|
2006
|
|
|
Aniztasuna administrazio, lege eremu eta zonalde linguistikoei begira. Corpusaren behin betiko batasunaren oinarria,
|
euskara
batua, ezarria badago ere euskararen hizkuntza estatusa udalerriz udalerri, ia zonaldez zonalde, ezberdina baita. Euskal Herri osorako plangintza orokor batek nekez hel liezaioke hizkuntz egoeraren aniztasunari euskarak pairatzen duen hizkuntzen arteko asimetriari aurre egin gabe; batez ere, oinarrizko diseinua irekia denean.
|
|
|
– Hizkuntza bere nortasun egituran hunki dezake. Esku hartze normatibo bat izan daiteke hizkuntza kodifikatu nahiz, izan dadila gramatika, hiztegi ala fonetika mailetan edota forma estandarizatu bat eman guraz,
|
euskara
batua adibide dela, nahiz eta ez duen gobernu batek egin. Era berean, ahozko hizkuntza bati idatzizko itxura ematen ahal dio eta eskolaren bidez heda dezake.
|
|
2007
|
|
|
gaur egun eta haurrengan ez, baina aurreko urteetan eta beste adin taldeetan erabilerak oztopo mardul batekin topo izana: alegia, lurralde horretako euskararen aldaerek,
|
euskara
batuarekin duten distantzia handia. Hizkuntzaren corpus eko alde hori dela medio, baliteke bere hiztunen artean bertako aldaerak prestigio galdu izana eta hiztunek, nahastuta, arazorik ematen ez zaien hizkuntzara jo izana:
|
|
2008
|
|
|
Eritzi gaur egunean ez da
|
euskara
batuaren forma estandarra. Euskaltzaindiak" iritzi" erabaki zuen orain dela urte batzuk.
|
|
|
Morfologia guztiz definituta dago orain, baina lexikoa oraindik ez. Eta
|
euskara
batua da irakaskuntzan eta komunikabideetan erabiltzen dena.
|
|
|
Hizkuntza ereduari dagokionez, berrienak
|
euskara
batuari so daude, baina euskalkien eta beste barietate batzuen presentzia ere badago.
|
|
|
Aipatzekoa ere bada euskarazko corpusen asmoa deskriptiboa dela, batean izan ezik (EPG). Hizkuntza ereduari dagokionez, berrienak
|
euskara
batuari so daude (tresna automatikoak horrekin dabiltza hobekien), baina euskalkien eta beste barietate batzuen presentzia ere badago. Beste hizkuntzetako corpusen diseinuan ere, corpusa ‘adierazgarria’ eta ‘orekatua’ lortzea da irizpide nagusia, dela hizkuntza oro har aztertzeko (erreferentzia corpusetan) dela alderdi edo erabilera arlo jakin bat aztertzeko (corpus berezietan).
|
|
|
Horietatik batzuek lortu dute historian zehar barietate idatzia edo" literarioaren" estatusa (Campión), beti ere kodetze baten bidez prestigiozko hizkuntzaren mailara iritsi dira. Horretaz hitz egin zuen bere doktore tesian Koldo Zuazok (Zuazo, 1988), eta ordudanik
|
euskara
batua eta euskalkiei buruzko artikulu eta liburuak argitaratu ditu. Euskarak badu akademia, Euskaltzaindia, 1919tik, eta bere kide asko, bide batez esanda, orduko euskarazko aldizkarien edo erdal egunkarien euskal atalen arduradunen artean hautatu ziren.
|
|
|
Komunikabideek eta, oro har, kazetaritzak barietate bateratuak sortzeko edo laguntzeko orduan izan duten garrantziaz D� az Noci irakaslea ere aritu da (D� az Noci, 1994, 2002).
|
Euskara
batua sortu arte (Euskaltzaindiaren 1968ko bileran hasitako prozesua), eztabaidatu zen zer erdu jarraitu behar zen, ea euskalki literario bat aukeratu (Sarako eskolaren lapurtera klasikoa, Beterriko gipuzkera —Larramendirena, alegia—, beste batzuen artean)
|
|
|
Esan daiteke ziberkomunikabideetan baino are gehiago erabiltzen dela
|
euskara
batua komunikabide idatzietan edo. Azken hauetan, elkarrizketetan batik bat, tokian tokiko formak askoz gehiago erabiltzen dira ahozko komunikazioan. edo eredu berri bat sortu:
|
|
|
|
Euskara
batua da gaur komunikabide gehienek, eta ziberkomunikabide gehienek ere, erabiltzen duten barietate idatzia: euskara batua; behintzat, oso joera sendo eta orokorra da EHAEn eta Nafarroako Foru Erkidegoan.
|
|
|
Euskara batua da gaur komunikabide gehienek, eta ziberkomunikabide gehienek ere, erabiltzen duten barietate idatzia:
|
euskara
batua; behintzat, oso joera sendo eta orokorra da EHAEn eta Nafarroako Foru Erkidegoan. Oro har, esan daiteke ziberkomunikabideetan baino are gehiago erabiltzen dela euskara batua komunikabide idatzietan edo.
|
|
|
euskara batua; behintzat, oso joera sendo eta orokorra da EHAEn eta Nafarroako Foru Erkidegoan. Oro har, esan daiteke ziberkomunikabideetan baino are gehiago erabiltzen dela
|
euskara
batua komunikabide idatzietan edo. Azken hauetan, elkarrizketetan batik bat, tokian tokiko formak askoz gehiago erabiltzen dira ahozko komunikazioan.
|
|
|
Goiena.net, esaterako. Ziberkomunikabide honen barietate nagusi nagusia
|
euskara
batua da, Deba Goieneko tokian tokiko komunikabide idatzi eta ikus entzunezkoetatik baldin badator ere. Jatorrizko komunikabide askok hango bizkaieraren (edo, nahiago bada ere, hizkuntz kontzeptuak eta administratiboak ez nahastearren, Deba Goiena Gipuzkoa baita, Mendebaldeko barietatea) formak erabiltzen zituzten.
|
|
|
|
Euskara
batua zeharo nagusitu da, hala ere, herri bakoitzeko barietateak nola edo hala, neurri batean zein bestean, mantendu izan dira tokian tokiko aldizkarietan: Berrigara (Bergara), Kontzejupetik (Oñati), Arrasate Press (Mondragón), eta abar.
|
|
|
|
Euskara
batua zeharo nagusitu da, hala ere, herri bakoitzeko barietateak nola edo hala, neurri batean zein bestean, mantendu izan dira tokian tokiko aldizkarietan.
|
|
|
Jakina, batua erabiltzailearen kontra kontrakoa da EuskerazaintzaEuskeraren Erri Academia [sic, bere garaian komunistatzat hartzen zen ‘h’rik gabe], akademia alternatibo bat,
|
euskara
batua hedatzearen aurkako idazle zaharrek sortua. Martin Olazar orduko bere presidenteak Euskerazaintzaren aldizkariei buruzko manifestu bat argitaratu zuen, Euskerazaintza (Gipuzkoako merkatura zuzendua eta gipuzkeraz idatzia) eta Zer, bizkaierazkoa eta Bizkairakoa.
|
|
|
Euskalkiak erabiltzen dituztenak hauexek dira. Bestelako komunikabide guztiek
|
euskara
batua erabiltzen dute, eta esan beharra dago euskalkiak erabiltzen dituzten tokian tokiko komunikabideek, barietate dialektalekin batera, batua ere erabiltzen dutela. Euskalkiak komunikabide inprimatuetan baino gutxiago erabiltzen dira, bestalde. Batua ez diren bestelako euskalkiak (normalizazio eta gramatikalizazio gradua ezberdina da) mendebaleko hizkuntz eremukoak dira edota Bizkian dute egoitza soziala. Ziberkomunikabideen portzentaje txiki batek publizitatea onartzen du.
|
|
|
Gaur egun, estilo liburu nagusiak EITBrena eta Euskaldunon Egunkariarena (1993tik argitalpen batzuk izan zituena) eta, 2007an, Berriarena. Hiru hauek
|
euskara
batuari ematen diote lehentasuna. Bestela, tokian tokiko hainbat aldizkari ere beren arauak sortu dituzte, bertako euskalkia edo azpieuskalkia sendotzeko.
|
|
2009
|
|
|
1974
|
Euskara
batua zertan den. Jakin
|
|
|
" Hurrengo urratsetara behar:
|
euskara
batuaz".
|
|
|
Euskaltzaindia" Iritzi aditzaren erabilkeraz". Euskera, 23"
|
Euskara
batuaren beharra". Zeruko Argia, 799" Euskarari bai".
|
|
|
Orereta izenaren alde. Agustinetako Auzo Elkartea [etab.]" Euskalkien fonetika eta
|
euskara
batua". In:
|
|
|
"
|
Euskara
Batuaren hastapenak". Ele, 11" Fonologiaren normalkuntzaz zenbait berri".
|
|
|
2)" Euskal Herriaren hasieran EUSKARA zegoen Herriaren eratzaile; geroztik Euskarak eman dio izena Herri honi; eta herritarron arteko ezberdintasun, gatazka, kontradikzio eta guzti,
|
Euskarak
batzen gaituela aitortu ohi dugu sarritan. Ez dugu uste, ordea, Euskara Euskal Herri eta gizarte historikoaz haraindiko ezer denik; alderantziz geure historia egunerokoan egiaztatu beharrean gaude euskaldunon bateratzailea dugula euskara, geure Herriaren desintegrazioari uko eginez".
|
|
|
" Euskal Herriaren hasieran EUSKARA zegoen Herriaren eratzaile; geroztik Euskarak eman dio izena Herri honi; eta herritarron arteko ezberdintasun, gatazka, kontradikzio eta guzti,
|
Euskarak
batzen gaituela aitortu ohi dugu sarritan.
|
|
|
Hamasei urte lehenago bestelakorik predikatua bazuen ere (ik. Euskaltzaleen biltzarrera bidalitako hitzaldia); baina ez ziren alferrik igaroak hamazazpi urte, eta ikastolak indarrez haziak ziren, eta
|
euskara
batuaren bidea irekita zegoen... eta Euskal Unibertsitatea eraikitzeko bidetan ginen... eta orain matematika irakasten ari zen Txillardegi, euskaraz.
|
|
|
Gazte gaztetatik mugimendu politiko eta kulturaletan konprometitua egon den eta dagoen pertsona izan da; euskaldun berria, frankismoko garai gogorretan euskaldundua eta euskara bere bizitzako ardatzetako bat bilakatu du, hizkuntza normalizazioa bere kezka nagusienetakoa izanik, teoria berrizale eta aberasgarriak ekarri dizkigu beti. Hizkuntzalari gisa,
|
euskara
batuaren defendatzaile sutsuenetakoa izan dugu, ahoskera, aditza eta abar luze bat izan ditu aztergai. Soziolinguistikan aditu paregabea, besteak beste, aldizkari honen lehenbiziko zuzendari izan zelarik...
|
|
|
Ez goaz zure ekarpenen inguruko azalpenak ematera baina, aipagarria da
|
euskara
batuaren inguruan egindakoa, bai euskal gramatika arloan eta, baita, ikastoletako material idatziaren ekoizpenean. Ia ezer ez zegoen garai haietarako baliagarri izan zen hura, gaur egun ere, erabilgarri da.
|
|
|
Ikaskuntzari dagokionez, alderdi gramatikalak eta ortografia azpimarratzen dituzte garatu beharreko gaitasun gisa. Ikasle horiek bereziki nabarmendu dute norberak bere euskalkia hitz egiten duela, baina eskolan
|
euskara
batua ikasi behar izan dutela. Ikasle horien aburuz, euskalkiak eskolan ikasitako euskara arautua baino jatorragoak dira.
|
|
|
Aipu hauek argi uzten dute aipatutako ideia hau: " euskarazko eskoletan ikasi nuen, ziur asko,
|
euskara
batuan hitz egiten. Alabaina, oso arraroa egiten zitzaidan euskara batuan idaztea beti nire euskalkian hitz egiten nuena".
|
|
|
" euskarazko eskoletan ikasi nuen, ziur asko, euskara batuan hitz egiten. Alabaina, oso arraroa egiten zitzaidan
|
euskara
batuan idaztea beti nire euskalkian hitz egiten nuena". " Institutuan hasi aurretik eta institutuan bertan ohartu ginen gure euskalkia erabili ordez, euskara batua erabiltzen genuela, eta guk geure euskara babestu behar genuenaren kezka sortua zitzaigun".
|
|
|
Alabaina, oso arraroa egiten zitzaidan euskara batuan idaztea beti nire euskalkian hitz egiten nuena". " Institutuan hasi aurretik eta institutuan bertan ohartu ginen gure euskalkia erabili ordez,
|
euskara
batua erabiltzen genuela, eta guk geure euskara babestu behar genuenaren kezka sortua zitzaigun".
|
|
|
" D" eredukoek, jatorriaz euskaldun direnek eta giro euskaldunagoan bizi izan direnek, euskalkien defentsa egiten dute
|
euskara
batuaren aurrean.
|
|
|
Bitxia da ikustea hizkuntza berberean batzuk baztertuta sentitzen direla: " Euskaldun zaharrek,
|
euskara
batuaz egin ordez, euskalkian mintzatzen dira maiz, eta gutxiespena sentiarazten didate". Hurrengo aipuek nahiko ohikoa den jokabidea adierazten dute:
|
|
|
" D" eredukoek, jatorriaz euskaldun direnek eta giro euskaldunagoan bizi izan direnek, euskalkien defentsa egiten dute
|
euskara
batuaren aurrean. Aldi berean, elebiduntze prozesua euskararen ikaskuntzarekin lotzen dutenek hizkuntza zatitzaile gisa ere bizi dute euskalkien erabilpena; ikasle horiek bigarren mailako euskaldun sentitu dira euskalkian mintzatzen zirenen alboan.
|
|
|
Generoak prosodian eragiten dituen desberdintasunak zelan islatzen diren irudikatzeko azterketa baten emaitzak aurkeztuko ditugu (honezaz gehiago Gaminde 2009b). Azterketa honetan Lemoako neba arreba biren hiruna testu arakatu ditugu5 Testu bat irakurria izan zen eta biek gauza bera irakurri behar izan zuten
|
euskara
batuan. Hona hemen testuen transkripzioak:
|
|
|
Gure aurreko lan batean (Gaminde 2007) bizkaieraren irudiaz berba egitean, hizkuntz aldakiak adinaren pertzepzioari eragiten diola esan izan dugu. Han argi erakutsi zen etxeko euskara egitean lekuko bera zaharragotzat jotzen dela
|
euskara
batuan egiten duenean baino.
|
|
|
Gure aurreko lan batean (Gaminde 2007) bizkaieraren irudiaz berba egitean, hizkuntz aldakiak adinaren pertzepzioari eragiten diola esan izan dugu. Han argi erakutsi zen etxeko euskara egitean lekuko bera zaharragotzat jotzen dela
|
euskara
batuan egiten duenean baino; gauza bera gertatzen zen adin handiagoko beste lekuko batekin, bizkaiera literarioan egitean zegokion adin tartean kokatzen zuten entzuleek eta euskara batuan egitean ohidalez gazteagotzen zuten.
|
|
|
Gure aurreko lan batean (Gaminde 2007) bizkaieraren irudiaz berba egitean, hizkuntz aldakiak adinaren pertzepzioari eragiten diola esan izan dugu. Han argi erakutsi zen etxeko euskara egitean lekuko bera zaharragotzat jotzen dela euskara batuan egiten duenean baino; gauza bera gertatzen zen adin handiagoko beste lekuko batekin, bizkaiera literarioan egitean zegokion adin tartean kokatzen zuten entzuleek eta
|
euskara
batuan egitean ohidalez gazteagotzen zuten.
|
|
|
Txillardegi maisua eta adiskidea ezagutu nuenetik hona mende laurden luzea joan zaigu. Ordukoan
|
euskara
batuaren ezarpenari eustea eta euskararen corpusaren normalizazioa ziren arrangura nagusiak. Euskararen bariazioa ikertzen zenean, aldaki geografikoei egiten zitzaien arretarik handiena.
|
|
2010
|
|
|
Egoera antzezteak nolabaiteko formaltasuna eskatzen dielakoan, akaso. Hala bada, ondorioztatu dugu ongi aski lotzen dutela
|
euskara
batua eta nolabaiteko formaltasuna. 5 urte dituzte, eta inork ez die gisako azalpenik eman ziur asko.
|
|
|
Euren bizitza profesional zein pertsonalean hizkuntzarekin lotutako hainbat erabaki —batzuetan kontzienteki, beste batzuetan oharkabean— hartu dituzte: ikasle bati
|
euskara
batuan edota euskalkian hitz egin, neska bati printzesa eta mutikoari txapeldun deitu ala ez, etorri berri den haurrari jatorrizko hizkuntzan hitz egin ala euskaraz jardun lehen egunetik, guraso bilerak zein hizkuntzatan egin, etab. Erabaki horiek hartzeko irizpideak eta hausnarketa gunea eskaini nahi ditu materiak. Modu horretan, gainera, komunikazio trebetasunen lanketa modu testuinguratuan eta ikasleentzat esanguratsuak diren edukiak aintzat hartuz egiten da, eduki bidezko hizkuntza ikas irakaskuntzako oinarriak kontuan hartuta (Snow, Met eta Genesse, 1989).
|
|
|
XX. mendeko 60ko hamarkadan, erregimen politikoa aldatu beharra euskal gizartearen gehiengo zabal baten aldarrikapena bihurtu zen. dinamika horretan murgilduta, ordura arte debekatua edo gaizki ikusia izan zen guztia, begikotasunez begiratzen hasi zen. abertzaletasunak gidatutako euskal nortasunaren berpizkundea abian zen, euskararen aldeko mugimendua barne, eta abertzaletasunaz kanpoko sektore asko ere joera nagusi horretara bildu ziren. ikastolen mugimendua berreskuratu eta berreraikitzen hasi zen urte haietan, euskal iritzi publikoa euskara deskubritzen hasi zen. gurean beste hizkuntza bat egon bazegoela hasi zen ohartzen, diktadura frankistak ezarritako debekuari muzin eginez. pixkanaka, euskara modan jarri eta erdaldun askorentzat hizkuntza hori erakargarri bihurtu zen. Jende andana hasi zen euskara ikasten. euskal kanta berria ere bidea egiten hasi zen eta jendaurreko erakusleiho ezin hobea eskaini zion euskarari.
|
euskara
batuak lehen urratsak eman zituen eta, aldeko zaletasunak eta kontrako jarrerak agerraraziz, euskararen corpusa hizpide —eta auzi— bihurtu zen. Corpusa ez ezik, gure hizkuntzaren statusaren gaineko kezka ere gizartean hedatu zen. gizartea zein euskaltzale gehienak —ez guztiak— erabateko ezjakintasun soziolinguistikoan murgilduta zeuden. horrexegatik, hizkuntza ezagutza eta hizkuntza erabilera ez ziren analitikoki behar bezain ongi bereizten eta euskara ikaste hutsak hizkuntza hori biziberritzeko nahikoa izango zela uste zabaldua zen. aldeko iritzi publikoaren haizeak bultzatuta, ezjakintasun egoera hura lur emankorra zen itxaropen itsua lora zedin.
|
|
|
Betidanik egin dut euskaraz, hori bai, Baztango euskara da ikasi eta erabiltzen dudana, gurasoak hangoak direlako. Gero eskolara hastean
|
euskara
batua ere ikasten joan nintzen. Hizkuntzak leku handia hartzen du nire bizitzan, edozein gauzatarako behar duzulako(...) ahal bada nirea den euskara erabiltzen saiatzen naiz, askoz seguruago ikusten dudalako neure burua, eta errezago ateratzen zaidalako.
|
|
|
[Bera]... Euskara txikitatik ikasi dut etxean hizkuntza horretan solasten nindutelako, eta ondoren eskolan ereduan ikasi dut(...) nere kasuan inguruan ditudan pertsona ia gehienak euskaraz dakite eta beraz ia beti euskaraz solasten dut (ez
|
euskara
batuan, noski). Euskarak nere bizitzan leku garrantzitsua betetzen du batez ere hizkuntza hau erabili ahal izateko eta bermatu ahal izateko zailtasun handiak izan ditudalako.
|
|
|
[Iraizotz]... (Sunbillako [amaren herriko]) euskara da nire ama hizkuntza(...) Larraintzarko eskolan hasi nintzenean, arraro sentitu nintzela gogoratzen dut,
|
euskara
batua hitz egiten baitzen(...) orain nire euskara baztan, malderreka edo bortziri aldekoekin erabiltzen dut eta bestela euskara batua(...) nire euskara asko maite dut eta ahal dudan guztietan hitz egiten saiatzen naiz. Familia eta lagun asko euskaldunak izanik ez zait asko kostatzen euskaraz hitz egitea.
|
|
|
[Iraizotz]... (Sunbillako [amaren herriko]) euskara da nire ama hizkuntza(...) Larraintzarko eskolan hasi nintzenean, arraro sentitu nintzela gogoratzen dut, euskara batua hitz egiten baitzen(...) orain nire euskara baztan, malderreka edo bortziri aldekoekin erabiltzen dut eta bestela
|
euskara
batua(...) nire euskara asko maite dut eta ahal dudan guztietan hitz egiten saiatzen naiz. Familia eta lagun asko euskaldunak izanik ez zait asko kostatzen euskaraz hitz egitea.
|
|
2011
|
|
|
Aurrera egin da erregistro jaso formalespositiboetan(...) eta atzera berriz, mintzajardunaren esparru informal, barrenkoi intimoetan..., Gazte akok erregistro bakarreko" estandarra" baizik ez daki. Bestalde, zuzentasuna eta egokitasuna nahastu, eta zuzendu behar ez liratekeenak ere zuzendu egiten zaizkie askotan" Argota" edo" gazte hizkera" gisa har daitezkeen fenomeno asko" erabilera ez zuzentzat" hartzen dira (jota ona, jebixe, zeba etorri behar dut berandu?,
|
Euskara
batuaren izenean sarri askotan hizkuntzaren bariazioa eta bariabilitatea ukatu izan dira, Erdiak baino gehiagok (%54) ez daki herriko hizkeraz hitz egiten23.
|
|
|
Teoriatik tiraka aldiz baliatu zena153 handik gutxira jaso genuen gure artean, Txepetxen lumatik (Sánchez Carrión 1974: 67 eta hurr.), zehaztapen horren berria. guretzat (euskaldunontzat) erraza da entenditzen, endoeta exodiglosiaren arteko muga.
|
euskara
batuaren eta euskalki oinarriko herri hizkeren arteko banaketa (luze zabaleko hedaduraz eta luzera begira antolatua bada), endodiglosia da. euskara erdaren arteko banaketa, aldiz, exodiglosia. Litekeena da, noski, beste zenbait lekutan endoeta exo diglosiaren arteko bana lerro hori hain begien bistakoa ez izatea. ez nago seguru, bestalde, zatibitze horiek perspektiba berean eta irizpide berberaz erabiltzen direnik beti:
|
|
|
...o aukera zabala eransten diena sarri asko. horrek guztiak zaildu egingo du, erraztu ordez, diglosiaren gaur eguneko bideragarritasuna eta etorkizunerako proiekzio ahalmena. egia da ordea, guztiarekin ere, arnasguneak hartzen baditugu erreferente (ez, inola ere, euskaldungo osoa) behinolako diglosia zabal sakon iraunkorraren hainbat ezaugarriren aurrean gaudela, partez bederen. endodiglosia kontua(
|
euskara
batuaren eta lekuan lekuko euskalkioinarriko hizkeren artekoa) alde batera uzten bada, ezer izatekotan arnasguneetako horixe da gure gaurko eta hemengo diglosia, ez adiera popularrak (eta ez hain popularrak, baina maiz lauso zehazkabeak) aditzera ematen duena. errezilen eta zerainen, goizuetan eta Markina aldean dago gaur euskara erdaren arteko diglosia, inon egotekotan. horietan ere ez diglosia ... eszenario nagusia eta ia bakarra.
|
|
|
eta gabeziak ere ikusten dizkiot rSL horri, inon ez baitut ikusten nabarmentzen denik norbanako euskaldunaren identitatea landu egin behar dela asmoz eta jakitez, erein egin behar dela identitatearen konpartimentazio psiko funtzionalean, intimitateari eutsiko badiogu. Izan ere, identitateari gagozkiola,
|
euskara
batua sortu aurretiko belaunaldikoak dira, tamalez, zorioneko betiko arnasgune erromantiko horietan (esan dezadan ulen Arexolaleiba – Ereiten jarraitu behar dugu; ezin, bestela, purgatorioari eutsi! neu ere halakoetatik natorrela) bizi diren Echave Ansoateguitarrak; eta oso gutxi dira, era berean, euskara batua sortu ondorengo irakasleak, ikasleen abizenak euskaraz ondo idazten eta ahoskatzen ahalegintzen direnak, esate baterako.
|
|
|
Izan ere, identitateari gagozkiola, euskara batua sortu aurretiko belaunaldikoak dira, tamalez, zorioneko betiko arnasgune erromantiko horietan (esan dezadan ulen Arexolaleiba – Ereiten jarraitu behar dugu; ezin, bestela, purgatorioari eutsi! neu ere halakoetatik natorrela) bizi diren Echave Ansoateguitarrak; eta oso gutxi dira, era berean,
|
euskara
batua sortu ondorengo irakasleak, ikasleen abizenak euskaraz ondo idazten eta ahoskatzen ahalegintzen direnak, esate baterako. Auzien auziari, nor naiz ni?
|
|
|
...eta sozialak, partikularki, gero eta baliagarriagoak eta argigarriagoak dira, soziolinguistikazkoak barne, gizarte alorreko problemei soluzioak aurkitzeko. euskararen biziraupen bera ere, esate baterako, ez dago ulertzerik linguistika eta soziolinguistika zientzien ekarpenetatik aparte; euskararen gaur eguneko egoera, ona edo txarra izan nork bere ikuspegiaren arabera, ez litzateke den hori izango
|
euskara
Batua existituko ez balitz, eta euskara Batua sortu ahal izan da, besteak beste, hizkuntzalariei esker. euskara Batua, hiztun elkartearen hizkuntza eredu estandarra izatea, eta estandar hori sozialki eta politikoki zabal onartua izatea, objektiboki euskararen biziraupenerako onuragarriak dira, hizkuntza
|
|
|
...iagarriagoak eta argigarriagoak dira, soziolinguistikazkoak barne, gizarte alorreko problemei soluzioak aurkitzeko. euskararen biziraupen bera ere, esate baterako, ez dago ulertzerik linguistika eta soziolinguistika zientzien ekarpenetatik aparte; euskararen gaur eguneko egoera, ona edo txarra izan nork bere ikuspegiaren arabera, ez litzateke den hori izango euskara Batua existituko ez balitz, eta
|
euskara
Batua sortu ahal izan da, besteak beste, hizkuntzalariei esker. euskara Batua, hiztun elkartearen hizkuntza eredu estandarra izatea, eta estandar hori sozialki eta politikoki zabal onartua izatea, objektiboki euskararen biziraupenerako onuragarriak dira, hizkuntza
|
|
|
...te alorreko problemei soluzioak aurkitzeko. euskararen biziraupen bera ere, esate baterako, ez dago ulertzerik linguistika eta soziolinguistika zientzien ekarpenetatik aparte; euskararen gaur eguneko egoera, ona edo txarra izan nork bere ikuspegiaren arabera, ez litzateke den hori izango euskara Batua existituko ez balitz, eta euskara Batua sortu ahal izan da, besteak beste, hizkuntzalariei esker.
|
euskara
Batua, hiztun elkartearen hizkuntza eredu estandarra izatea, eta estandar hori sozialki eta politikoki zabal onartua izatea, objektiboki euskararen biziraupenerako onuragarriak dira, hizkuntza
|
|
|
Badakigu jakin, egoera zertan den, agian, baina ez gatoz bat berau izendatzerakoan eta deskribatzerakoan. estandarra izatea eta onartua izatea, alegia. euskara biziago dago orain
|
euskara
Batuarekin, lehen hizkuntza estandarrik gabe zegoena baino. zientziak, hizkuntzalaritzak eta soziolinguistikak kasu honetan, ekarpen erabakigarriak egin ditu euskararen biziraupenean. euskararen eredu estandarrik izan barik, adibidez, nekez izan genitzake dauzkagun euskarazko hedabideak, nekez idatz genitzakeen wikipediako euskarazko 100.000 artikulu eta nekez lor genezake euskarak duen presentzi...
|
|
|
Alabaina, XIX. mendean euskaldunak gehiengoa ziren, biztanleriaren %50a baino gehiagoan1, euren artean asko, gehienak seguru aski, euskaldun elebakarrak ziren; garai hartako gizartean euskara erabiltzea ezinbestekoa zen, beraz. gaur egun, Xabier Isasi – Terminologiak anpara gaitzala ostera, euskaldunok gutxiengoa gara, biztanleriaren heren bat ozta ozta, eta guztiok, salbuespenik salbuespen, elebidunak edo eleaniztunak gara, euskaldun elebakarren multzoa erabat desagertu da; pertsonaren bizimodu arruntean euskara erabiltzea, bada, ez da ezinbestekoa. ehun urteren buruan euskararen erabilera, maila baten edo bestean, ezinbestekoa izatetik aukerazkoa izatera igaro da; hizkuntza erabilera gertaera segurua izatetik zorizko gertaera izatera igaro da. ehun urte, gutxi gora behera, nahikoa izan da euskararen egoera soziolinguistikoa erabat iraultzeko. XIX. mendean eta XX. mende hasierako diglosia desagertu da euskaldun elebakarren multzoarekin batera. diglosia ez da betierekoa. euskaldun elebakarren multzoa eta diglosia desagertzen ari zirenean, XX. mendeko 64 urtetik hasita, euskararen hiztun elkartea hizkuntza estandarra(
|
euskara
Batua) osatzeari lotu zitzaion. Lotu eta, urte gutxiren buruan, neke eta eztabaida ugari tarteko, lortu ere. dagoenekoz, euskararen hiztun elkarteak hizkuntza estandarra (nahikoa) badu eduki, lurralde eta instituzio guztietan onetsita eta nazioarte mailan onartua.
|
|
|
Ez dugu hitzik esan, aitzitik, endodiglosiaz: ez zaharraz eta ez berriagoaz(
|
euskara
batuaren eta euskalkien artean eraturik edo eratze bidean legokeenaz).
|
|
2012
|
|
|
UPV/EHU Euskal Herriko Unibertsitatea karak eman dio izena herri honi; eta herritarron arteko ezberdintasun, gatazka, kontradizio eta guzti,
|
euskarak
batzen gaituela aitortu ohi dugu sarritan...";
|
|
2013
|
|
|
Zergatik? Batez ere, erabiltzen duen aldaera ez delako
|
euskara
batua; berak mendebaleko hizkeraren ezaugarriak eta lagun arteko hizkera integratu ditu bere hizkeran.
|
|
|
Mota horretako tira-birak, besteak beste, galiziera eta katalanaren testuinguruan (O’Rourke eta Ramallo 2013 eta Woolard 2008, hurrenez hurren) deskribatu dira. normalean
|
euskara
batua ikasten dutela kontuan hartuta, nola interpretatu behar dira partaideek erabiltzen dituzten aldaera ezberdinei buruz
|
|
|
Gure datuek tokian tokiko aldaerekiko balorazio positiboa erakusten dute, eta hori hizkuntzaren benetakotasunaren balioari (ingelesez" authenticity" Bucholz 2003; Woolard 2008) ematen zaioan garrantziagatik dela interpretatu da: askorentzat tokian tokiko aldaerak dira benetakoak direnak, eta horrek
|
euskara
batuari baino legitimitate handiagoa ematen die. Ondorioz, badirudi tokian tokiko aldaera bat erabiltzeak legitimitatea ematen diola hiztunari, hiztun onak bezala antzematen dira.
|
|
|
Euskal hiztun berri gehienek euskara eskolan edo heldu aroan ikasi dutenek,
|
euskara
batua ikasi dute. Bi aldaera euskara batua eta euskalkia dakiten euskaldun zaharrek, ordea, ahozko egoera ez formaletan tokian tokikoa erabiltzeko joera dute; hiztun berrien ahozko jarduna, aukera horren ezean, ezegokitzat," artifizialtzat"," ez jatortzat" hartzen da, sarri.
|
|
|
Euskal hiztun berri gehienek euskara eskolan edo heldu aroan ikasi dutenek, euskara batua ikasi dute. Bi aldaera
|
euskara
batua eta euskalkia dakiten euskaldun zaharrek, ordea, ahozko egoera ez formaletan tokian tokikoa erabiltzeko joera dute; hiztun berrien ahozko jarduna, aukera horren ezean, ezegokitzat," artifizialtzat"," ez jatortzat" hartzen da, sarri.
|
|
|
Hala ere, hiztun berrien auto pertzepzioaz duen eraginagatik
|
euskara
batua eta euskalkien gaia eztabaidatzen denean hiztun berriarentzat hiztun komunitate zehatz bateko kide izateko garrantzizkoa zer den ez dago garbi: tokian tokiko aldaera erabiltzea ezinbestekoa da?
|
|
|
euskaraz, ingelesez, frantsesez eta gaztelaniaz, zabalkundea oinarrizko helburua baita. Lan honetan estandarraren beharraz,
|
euskara
batuaren bide luzeaz, 1968ko erabakiaren hurrengo urratsez, euskalkien betebeharrez eta prozesuaren ondorioez hausnarketa egiten da. Liburuaren amaieran estandarizaziorako gomendio batzuk biltzen dira.
|
|
|
Beraz, gure ikerketan parte hartu duten gazteen hizkuntza errepertorioan daude, besteak beste,
|
euskara
batua, tokian tokiko euskalkia eta gaztelania. Eta horrek nahitaez Block ek (2007) deskribatzen duen superlingual izaera ematen die.
|
|
|
Lehenago ere aritu gara euskalkiak edo tokian tokiko hizkuntza aldaerek betetzen duten funtzioaz, eta hemen ere berriro hori azpimarratu nahi genuke. Urla k (2012) nabarmentzen duen moduan, hizkuntzaren aldaera estandarra (gure kasuan
|
euskara
batua) bere tokian egonkortzen dijoan heinean, euskalkiek komunikazio funtzio berriak berenganatu dituzte. Eta, dioenez, bereziki hiztun gazteen kasuan tresna lagungarria izan liteke.
|
|
|
|
Euskara
batua badagoela dakitenen artean, %44ak euskal prentsa gutxi gora behera ulertzen du, %24ak pixka bat, %22ak ulertzen du, %8ak ez du ulertzen, eta azken %2ak ez daki ulertuko lukeen edo ez.
|
|
|
3.1.7 Batua euskara zuzena da zure ustez? (
|
euskara
batua badagoela dakitenei zuzendutako galdera)
|
|
|
|
Euskara
batua badagoela dakitenen artean, %54ak dio batua euskara zuzena dela, %31ak ez daki galdera honi erantzuten, eta %15ak dio ez dela beti zuzena.
|
|
|
Azkenik, Maulen, %58ak beharrezkoa ikusten du, %38ak ez du beharrezkoa ikusten, eta %4ak ez daki galdera honi erantzuten. Orduan, konturatzen gara Maulen, beste herriei konparatuz, jende askoz gehiagok ez duela beharrezkoa ikusten
|
euskara
batua izatea.
|
|
|
Eztitxu Harignordoquy –
|
Euskara
Batuaren pertzepzioa Ipar Euskal Herrian lekuko euskara eta batua erabili behar direla. Alabaina, %42ak hori pentsatzen du, %24ak pentsatzen du lekuko euskarari garrantzi handiena eman behar zaiola, batua ere pixka bat sartuz, %18ak pentsatzen du lekuko euskara erabili behar dela, %14ak euskara batua, eta %3ak ez daki galdera honi erantzuten.
|
|
|
Eztitxu Harignordoquy – Euskara Batuaren pertzepzioa Ipar Euskal Herrian lekuko euskara eta batua erabili behar direla. Alabaina, %42ak hori pentsatzen du, %24ak pentsatzen du lekuko euskarari garrantzi handiena eman behar zaiola, batua ere pixka bat sartuz, %18ak pentsatzen du lekuko euskara erabili behar dela, %14ak
|
euskara
batua, eta %3ak ez daki galdera honi erantzuten.
|
|
|
Alabaina, Senperen, gehiengoak, %67ak, dio irakaskuntzan lekuko euskara eta batua erabili behar direla, gaur egun egiten den bezala. %21ak dio
|
euskara
batua erabili behar dela, eta %13ak lekuko euskara. Baigorrin, %42ak dio lekukoa eta batua erabili behar direla, %29ak lekuko euskara, %21ak euskara batua, eta %8ak ez daki galdera honi erantzuten.
|
|
|
%21ak dio euskara batua erabili behar dela, eta %13ak lekuko euskara. Baigorrin, %42ak dio lekukoa eta batua erabili behar direla, %29ak lekuko euskara, %21ak
|
euskara
batua, eta %8ak ez daki galdera honi erantzuten. Maulen, gehiengoak, %71ak, dio Zuberotarrari garrantzi handiena eman behar zaiola, batua ere pixka bat sartuz, gaur egun Zuberoan egiten den bezala.
|
|
|
|
Euskara
batua badagoela dakitenen artean, %59ak ulertzen du.
|
|
|
3.1.10 Erabiltzen ote duzu
|
euskara
batua? (euskara batua badagoela dakitenei zuzendutako galdera)
|
|
|
3.1.10 Erabiltzen ote duzu euskara batua? (
|
euskara
batua badagoela dakitenei zuzendutako galdera)
|
|
|
Elkarrizketatutako pertsonen gehiengoak, %54ak,
|
euskara
batua ez du inoiz erabiltzen. Halere, multzo handi batek erabiltzen duela agertzen da.
|
|
|
3.1.11 Noiz erabiltzen duzu
|
euskara
batua? (euskara batua erabiltzen dutenei zuzendutako galdera)
|
|
|
3.1.11 Noiz erabiltzen duzu euskara batua? (
|
euskara
batua erabiltzen dutenei zuzendutako galdera)
|
|
|
|
Euskara
batua erabiltzen duten pertsonen artean, gehiengoak, %70ak, erabiltzen du Hegoaldekoekin hitz egiten duenean.
|
|
|
3.1.12 Gauza ona dela uste duzu
|
euskara
batua izatea? (euskara batua dagoela ez dakitenei zuzendutako galdera)
|
|
|
3.1.12 Gauza ona dela uste duzu euskara batua izatea? (
|
euskara
batua dagoela ez dakitenei zuzendutako galdera)
|
|
|
|
Euskara
batua badagoela ez dakitenen artean, gehiengoak, %85ak, dio gauza ona dela euskara batua izatea.
|
|
|
Euskara batua badagoela ez dakitenen artean, gehiengoak, %85ak, dio gauza ona dela
|
euskara
batua izatea.
|
|
|
3.1.13 Ulertzen duzu euskal telebistako euskara? (
|
euskara
batua dagoela ez dakitenei zuzendutako galdera)
|
|
|
|
Euskara
batua badagoela ez dakitenen gehiengoak telebistako euskara gutxi gora behera ulertzen du. Alabaina, %46ak ulertzen du, %31ak pixka bat, %15ak gutxi gora behera, eta azken %8ak ez daki ulertuko lukeen edo ez, euskal telebista ez duelako inoiz begiratu.
|
|
|
|
Euskara
Batuaren pertzepzioa Ipar Euskal Herrian – Eztitxu Harignordoquy
|
|
|
Senpere eta Mauleko pertsonek diote
|
euskara
batua beharrezkoa dela ulermenerako, aldiz Baigorrikoak dio ez dela beharrezkoa.
|
|
|
Halere, Baigorriko pertsona, zenbait erantzunetan desberdintzen da, Senpere eta Mauleko pertsonen erantzunak berdinak direlarik galdera guztietan. Alabaina, Senpere eta Mauleko pertsonek diote
|
euskara
batua beharrezkoa dela ulermenerako, aldiz Baigorrikoak dio ez dela beharrezkoa. Bestalde, Senpere eta Mauleko pertsonek diote beharrezkoa ikusten dutela euskara batua izatea, eta Baigorrikoak ez daki galdera honi erantzuten.
|
|
|
Alabaina, Senpere eta Mauleko pertsonek diote euskara batua beharrezkoa dela ulermenerako, aldiz Baigorrikoak dio ez dela beharrezkoa. Bestalde, Senpere eta Mauleko pertsonek diote beharrezkoa ikusten dutela
|
euskara
batua izatea, eta Baigorrikoak ez daki galdera honi erantzuten. Beste galderetan, hiru pertsonek erantzun berdinak eman dituzte.
|
|
|
• Bi kolegioetako ikasle guztien artean, gehiengoak, %95ak, badaki
|
euskara
batua dagoela.
|
|
|
• Guztira, %59ak dio
|
euskara
batua beharrezkoa dela elkar ulertzeko.
|
|
|
• Ikasle guztien artean, gehiengoak, %76ak,
|
euskara
batua ulertzen du.
|
|
|
• Guztira, ikasleen %49ak beharrezkoa ikusten du
|
euskara
batua izatea.
|
|
|
• Ikasle guztien artean, gutxi gora behera erdiak dio kolegiotik kanpo
|
euskara
batua erabiltzen duela etxeko euskaraz gain. Hemen ere, bi kolegioen artean desberdintasunak agertzen dira erantzunetan.
|
|
|
Hemen ere, bi kolegioen artean desberdintasunak agertzen dira erantzunetan. Lartzabaleko ikasleen gehiengoak, %63ak, kolegiotik kanpo
|
euskara
batua ez du erabiltzen. Ziburun aldiz, gehiengoak, %60ak, erabiltzen duela dio.
|