|
2001
|
|
|
Ezin esan, nobela honek barneratzen dituen hari tematikoek ere berritasunik ekarri ez zutenik. Besteren artean, Egunero hasten delako n, arrazakeria eta matxismoa(" Lehendabiziko aldiz,
|
emakume
beltz bat Estatu Batuetako Kongresoan", 1997: 107) eta birjintasunaren inguruko eztabaida aipatzen dira (1997:
|
|
|
Galizian hasten da azken txirrista: azken ahalegina Cebreiro aldean, gaztainondoz inguraturik eta bidexkatan zehar;
|
emakumeak
beltzez jantzita eta bizkarrean zintzilik aterkia dutela; behi irainduak hausnarrean ari dira, erromes eroei begira.
|
|
|
Kontu latz eta gogorrak ditu esateko Navanethem Pillay andreak. Hego Afrikako Epaitegi Gorenean epai lanetan aritu zen lehen
|
emakume
beltza da, Mandelak berak propio izendatua. Orain Nazio Batuen erakundeak Ruandako genozidioa epaitzeko Portu zuen Nazioarteko Epaitegiko burua da.
|
|
|
ipuinean, erritu moduko duintasuna dagoelako, etsipenikez dagoelako, ez behintzat gizon ipuinetan agertzen den etsipen fatala, bizitzarekiko darizkion nazka eta gorrotoa, misantropia eta lotuta doan misoginia. Ipuin hauFelicity izeneko
|
emakume
beltz eta elbarriaren ikuspuntutik idatzita dago: probezia, bakardadea eta ezintasuna bizi izan duenaren itxaropen izpiak narrazioa argitzendu, eta amodioa da hori guztia argitzen duena, heriotzera bultzatzen gaituendestinu horren aurka egiten duena.
|
|
|
Ezin esan nobela honek barneratzen dituen hari tematikoek ere berritasunikekarri ez zutenik. Besteren artean, Egunero hasten delako eleberrian, arrazakeriaeta matxismoa («Lehendabiziko aldiz,
|
emakume
beltz bat Estatu BatuetakoKongresoan», 1997: 107) eta birjintasunaren inguruko eztabaida aipatzen dira (1997:
|
|
|
Zuk kontinente berria marraztu duzu aurrenik eta atlantiar ozeanoren erdian irla erraldoi bat, zure unibertso zeharkagaitza den irla. Hor ile labur zuriko
|
emakume
beltz bat marraztu duzu; ziur zaude amonak bere marrazkia ikusten duenean barre eginen duela. Besoa amonaren sorbaldan jarrita aitona imajinatu duzu, beste eskuan hainbeste urtean bere maitale izan zuen tronpetarekin, dagoeneko behinola amodio abestiak konposatzeko balio izan zuen tresnak ahots kraskatu mingarri bat besterik ateratzen ez duen arren.
|
|
|
‘Emakume zuriek sexual test deitzen genuen, gizon beltzen larru proposamenei ezezkoa emanez gero arrazista etiketa ipintzen ziguten. Baiezkoa emanez gero, ostera, errazaren etiketa jartzen ziguten,
|
emakume
beltzen gorrotoa irabazteaz gainera. Pozez eta etsipenez betetako sasoia izan zen, kontrazeptibo lez cocacola erabiltzen genuen, azido karbonikoa espermizida zelakoan, baina cocacolak peritonitis eta gas enbolismo larriak eragiten zituen... ’
|
|
|
Trenean maleta parrillan jarri eta bata bestearen alboan eseri gara Gorria eta biok. Aurrez aurre,
|
emakume
beltz lodi batek hartu du birentzako aulkia, bosten bat urte izango dituen neskatxoa altzoan jasota. Buda Amandrea ematen du galipotezko ama edo amama dirdiratsu horrek, koloretako painelua buruan eta zirrindola doratuak belarrietatik dilindan.
|
|
2002
|
|
|
Hitzak Cecil Foster kazetari kanadarrarenak dira. Foster
|
emakume
beltza da.
|
|
|
afaritarako orrazkerak sakelako telefonoei itsatsitako orrazkerak iruzur egiteko orrazkerak maltzurkeriarik gabeko orrazkerak zoko batean maitatzeko orrazkerak...
|
Emakume
beltzen orrazkerak ederresten zituen gehien. Gainerako bidaiariei bezain garestia ateratzen zitzaien baina bazen alderik batzuen eta besteen artean.
|
|
2003
|
|
|
Krokodiloak.
|
Emakume
beltzak belarritakoekin. Elefanteak eta antilopeak ehizatzen dituzte.
|
|
2004
|
|
|
Hererotarren dramara etorrita, komertzianteek errukirik gabe saltzen zizkieten armak, alkohola eta balio gutxiko tresneria afrikarrei, trukean aziendak hartuz. Egoera gogortzen joan zen eta 1904an lehertu egin zen, militar eta kolonoek
|
emakume
beltzak gero eta gehiago bortxatzen zituztelako. Urtarrila hartan oldartu ziren hererotarrak eta 123 komertziante, kolono eta soldadu aleman hil zituzten »misiolari, emakume eta haurrak bizirik utzita».
|
|
|
Omen diot, ondoan edo inguruan baitzuen hainbeste aldiz kolpeka anima ateratzen saiatu zena. Egun batzutan hedabideek erabat hartu zuten mintzagai emakume honi buruzko kontakizuna (historia?), eta telebistan, gutxitan bezala, hiruzpalau
|
emakume
beltz eder (Endurance ere hala zen) gure hiri nagusiko politikari ospetsuen ondoan agertzen ziren, begiak triste, aurpegia zurbil (larru azala beltza izan arren, hala ikusi nituen nik) heriotza honen aurrean sikiera pena agertu guran. Irudi horiek erakutsiz, emakume honen azken hilabetetako omen ziren pasadizoak kontatzen zituen telebistaren esatariak.
|
|
|
Karrikak zainak ziruditen trafikoa bideratzen; jende gutxi ageri zen kalean, batzuk batzuk lepoak jasota etxerako bidean, beste batzuk eskaparateei so errezoan baleude bezala.
|
Emakume
beltz bat zerbaiten bila ari zen espaloi ertzean, kumeak galdu zituen zerrama; Harakinek hitz eta pitz jarraitzen zuen ezin aterturik autoek eskaintzen zioten arintasuna pisutuz; Jexus Marik ezkerretara begiratu eta Ferminen silueta leuna ikusi zuen kristalaren kontra leihotik begira Harakinen hitzetatik ihesi. Gero eskubitara eta Harakinen itzala agertu zitzaion, osin iluna hitz alferrez dena estaltzen.
|
|
|
Aldeetara begiratu zuen, inguruan laguntza bila. Gorri morez jantzitako
|
emakume
beltz bat igaro zen gidaria eta bere artetik. Gidariarengana hurbildu zen.
|
|
2005
|
|
|
Marrazkiaren erdian gizon bat zegoen etzanda hilkutxa baten barnean, eskurik gabe. Inguruan emakume bat eta hiru ume zeuden,
|
emakumea
beltzez jantzita baina umeak koloretsu; apaiza ere bazen, zuriz jantzita berau. Umeen eta hilkutxaren artean tximeletak ari ziren hegaka.
|
|
|
1927 urtean, Bessie Smith abeslariak aulki elektrikora eraman zezaten erregutzen zuen, ohikoa zuen graziari ironia eta ausardia dosia gehituz Send me to the electric chair kantua modan jarri zuenean.
|
Emakume
beltz batek halakorik abestea probokazio galanta zen garai hartan: " Ez izan gupidarik nirekin, epaile jauna:
|
|
2006
|
|
|
Patricia Hill Collins (1991) da
|
emakume
beltzen errealitateaz arduratu denegile ezagunenetako bat. Hark, ezberdintasun etnikoen harira, kritika zorrotzakegiten dizkie gure gizartean amatasunaren inguruan dauden hainbat ideia kezkagarriri, amatasunaz pentsatzen dugunean oinarri oinarrizkoak diren horiei, preseski.Batetik, dio berak, pentsatzen da ama eta ume guztiek badutela bizi maila nahikoaeuren betebeharrak ase ahal izateko; bestetik, uste da amak pertsona autonomoakdirela egunerokotasunaren premiei aurre egiteko, nahiz eta komunitate askotakopartaideek bizirauteko arazo larri larriak izan.
|
|
|
Kazetari lanetik bota zuten:
|
emakume
beltz batekin ezkontzeko asmotan zebilela izan zen aitzakia, baina ohitura onak ez gordetzea eta jendeak itxurakeriaz gordetzen zuena garbi agertzea izan ziren benetako arrazoia.
|
|
|
Musikak jarriko dio erritmoa nobelari. Billiek Toni Morrisonen
|
emakume
beltz musikatuak gogoratzen dizkigu. Juaristi (El Diario Vasco,) erritmo motelaz mintzo izan da nobela hau aztertzeko orduan, eta moteltasunaren gaia tratatu beharrari eta pertsonaiengan sakondu beharrari atxiki dio.
|
|
2008
|
|
|
Hamarkada hartan gertatu zen: Rosa Parks
|
emakume
beltza autobusean eserita zihoan eta kentzeko agindu zion gizon zuriari ezetz esaten ausartu zen. Martin Luther King, eskubide zibilen aldeko mugimendua… Elustondok dioenez beltzen mugimenduak gainerako etniak mugitzen lagundu zuen, modu apalagoan izan bazen ere.
|
|
2009
|
|
|
Planetaren gure alde honetan hirugarren olatuaren gailurrean geunden bitartean, gainera, beste herrialde batzuetan lehenengo olatuetako lorpenak bozka eskubidea, kasu oraindik eskuratzeke zituzten. Horrez gain
|
emakume
beltzak, latinoak, islamiarrak eta lesbianak beren ikuspuntua errebindikatzera sartu ziren, sekulako zalaparta sortuz. Hori guztia gutxi balitz, diferentziaren feminismoa berdintasunaren feminismoaren parean kokatu zen tinko.
|
|
|
Kaltzioz (1.000 mg) eta bitaminaz (400 UI) eginiko osagarriak eman zizkieten batzuei, eta plazebo taldearekin alderatuta, ez zuten antzeman hobekuntzarik emakumeen arteria presioan, ez osasuntsu zeudenengan, ez arrisku taldeengan(
|
emakume
beltzak, hipertentsoak edo elikagai horiek gutxi hartzeko ohitura zutenak).
|
|
|
atzerakako mugimendu bat eragin zion, zalantzaren eremura eramanez berriro; orduan, baina, bizardunak berriro ekin zion?. Bai, mutila! Aurrera!??, baita bi
|
emakume
beltzek ere. Martinikakoak edo behar zuten?, bizardunak esana errepikatu baitzuen batak, besteak burua goitik behera mugitu eta ezpain hezeak, masusta helduen zukutan blai?, zabaltzen zituen bitartean, agerian utziz hortz zerrenda ezin zuriagoa, azukre koxkor ilara bat iduri; Domingo, ondorioz, eskariek makurtuta, baita azukrearen gozoak edo balizko masusta zukuaren promesak sorginduta ere, ausaz?, gainezka sentitu zen:
|
|
|
Edertasun lehiaketa batean saria jaso zuen lehenengo
|
emakume
beltza
|
|
|
Argazkiak binaka daude jarrita, eta irudi horien artean sortzen den talka bilatu dut. Burkina Fasoko kontzertu batean ateratako argazki bat, adibidez, Euskal Herriko gaztetxe bateko argazkiarekin alderatzen dut, eta manifestazio batean parte hartzen ari den
|
emakume
beltz bat AEBetako emakume aberats baten ondoan jarri dut. Azken finean, elkar ezagutzen ez diren munduak parez pare jartzea da erakusketa honen helburua.
|
|
|
Domingo, beraz, ezetz esatera zihoan, baina emakume azalzuriaren eskariak –baita haren begi distiratsuek ere, mutila distira hartan harrapatuta geratu baitzen, nola anbarean intsektua– atzerakako mugimendu bat eragin zion, zalantzaren eremura eramanez berriro; orduan, baina, bizardunak berriro ekin zion –" Bai, mutila! Aurrera!" –, baita bi
|
emakume
beltzek ere –Martinikakoak edo behar zuten–, bizardunak esana errepikatu baitzuen batak, besteak burua goitik behera mugitu eta ezpain hezeak –masusta helduen zukutan blai? – zabaltzen zituen bitartean, agerian utziz hortz zerrenda ezin zuriagoa, azukre koxkor ilara bat iduri; Domingo, ondorioz –eskariek makurtuta, baita azukrearen gozoak edo balizko masusta zukuaren prom... hala, bada ezetz esateko puntuan zegoenak baietz esan zuen, eta, eskuaren gainean bermatu eta zangoei bultzada ematen ziela, buruz behera jarri zen berandu gabe, ikusle emakumezkoen txalo eta mirespenaren erdian, oh la la eta oh la la!; haietako batek, gainera –masusta helduak gogora ekarri zizkionak–, besarkatu eta musu bat eman zion masailean, bentosa hots bat atera zuena, Domingok, ezpainen ukituarekin eta hotsarekin batera, sentipen ezin atseginagoa bereganatzen zuela:
|
|
2010
|
|
|
Gizakiak planetako intsektuak bezalakoak, Alemaniatik Angolaraino: horra hor inurri beltzak eta
|
emakume
beltzak entomologoaren begirada beltzaren menpean. Horra hor intsektu eta gizakien lan planifikatua erabateko mobilizazioaren estetikan, animalien lerro bizidunak martxa militarraren artelan totalean.
|
|
|
Bai, jakina, Angolatik. Han ikusi nituen
|
emakume
beltzak, buru gainean manioka irinez beteriko saskiak herrixkara eramanez?. Eta segidako esaldietan berriro inurriak:
|
|
2011
|
|
|
Emma Stonek, Viola Davisek eta Octavia Spencerrek parte hartzen dute lan honetan, eta emakumeen eskubideen aldeko borroka du hizpide. Ezkutuan sortutako literatur lan batzuen bidez,
|
emakume
beltz morroien egoera jasangaitza gaitzetsiko dute.
|
|
|
Borroka politikoen betiko mekanismo/ prozedura batzuk, korreduria, zertifikazioa, azkarrago edota ziurrago egin daitezke gaur egungo teknologia komunikatiboei esker; baina funtsean jendeak beti zabaldu ditu albisteak, deialdiak eta aldarrikapenak, hala edo hola. Orain Facebookez eta lehen irratiz eta lehenago astoz herririk herri zebilen buhamearen bidez. Baina boterea biluzik agertzen da
|
emakume
beltz bat zurientzako autobus eserlekuan esertzen denean, pragatar ikasle batek alkandora tankeen aurrean zabaltzen duenean, edota euskal intsumiso batek" ni soldaduskara ez noa" esaten duenean.
|
|
2012
|
|
|
Apenas duten argitasunik, eta emakumeen segurtasunari begira are beltzagoak dira. Bilboko Udalak eta Berdintasunaren Aldeko Bilboko Emakumeen Kontseiluak egindako txosten baten arabera,
|
emakumeentzat
beltzak diren 236 leku daude Bizkaiko hiriburuan. Argitasuna eman nahi izan diote errealitate ilun eta beltz horri.
|
|
|
noiz, non, nola eta zergatik gastatu zen. Beraz, Eguberri eguneko oturuntzaren ostean Lalande Biran kapitainak Chrysostomeri altxatzeko eskatu zionean, eta segidan" Urteko Soldadurik Onena" izendatu, eta izendapenarekin batera 100 kartutxoko kutxa bat jarri eskuan, klubeko estalpean eserita zeuden 17 ofizial zuriek eta mahaiak zerbitzatzen ari ziren 10
|
emakume
beltzek ezin izan zuten hasperen bat ekidin; inbidiazkoa, batzuek; miresmenezkoa, besteek.
|
|
|
...ak hartuko dituen hurrengo aldia hain dago urrun, biharamunean elkartzekotan bageunden ere ez litzateke errazagoa, gainera esan zidan ez dela segurua datorren hilean etorri ahal izango duenik, lana dela-eta, badakizu, eta hau da nire aurrerantzeko etorkizuna, ziurtasunik ezak baino aurreikuspen oro galarazten duen errezel baten atzean gordetzen denak paralizatzen nau, hain ausart hintzen koitadua,
|
emakume
beltza kabinan joka, bukatzeko, berak ere hots egin behar duela, Senegalera, eta atzean aljeriarra, eta berdin du zein kabina hautatzen dudan, orduotan beti dago norbait deitzeko, izan ere gauetan puska batez merkeagoa da telefonoz deitzea, nola aitor daiteke horrelako baldintzetan frantses klasean ezagutu dudan neska poloniar batekin, Karen du izena, baina horrek ez du inporta, oheratu nahi dut,...
|
|
2013
|
|
|
Kalifornia izeneko uharte bat; eta
|
emakume
beltzak zirela hango biztanle bakarrak, batere gizonezkorik gabe bizi zirenak, amazonen moduan. Gorputz eder eta sendokoak ziren, ausardia handikoak eta indartsuak.
|
|
|
" Jakin behar da Indien eskuinaldean Kalifornia izeneko isla bat dela". Lurreko Paradisutik hurbil, islan
|
emakume
beltzak ziren, gizonezkorik gabe, amazonen moduan. Gorputz sendokoak, bihotz gogorrekoak, dohain asko zituzten.
|
|
|
Autobusa hartzea deliberatu nuen. Jaitsi bezain pronto pare bat urteko haurra sorbaldan lo zeraman
|
emakume
beltz bati galdetu nion helbideaz. Hiru etxadi harantzago joan behar nuela azaldu zidan.
|
|
|
Amodioa egiten nuen
|
emakume
beltz azkar eta harro batekin.
|
|
2014
|
|
|
Etxeetan lan egiteko, esaterako, estereotipoak nagusitu dira:
|
emakume
beltzak ez direla hain maitekorrak, ezin dituztela pertsonak ongi zaindu, eta basatiagoak eta menderakaitzak direla, ez dituztelako etxe batzuetako lan baldintzak onartzen. Ondorioz, merkataritzan, azoketan, egiten dute lan askok; hondartzetan, txirikordak egiten, beste batzuek; kontserba industrian kostaldean bizi direnek; garbiketan eta ez jendaurrean, ostalaritzan dihardutenek…
|
|
|
|
Emakume
beltzen migrazioak aldaketak eragin ditu harremanetan: bikotea berdinen arteko hartu emanean oinarritu behar dela aldarrikatzen dute.
|
|
|
Dacougnaren esanetan, seme alabak izateak balioztatzen du ezkontza, baina
|
emakume
beltzentzat esanahi gehiago ditu amatasunak: " Emetasunaren oinarria da, emetasuna amatasunaren bitartez finkatzen da".
|
|
|
Beldurra da
|
emakume
beltzen migrazio prozesuari estuki lotutako sentsazioa. Gehienek euren jaioterrira itzultzeko asmoa dute, Ndiayek, adibidez, ikasketak amaitzean Dakarrera itzuli nahi du, baina egonezin apur bat sentitzen du:
|
|
|
gizonezkoak eta zuriak dira arrakasta eta errekonozimendua lortu duten musikari gehienak. Dohain artistiko handiak zituzten
|
emakume
beltz asko, ordea, bidean gelditu dira, inposatutako joko arauek baztertuta. Horrekin batera, izar izateko ezinbestekoa den osagaia ikus daiteke Twenty feet from stardom filmean:
|
|
|
Begiak fokatu zituen, minaren ziztadei gaina hartuz.
|
Emakume
beltz batek bat zuzentzen zion begietara. Leireren izua areagotu egin zen ohartzean emakumeak larrialdiko medikuen txaleko erreflektagarria zeramala.
|
|
|
Beltz ezin distiratsuagoa, bertzela erranda. Gizon bereziki beltza, han zeudèn gizon
|
emakume
beltzen artean. Eta, hala ere, edo horregatik, beharbada?, izugarri nabarmentzen ziren haren begi handiak, azalaren gauean iltzatutako bi ilargi zuri beltz iduri?
|
|
|
Nire aitaordea, zuria, eta batzuetan mozkortu, eta sekulakoak esaten amari: . Zuek,
|
emakume
beltzak, guztiak putak!?. Eta nik tragatu eta tragatu irain haiek.
|
|
|
2012: 59) 1851 urtean, Ohion (AEB) egindakohitzaldian bera emakumea ez al zen galdetu zuen, emakumeei berdintasun juridikoeta legala ematearen aurkako diskurtso matxisten argudioek zentzu guztia galtzenzutelako
|
emakume
beltzen kasuan. «Emakume» kategoriaren izaera arbitrarioaeta soziala agerian utzi zuen.
|
|
|
Historiaren bertsio horretan, emakume zapalduenek bigarren mailako rol pasiboa daukate, ia pribilegiatuenen gogoz kontra. Edozein garaiko
|
emakume
beltzek, anarkistek, transexualek, lesbianek eta txiroek haien bizitza eman zuten borroka feminista batean; alde batetik genero zapalketa gainditzeko eta, bestetik, haien bizitzan eragina izan zuten zapalketa guztiei aurre egiteko.
|
|
|
Lehenengoa, Regina etxalartarraren etxean. Hitzari buruz galdetu nionean,"
|
Emakumeok
beltzak eta zuriak ikusten genituen", esan zidan. Gerra garaiaz ari zen, Gerra Zibilaz.
|
|
|
" O zer beltzuriak, zer izerdilikak, zer bildur ta nahigabeak sentituko dituzun!". belt. Generoaren inguruan testu honetara ñabardurak ekartzen dituen hitza: (1)" Gerra denboran ere
|
emakumeek
beltzak eta zuriak ikusten zituzten". (2) Bi urte inguru irauten zuen doluaren azken hilabeteetan, emakumeak, zuten adina zutela, tela beltz eta zuriz egindako arropak eramaten hasten ziren.
|
|
2015
|
|
|
Edo zazpi hilabeteko umekia eraldatzeko? Breyk dioenez, gertaera bitxia gertatu zen Erresuma Batuan 2003 urtean: 125
|
emakume
beltz bati hanka bat moztu zioten sendagileek, baina ordezkoa jartzerakoan, hanka beltzik ez zegoela esan zioten eta pertsona zuri batena jarriko ziotela, ez baldin bazuen hiru mila libera ingeles ordaintzen hanka beltz baten truke.
|
|
|
Cyborgaren irudia tresna egokia dirudi identitatearen mito hertsiarekin eta mugekin amaitzeko. Hirugarren atalean cyborg bat nola eraiki dezakegun ikusiko dugun moduan, fikziozkoa ez den kulturan Harawayk bide bat aukeratu du emakumea?
|
emakume
beltza, batik bat, cyborg erara birpentsatzeko edo eraikitzeko.
|
|
|
urrezko domina lortu zuen 1995eko Goteborgeko munduko txapelketan, zilarrezkoa 1996ko Atlantako Olinpiar Jokoetan, eta berriro urrezkoa 1997an, Atenasko mundukoetan. Heroi bat bilakatu zen Kuban, eta mundu osoak miretsi zuen
|
emakume
beltz izugarri hura.
|
|
|
Nire familia pobrea zen, baina nik, Iraultzari esker, lortu ahal izan dut gauzatzea beste sistema batean ezinezkoak izango ziren ametsak. Ni bezalako
|
emakume
beltz batek, baliabide ekonomiko eskasekoa, garai hartan ez zen inora iritsiko kirolean, baldin eta nire gurasoek kontatzen didatenari kasu egiten bazaio?. Izan ere, 1959ko Kuban kirola aberatsentzat baino ez zen.
|
|
|
eragin zuen
|
emakume
beltzak ere baimena eramatera derrigortzeko
|
|
|
|
Emakume
beltz lesbiana naiz.
|
|
2016
|
|
|
Lau egunez gure artean izango da Angela Davis ekintzaile politiko, iraultzaile eta feminista (Birmingham, Alabama, AEB, 1944). Black Power mugimenduaren ikono eta 1960ko urteetan AEBetan eskubide zibilen eta feminismoaren aldeko borrokan zaildutako
|
emakume
beltz eta komunista da Davis; gaur 18:00etan Bilboko Bidebarrieta liburutegian hitzaldia eskainiko du Ipar Hegoa Fundazioak eta GITE IPESek antolatutako Kartzelak kalera! Emakumeak eta espetxea jardunaldien barruan.
|
|
|
Harlemera eroango zaitu, esklabo ontzira igoko zaitu, eliza ezagutuko duzu, sukaldea, iraultza. Audre Lordek idazten du bere sabeleko minaz, baina
|
emakume
beltzen mina da egundo lehenengoz kontatua. Eta Maya Angelou edo beste batzuen antzera, badauka blues bat sakonekoa eta imitatzen zaila, aho zapore gazi gozo bat uzten diona halabeharrez irakurleari amaieran.
|
|
|
Miopia historikoa pairatzen baitute, autore horiek ez dute honako hau ulertzen: baldin eta gizon beltzak bortxatzailetzat hartzen badira, arrazakeria indartuko da, eta, horrez gainera, gizon zuriei are gonbit argiagoa egingo zaie
|
emakume
beltzen gorputzak sexualki baliatzeko. Bortxatzaile beltzaren fikziozko irudiak betidanik sendotu du bere lagun bereizezina:
|
|
|
Bortxatzaile beltzaren fikziozko irudiak betidanik sendotu du bere lagun bereizezina:
|
emakume
beltz kronikoki promiskuoa. Izan ere, baldin eta onartzen bada gizon beltzek sexu grina eutsiezinak eta animaliazkoak dituztela, bada, ondorioz, arraza osoa blaitzen du basakeria horrek.
|
|
|
Izan ere, baldin eta onartzen bada gizon beltzek sexu grina eutsiezinak eta animaliazkoak dituztela, bada, ondorioz, arraza osoa blaitzen du basakeria horrek. Baldin eta gizon beltzek sexu objektutzat hartzen badituzte emakume zuriak, bada, orduan,
|
emakume
beltzek derrigorrean egin behar diote abegia gizon zurien sexu arretei. –Emakume laxotzat?
|
|
|
–Emakume laxotzat? eta putatzat hartzen baitituzte,
|
emakume
beltzen bortxaketa salaketak ez dira zilegi.
|
|
|
Kontuak kontu, gizon zuri horrek bi familia zeuzkan: emazte zuriak ekarria, bata, eta
|
emakume
beltz batena, bestea. Walter White lintxamenduaren aurkako buruzagi eta NAACPko idazkari eragileak salatu zuen gizon hori, arrazoiz salatu ere; izan ere, gizon horrek, beheko arrazako?
|
|
|
Calvin Hernton idazle beltz garaikidea ere, zoritxarrez, halako faltsukerietan erortzen da,
|
emakume
beltzez ari. Hauxe nabarmentzen du Sex and Racism liburuan:
|
|
|
Belo ideologiko bati esker, gutxietsi egin dira
|
emakume
beltzen aurkako etengabeko sexu izugarrikeriak, eta Herntonen analisia ez da sekula barneratzen belo horretatik harago. Amarruan erortzen da, eta biktimari egozten errua, historikoki jasan behar izan duen zigor basaren zama.
|
|
|
Herrialde honen historia osoan,
|
emakume
beltzek erakutsia dute badutela beren biktimizazio sexualaren kontzientzia kolektiboa. Era berean, ulertu dute ezin ziotela egoki aurre egin pairatzen zituzten sexu abusu horiei, non eta aldi berean ez bazuten auzitan jartzen bortxaketa salaketa faltsua, lintxamenduak egiteko aitzakia gisa baliatu izan den salaketa hori.
|
|
|
Zartailua bai, lintxamendurik ez. Kolpeez gainera, bortxaketa ere metodo izugarri eraginkorra ziren gizon
|
emakume
beltzak arrastoan mantentzeko. Errutinazko menderakuntza arma bat zen.
|
|
|
Baldintza horien abaroan sustatu zen bortxatzaile beltzaren mitoa; izan ere, hainbat aitzakia saiatu zituzten beltzen lintxamendua justifikatzeko, eta bortxaketa suertatu zen aitzakiarik eraginkorrena. Beltzak lintxatzeaz gainera, gerraosteko terrore arrazistaren taktika nagusietako bat izan zen
|
emakume
beltzak bortxatzea. Modu horretan bermatzen zuten beltzen lana modu basatian esplotatzeko ahalmena, eta, Berreraikuntzako traizioaren ostean, beltzen menderakuntza politiko osoa ziurtatu zen.
|
|
|
Eta bazegoen inork erantzuten ez zuen galdera garrantzizko bat:
|
emakume
beltz ugari ere lintxatzen zituzten; zergatik, bada. Hori gutxi ez, eta, gainera, akabatu aurretik, bortxatu ere bortxatzen zituzten emakume beltz horiek.
|
|
|
emakume beltz ugari ere lintxatzen zituzten; zergatik, bada? Hori gutxi ez, eta, gainera, akabatu aurretik, bortxatu ere bortxatzen zituzten
|
emakume
beltz horiek. Ida B. Wellsek honela kontatzen du:
|
|
|
Okerrenean, beltz guztien aurkako eraso bat da; izan ere, bortxatzailearen mitoak eskutik dakar putaren mitoa.
|
Emakume
beltzek ondo igarri zuten komunitate beltz osoaren aurkako erasoa zela bortxaketa salaketa; ondorioz, laster batean hasi ziren lintxamenduaren aurkako mugimendua gidatzen. Ida B. Wells Barnettek abiarazi zuen lintxamenduaren aurkako urte luzeetako gurutzada.
|
|
|
Hainbat artikulu idatzi zituen Wellsek New York Age egunkarian: idatzi horien ondorioz, haren aldeko babes kanpainak antolatu zituzten zenbait
|
emakume
beltzek, eta, gerora, kanpaina horien sugarrari esker eratu ziren emakume beltzen klubak. Wellsen ahalegin aitzindariari esker, lintxamenduaren aurkako gurutzadan sartu ziren herrialde osoko emakume beltzak, buru belarri.
|
|
|
Hainbat artikulu idatzi zituen Wellsek New York Age egunkarian: idatzi horien ondorioz, haren aldeko babes kanpainak antolatu zituzten zenbait emakume beltzek, eta, gerora, kanpaina horien sugarrari esker eratu ziren
|
emakume
beltzen klubak. Wellsen ahalegin aitzindariari esker, lintxamenduaren aurkako gurutzadan sartu ziren herrialde osoko emakume beltzak, buru belarri.
|
|
|
idatzi horien ondorioz, haren aldeko babes kanpainak antolatu zituzten zenbait emakume beltzek, eta, gerora, kanpaina horien sugarrari esker eratu ziren emakume beltzen klubak. Wellsen ahalegin aitzindariari esker, lintxamenduaren aurkako gurutzadan sartu ziren herrialde osoko
|
emakume
beltzak, buru belarri. Hiriz hiri joaten zen Wells bera, eta eskaerak bidaltzen zizkien elizetako artzainei, profesionalei eta langileei, lintxamendu legearen aurka ekin zezaten.
|
|
|
Mary Church Terrell ere, Koloreko Emakumeen Nazio Elkarteko lehen presidentea,
|
emakume
beltz aparta izan zen, eta buru belarri lotu zitzaion lintxamenduaren aurkako borrokari. 1904an, artikulu bat idatzi zuen, eta Thomas Nelson Pageren. Negroen Lintxamendua:
|
|
|
|
Emakume
beltzek lehenago ere jo zuten ahizpa zuriengana. Besteak beste, halaxe egin zuten Sojourner Truth eta Frances E. W.
|
|
|
Ida B. Wellsek berak eskaera egin zien emakume zuriei, bai eta Mary Church Terrellek ere. Klubetako
|
emakume
beltzak ere saiatu ziren klub mugimenduko emakume zuriak konbentzitzen, lintxamenduaren aurkako kanpainaren alde jardun zitezen.
|
|
|
berrogei urte berandu. Lau hamarkada luzetan,
|
emakume
beltzek gidatu zuten lintxamenduaren aurkako kanpaina, eta beste hainbeste denboraz eskatu zieten beren ahizpa zuriei kanpainarekin bat egin zezatela. Susan Brownmillerren ikerketak badu ahulgune handi bat:
|
|
|
Susan Brownmillerren ikerketak badu ahulgune handi bat: ez du inondik ere aintzatesten
|
emakume
beltzek lintxamenduaren aurka egin zuten lan aitzindaria. Jessie Daniel Ames eta Lintxamendua Prebenitzeko Hegoaldeko Emakumeen Elkartea goratzen ditu Brownmillerrek, arrazoiz goratu ere; emakume beltzak, berriz, hala nola Ida B. Wells, Mary Church Terrell, Mary Talbert eta Lintxamenduaren Aurkako Gurutzatuak, pasadan baino ez ditu aipatzen.
|
|
|
ez du inondik ere aintzatesten emakume beltzek lintxamenduaren aurka egin zuten lan aitzindaria. Jessie Daniel Ames eta Lintxamendua Prebenitzeko Hegoaldeko Emakumeen Elkartea goratzen ditu Brownmillerrek, arrazoiz goratu ere;
|
emakume
beltzak, berriz, hala nola Ida B. Wells, Mary Church Terrell, Mary Talbert eta Lintxamenduaren Aurkako Gurutzatuak, pasadan baino ez ditu aipatzen.
|
|
|
alegia, salatzen ez diren bortxaketen puska handi bat gizon kapitalisten eta klase ertainekoen kontua dela, ezta? Salatu gabeko bortxaketa askotan,
|
emakume
beltzei egiten zaie eraso: historiari esker, ondotxo ikasi dugu bortxaketarako gonbidapen irekia dakarrela ideologia arrazistak.
|
|
|
historiari esker, ondotxo ikasi dugu bortxaketarako gonbidapen irekia dakarrela ideologia arrazistak. Esklabotza garaian, esklabo jabeek beren botere ekonomikoari esker hartzen zuten
|
emakume
beltzak bortxatzeko lizentzia; beraz, gizarte kapitalistaren egiturak ere barruan dakar bortxaketak hauspotzeko sugarra. Are gehiago, badirudi kapitalisten klaseak eta klase ertaineko gizonek zigorrik jaso gabe egiten dituztela sexu erasoak, langileriaren duintasunari eta lanari egunero erasotzen dieten autoritate zalantzaezin berarekin.
|
|
|
Gizon langileak, kolorekoak izan ala ez, bortxatzaile izan daitezen bultza ditzakete, baldin eta sinesten badute pribilegio bat daukatela gizonak direlako eta emakumeak mendera ditzaketela. Ez baitaukate autoritate ekonomiko edo sozialik, salbu eta
|
emakume
beltzak bortxatzen dituzten gizon zurien kasuan, eta, ondorioz, auzipera baititzakete, amua ez da hain erakargarria; ez, behintzat, klase kapitalistako gizonentzat adina.
|
|
|
Hainbat urtetako lanaren gailurra zen, zalantzakor eta sarritan isilik emakumeek erronka joa baitzioten beren egoera politiko, sozial, domestiko eta erlijiotsuari, egoera horiek kontraesanak sortzen zizkietelako, etsipenak hartzen zituelako eta zuzenean zapaldu egiten zituztelako, bai burgesiako emakumeak, bai hazten ari ziren langile klaseetako emakumeak. Nolanahi ere, Seneca Fallseko Adierazpenak, klase ertaineko emakume zurien dilemaren kontzientzia zorrotz islatzen zuenez, ez zituen aintzat hartzen langile klaseko emakume zurien estutasunak, ezta hegoaldeko eta iparraldeko
|
emakume
beltzen egoera ere. Bestela esanda, Seneca Fallseko Adierazpenak emakumearen egoerari buruzko analisi bat proposatu zuen, eta, han, ez ikusiarena egiten zitzaien agiria idatzi zutenen klase sozialetik kanpoko emakume guztien bizi baldintzei.
|
|
|
Seneca Fallseko biltzarkideetako bat behintzat gizon beltza zen; hala ere, ez zen han emakume beltzik agertu. Biltzarreko agirietan ere sekula ez da aipatzen
|
emakume
beltzen gaia. Mugimendu abolizionistako kideak ziren antolatzaileak, eta, hortaz, harrigarria dirudi emakume esklaboak hain guztiz kanpo uzteak.
|
|
|
Grimke ahizpek gogor kritikatu zituzten esklabotzaren aurkako zenbait emakume elkarte, ez zutelako emakume beltzen egoera kontuan hartzen eta batzuetan aurreiritzi arrazistak adierazten zituztelako, aho bilorik gabe. Esklabotzaren Aurkako Emakumeen Nazio Elkartea sortzeko biltzarra prestatu bitartean, Angelina Grimke bere kasa jardun behar izan zen, bermatzeko
|
emakume
beltzak benetan egongo zirela presente, eta ez soilik sinbolikoki. Gainera, iradokizuna egin zuen:
|
|
|
Emakume beltz hura izan zen herrialdean bertan jaio eta gizon emakumez osatutako publiko bati hitz egin zion lehen emakumea. 1827an,
|
emakume
beltz batek emakumeen eskubideei buruzko gutun bat argitaratu zuen Freedom, s Journal egunkarian, herrialdeko lehen egunkari beltza?. –Matildak?, halaxe izendatu baitzuen bere burua, emakume beltzen hezkuntzaren alde egin zuen, eta gogoan izan behar dugu garai hartan polemiko samarra zela emakumeen eskolatzearen gaia, eta ez oso estimatua.
|
|
|
Frederick Douglassen akuilupean, Clevelandeko bilera hark ebatzi zuen emakumeak ere hautatu liratekeela ordezkari gisa, gizonen maila berean. Handik gutxira, Filadelfian, beltzen biltzar bateko kideek,
|
emakume
beltzak gonbidatu ez ezik, emakume zuriak ere gonbidatu zituzten biltzarrean parte hartzera, Seneca Fallsen abiatu berri zen mugimendua aitortze aldera. Lucretia Mott bertaratu zen, eta Elizabeth Cady Stantoni azaldu erabakiaren zergatia:
|
|
|
Biltzar bat antolatu du hiriko koloreko jendeak, eta horren muinean gaude orain. Douglass, Delany, Redmond eta Garnet, guztiak ari dira aktiboki parte hartzen, eta,
|
emakume
beltzak ez ezik zuriak ere gonbidatu dituztenez, derrigorrean etorri behar nuen, esklaboaren kausa interesatzen baitzait, bai eta emakumearena ere; horregatik etorri behar nuen, eta parte hartu, apurtxo bat baino ez bada ere. Beraz, atzo, euria goian behean, Sarah Pugh eta biok honaino etorri ginen, eta gaur ere gauza bera egingo dugu.
|
|
|
Ez dakigu zuzenean gonbidatu zuten ala bere kautan joan zen, baina, edonola ere, hantxe zegoen Sojourner Truth. Biltzar hartan eta emakumeen eskubideen aldeko aurreragoko bileretan parte hartu eta hitz egin zuen Truthek, eta, hala, argi utzi zuen
|
emakume
beltzek bat egiten zutela mugimendu berriarekin. Zapalkuntza arrazistatik libre bizi nahi zuten, baina baita menderakuntza sexistatik aske ere.
|
|
|
|
Emakume
beltz batek bakarrik hartu zuen parte Akroneko biltzarrean, Sojourner Truthek, eta hark egin zuen gainerako emakume zuriek egin ezina. Mahaiburuaren arabera,, garai hartan, emakume gutxi ausartzen ziren bileretan hitz egitera?.
|
|
|
hitzaldiak ondorio sakonagoak izan zituen, zeren, dirudienez, gerora Truth goretsiko zuten biltzarreko emakume zuri haiek beraiek jarrera arrazistak izan zituzten hasieran, eta horretaz guztiaz ere jardun zen esklabo ohia. Akroneko biltzarreko emakume batzuek, eta ez gutxik, hasiera batean, ez zuten nahi
|
emakume
beltz batek beren biltzarrean hitz egiterik, eta arrazakeria hori baliatzen saiatu ziren emakumeen eskubideen etsaiak. Honela azaldu zuen Frances Dana Gagek:
|
|
|
Mugimenduaren buruzagiak dardarka hasi ziren
|
emakume
beltz altu eta argal hura ikustearekin bat, hantxe etorri baitzen, soineko grisa soinean eta turbante zuria buruan, gainean kapela arrunt bat: elizara deliberoz sartu zen, erregina baten eitearekin, korridorean gora, eta, azkenean, pulpitu azpiko harmailetan eseri zen.
|
|
|
Arraza eta egoera ekonomiko aldetik bestelakoa izan arren, haren emakumetasuna ez zen baliogabea. Gainera,
|
emakume
beltza izan arren, eskubide berdintasunaren aldeko bere aldarria zilegia zen, klase ertaineko emakume zuriena bezainbeste. Bi urte beranduago, emakumeen nazio biltzarrean, berriro ere eragotzi nahi izan zioten hitz egitea, eta berriro egin behar izan zien aurre oztopoei:
|
|
|
Huraxe izan zen Sojourner Truthen ekarpen historiko berezia. Baldin eta emakume zuriek ahazten bazuten beraiek bezain emakume zirela
|
emakume
beltzak, bada, orduan, hantxe zetorren Truth: hitza hartu, eta gogoratu beharrekoak gogoratzen zizkien.
|
|
|
hitza hartu, eta gogoratu beharrekoak gogoratzen zizkien. Zegozkien eskubideak lortuko zituzten
|
emakume
beltzek ere.
|
|
|
Bien bitartean, askatasuna eta berdintasuna lortzeko konpromisoa adierazi zuten beste hainbat
|
emakume
beltzek ere, bakoitzak bere eran, nahiz eta orduantxe antolatutako emakumeen mugimenduarekin estu lotuta egon ez. Lurpeko Trenbideari eskaintzen zizkioten beren indarrak iparraldeko hainbat emakume beltzek.
|
|
|
Bien bitartean, askatasuna eta berdintasuna lortzeko konpromisoa adierazi zuten beste hainbat emakume beltzek ere, bakoitzak bere eran, nahiz eta orduantxe antolatutako emakumeen mugimenduarekin estu lotuta egon ez. Lurpeko Trenbideari eskaintzen zizkioten beren indarrak iparraldeko hainbat
|
emakume
beltzek. Adibidez, Jane Lewisek, New Lebanon hirian bizi baitzen (Ohio), Ohio ibaian barrena nabigatzen zuen sarri, eta esklabo iheslariak erreskatatzen.
|
|
|
Zer dela-eta izango dira afrikarrak eskuzabalago, beren kide saxoiak baino? Hegoaldeko bi milioi
|
emakume
beltzek ez badituzte pertsonaren, jabetzaren, soldataren eta haurren gaineko eskubideak erdiesten, azken batean, haien askapena ez da beste esklabotza forma bat baizik. Egiaz, hobe da gizon zuri ikasi baten esklaboa izatea, gizon beltz beheratu eta ezjakin batena baino(...)
|
|
|
1890eko erroldaren arabera, iparraldeko estatu guztietan, etxeko zerbitzari ziharduten beltz gehienek, salbu eta Delawaren, bertan soroko peoiak edo partzuerrak baitziren gehienak. Berrogeita zortzi estatutik hogeita hamabitan, etxeko zerbitzari ari ziren gizon
|
emakume
beltz gehienak. Eta hogeita hamabi horiei erreparatuta, hamarretik zazpi estatutan, etxeko zerbitzari ziharduten beltzak gehiago ziren, orotara gainerako lanpostuetan ziharduten beltz guztiak baino.
|