|
2000
|
|
|
Legeak deus ezartzen ez badu, eta berak berresten ez duen elkarketa batetik etorri badira seme alabak, ezinbestekoa da seme alaba horiek, eskubideok eskatu ahal izateko, euren gurasoen aldetik halakotzat aitortuak izatea. Bestela izatera,
|
emakumeen
ohorea, batuketen bakea eta herritarren onura arriskuan leudeke etengabe. Lege berriek gaitzari aurre egin diote eta horrexegatik zaindu ditugu lege horien xedapenak.
|
|
|
Gaur egun hala egiten omen da oraindik ere Bosnia eta Bulgariako turkiarren artean.
|
Emakume
batek mutil bat semetzat hartu nahi duenean, bere arropen artetik atera edo bultzatuko du: harrezkero, haren benetako semetzat joko dute denek, eta gurasotzakoen ondasun guztiak jasoko ditu herentzian" (Urrezko abarra, I bol., 48 orr.).
|
|
|
"(...) Halakoetan, garaileen gainean ezarritako eginbehar nekosoetarako arrazoia indarrez eraildakoen espiritu haserretuen beldurra dateke; sarri argi eta garbi adierazten da espiritu mendekuzaleen beldurrak eragina duela hiltzaileen jokabidean. Buruzagi sakratuen, ehorzleen, haurra egindako
|
emakumeen
, gerrara abiatutako gizonen eta abarren gainean ezarritako tabuen ondorio orokorra, pertsona tabutuok ohiko gizarte arruntetik at uztea da. Ondorio hori hainbat arauren bidez lortzen da:
|
|
|
Ondorio hori hainbat arauren bidez lortzen da: gizonak eta
|
emakumeak
etxola bananduetan edo aire zabalean bizitzera, sexuzko harremanak baztertzera, bestek erabilitako ontziak ez erabiltzera eta abarretara behartzen dituzten arauen bidez. Eta gerrariak garaile datozenean ere, bereziki etsaien odola isurrarazi badute, ondorio berdina eragiten da antzeko bideetatik. Timor irlan, gerrari talde bat etsaien buruekin irabazle itzuli denean, erlijioak eta ohiturak debekatu egiten diote taldeburuari berehala etxeratzea.
|
|
|
Baina ez dago ezer egiterik hori gerta ez dadin. Tragikoa ere bada gizon baten eta
|
emakume
baten arteko amodioa hiltzear egotea, baino ez dago ezer egiterik. Hori da gertatzen dena hiltzear dagoen hizkuntza batekin.
|
|
2001
|
|
|
Batetik, pentsalari edo gizakiek asmatu ez duten muin jakin bat, itxuragabea, mugagabea, sortzailea, etengabe irakiten egonik bere baitatik errealitate berriak sortuz gainezka egiteko joera duena; mugagabea da, bai handirantz (infiniturantz) bai txikirantz (infinitesimorantz). Baina honek, beste gabe, ez du mundua den gisakoa azaltzen, ezin izango baititugu udareondo eta sagarrondo bat bereiztu, gizon eta
|
emakumea
ezberdindu, edo hegaztia eta narrastia. Izan ere (eta bigarrenik), kosmosean errealitate mota ezberdinen arteko desberdintze argia dago.
|
|
|
Jainkoren batek har dezan arte, gizon
|
emakume
oro konposatzeko ahalge da. Beraz, ez dute arteari esker konposatzen, jainkoren baten parte hartzearen bidez baizik.
|
|
|
Beraz, rapsodak ditu gauza guztiak ezagutu, rapsodikaren arteari dagozkion gauzak soilik ezagutu ahal izango dituelako; lon beraren hitzetan: " Gizonari esatea komeni zaizkion gauzak, nik uste, eta
|
emakumeari
komeni zaizkionak, eta esklaboari eta askeari, agindupean dagoenari eta agintariari esatea komeni zaizkionak". Hau da, rapsodikaren eta beste arteen arteko bereizketa ezartzen du, eta honekin batera, arte guztien arteko bereizketa, noski.
|
|
|
Jainkoren batek har dezan arte, gizon
|
emakume
oro konposatzeko ahalge da. Beraz, ez dute arteari esker konposatzen, jainkoren baten parte hartzearen bidez baizik.
|
|
|
lon. Gizonari esatea komeni zaizkion gauzak, nik uste, eta
|
emakumeari
komeni zaizkionak, eta esklaboari eta askeari, agindupean dagoenari eta agintariari esatea komeni zaizkionak.
|
|
|
Hauek, curriculum intelektualaren ikasketa sakonarekin eta gimnasia ariketa guztiak lantzera ohiturik, haurtzarotik gorputz eta adimen prestakuntza bikaina izango dute; Platonek zaindariengan berak formulaturiko" mens sana in corpore sano" lema gorpuztua ikusiko du. Giza talde honetako
|
emakumeek
gizonezkoek jasotako hezkuntza eta trebatze prozesu bera pasatuko dute. Aberastasunak, emakumeak eta seme alabak denen artean banatuko dituzte, eta inork ez du jakingo haur bakoitzaren aita zein den; eta buruz zein gorputzez ahalik eta seme alaba garatuenak jaio daitezen, ugaltze prozesua hiriaren zaindari gorenen begirada zorrotz eta arduratsuen menpe egongo da.
|
|
|
Giza talde honetako emakumeek gizonezkoek jasotako hezkuntza eta trebatze prozesu bera pasatuko dute. Aberastasunak,
|
emakumeak
eta seme alabak denen artean banatuko dituzte, eta inork ez du jakingo haur bakoitzaren aita zein den; eta buruz zein gorputzez ahalik eta seme alaba garatuenak jaio daitezen, ugaltze prozesua hiriaren zaindari gorenen begirada zorrotz eta arduratsuen menpe egongo da.
|
|
2002
|
|
|
Eta sailkapena egiten den kasuan ere, ez da beti presoaren onurarako.
|
Emakume
kartzeleratuen kasuan, esaterako, hauen baldintzak txarragoak izan ohi dira gizonezkoenak baino, populazio osoaren ehuneko txikiagoa osatzen dutenez (espainiar estatuan, adibidez, %8 dira, baina beste estatuetan ez dira %4ra iristen), beraientzako egiten den gastuak pertsona kopuru txikiagoa asetzen duenez, gastu hau ez baita egiten. Honen adibide esanguratsuena gizonen kartzeletan espazio berezitu bat uzten zaien kasuetan aurkitzen dugu:
|
|
|
Honen adibide esanguratsuena gizonen kartzeletan espazio berezitu bat uzten zaien kasuetan aurkitzen dugu: kartzelako aktibitateak, egiturak, espazioak, tratamenduak... gizonezkoentzat bideratuta daude eta
|
emakumeek
ez dute aukerarik zerbitzu eta egitura horietara iristeko.
|
|
2003
|
|
|
Horren ondoren, Sokratesek maitasunari buruzko bere ideiak aurkeztuko dizkigu, baina bere teoriari Mantineako Diotima
|
emakume
apaiz baten ahotik jasotako errebelazio baten kutsua emanez. Diotimaren arabera maitasuna ez da ez itsusi ez gaizto, Sokratesek bere hitzaldiaren hasieran zioen bezala, eder eta itsusi, on eta gaiztoaren arteko zerbait baizik, iritzi zuzena jakintza eta ezjakintasunaren arteko zerbait den modu berberan.
|
|
|
— Beraz —esan omen zuen Eriximakok—, norberak nahi duen adina edatea erabaki denez, eta batere derrigorrezkoa ez izatea, horren ondoren oraintxe sartu den flautista haizea hartzera bidaltzea proposatzen dut, bere buruarentzat jotzera ala barruko
|
emakumeentzat
nahi badu, eta guk gaurkoa hitzaldietan pasatzea elkarrekin. Eta nolako hitzaldietan ere azalduko nizueke, nahi baduzue.
|
|
|
Eta gainera maitaleak bakarrik daude bestearen alde bizitza emateko prest, eta ez gizonak bakarrik,
|
emakumeak
ere baizik. Eta horren nahikoa lekukotasun Peliasen alaba Alkestisek ematen die grekoei, bere gizonaren ordez hiltzeko prest bera bakarrik izanik, nahiz eta haren aita eta ama egon, Alkesc tisek maitasunagatik estimuan hain gainditu zituenak, semearekiko arrotzak zirela eta izenez bakarrik senide erakusteraino.
|
|
|
Eagroren seme Orfeo ordea esku hutsik bidali zuten Hadesetik bila joan zen emaztearen irudia erakutsita, baina berau eman gabe, koldarkeriaz jokatu zuela iruditu baitzitzaien, esperokoa kitara jole izanik, Alkestis bezala maitasunagatik hiltzera ausartu gabe Hadesera bizirik sartzeko trikimailua asmatu zuelako. Horrexegatik hain zuzen gainera zigorra ezarri zioten eta bere heriotza
|
emakumeen esku
gertarazi e zuten. Tetisen seme Akiles ordea ohoratu eta zorionekoen uharteetara10 bidali zuten, Hektor erailez gero bera ere hilko zela amagandik jakinda eta ez erailez gero etxera itzulita agure hilko zela, ausartu zelako, Patroklo maitalearen alde atera eta mendekatuta, ez bakarrik bere ordez hiltzera, hilik zegoenaren ondoren hiltzea aukeratzera.
|
|
|
Gizaki guztiak ernaltzen dira, Sokrates, bai gorputzaren eta bai arimaren bidez, eta behin adin batera helduta gure izaerak umeak sortu nahi ditu; baina itsusian ezin du sortu, ederrean baizik. Gizon eta
|
emakumearen
elkarketa ume sorketa baita, eta arazo hori jainkozkoa da eta hilezkor hori hilkor den izakian dago, ernalketa eta ume sorketa alegia. Baina beraiekin bat ez ezin daitezke gertatu, eta itsusia ez dator bat jainkozko guztiarekin, ederra d bai ordea.
|
|
|
Gorputzetan ernaltzeko daudenek
|
emakumeengana
jotzen dute eta horrela dira maitekorrak, ume sorketaren bidez hilezkortasun, oroitzapen eta zoriontasuna' geroko denbora osorako beraientzat lortuz' beren ustetan. Ariman ernaltzeko daudenek ordea... arimari ernaldu eta erditzea dagozkionak 209 arimetan, gorputzetan baino are gehiago, ernaltzen dituztenak bai baitaude.
|
|
|
Gu behintzat d beste norbaiti beste hitzaldiak esaten entzuten diogunean, nahiz eta guztiz hizlari ona izan, ez gara, esate baterako, ezertaz kezkatzen. Batek zuri entzuten dizunean ordea, ala beste bati zure hitzaldiak esaten, nahiz eta oso eskasa izan hizlaria,
|
emakume
, gizon zein mutikoak entzunda ere, liluratuta eta menperatuta gelditzen gara.
|
|
|
Beraz giza-izaera bitan erdibitu zenez, zati bakoitza bere erdiaren falta sentituz, elkartu egiten ziren. Eta besoekin besarkatuta eta elkarri lotuta, atzera batzea desiratzen, gosez hiltzen ziren eta bestelako utzikeriaz, bereizirik ezer egin nahi ez izateagatik. b Eta erdietako bat hil eta bestea gelditzen zenean, gelditutakoa beste bat bilatu eta lotzen zitzaion, bai osoaren emakumezko erdia topatuta (orain
|
emakumea
deitzen dioguna) bai gizonezko erdia, eta horrela hiltzen ziren. Baina Zeusek errukiturik beste irtenbidea asmatzen du eta beren sexu organoak aurrealdera aldatu zituen, ordura arte kanpoan baitzituzten eta ez zuten elkarrengan sortu eta erdibitzen c lurrean baizik txitxarrek bezala.
|
|
|
Bi helburu hauekin: besarkadarekin batera, gizonak
|
emakumea
topatuz gero, sor zezaten eta espeziea izan zedin, eta arrak arra topatuz gero elkarketatik behintzat asealdia gerta zedin eta etenaldia eginda eginkizunetara itzuli eta gainerako bizitzaz ardura zitezen. Hain antzinatik da bada elkarrekiko maitasuna bed rezkoa gizakiengan, eta antzinako izaeraren bateratzaile eta bitatik bat egiten eta giza-izaera sendatzen saiatzen dena.
|
|
|
Gutako bakoitza bitatik zati bat da, mihi arraina bezala, batetik erdibitutako bi izanik, eta norbera beti bere beste zatiaren bila dabil. Horrela orduan androginoa zeritzan sexu komunaren zatia diren gizonak emakumezaleak dira eta adulteriogileetako gehienak mota horretatik sortuak dira, eta
|
emakume
gizonzale eta adulteriogile guztiak ere mota horretae tik sortzen dira. Baina emakumearen zatia diren emakume guztiek ez diete gizonei batere arretarik jartzen, emakumeengana daude zuzenduta gehiago eta mota horretatik sorten dira lesbianak.
|
|
|
Horrela orduan androginoa zeritzan sexu komunaren zatia diren gizonak emakumezaleak dira eta adulteriogileetako gehienak mota horretatik sortuak dira, eta emakume gizonzale eta adulteriogile guztiak ere mota horretae tik sortzen dira. Baina
|
emakumearen
zatia diren emakume guztiek ez diete gizonei batere arretarik jartzen, emakumeengana daude zuzenduta gehiago eta mota horretatik sorten dira lesbianak. Eta gizonezkoaren zatia direnak gizonezkoen atzetik dabiltza eta, mutilak diren artean, gizonezkoaren erdiak izaki, gizonak maite dituzte eta gizonekin oheratuz eta lotuz poz hartzen dute.
|
|
|
Horrela orduan androginoa zeritzan sexu komunaren zatia diren gizonak emakumezaleak dira eta adulteriogileetako gehienak mota horretatik sortuak dira, eta emakume gizonzale eta adulteriogile guztiak ere mota horretae tik sortzen dira. Baina emakumearen zatia diren
|
emakume
guztiek ez diete gizonei batere arretarik jartzen, emakumeengana daude zuzenduta gehiago eta mota horretatik sorten dira lesbianak. Eta gizonezkoaren zatia direnak gizonezkoen atzetik dabiltza eta, mutilak diren artean, gizonezkoaren erdiak izaki, gizonak maite dituzte eta gizonekin oheratuz eta lotuz poz hartzen dute.
|
|
|
Horrela orduan androginoa zeritzan sexu komunaren zatia diren gizonak emakumezaleak dira eta adulteriogileetako gehienak mota horretatik sortuak dira, eta emakume gizonzale eta adulteriogile guztiak ere mota horretae tik sortzen dira. Baina emakumearen zatia diren emakume guztiek ez diete gizonei batere arretarik jartzen,
|
emakumeengana
daude zuzenduta gehiago eta mota horretatik sorten dira lesbianak. Eta gizonezkoaren zatia direnak gizonezkoen atzetik dabiltza eta, mutilak diren artean, gizonezkoaren erdiak izaki, gizonak maite dituzte eta gizonekin oheratuz eta lotuz poz hartzen dute.
|
|
|
Eta ez diezadala Eriximakok moztu nire hitzaldia barregarri utziz Pausanias eta Agatonez ari naizelakoan (horiek ere agian horietakoak dira eta biak izaeraz gizonezkoak dira). Nik bai gizon eta bai
|
emakume
guztiez diot horrela gure espeziea zorioneko litzatekeela maitasun osoa burutuko bagenu eta norberak bere maitea aurkituko balu, antzinako izaerara itzulita. Eta hori hoberena bada, nahitaezkoa da oraingo egoeran ere horren hurbilena hoberena izatea, eta hori norberaren adimenaren araberako izaera duen maitea lortzea da.
|
|
|
Beraz Afrodita arruntarena benetan arrunta da, eta egokitzen zaiona burutzen du; eta hori da gib zaki eskasek maite dutena. Horrelakoek hasteko ez dituzte
|
emakumeak
mutilak baino gutxiago maite, gero berauen gorputzak maite dituzte gehiago arimak baino, eta ahal dituzten burugabeenak, burutzeari begira bakarrik, ederki ala ez egiteaz guztiz axolagabe. Hortik datorkie egokitzen zaiena burutzea, berdin ona ala kontrakoa izan.
|
|
|
Mutilak ez maitatzeko lee gea ere egon luke lehia handia zalantzazko emaitzarako alferrik gal ez zedin, mutilen azken garapena ez baitago garbi arima eta gorputzeko gaiztakerian ala bertutean noraino iritsiko den. Gizon onek beren buruei ezartzen diete lege hori gogo onez, eta maitale arrunt horiek ere horretara behartu lirateke, ahal dugun heinean
|
emakume
libreak ez maitatzera behartzen ditugun bezala; horiek sortu baitute ospe txarra, batzuk maitaleei atse182 gin ematea lotsagarri dela esatera ausartzeraino. Baina horiei begira esaten dute, beren desegokitasun eta gaiztakeria ikusita, txukun eta legez egindako ezerk ez bailuke noski merezita gaitzespenik jasoko.
|
|
|
Baina zu utziko zaitut jada, eta Diotima Mand tineako
|
emakume
batengandik behin entzun nuen Maitasunaren inguruko hitzaldia (bera gai horietan eta beste askotan aditua zen eta izurritea baino lehen behin eskaintza egindako atenastarrei gaixotasuna hamar urtez atzeratu zien, eta niri ere maitasunaren ingurukoak erakutsi zizkidan), hark esan zuen hitzaldia bada saiatuko naiz zuei agertzen, nik eta Agatonek adostutakoak oinarri hartuta, nik neuk neure kasa aha... Eta beharrezkoa da, Agaton, zuk azaldu zenuen bezala, lehenik bera nor eta nolakoa den azaltzea, bigarrenik bere ekintzak.
|
|
|
Demokrazia: herritar guztiek boto eskubidea zuten(
|
emakume
, esklabo eta atzerritarrek ezik) eta, horren ondorioz, herri xeheak botere gehien zuen erregimena zen.
|
|
2004
|
|
|
Jainkoaz hitz egitean, orduan, bekatua, zigorra, santutasuna eta horrelako kontu horiek guztiak alde batera utzi eta pentsamenduaren izaeraren arazoaz arduratuko da. " Nik pentsatzen dut" delako ebidentzia onartuta, pentsatze hori zer den zehaztu du, eta emango duen erantzunak balio du ez Descartesentzat bakarrik, baizik eta baita eginbehar horretan diharduen edozein gizon
|
emakumeren
jarduna definitzeko ere. Zeinahi dela gizabanako batek bere existentziaz duen esperientzia —espazioaz duen bizipena, bere sentimenak, oroimena... —, Descartesek defendituko du haren pentsamenduaren egitura eta Descartesek bere buruan aurki dezakeena berdinak izango direla, forma logiko orokor bera dutela nahiz eta eduki partikularra ezberdina izan.
|
|
|
Onartu beharra dago Descartesen argudioaren indarra esaten digunean sentimen hutsen bidez zaila, edo ezinezkoa, dela ezagutza justifikatzea; horregatik izango zaio beharrezkoa sentimenez eta baita fedezko kontuez gaindiko irtenbide bat aurkitzea. Eta horretarako, garbi geratu den bezala, pentsamenduan jarriko du gizon
|
emakumeok
mundua ulertu ahal izateko oinarria eta hastapena. Dena dela, arazo zailentzako ebazpen errazik ez dagoen legetxe, hemen ere hainbat oztopo aurkituko dugu Descartesen proposamena onartzea korapilatsua bihurtuko duena.
|
|
|
Suediako Kristina erreginak deitu zuen berarentzat filosofo gisara lan egin zezan.
|
Emakumea
jakingura zen oso, sei bat hizkuntza ezagutzen zituena, egunero orduak ikasten ematen zituena eta urteetan Descartesekin postatrukean ibilia. Baina iparreko lur hotz eta heze haietara bidaiak ez zion batere onik egin Descartesi, gutxiago oraindik erreginak ezarri zion ordutegiak.
|
|
|
Aztertzen hasiko bagina zein den gizon
|
emakumeon
ezagutza prozesuaren funtsa, denoi burura arinen etorriko litzaigukeen erantzuna izango litzateke ezagutza sentimenetan sustraitzen dela. Defendituko genuke badela kanpoan mundu bat sentimenen bidez gureganatzen duguna bera den moduan.
|
|
|
Izan ere, berarentzat gauza astunek berez badute astunak izateko joera. Gauza berbera gertatuko da gizakiekin, eta batzuk besteak baino gutxiago izango dira, berez horrela direlako; hau da, arraza batzuk beste batzuk baino gutxiago dira eta esklaboak esklabo dira horretarako jaio direlako eta
|
emakumeak
gizonezkoaren menpe egongo dira horretarako jaio direlako, euren barruan daramatelako irarrita saihestu ezinezko halabehar hori.
|
|
|
Horretan oinarriturik Descartesek sistema filosofiko berri bat eskaini gura izango zuen, baina ez bakarrik ordura arte ezagunak ziren ezagutza zientifikoak justifikatuko zituena —horixe izango zen eredu aristotelikoaren logikaren asmoa—, baizik eta etorkizuneko ezagutza berriei bidea markatzeko eta errazteko eta bermea emateko eredu teoriko modura balioko zuena ere. Horrela, gizon
|
emakumeei
ezagutzaren esparruan pentsamendu zaharrak ixten dizkien ate guztiak ireki ahal izango dira zientziak aurrera egin dezan, ezarrita zegoen metafisika auzitan jarriz eta ordura arte arrunta zen iritzia astinduz.
|
|
|
1 Generoari buruzko oharra: Gizaki hitzaz baliatuko gara beti hemen, berariaz egin ere, gizonak eta
|
emakumeak
biltzen eta berdintzen dituen hizkuntzaren irudikatze prozesuaz mintzatzerakoan. Hizkuntzaren irudikatze prozesua berdina baita gizonengan eta emakumeengan.
|
|
|
Gizaki hitzaz baliatuko gara beti hemen, berariaz egin ere, gizonak eta emakumeak biltzen eta berdintzen dituen hizkuntzaren irudikatze prozesuaz mintzatzerakoan. Hizkuntzaren irudikatze prozesua berdina baita gizonengan eta
|
emakumeengan
. Hau esatean ez dugu ezer berririk baieztatzen.
|
|
|
Hizkuntza ez da errealitatea adierazteko tresna soila, ezta gizakion arteko komunikabide hutsa; besterik ere bada hizkuntza: gizon
|
emakume
egiten gaituen zera, gizaki eta honenbestez gizakide egiten gaituen gaitasun eta jarduera, hain zuzen ere. Areago, errealitatea ezagutzeko ezinbesteko eta noraezeko baldintza dugu hizkuntza.
|
|
|
Ez gara jokaera puntual, konpultsibo edo patologikoez ari. Gizakiaren ohiko jokabideez ari gara bereziki, gizon
|
emakumeen
ethos a osatzen eta islatzen duten ohiko portaerez, alegia. Zuzen ala oker joka, asmatu edo ez, gizakiak bere ongia du helburu.
|
|
|
Jadanik aurreratu dugu zientzia ulertzeko era ezberdinak badaudela eta, nolanahi ere, etika eta erlijioa, estetika bezala, benetako jakintzaren eremukoak direla eskubide osoz. Gizon
|
emakumeok
, pertsonak gareno, jakinduriaren beharrean gaude zientziaren adina eta areago ere. Jakineta uler minak definitzen gaitu eta gizaki egiten.
|
|
|
Orobat esan daiteke mintzatzearen barne beharraz eta bokazioaz. Funtsean, gizon
|
emakume
handi guztiek bi iturrietatik edan dute. Benetako mintzoak isiltasunean hartzen du iturri.
|
|
|
Isiltasunak, haatik, bere altxorraren berri eman behar du, hitz eta argi bilakatuz. Isiltasuna, benetakoa izango bada, gogoeta esanguratsuz betea da eta haiezaz erdi du noizbait, beste gizon
|
emakumeen
argi eta kriseilu izan dadin. Isiltasuna adina beharrezkoa dugu mintzoa.
|
|
|
Hala, ezin pentsa daiteke gizakide ez den gizakirik. Gizartearen (senideen, lagunartearen, herrikideen) elkarreraginik gabe ez dagoke gizon
|
emakumerik
, gizakiak gizartea baitu sehaska, hazkurri eta jokaleku. Gizartea diogunean antropologiak ulertu ohi duen oinarrizko zentzuan diogu:
|
|
|
Nondik ote datorkio (ontologikoki, ez bakarrik historiko genetikoki) gizakiari bere eta besteen buruaz jabetzeko ahalmena demaion mintzamena? Zein ote da gizon eta
|
emakume
orok maitatzeko eta maitaturik sentitzeko duen ororen gainetiko irrika agorgabea posible egiten duen hitz jarioaren iturria. Horra zentzuz beteriko galderak eta, hartara, isildu ez beharrekoak, mintzagai eta hausnargai izan beharrekoak.
|
|
|
Hori esatean hauxe esan nahi da funtsean: Jainkoak, guk ez bezala, gizon
|
emakume
ororen izana ezagutzen duela. Memoria astronomiko baten jabe bagina, inork pentsa lezake gizaki orori legokiokeen benetako izen propioaz balia gintezkeela mintzatzerakoan, baina, kontuan izanik ezinezko litzatekeela bi izen berezi berdinak izatea, hizkuntza bakoitzeko fonemen arteko permutazio espresibo bideragarrien kopuruak den baino askozaz handiago behar luke izan, izen berezi bakoitza perpaus luze bat (zuk) ez bilakatzekotan eta, ondorioz, hizkuntzaren ekonomia printzipioaren kontra ez joatekotan.
|
|
|
Egia bada hizkuntzak eta adimenak gizakia gizaki egiten dutela, ez da egia ttipiagoa kontzientzia etikoak, hizkuntzak eta adimenak adina, egiten gaituela gizon edo
|
emakume
. Hona hemen, bada, gizakia ezaugarritzen eta itxuratzen duten berezkotasun bazterrezinak:
|
|
|
Animaliek —zenbat eta eboluzioan gorago, hainbat eta ageriago— nolabaiteko kontzientzia dukete, nolabaiteko lengoaia eta adimena dituzten bezala. Gizon
|
emakumeok
artikulazio bikoitza eta unibertsaltasun semantikoa duen hizkuntzaren jabe gara, eta hori jada harrigarria da oso. Gizakiok adimen sentikor harrigarri baten jabe gara halaber.
|
|
|
Gizakiok adimen sentikor harrigarri baten jabe gara halaber. Baina are harrigarriago eta txundigarriago da gizon
|
emakumeok
dugun kontzientzia etikoa.
|
|
|
Kontzientzia ezagutzaileak subjektu ezagutzaile egiten du gizakia. Kontzientzia etikoak subjektu etiko egiten gaitu gizon
|
emakumeok
. Ez gara bi kontzientziaz ari, kontzientzia bakar baten bi aurpegiez baizik, aurkia eta ifrentzua bailiran.
|
|
|
Etika, funtsean, ongiaren eta gaizkiaren kontzientzia baita. Eta kontzientzia horrek egiten du, ororen buru, gizona gizon eta
|
emakumea
emakume.
|
|
|
Etika, funtsean, ongiaren eta gaizkiaren kontzientzia baita. Eta kontzientzia horrek egiten du, ororen buru, gizona gizon eta emakumea
|
emakume
.
|
|
|
Balioeste edo baloratze horren bidez gizakiak bere egiteen zentzuari antzematen dio. Eta, funtsean, prozesu honetan datza gizon
|
emakumeok
egiten duguna zuzenesteko dugun joera geure geurea, zuzenespena hainbatetan (maizegi!) oinarrigabea edota eztabaidagarria izango bada ere. Etikaren bihotzean gaude dagoeneko, bihotz hori nahi eta uste bezain garbia eta aratza ez izan arren.
|
|
|
Harribitxi baten erabilpen balioa, berbarako, oso urria izan daiteke, baina bere truke balioa handia izan ohi da. Langile baten lana, adibidez, erabilpen balio handikoa izaten da eskuarki, baina bere truke balioa urri samar suertatu ohi da lan merkatuan eta ohiko soldatan, are urriago langilea
|
emakume
bada. Zergatik horrelakorik?
|
|
2005
|
|
|
Jarraian taldearen epaia eransten da, esana berresten duena. Taldea
|
emakume
arrotzek osatzen dute.
|
|
2006
|
|
|
|
Emakumeen artean
ere ezaugarri hau azpimarratzen da, eta hori oso esanguratsua da; batez ere, alderaketa eragin eta kontuan hartzen badugu demokraziaren garai klasikoan adingabeko emakumeak etxean zokoratuta nahi zirela120: Nausikaak ez du inoiz ere huts egiten bere iritzi zuzenetan, edo Penelope beti da ezin zuhur eta zorrotzagoa121.
|
|
|
Emakumeen artean ere ezaugarri hau azpimarratzen da, eta hori oso esanguratsua da; batez ere, alderaketa eragin eta kontuan hartzen badugu demokraziaren garai klasikoan adingabeko
|
emakumeak
etxean zokoratuta nahi zirela120: Nausikaak ez du inoiz ere huts egiten bere iritzi zuzenetan, edo Penelope beti da ezin zuhur eta zorrotzagoa121.
|
|
|
Nola ulertuko ditugu, esaterako, jainko jainkosa eta gizon
|
emakumeen
arteko harreman afektiboak eta erotikoak. Maitasuna eta sexu loturak, agerikoak ez ezik, oso ohikoak dira epikan:
|
|
|
• Hutsuneak: ez ditu aipatzen Zikladak, Asiako kosta eta bertako uharteak, hain zuzen, 1050 urtetik aurrera populatu zirenak24 Esaterako, Akilesek Lesbos uhartea eraso eta bertako
|
emakumeak
bahitzen ditu, hain zuzen 1050 urteko akeoen kolonizazioa baino lehen uharte hura Troiaren menpean zegoelako seinale25.
|
|
|
•
|
Emakumeen
katalogoak.
|
|
|
Hektor hilkorra (ntoj) baitzen,
|
emakume
baten bularretik eradoski zuelarik. Aitzitik, Akiles jainkosa baten seme (qeaj gonoj) da, neronek hezia, neronek zaindua eta neronek emana gizon baten emaztetzat (Homero, Iliada, XXIV, 58).
|
|
|
Homerok lege zerutar asko jasotzen ditu, tarteka, testuetan, inola ere hautsi ezin diren legeak. Maiz errepikatzen du giza legeak zer eskatzen duen56, gizon
|
emakumeen
artean legezkoa zer den57 Jainkozko lege horiek adierazteko erabiltzen duen formula jakinduriazko esapide zaharrena da, antzinako gizarteetan filosofiatik gertuen zegoen formula, hain zuzen.
|
|
|
ez dira hainbestetan borrokatzen4, bake itun bati lotuak egongo balira bezala. Gizakien artera jaisten dira, gainera, gizon
|
emakumez
mozorroturik, eta hauen zuzentasuna neurtzen tematzen dira5 Hitz batean, moralizatu egin dira.
|
|
|
Ekintza militarrak izango ziren, halaber, jauregietan agertzen diren esklaboen iturria, horrela baino ezin baita esplikatu esklaboen artean emakumezkoak besterik ez aurkitzea, jakina denez, razzia eta suntsiketa haietan gizonezko guztiak erailtzen baitzituzten121 Inguruabar horretan kokatu litzateke
|
emakumeen
bahiketaren gaia, esaterako, Iliada narratiboki —ez politikoki— abiarazten duen Helenaren bahiketa. Paris edo Alexandrok ez zuen sedukzio modernoa erabiliko Menelaoren emaztea limurtzeko, maiz Homeroren testuetan bertan aditzera ematen den bezala; aitzitik, heroi oldarkorrari egokitzen zaion bortizkeria mugagabea erabiliko du Helenarekin122 eta, bereziki, Espartako errege den Agamemnon handiaren anaiarekin.
|
|
|
Zeusen borondatea den neurrian, lege naturala edo ohitura ere bada qe/ uj, maila apalago batean: maiz adierazten baita legeak zer eskatzen duen (h qe/ uj esti) 5; edo, gizon
|
emakumeen
artean legezkoa zer den (h qe/ uj anrwpwn pelei andrwon hde gunaikwn) 6; edo, abegitasun legeak zer agintzen duen (a te ceinoij e/ uj estin) 7; edo, txiroa eta eskalea nola tratatu behar diren begirunez8; edo, odol eskubideak zer diren9; edo, gurasoen eta seme alaben arteko harremanetan zer behar den10.
|
|
|
Hortaz, komedia bat garai edo lurralde batetik bestera aldatzea ez da erraza. Frantses edo ingeles batek ez ditu atsegin ez Terentzioren Andria ez Makiaveloren Klizia; izan ere, obraren ardatza den
|
emakume
ederra ez da sekula agertzen ikusleen aurrean, beti ezkutuan dago, eta hori antzinako greziarren eta egungo italiarren umore berezira egokitzen da. Gizaki ikasi eta gogoetatsuak bizimodu horren ezaugarriak onar ditzake, baina ikuslego arruntak ezin ditu ezabatu bere ohiko ideiak eta sentimenduak berorien antzik ez duten irudiak dastatze aldera.17
|
|
|
Juan Joxe Iturriotzen ustez, berriz, aitzakia merke bat zen hura guztia; Txalapartakoek, laborariek,
|
emakume
idazleek eta gisakoek, hainbat bilera egiten zutenez bertan, ziur zen egoitza mikrofonoz betetzea zutela helburu.
|
|
2007
|
|
|
Alegia, oreka neurtua —unibertsoan zegoen berbera— gorde zuen baliabideak eta ahalmenak banatzerakoan, arraza bakar bat ere ez zedin desager. Baliabide eta dohain guztiak banatu zituenean konturatu zen, ordea, giza espeziea osatzea falta zitzaiola; egin zituen azkar azkar gizon
|
emakumeak
, baina haientzako baliabiderik ez zeukan: dena agortu zitzaion gainerako basapiztien hornikuntzan.
|
|
|
Arkaismoan orokortu ziren idazkera eta irakurketa135 Zeramikan agertzen den lehen inskripzioa —Ischia uharteko ontzi batean— 700 urtekoa da136 Atenasen jaso diren zaharrenak 660 urteen artekoak dira137 Inskripzioak dauzkaten zeramika horietako gehienak (358) sinposio edo oturuntzetan erabilitakoak dira, alegia, gizon giroan. Baina ugariak dira ere
|
emakumeek
erabilitako ontzietan agertu direnak; beraz, atenastar gizon ikasien emazte eta alabak gai izango ziren irakurtzeko eta idazteko138 Atikako inskripzio gehienak, berriz, 550 urteen artekoak dira, eta horrek idazkera data horretan hedatu eta indartu zela adierazten du139.
|
|
|
• Kanon berezia osatuko ez badu ere, Praxitelesek, IV. mendean, atleten eredua utzi eta sentsualtasuna eramaten du eskulturara:
|
emakumeak
eta nerabeak erretratatzen ditu delikatuki260.
|
|
|
bidaiari nekaezina, Asiako helendarren kultura zahar eta aberatsa erakutsi ez ezik, deskribapen geografiko ugari egin zituen; Itsaso Beltza, Egipto, Babilonia, Nigerreko karabanak, afrikar Mediterraneoko feniziarrak, Krimeako eszitak, Uraletako mongolak... Hango eta hemengo izaera eta ohiturak —zibilizazioak— biltzen ditu382; errege eta gizon
|
emakume
ospetsu askoren historiak, hango eta hemengo botereen gorabeherak, hirien loratze eta endekapenak..., eta guztiak jartzen ditu, prosa eder eta modernoz, ardatz baten inguruan: mendebaldearen eta ekialdearen arteko gatazka383 Metodologikoki ere, biltzen zituen datuak pertsonalki kontrastatzeko xedea hartu zuen eta kronologiak zehaztasunez berreraikitzekoa384 Berari zor zaio historia (istoih, jonieraz) adieraren esanahi arkaikoa:
|
|
|
553 Ikus Eskilo, Eumenides, 696; Sofokles, Antigona, 727; Euripides,
|
Emakume
erregutzaileak, 399 Vernant, 2002: 218; Vernant/ Vidal Naquet, 2002, I:
|
|
|
285; Baltrusch, 1998: 80 Espartan sortzen den omoio edo isoi kategoriak kanpoan uzten ditu barbaroak, esklaboak, atzerritarrak, gazteak eta
|
emakumeak
(Vernant, 2001b: 36).
|
|
|
603 Bowie, 1988: 124 Mitileneko polis aristokratikoan, hain zuzen, Atenas bezalako polis demokratikoetan pentsaezina baitzen
|
emakume
bat kulturgintzarekin nahastea.
|
|
|
607 Ulertzen da, giza abere ziren giza abere guztien arteko berdintasuna, esklaboak,
|
emakumeak
, metekoak edo atzerritarrak ez baitziren giza abere.
|
|
|
175
|
Emakumea
bigarren mailakoa zen, nahiz eta egitura aristokratikoetan —Espartan, esaterako— emakume aristokratak ere hezi behar zuen.
|
|
|
175 Emakumea bigarren mailakoa zen, nahiz eta egitura aristokratikoetan —Espartan, esaterako—
|
emakume
aristokratak ere hezi behar zuen.
|
|
2009
|
|
|
Gizakiaren bere buruarekiko harremanaren antzaldaketa erradikalak gizon eta
|
emakumearen
arteko harremanen aldaketan aurkitzen du bere egiaren froga. " Emakumearekiko harremanetan, emakumea atseginzaletasun kolektiboaren ehiza eta zerbitzaria baita, gizakiak bere buruarekiko duen degradazio mugaezina adierazten da.
|
|
|
Gizakiaren bere buruarekiko harremanaren antzaldaketa erradikalak gizon eta emakumearen arteko harremanen aldaketan aurkitzen du bere egiaren froga. "
|
Emakumearekiko
harremanetan, emakumea atseginzaletasun kolektiboaren ehiza eta zerbitzaria baita, gizakiak bere buruarekiko duen degradazio mugaezina adierazten da. Zeren harreman horren sekretuak, ekibokorik gabeko adierazpen erabatekoa, agerikoa eta desestalia aurkitzen du gizonak emakumearekiko dituen harremanetan eta generikoa, naturala eta zuzena den harremana atzemateko moduan.
|
|
|
Gizakiaren bere buruarekiko harremanaren antzaldaketa erradikalak gizon eta emakumearen arteko harremanen aldaketan aurkitzen du bere egiaren froga. " Emakumearekiko harremanetan,
|
emakumea
atseginzaletasun kolektiboaren ehiza eta zerbitzaria baita, gizakiak bere buruarekiko duen degradazio mugaezina adierazten da. Zeren harreman horren sekretuak, ekibokorik gabeko adierazpen erabatekoa, agerikoa eta desestalia aurkitzen du gizonak emakumearekiko dituen harremanetan eta generikoa, naturala eta zuzena den harremana atzemateko moduan.
|
|
|
" Emakumearekiko harremanetan, emakumea atseginzaletasun kolektiboaren ehiza eta zerbitzaria baita, gizakiak bere buruarekiko duen degradazio mugaezina adierazten da. Zeren harreman horren sekretuak, ekibokorik gabeko adierazpen erabatekoa, agerikoa eta desestalia aurkitzen du gizonak
|
emakumearekiko
dituen harremanetan eta generikoa, naturala eta zuzena den harremana atzemateko moduan. Gizakiaren gizakiarekiko harreman berehalakoa, naturala eta beharrezkoa gizon emakumearen arteko harremana da...
|
|
|
Zeren harreman horren sekretuak, ekibokorik gabeko adierazpen erabatekoa, agerikoa eta desestalia aurkitzen du gizonak emakumearekiko dituen harremanetan eta generikoa, naturala eta zuzena den harremana atzemateko moduan. Gizakiaren gizakiarekiko harreman berehalakoa, naturala eta beharrezkoa gizon
|
emakumearen
arteko harremana da... Harreman horretatik abiaturik, epaitu daiteke, bada, gizakiaren kultur maila.
|
|
|
Harreman horretatik abiaturik, epaitu daiteke, bada, gizakiaren kultur maila. Harreman horren ezaugarriaren arabera atzeman dezakegu zer neurritan gizakia bihurtu den berarentzat generiko, gizaki, eta horrela balioetsia den; gizon
|
emakumeen
arteko harremana gizakien arteko harremanik naturalena da... Harreman horretan agertzen da ere zein neurritan beste gizakia, gizaki den heinean, bihurtu den berarentzat behar bat, zein neurritan bere existentziarik indibidualenean, aldi berean izaki soziala den" 44 Harreman hori da, bada, benetako eta egiazko zibilizazioaren adierazlea.
|
|
|
Harreman hori eraldatzeak zapalkuntzarekiko erresistentziazko kultura guztietako zapalduaren tradizioa aberastea inplikatzen du. Horrela, bada," oraindik
|
emakumearen
kultura baten esperientziarik gabekoak gara, gaztediaren kulturari buruz ezer ez dakigun bezala" 45.
|
|
|
Duela ehun eta berrogeita hamar urte azaltzen zituen jadanik Daumerrek ekologia naturalista horren alde ilunak eta itzalak: " natura eta
|
emakumea
dira benetako jainkotasuna, eta ez gizadia eta arra. Gizadia naturaren menpe eta arra emearen menpe jartzea da benetako umiltasuna..." 20.
|
|
|
Gizadia naturaren menpe eta arra emearen menpe jartzea da benetako umiltasuna..." 20. " Ama Naturaren" berpizkunde mitikoak
|
emakumearen
benetako askapena ezeztatzen du bere funtzio naturalen betierekotasunaren izenean. Historiak bezala, naturak ere ezin dio politikaren gailentasunari ihes egin.
|
|
|
Klase sozialak eta beren arteko borroka dira mugimendu historikoaren ulerpenerako haria, beharrezkoa baina ez nahikoa.
|
Emakume
, ekologista, baztertuen gehiengo zabala oharturik gabeko esplotatuak dira. Esplotaziozko harremanak ez ditu aldez aurreko zapalkuntzak, zapalkuntza patriarkala adibidez, ezerezten.
|
|
|
Orain arteko aurrerakuntzaren aurrean, hondamendia eta etsipena sortarazi dituena, aurrerakuntza berri bat asmatu beharra dago, giza premien araberako irizpideei jarraituko diona eta naturarekiko errespetua erakutsiko duena. Horren arabera, lan hertsatuan emaniko denbora arras murriztea da kontua, alegia, eta horrek aukera emango liguke ostera ere gorputzaren plazerei eta jolasei zentzua bilatzeko, aurkitzeko, egun etekinaren printzipio mekanikoen mendeko baitira horiek; baita ere ekarriko liguke gizon eta
|
emakumearen
arteko harremanen transformazio kualitatiboa, hori baita bestearen bestelakotasun suntsiezinaren eta espeziearen unibertsaltasunaren estreinako esperientzia partekatua; eta horrek, era berean, gisa guztietako mendekotasun eta zapalkuntzazko harremanekin amaitzea ere esan nahi du, emakumea eta atzerritarra, kanpotarra, mehatxutzat jo ez ditzagun behin ere aurrerantzean. Horrek guztiak egiaz solidarioa izango den gizadia etorriko dela esan nahi du, ekoizpena, trukea eta komunikazioa unibertsal bilakatzeari esker.
|
|
|
Orain arteko aurrerakuntzaren aurrean, hondamendia eta etsipena sortarazi dituena, aurrerakuntza berri bat asmatu beharra dago, giza premien araberako irizpideei jarraituko diona eta naturarekiko errespetua erakutsiko duena. ...rkitzeko, egun etekinaren printzipio mekanikoen mendeko baitira horiek; baita ere ekarriko liguke gizon eta emakumearen arteko harremanen transformazio kualitatiboa, hori baita bestearen bestelakotasun suntsiezinaren eta espeziearen unibertsaltasunaren estreinako esperientzia partekatua; eta horrek, era berean, gisa guztietako mendekotasun eta zapalkuntzazko harremanekin amaitzea ere esan nahi du,
|
emakumea
eta atzerritarra, kanpotarra, mehatxutzat jo ez ditzagun behin ere aurrerantzean. Horrek guztiak egiaz solidarioa izango den gizadia etorriko dela esan nahi du, ekoizpena, trukea eta komunikazioa unibertsal bilakatzeari esker.
|
|
|
hasiera batean, Jainkoak lurra sortu eta aspertu egiten denez gizakia sortzen du. Hori ere ez aspertzeko bere saihets batetik
|
emakumea
sortuko du. Paradisuan daude bi gizakiok.
|
|
2011
|
|
|
Heideggerren programa izatea askatzea izan da, (1) kategorietara edo gauzazkoaren izatera murrizketatik, eta (2) interes epistemikoaren monopoliotik. Abstraktua badirudi ere, horrek" mundua" askatzea esan gura du (alegia, bera izaten uztea), eta gizon
|
emakumea
askatzea (bere osoan hartzea, burua bakarrik gabe) gure pentsaeran. Horrek kritika erradikala baimendu dio, a) filosofiaren (metafisikaren) historia guztiarena lehenbizi, izatea gauzazkotu eta kontrolpeko merkaduria bihurtu duelako; eta, gero, zuzenean handik eratorria delako, b) modernitatea globalki, eta partikularki ezagutzaren eredua (1), praktika tekno zientifikoa (2), gizarte administratuaren antolaketa (3), harreman pertsonalen artifizialtzea (4).
|
|
|
Ongi dago, kontenplatzaileak baino gehiago ekintzaileak gara, askotan horixe egin beharra egoten da; arrazoimena erreminta utilitarista da. Baina gizon
|
emakumea
ez da arrazoimena bakarrik, eta gauzak ez dira intelektoaren objektuak bakarrik, edo guk probetxugarriro manipulatzeko objektuak; lehenik eta behin eurak izaten utzi genieke. " Baso bat" bihurtuz, munduko baso guztiak berdindu dituzu, eta baso hau edozein basorekin bat egin duzu.
|
|
|
mundua ezagutzeko printzipio aurrezarri batzuk ditu, adimenaren kategoria zehatzak, sentimenaren aprioriko formak. Horiek denak beti berdinak dira garai eta toki eta gizon
|
emakume
guztiengan; beraz, subjektuarenak dira, baina objektiboak kontsidera genitzake, gizaki guztientzat eta aro guztietan berdinak direnez. Subjektu horren munduaren ezagutza objektiboa da, hortaz, unibertsala baita.
|
|
|
Dans l’ere successive!". Kontzientziak berriro denborara eta gorputzera itzuli gura du; engainagarria bai, etab., baina gizon
|
emakumeak
daukan errealitate bakarrera. Ezin dugu utzi meditazioak ezerezean murgilaraz gaitzan.
|
|
|
Bera pilatuz joan den transzendentziaren jopu; berak fabrikatzen dituen ziurtasunen gatibu. Izan ere, gizon
|
emakumea
beti baldin badabil, eta ezin badu ez ibili, Absolutuaren bila, alferrik bilatzen du hori hor jada ipinita, erabilerarako prest; berak ipini du, eta orduan, berak ipinia duela jakinda, bere helburu absolutua edo izango da apika, ez deusen fundamentu absolutua. Gizakia —askatasuna— oinarrigabeziaren gainean baitago zutik, edo zintzilik.
|
|
|
Izatea, metafisika tradizionalaren objektu erdiestezina, subjektu bihurtzen du Heideggerrek, eta, interprete batzuen berdinketa Jainkoarekin berak beti ukatu badu ere, Deus et Natura edo Hein kai Panen itxura handia dizu. Izatea ez dago gizon
|
emakumearen
eskura, baizik eta berori da izatearen esku han munduan dagoena. Egon ere" izatearen artzain" gisa dago han, ez izatearen jaun.
|
|
|
Horrek erabakitzen du zer izango den eta zer ez: Jainkoak batere izango al diren, zer izango diren eta ez diren, gizon
|
emakumeak
zer izango diren eta jardungo diren, zer jazoko den eta ez den, eta noiz. Daseinaren izatea historia da; historia Patua da; Patua, sakratua.
|
|
|
Daseinaren izatea historia da; historia Patua da; Patua, sakratua. [Gizon
|
emakumeak
, Historia inoiz ez duelakoxe bere esku, baina nolabait ziurtatua edukitzeko hisia duelako, hura Jainkoen/ Jainkoaren gomendioan ipintzen du: Iliadan heroien eta gerraren zortea eurek erabakitzen duten Jainkoengan, Biblian profeten Yahve baitan, kristautasunean San Agustin edo Bossueten Probidentzian, eta gaur Irak inbaditzeko Amerika bedeinkatzen duen Jaun Goikoan].
|