|
|
Hauxe da, hortaz, nire epaia, inork entzun nahi balu ere: dabiltzala uztarri berean
|
euskara
batua eta euskalkiak; elkarren osagarri baitira, eta ez elkarren etsai. Jakin bezate, gainera, elkarren premia dutela bizirik irauteko, eta bataren heriotzak besteen hondamendia ekarriko lukeela.
|
|
|
Nolanahi ere, ezin bazter utzi euskararen (euskalkien) eta euskal kulturaren aldeko herri mugimenduak (aldizkariak, telebistak, irratiak...) eta eskolak (herri eskolak eta ikastolak), horiexek mantendu baitute, hein batean bede ren, euskararen sua Nafarroan. Den denetan uztartu dira
|
euskara
batua eta euskalkiak. Hala ere, euskalkiek presentzia handiagoa izan dute ahozko komunikabideetan, ida tzietan baino (erraten ahal da Sakana aldean banatzen den Guaixe> aldizkaria dela eus kalkia idatzira eraman duen bakarretakoa).
|
|
|
|
EUSKARA
BATUAREN ETA EUSKALKIEN ARTEKO UZTARDURA
|
|
|
Baina, erru osoa ez da maisu maistrena edo irakasle ena; beharbada, beren ikasketetan ez da behar bezala landu gai hau edo alde batera utzi da. Euskararen arloan lanean ari diren irakasleek, euskara teknikariek edo itzul tzaileek
|
euskara
batuaren eta tokiko hizkeren gaineko ezaugarri nagusiak zein diren jakin lituzkete, zein tokitan irakatsi edo lan egin, hangoak segurik bai6.
|
|
|
Nolanahi ere, oraino lan gaitza dugu egiteko, batez ere
|
euskara
batua eta eus kalkiak zer diren errateko jendeari. Irakaskuntzan, herri komunikabideetan edo admi nistrazioan lanean ari direnek, oro har, ez dute garbi gai hau.
|
|
|
|
EUSKARA
BATUAREN ETA EUSKALKIAREN ARTEKO UZTARDURA EUS
|
|
|
6 Eta, zalantzarik izanez gero, aski luke irakurleak Jaime Ignacio del Burgok bere iazko liburu sonatuan (El> ocaso> de>, Editorial Laocoonte, Madril)
|
euskara
batu eta euskalkiei buruz idatziriko pasarte argigarriok irakurtzea: –No podía ser de otra forma porque se trataba, dicho sea con el mayor de los respetos?
|
|
|
Azken 25 urteotan, lan handia egin da euskal lexikoaren alorrean,
|
euskara
batuan eta, beraz, euskararen normalizazio eta etorkizunean lexikoak duen garrantziaren seinale. Gure ustez, aurrerapen nabarmenak egin dira alor honetan.
|
|
|
Zergatik? Gaur egungo euskararen, bereiziki ahozkoaren elementu askok ez digutelako balio, edo, zehatzago esanda, onargarri izan daitekeen
|
euskara
batu eta estandarrerako ez dutelako balio. Nork esana da hori?
|
|
|
Eskolako euskararen trataera zehazteko, dokumentu asko erabil daitezke erreferentzia moduan, baina guri interesatzen zaigu txosten honetan argitzea erregistro desberdinak landu behar direla eskolan, eta erregistro formalean eta informalean zein hizkuntza eredu edo aldaera erabili erabakitzen laguntzea. Ez da txosten honen asmoa
|
euskara
batuaren eta euskalkiaren artean hautua bultzatzea, hain zuzen alderantzizkoa erakutsi nahi dugu, biak uztartzeko modua egin behar dela.
|
|
|
Guk erabaki sinple bat hartu genuen: Haur Hezkuntzan komunikazio guztia bizkaieraz egitea eta idazketa irakurketa prozesua hasten den momentutik jarduera akademikoan
|
euskara
batuaz eta komunikazio guztia bizkaieraz egitea. Bizkaiera diogunean, bizkaiera osatua esan nahi dugu eta norbere herriko euskararen laburdura eta akatsak zuzentzen saiatzen gara.
|
|
|
Aukeran zituzten erantzunak, berriz, honakoak: a) herriko hizkera, b) euskara batua, c)
|
euskara
batua eta herriko hizkera.
|
|
|
Galdekaturiko 42 irakasleetatik 41ek erantzun zuten
|
euskara
batua eta herriko hizkera.
|
|
|
Bigarren galdera:
|
euskara
batua eta herriko hizkera erabiltzen badira gelan, noiz herrikoa eta noiz batua?
|
|
|
II. El euskara común, los dialectos y las hablas locales. III.
|
Euskara
batua eta euskalkiak irakaskuntzan.
|
|
|
Baina lege orokor bezala honako hau hartzen du Euskaltzaindiak, oinarrizko baita, hots: Euskara hizkuntza bat dela eta ez hizkuntza asko, eta hizkuntza horretan ortografia bat bakarra behar dela, bai
|
euskara
batuan eta bai euskalkietan.
|
|
|
III.
|
EUSKARA
BATUA ETA EUSKALKIAK IRAKASKUNTZAN25
|
|
|
6
|
Euskara
batuko eta euskalkietako sintaxi zuzentasuna bat bera dela aitortu zuen.
|
|
|
|
Euskara
batuko eta euskalkietako adierazpideek, idatzizkoek nahiz hitzezkoek, elkarren aberasgarri izan behar dute: zehatzago esanda, euskalkietako formek berezko bide izan behar dute euskara batuko formetara heltzeko.
|
|
|
zehatzago esanda, euskalkietako formek berezko bide izan behar dute euskara batuko formetara heltzeko. Besteak beste, hiztegian, sintaxian eta esapideen arloan,
|
euskara
batua eta euskalkiak ukipenean daude, bi errealitate horiek bizi biziak direla.
|
|
|
3.2 Eskualde edota herri mailako komunikabideek
|
euskara
batua eta euskalkia erabil ditzakete: biak batera; baina ez elkarrekin nahasiz, baizik atalez
|
|
|
atal bereiziz. Hedaduraren eta hedabidearen arabera erabakiko dute kazetariek eta zein ataletan, non eta noiz erabili
|
euskara
batua eta zeinetan, non eta
|
|
|
III.
|
Euskara
batua eta euskalkiak irakaskuntzan........... 83
|
|
2009
|
|
|
Azkenean gerta liteke jendeak gurasoen hizkuntza gaitzestea euskara batua ez delako, eta euskara batua ere bai eskolako hizkuntza hotza delako. Ez dakit ez ote den horixe bera gertatzen ari Gipuzkoako zenbait lekutan ere,
|
euskara
batua eta gipuzkera hurbilago egon arren. Euskara batua egoera sendoan dagoen une honetan gauza hauetaz haboro hausnartzeko garaia iritsi da ziur aski, belu izan baino lehen.
|
|
|
Euskal herritarrei zuzendutako kantu gisa sortu zuen Escuderok lana, bakearen eta elkartasunaren seinale.
|
Euskara
batuan eta bizkaieraz sortu zuen konpositoreak, Carmelo Iturriaren eta Augustin Zubikaraien laguntzaz.
|
|
|
Euskaltzaindiak agiri honetan, besteak beste, lagunarteko hizketan ohikoak diren laburtzapenak eta tokian tokiko fonetismo bereziak gaitzetsi zituen, batasunerako deklinabidea eta aditz jokoa derrigorrezkotzat jo zituen baina euskalkietako zenbait forma ontzat eman zituen.
|
Euskara
batuko eta euskalkietako sintaxi zuzentasuna bat bera dela adierazi zuen eta hitzen forma dialektal tradiziodunak ontzat eman zituen.
|
|
|
–
|
Euskara
batuko eta euskalkietako adierazpideek, idatzizkoek nahiz hitzezkoek, elkarren aberasgarri izan behar dute: zehatzago esanda, euskalkietako formek berezko bide izan behar dute euskara batuko formetara heltzeko[?].
|
|
|
1953an sorturiko Anaitasuna hilabetekari bizkaitarra, azkenik, hamaboskari bihurtu zen 1967an eta belaunaldi berriek hartu zuten haren ardura(
|
euskara
batuaren eta abertzaletasun ezkertiarraren sustapenean nabarmendu zen aurrerantzean kazeta hori, harik eta zuzendaritza aldaketa askoren ostean, 1982an desagertu zen arte).
|
|
|
Beste modu batekoa zen Anaitasunaren optika, euskara batuaren alde argi eta garbi lerratuta egoteaz gain, aldizkari horrek bere burua sozialistatzat baitzeukan. Zeruko Argiak, azkenik, Anaitasunak baino malguago jokatu zuen ideologia zein hizkuntza kontuetan, baina berak ere
|
euskara
baturantz eta ezker alderantz egiten zuen herren (gero eta nabarmenago gainera, urteek aurrera egin ahala).
|
|
|
Egin kontu 1903an 1.000 bezero inguru zituela aldizkariak; 1907rako, aldiz, 7.000 inguru ziren jada (gehien gehienak Ipar Euskal Herrikoak; alderaketa argigarri bat: mende bat geroago, 2003an indarrez itxi zuten unean,
|
euskara
batuta eta administrazioan eta hezkuntzan sartuta ordurako, Euskal Herri guztiko 11.000 bezero zeuzkanEuskaldunon Egunkariak). Oinarriak sendo jarrita zeuzkan, beraz, 1887an abiarazitako Eskualduna proiektuak (kazeta horri eta bertan Hiriart Urrutik kaleraturiko testuei buruz gehiago jakin gura duenarentzat, erreferentzia guztiz gomendagarria da Xabier Altzibarrek apailaturiko edizio bikaina, hitzaurre mamitsu eta guzti:
|
|
|
2 Atzerakadatik ernaldirako jauziaren mugarri eta makulu:
|
euskara
batua eta Euskararen Legea
|
|
|
Gure iritzian, biok dira?
|
euskara
batua eta Euskararen Legeak sinbolizatzen duen lege arkitektura, alegia, abiapuntu nagusiak euskara nozitzen ari zen atzerakada prozesuari (galtzerdi bati emango litzaiokeen moduan) buelta ematera etorri den prozesua ahalbidetu dutenak.
|
|
2010
|
|
|
Egoera antzezteak nolabaiteko formaltasuna eskatzen dielakoan, akaso. Hala bada, ondorioztatu dugu ongi aski lotzen dutela
|
euskara
batua eta nolabaiteko formaltasuna. 5 urte dituzte, eta inork ez die gisako azalpenik eman ziur asko.
|
|
|
VII.7
|
Euskara
batua eta kasuan kasuko euskalkiak eskola munduan 128
|
|
|
dialektalismoz kargatuegia zen hainbatean, erdararekiko interferentziez beteegia zenbaitetan eta, goragoko ikasmailetan jarduteko bereziki, dentsitate kontzeptual handiko azalpenetarako behar baino gordinagoa.
|
Euskara
batu eta, hainbatean,, landu, bat eskatzen zuen eskola munduak80.
|
|
|
Ezagunenak EIFE eta HINE dira agian; ez dira, ordea, bakarrak.
|
Euskara
batuak eta bizkaierak eskola munduan behar lukeen lekuaz ere hainbat gogoeta eta proposamen konkretu egin zuen Euskara Zerbitzuak, 80ko hamarkadan. Eskola Hiztun Bila moduko azterketa proiektua eta argitalpena ere bertatik eraman zen, burutik burura, 1990 inguruan.
|
|
|
VII.7
|
Euskara
batua eta kasuan kasuko euskalkiak eskola munduan
|
|
|
Badu EEN legeak, orain arte aipaturikoez gain, eskola munduarekin harreman zuzena duen bestelako punturik.
|
Euskara
batuaren eta euskalkien eskola erabilera, besteak beste. Corpuseta acquisition plangintzekin hain harreman hurbila duen kontu hori ere gogoan izan zen 1982an.
|
|
|
ez da hartarako leku bakarra, inondik inora, baina bai beharrezkoa eta garrantzitsua. Nola daude beraz hezkuntza kontuak,
|
euskara
batuari eta kasuan kasuko euskalkiei dagokienez. Nola daude idatzizko zereginetan, artikulu xedapenak berariaz aipatzen duen moduan, eta nola hitzezko jardunean?
|
|
|
a) Euskara batuaren zabalkunde lan ohargarria egin du eskolak, urteotan. Ez dago dudarik, hasteko,
|
euskara
batua eta eskola mundua oso elkarren eskutik ibili izan direla hasieratik beretik: ikus, urrutirago gabe, K. Mitxelenaren Arantzazuko txostenaren sarrerako esaldi ezaguna:
|
|
|
dibertsifikatzen ari da errepertorio hori, soildu ordez, azken mende laurdenean. Euskalkiez eta euskara batuaz gainera ez
|
euskara
batutik eta ez behialako euskalkitik edaten duen bestelako euskara modu bat ari da guztion ezpain belarrietara hedatzen, eskola munduan eta hortik kanpora. Batez ere hizkera molde informalean, eguneroko mintzajardunaren bizkarrezur barrenkoi intimoena osatzen duen horretan, ari da beste euskara modu hau zabaltzen.
|
|
2011
|
|
|
Iaz bertaratutakoek erakutsitako interesa dela-eta antolatu du topaketa elkarteak, bigarren urtez. Antzerkia eta ahozkotasuna izenburupean, lau gonbidatuk itzulpengintzari,
|
euskara
batua eta euskalkiei, testu dramatikoen lanketari eta literaturaren joerari buruz gogoeta egingo dute. Hik Hasiren topaketen barruan antolatu dute mahai ingurua, baina interesa duen edozeinentzat irekia da.
|
|
|
«Ikusi dugu taldetik kanpoko norbaitek luzaroagoan esku hartu lukeela taldearen ohituretan eragin ahal izateko; gazteen harremanetan barneratuta egon behar luke».Zenbakiek diotenaz gain, hizkuntza moldeez ere ondorioak atera ditu Soziolinguistika Klusterrak. Izan ere, nerabeek
|
euskara
batua eta guztiz zuzena erabiltzen dutela ikusi du. Gaztelaniaz, aldiz, hizkera informala, lagunartekoa eta arauetatik kanpokoa darabilte, oro har.
|
|
|
Teoriatik tiraka aldiz baliatu zena153 handik gutxira jaso genuen gure artean, Txepetxen lumatik (Sánchez Carrión 1974: 67 eta hurr.), zehaztapen horren berria. guretzat (euskaldunontzat) erraza da entenditzen, endoeta exodiglosiaren arteko muga.
|
euskara
batuaren eta euskalki oinarriko herri hizkeren arteko banaketa (luze zabaleko hedaduraz eta luzera begira antolatua bada), endodiglosia da. euskara erdaren arteko banaketa, aldiz, exodiglosia. Litekeena da, noski, beste zenbait lekutan endoeta exo diglosiaren arteko bana lerro hori hain begien bistakoa ez izatea. ez nago seguru, bestalde, zatibitze horiek perspektiba berean eta irizpide berberaz erabiltzen direnik beti:
|
|
|
...o aukera zabala eransten diena sarri asko. horrek guztiak zaildu egingo du, erraztu ordez, diglosiaren gaur eguneko bideragarritasuna eta etorkizunerako proiekzio ahalmena. egia da ordea, guztiarekin ere, arnasguneak hartzen baditugu erreferente (ez, inola ere, euskaldungo osoa) behinolako diglosia zabal sakon iraunkorraren hainbat ezaugarriren aurrean gaudela, partez bederen. endodiglosia kontua(
|
euskara
batuaren eta lekuan lekuko euskalkioinarriko hizkeren artekoa) alde batera uzten bada, ezer izatekotan arnasguneetako horixe da gure gaurko eta hemengo diglosia, ez adiera popularrak (eta ez hain popularrak, baina maiz lauso zehazkabeak) aditzera ematen duena. errezilen eta zerainen, goizuetan eta Markina aldean dago gaur euskara erdaren arteko diglosia, inon egotekotan. horietan ere ez diglosia ... eszenario nagusia eta ia bakarra.
|
|
|
Ez dugu hitzik esan, aitzitik, endodiglosiaz: ez zaharraz eta ez berriagoaz(
|
euskara
batuaren eta euskalkien artean eraturik edo eratze bidean legokeenaz).
|
|
|
–
|
Euskara
batua eta, h, ren arazoak izan ziren zuk euskaltzain oso izateari uzteko izan zenituen arazoak?
|
|
|
5
|
Euskara
batua eta Lino Akesolo.
|
|
|
Eta munduaren alde honetan, nekez plantea liteke eskolaren esku hartzearekin hizkuntza bat indarberritzea, hizkuntza horren aldaera estandar eta idatzirik gabe. Euskararen indarberritzean
|
euskara
batuak eta euskara idatziaren hedapenak jokatu duten funtsezko papera horren lekukoa izan daiteke (Garabide Elkartea, 2009; 2010; Zuazo, 2005).
|
|
|
frantses administrazioarekin harremanak bideratzeko ondo kokatua zegoen ordurako, Bordeleko Unibertsitateko katedradun eta Euskal Erakustokiko zuzendari zelarik. Buruorde zela bizi izan zituen
|
euskara
batuari eta ‘h’ ari buruzko eztabaidak, eta, lan nahiz familia konpromisoengatik 1968ko Arantzazuko biltzar famatuan egoterik izan ez bazuen ere, bete betean aritu zen prozesu osoan. Arantzazuko erabakiak berresteko 1978an Bergaran biltzarra egin zutenean, bera izan zen moderatzaile.
|
|
2012
|
|
|
Gure ustetan,
|
euskara
batua eta erdialdekoa lekua hartzen ari zaio nafarrerari, edo behintzat, hori gertatzen ari dela pentsatzeko arrazoiak badaude, norabide horretaranzko presioak handiak direlako. Gainbehera doan hizkuntza aldaeran jarri dugu arreta, nafarrerakoa den hizkuntza ezaugarrian, eta bikotearen hasieran paratu dugu (arrunt/ oso, adibidez).
|
|
|
Bigarren hipotesiari dagokionez, adinarenari, gazteek Goizuetako hizkerako forma gutxiago erabiltzea espero dugu adinekoek baino, gazteek
|
euskara
batuarekin eta erdialdeko euskararekin harreman handiagoa dutelako; dela eskolaren bidez, dela teknologia berrien bidez, dela herritik kanpora gehiago ateratzen direlako.
|
|
|
Eta hori da azpimarratu nahi duguna. Izan ere,
|
euskara
batuaren eta erdialdekoaren eragina handia dela ez da atzendu behar; hezkuntzan, komunikabideetan eta eguneroko lan harremanetan nagusi dira eta, hala ere, hiztunek herriko ezaugarriak erabiltzen segitzen dute, hein ttikiagoan bada ere.
|
|
|
Lanean zehar ikusi dugun bezala, hizkuntza ezaugarri batzuk galduz doaz eta beste batzuk indarra hartuz.
|
Euskara
batuaren eta erdialdeko euskararen eragina handia da eta hitzak gero eta luzeago eta batuago esaten dira eta azentua pixkanaka aldatuz doa. Baina, hizkera aldatzen doan arren, ez dago erabateko etenik adinekoen eta gazteen artean, Apalauzak aztertu dituen eskualdeetan gertatzen den bezala.
|
|
2013
|
|
|
Euskal hiztun berri gehienek euskara eskolan edo heldu aroan ikasi dutenek, euskara batua ikasi dute. Bi aldaera
|
euskara
batua eta euskalkia dakiten euskaldun zaharrek, ordea, ahozko egoera ez formaletan tokian tokikoa erabiltzeko joera dute; hiztun berrien ahozko jarduna, aukera horren ezean, ezegokitzat," artifizialtzat"," ez jatortzat" hartzen da, sarri.
|
|
|
Hala ere, hiztun berrien auto pertzepzioaz duen eraginagatik
|
euskara
batua eta euskalkien gaia eztabaidatzen denean hiztun berriarentzat hiztun komunitate zehatz bateko kide izateko garrantzizkoa zer den ez dago garbi: tokian tokiko aldaera erabiltzea ezinbestekoa da?
|
|
|
Berriki galdu dugun eta seguru asko euskara batuaren alde beste inork baino ekarpen handiagoa egin duen Txillardegiri omenaldi xume gisa, Huntaz etaHartaz (1976) saiakeran zioen harako hura gogorarazi nahiko nuke: ...k eskatu didaten eta neure indar eta gaitasunak ahalbidetu nauten neurrian, eta orain neure 66 urteren gaindegitik atzera begiratzean harridura sentitzen dut euskararekin batera egin dudan ibilbidea begiestean, adiskide sentitzen ditut egiteko bikain horretan bidaide izan ditudan guztiak eta azken aldi honetan, Huhezi Garabideren eskutikAbia Yala edo Hego Amerikako, hizkuntza gutxituen ordezkariei
|
euskara
batu eta gaurkotzearen gure esperientzia nolakoa izan den azaltzeko aukera izan dut, eta horretan jarraituko dut ahal dudan bitartean gure harridura eta poza beste batzuengan ere loratu dadin. Nire belaunaldiko askok, gutxi gorabehera antzera ikusten dugu euskararen ibilbide hau, baina badira gerora etorri diren beste belaunaldi batzuk, euskara batuaren baitan jaio direnak, eta batez ere horiei begira idatzi ditut lerro hauek nondik gatozen jakin dezaten eta guztion ahaleginarekin geroan noraino irits gintezkeen suma dezaten.
|
|
|
Besteren artean,, euskal hiztunen komunitatea sendotu du, komunitate hori gizarte modernoen beharretara egokitu du?.
|
Euskara
batuak eta euskalkiek elkarren beharra dutela ere esan du.
|
|
|
Txillardegiren lanean, berdin du idatzia zer urtekoa izan, han eta hemen irakurtzen dira" herriaren zerbitzura"," euskaldunen zerbitzurako egin behar da lan"," euskaldunontzat idatzi behar dugu","
|
euskara
batua eta euskal kultura euskaldunen zerbitzutan egin behar da" eta tankerako esanak.
|
|
|
Hemen ere bide urratzailea izan da, nire iritziz, Txillardegi. Mitxelenaren Fonetica Historica Vasca lan erraldoia hor zegoen, baina
|
euskara
batua eta euskal fonetika uztartzen lehena izan zen Txillardegi, Bergarako biltzarrean 1978an aurkeztu zuen txostenean. Funtsean, aurreko urtean argitaratutako Oinarri bila laneko azken partea osatuz eta garatuz.
|
|
2014
|
|
|
Indar garrantzitsuenak
|
euskara
batua eta alfabetizazioa izan dira. Gernikako euskararen kasuan, esaterako, kontsonante epentetikoa galtzen hasi da:
|
|
|
Herriko hizkuntzak esaten denean, euskara eta gaztelaniari egiten zaio erreferentzia hemen, horiek baitira hizkuntza ofizialak eta herrian gehien hitz egiten direnak. Gainera, euskararen inguruko bizipen horien baitan,
|
euskara
batuaren eta azpeitieraren inguruan zer nolako irudikapenak dituzten jaso da lan honetan.
|
|
|
Bi hizkuntzekiko, euskararekiko eta gaztelaniarekiko, lotura afektiboa eta hizkuntza horien erabilera izango dira aztergai ikerketa honetan. Euskararen barruan bi hizkera hartu dira kontuan,
|
euskara
batua eta azpeitiera. Hala nola, hauek dira ikerketa galderak:
|
|
|
3
|
Euskara
batua eta gaztelaniarekiko atxikimendu txikia erakutsi dute gazteek galdetegietan. Hala ere, aipatu behar da euskara batuaren eta gaztelaniaren garrantzia aitortzen dutela.
|
|
|
3 Euskara batua eta gaztelaniarekiko atxikimendu txikia erakutsi dute gazteek galdetegietan. Hala ere, aipatu behar da
|
euskara
batuaren eta gaztelaniaren garrantzia aitortzen dutela. Baina, aldi berean, badirudi mugak ikusten dizkiotela euskara batuari, izan ere iritziak aldakorrak izan dira.
|
|
|
Hori ikusita, iruditzen zait gutxi goraipatu dela
|
euskara
batua eta hizkuntza estandarra sortzeko prozesua. Orain batzuk euskara batuaren aurka hitz egiten dute, eta esaten dute euskalkiak bultzatu behar direla eta abar.
|
|
|
Adolfo Arejita euskaltzain eta Labayru Ikastegiko zuzendaria ere aurkezpenean izango da. Izan ere, Labayruk eta Sabino Arana Fundazioak
|
Euskara
batua eta euskalki hizkerak elkar eragin aberasgarri bati buruz Hacia una relación enriquecedora del euskara batua y los dialectos izeneko mintegia egingo dute ostiralean bertan.
|