|
2000
|
|
|
Espainiako gerra zibilean zehar, Iparraldeko burgesiaren jokamoldea biziki kaltegarria izan zen Errepublikarentzat. Horren aitzinean, Maddalen oldartu eta Francoren makurkeria salatzeko" Begirale" euskal
|
emakume
abertzaleen taldea sortu zuen. Bere bizi hondarrean, irakaskuntza alorrean aritu zen, euskara irakasten eta berak idatzi antzezlanak haurrekin lantzen.
|
|
|
– Entzun don inoz
|
Emakume
Abertzale Batzaren konturik?
|
|
|
–
|
Emakume
Abertzale Batza. Ez zakiat.
|
|
|
– Ez zuan
|
Emakume
Abertzale Batzako kide izateko duin, ezta?
|
|
2001
|
|
|
Azkenik, hagitz adierazgarria da «Partaide eta kronista izatea» izeneko ataltxoa, zeren eta honen bidez, bertzeak bertze, UPNkoa den alkatearen amatxia Tafallako
|
emakume
abertzaleen lehen lehendakaria izan zela irakurten ahal baita, edo UPNko alkatea izana ere dugun Iribas familiako diputatu batek «euskal batasuna, «Laurak Bat» defendatu baitzuen. Honen aitzinean hau da, funtsean, egilearen gogoeta:
|
|
|
Bi pertsonaia femenino hauen deskribapenak (dela fisikoak, dela psikikoak) emakume sendoaren irudia ematen dute: Florak Artetaren koadro batetik irtendakoa badirudi (13), Mikele
|
Emakume
Abertzaleen Batza zelakoaren (103) kide aktiboa dugu, Lauaxeta, Aitzol edo Orixe tartean, Euskal Herri osoan mitinak ematen dituena. Hogeita hamalau urtekin, lepoko orezta kausa hiltzen den pertsonaia honen izenak, Emakume Abertzaleen Batza zelakoan bazkide kopuru handiena izan zuenari, Abandokoari hain justu, egiten dio erreferentzia.
|
|
|
Florak Artetaren koadro batetik irtendakoa badirudi (13), Mikele Emakume Abertzaleen Batza zelakoaren (103) kide aktiboa dugu, Lauaxeta, Aitzol edo Orixe tartean, Euskal Herri osoan mitinak ematen dituena. Hogeita hamalau urtekin, lepoko orezta kausa hiltzen den pertsonaia honen izenak,
|
Emakume
Abertzaleen Batza zelakoan bazkide kopuru handiena izan zuenari, Abandokoari hain justu, egiten dio erreferentzia.
|
|
|
Bi pertsonaia femenino hauen deskribapenak (dela fisikoak, dela psikikoak) emakume sendoaren irudia ematen dute: Florak Artetaren koadro batetik irtendakoa badirudi, Mikele
|
Emakume
Abertzale Batza zelakoaren kide aktiboa dugu, Lauaxeta, Aitzol edo Orixe tartean, Euskal Herrian zehar mitinak ematen dituena. Hogeita hamalau urterekin, lepoko orezta baten kausaz hiltzen den pertsonaia honen izenak, Emakume Abertzale Batza zelakoan bazkide kopuru handiena izan zuenari, Abandokoari hain justu, egiten dio erreferentzia.
|
|
|
Florak Artetaren koadro batetik irtendakoa badirudi, Mikele Emakume Abertzale Batza zelakoaren kide aktiboa dugu, Lauaxeta, Aitzol edo Orixe tartean, Euskal Herrian zehar mitinak ematen dituena. Hogeita hamalau urterekin, lepoko orezta baten kausaz hiltzen den pertsonaia honen izenak,
|
Emakume
Abertzale Batza zelakoan bazkide kopuru handiena izan zuenari, Abandokoari hain justu, egiten dio erreferentzia.
|
|
|
Bi pertsonaia femenino hauen deskribapenak (dela fisikoak, dela psikikoak) emakume sendoaren irudia ematen dute: FlorakArtetaren koadro batetik irtendakoa badirudi, Mikele
|
Emakume
Abertzaleen Batzazelakoaren kide aktiboa dugu, Lauaxeta, Aitzol edo Orixe tartean, Euskal Herrianzehar mitinak ematen dituena. Hogeita hamalau urterekin, lepoko orezta batenkausaz hiltzen den pertsonaia honen izenak, Emakume Abertzaleen Batza zelakoanbazkide kopuru handiena izan zuenari. Abandokoari hain justu?
|
|
|
FlorakArtetaren koadro batetik irtendakoa badirudi, Mikele Emakume Abertzaleen Batzazelakoaren kide aktiboa dugu, Lauaxeta, Aitzol edo Orixe tartean, Euskal Herrianzehar mitinak ematen dituena. Hogeita hamalau urterekin, lepoko orezta batenkausaz hiltzen den pertsonaia honen izenak,
|
Emakume
Abertzaleen Batza zelakoanbazkide kopuru handiena izan zuenari. Abandokoari hain justu, egiten dio erreferentzia.
|
|
2002
|
|
|
Jarraian, Mari Karmen Garmendiak osatutako"
|
Emakume
Abertzale Batza" lana, Mitxelena' tar Manuelen" Euskaldun izkillatuen azken mezuak zaintzen", Olazar' tar Martinen" Ogeta amaseigarren urteko guda eta elertia", eta 36ko Gerran hildako gudarien zenbaketa dituzue, besteak beste. Eta hortik aurrera, ehunen bat orrialdeetan zehar, Azkarraga eta Mozo' tar Jose Mari «Lurgorri»ren eta Jesus Peña «Aitza»ren bizitzak eta ahal izan zuten artean idatzi eta han hemen plazaratu zituzten lanak jasotzen dira.
|
|
|
3 Aipatutako egileez gain, hogeiko hamarkadakoak dira joera tradizionalistagoari jarraitzen zion Maddi Elissage eta herri ipuinen ekarriaz baliatu ziren Errose Bustintza eta Maddi Ariztia. Politikaren arloari dagokionez, urte horietan sortu ziren
|
Emakume
Abertzale Batza (1922) Bilbon, edo Begiraleak (1934) Iparraldean. Espainiako Gerra Zibilak eta Bigarren Mundu Gerrak, ordea, mugimendu hau guztia eten egin zuten.
|
|
|
Egun orretarako umientzat jai polita eratuko da.
|
Emakume
Abertzale Batza" kuak egun orretan bananduko dabez jantziajk euzko langillien eta biartsuben seme alabentzako.
|
|
|
...aga" tar Estepan, 1; Agirre" tar Justa, 1; Barbarias" tar Emili, 1; S." tar Julen, 0,50; Goikoetxea" tar Luki, 0,50; O" tar J., 1; Etxeberria" tar Kasilde, 1; Larreta" tar Albontsa, 2; Solano" tar K., 5; Jayo" tar Pilare, 0,50; Onandia" tar Jone, 0,50;" Emakume batek", 1; Sarasola" tar Anbortsi, 0,50; Urkiaga" tar Kelda, 1;
|
Emakume
Abertzale Batza" k, 15;" Galletas Arriola", 2; Sabutajon, 1; Barbarias" tar Jon, 1; Legarza" tar Paul, 0,50.
|
|
|
LAN GORALGARRIJAK. Gabon jayak dirala ta.
|
Emakume
abertzaliak biartsubai jaki eta jantziak emon dautsez. Benetako abertzaletasuna urkuaganako maitasunian agertzen da.
|
|
2004
|
|
|
Ekin Emakumeak Elkartea; Hizkuntza sexistaren ikuspegi ezberdinak.
|
Emakume
Abertzaleon Topaketa Feministak. Leitza, 2001eko abenduaren 15ean.
|
|
2005
|
|
|
II. Errepublikaren garaian, 1932an,
|
Emakume
Abertzale Batzak (EAB) EuskalEskolak irekitzearen aldeko deialdia egin zuen; deialdi hori egiteko arrazoienartean, hauek nabarmendu daitezke: alde batetik, Euskal Eskoletan euskararenerabilera bultzatzen zelako; eta beste aldetik, Madrilgo gobernuak ezartzen zuenheziketa publikoa antiklerikala zelako.
|
|
|
|
Emakume
Abertzale Batzak Euskal Eskoletan euskararen erabilera aldarrikatzen zuen Z O
|
|
|
Taldeak sortzeko bigarren aukera hurrengo hau da:
|
Emakume
Abertzale Batzan andre askok parte hartu zuten idazten, mitinak ematen, emakumeekin berba egiten eta EAJ ren ideologia zabaltzen. 1922 eta 1931 urte tarteetan ibili ziren talde honetan; amatasuna goratu eta seme alaba abertzaleak hezi, horiek ziren haien helburuak. Emakumeek abertzaletasun eta ohitura zaharren alde jokatu behar zuten politika alorretik kanpo, ohiko lanak utzi gabe eta gizonezkoen lekua hartzeko asmo barik.
|
|
|
1925ean Gregorio Errazti rekin ezkondu zen.
|
Emakume
Abertzale Batzako sortzaileetako bat eta arduratan ibilitakoa zen, abertzalea eta hizlari sutsua23.
|
|
|
Uruburu, Laura;
|
Emakume
Abertzale Batza. Bidegileak.
|
|
2006
|
|
|
Makinaz idatzitako hitzaldi bat zen, berba batzuk azpimarratuta zituena: demokrazia, ikastola, ertzaintza, idazleen elkargo, langileen bazkun, euskal irrati,
|
emakume
abertzale batza... Idazki hura hitz pikantez egindako saltsa lodia iruditu zitzaidan.
|
|
2007
|
|
|
Madeleine de Jaureguiberry zuberotarrak Begiraleen arautegia prestatu zuen550, Hegoaldeko
|
Emakume
Abertzale Batzaren arautegian oinarriturik; bertan adierazi zuen Begiraleak emakumezkoen taldea erregionalista zen eta euskara hizkuntza eta euskal ohitura zaharrak zaintzeko asmoa zuen. Beste aldetik, Begiraleak taldea euskaltzalea ere bazen; beraz, talde horren kidea izateko derrigorrezkoa zen euskalduna izatea, edo euskaltzalea behinik behin.
|
|
|
Pour le moment, laissons faire nos frères650), 1933ko Donostiako Aberri Egunean Goyheneche hizlarietako bat izan zen. Horren aurretik 1932ko uztailaren 24an Hondarribian izan zen
|
Emakume
Abertzale Batza eta Mendigoizaleen egoitza berria zabaltzeko ospakizunean eta bertan elkartu zen Piarres La, tte, Jean de Jaureguiberry eta José Ariztimuñorekin651.
|
|
|
Beste aldetik, jadanik azaldu dugun bezala, mugimendu euskaltzalea sortu orduko, Iparraldekoek Hegoaldeko EAJren pentsabidearen eragina izan zuten: Menditarrak eta Begiraleak taldeen egitarauak Hegoaldeko Mendigoizaleak eta
|
Emakume
Abertzale Batzaren egitarauei begira prestatzeaz gain, Iparraldeko mugimendua katolikoen pentsaera eskuindarrean oinarritu zen, Hegoaldekoa bezala, baita familia, lurra eta ohitura zaharren atxikimenduan ere.
|
|
|
Baionako txistularien biltzarrean parte hartu (1932). Hondarribiko
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932).
|
|
|
Baionako txistularien biltzarrean parte hartu (1932). Hondarribiako
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte hartu (1933).
|
|
|
Gure Herria elkartearen bileretan parte hartu (1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938). Hondarribiko
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte hartu (1933, 1935).
|
|
|
Gure Herria elkartearen bileretan parte hartu (1930, 1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938). Hondarribiako
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932). Gure> Herrian idatzi.
|
|
|
José Ariztimuño, ostera, Hegoaldean ezagutu zuen La, ttek, bertako
|
Emakume
Abertzaleek buruturiko ekitaldi batean. Era berean, La, tte Eugène Goyhenecherekin erlazionatu zen, honek Hegoaldeko abertzaletasunarekin zituen harremanak zirela eta.
|
|
|
Baionako txistularien biltzarrean parte hartu (1932). Hondarribiko
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932).
|
|
|
Baionako txistularien biltzarrean parte hartu (1932). Hondarribiko
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932). Donostiako Aberri Egunean parte hartu (1932).
|
|
|
Gure Herria elkartearen bileretan parte hartu (1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938). Hondarribiko
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte hartu (1933, 1935).
|
|
|
Gure Herria elkartearen bileretan parte hartu (1930, 1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938). Hondarribiko
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932). Herriaren zuzendaria().
|
|
|
Gure Herria elkartearen bileretan parte hartu (1930, 1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938). Hondarribiko
|
Emakume
Abertzale Batzan parte hartu (1932). Herriaren zuzendari.
|
|
2008
|
|
|
–
|
Emakume
abertzale ergel bat izatera kondenaturik egonen zara, arrunkerian eroriko zara, zure gizontxo horrekin ezkondu, seme alabak izan, aitatxo eta amatxo zaindu eta Euskal Herriaren alde aritu. Kartzela hori biziko duzu orain alde egiten baduzu, zerorrek ikusi.
|
|
2009
|
|
|
Mitinlari sutsua.
|
Emakume
Abertzale Batzako kidea. Gerla zibila zela eta, erbesteratu beharrean izan zen:
|
|
|
|
Emakume
Abertzale Batzaren eta Kataluniako antzeko erakunde baten artekoalderaketa. Errealitate biak konparatzeko balio diguna.
|
|
|
Larrañaga, P. (1978):
|
Emakume
Abertzale Batza. La mujer en el nacionalismovasco, Editorial Auñamendi, Donostia.
|
|
|
Otoizketan ari da eta apurtxo bateanitxoiteko agintzen digu bere izeba zanak. Eta bitartean ga ats eta adoetan esaten digularogei bat urte bere zaman damazkin
|
emakume
abertzaleak: –^Zer uste dozue egingura ixan daustela Udaletxian egozan gixon zauta ok?
|
|
|
Sexu identitateari buruzko mahai ingurua egin dute
|
Emakume
Abertzaleen IV. Topaketa Feministetan, eta ohiko eredu feministarekin hausteko beharra aldarrikatu dute.
|
|
|
Bat datoz horrekin MDM elkarteko Leire Gomez eta Medeak elkarteko Aurora Iturrioz eta Ana Txurruka ere. Laurek
|
Emakume
Abertzaleen IV. Topaketa Feministetan parte hartu zuten atzo, Tolosan (Gipuzkoa). Sexu identitateak, eztabaida berriak mahai inguruan, hain zuzen.
|
|
2010
|
|
|
Laborista ikuspegia ere kutsatu zen zenbait taldetan, nahiz hemengo langile mugimendua ez zen sozialista senti.
|
Emakume
Abertzale Batza ere hortik sortu zen (Irlandako Cumann nan Ban-en ildotik), apirilaren 10ean emakumeen aurreko Martin O. Dailyren hitzaldi batean Gallastegik bertan aldarrikatutakoaren eraginpean. Urrats garrantzitsua izan zen emakumea bizitza publikoan, eta politikoan, murgiltzen hasteko.
|
|
|
Bidean, hara zihoan Mª Teresa Lardizabal anderea topatu zuten.
|
Emakume
Abertzale Batzako kidea zenez, Hernandorenari ezinago egokia zitzaion taldearen egitasmoan txertatzea irlandar emakumeei Batzaren agur eta atxikimendua helaraz ziezaien.
|
|
|
Testuinguru horretan sortu zen Bilbon Euzko Ikastola Batza (EIB), 1932 urtean, Euzko Gaztediaren eta
|
Emakume
Abertzale Batzaren eskutik. EIBk bultzaturiko hezkuntza ereduak bi oinarri nagusi zituen:
|
|
|
Zipitriaren etxe eskolan sartzeko ikasleen eskaera handitu ahala, andereñoak bere harreman sarera jo zuen irakasle berrien bila:
|
Emakume
Abertzale Batzaren ingurukoak ziren guztiak. Horrela, Faustina Karril edota Itziar Arzelus lanean hasi ziren Zipitriarekin.
|
|
|
Horrela, Faustina Karril edota Itziar Arzelus lanean hasi ziren Zipitriarekin.
|
Emakume
abertzale haien sareetan oinarrituta abiatu baitziren Donostiako etxe eskolak: emakumeak ziren ikasleak bilatzen zituztenak, eta irakasle guztiak andereñoak ziren.
|
|
2011
|
|
|
Biltzen ari zirenen artean Mixel Dihartze, Elise Aramendi, Piarres Lafitte, Eugène Goienetxe, Jauregiberri medikua, Iratzeder eta Madalena Jauregiberri xiberotarra zeuden. Emazteki gartsu honek Hegoaldeko
|
Emakume
Abertzale Batzaren antzeko zerbait egin nahi zuen Iparraldeko hiru probintzietan, eta ahalegin guziak bide horretatik bideratzen zituen.
|
|
|
Herritar asko militarrentzako debaldeko lana egitera eraman zituzten.
|
Emakume
abertzale eta euskaltzaleak erabilpen militarra zuten eraikuntzak garbitzera behartzen zituzten eta gizonak logistika beharrak egitera. Ezkertiarren eta abertzaleen seme alaba gazteenak ere ez ziren bortxazko lanetatik libratu.
|
|
|
1931n, emakumeen bozka eskubidea onartu zen, eta, apurka apurka, emakumeen partehartze publikoa eta protagonismo politiko eta soziala handitzen hasi zen. Horrela, Markinako eta Xemeingo emakume tradizionalistak Margaritak izeneko taldean antolatzen ziren; eta
|
emakume
abertzaleak Emakume Abertzale Batzan. Bereziki Emakume Abertzale Batzak garrantzi handia izan zuen emakumeen kontzientziak astintzen, emakumeak mugimendu politiko eta kulturaletara bideratzen, eta emakumeei ulertarazten mundua ez zegoela etxe edo eliza barruan.
|
|
|
1931n, emakumeen bozka eskubidea onartu zen, eta, apurka apurka, emakumeen partehartze publikoa eta protagonismo politiko eta soziala handitzen hasi zen. Horrela, Markinako eta Xemeingo emakume tradizionalistak Margaritak izeneko taldean antolatzen ziren; eta emakume abertzaleak
|
Emakume
Abertzale Batzan. Bereziki Emakume Abertzale Batzak garrantzi handia izan zuen emakumeen kontzientziak astintzen, emakumeak mugimendu politiko eta kulturaletara bideratzen, eta emakumeei ulertarazten mundua ez zegoela etxe edo eliza barruan.
|
|
|
Horrela, Markinako eta Xemeingo emakume tradizionalistak Margaritak izeneko taldean antolatzen ziren; eta emakume abertzaleak Emakume Abertzale Batzan. Bereziki
|
Emakume
Abertzale Batzak garrantzi handia izan zuen emakumeen kontzientziak astintzen, emakumeak mugimendu politiko eta kulturaletara bideratzen, eta emakumeei ulertarazten mundua ez zegoela etxe edo eliza barruan.
|
|
|
Hurrengo urtean bi sari eman ziren. Lehena ELEk eman zuen saiakera lan batengatik (1.000 dolar) eta bigarrena, berriz, Caracaseko
|
Emakume
Abertzale Batzak ikerketa lan batengatik (500 dolar). Uribarren, Kintana eta Irigoienek osatutako epaimahaiak Julian Alustiza frantziskotarrari eman zion saiakera saria Etnografiari buruzko lan batengatik (Lihoak lorea hurdin).
|
|
2012
|
|
|
Ez baitzen edozeinena. Gabardina hura Erraztik
|
Emakume
Abertzale Batza elkarteko kide Concha Azaolari erreleboan hartutako jantzi hura fusilamentu pelotoiaren aurrean jartzera zihoala erantzi baitzuen Estepan Urkiaga Lauaxeta-k, 1937ko ekainaren 25ean argitutako egunsenti makabro hartan.
|
|
|
Madalena Jauregiberri, Elise Aramendi, Madalena Bribet eta Antoinette Lakarra. Haien asmoa Hegoaldeko?
|
Emakume
Abertzale Batza, ren antzeko mugimendu euskaltzalea sortzea zen, euskara euskal kultura eta fede giristinoa zabaltzeko. Lehen lehendakaria Elise Aramendi izan zen hogeita hamar urte luzez.
|
|
|
Bigarrenetik, Eusko Ikaskuntzak eta euskal eskolaren formulazio pedagogiko politikoek sortuak: Tolosako ikastola (1922), Bizkaiko Aldundiaren auzo eskolak eta nekazari girokoGipuzkoako eskolak (1931). Hirugarrenetik, euskal nazionalistek sortutakoEusko Ikastetxe Batza, antolatzaileak Euzko Gaztedi eta
|
Emakume
Abertzale Batzazirela, eta ideologoak, berriz, Gallastegi eta Villalonga. Horren ostekoa da euskalirakaskuntzak ezagutu duen egitasmorik abertzaleena, hots, ikastolen eredua, 1960kohamarkadan eskola nazional gisa sortua, eta gaur egun ikastola sarean sakabanatutabai Seaskan bai autonomietako ikastola publiko/ pribatuan.
|
|
|
Bigarrenetik, Eusko Ikaskuntzak eta euskal eskolaren formulazio pedagogiko politikoek sortuak: Tolosako ikastola (1922), Bizkaiko Aldundiaren auzo eskolak eta nekazari girokoGipuzkoako eskolak (1931). Hirugarrenetik, euskal nazionalistek sortutakoEusko Ikastetxe Batza, antolatzaileak Euzko Gaztedi eta
|
Emakume
Abertzale Batzazirela, eta ideologoak, berriz, Gallastegi eta Villalonga. Horren ostekoa da euskalirakaskuntzak ezagutu duen egitasmorik abertzaleena, hots, ikastolen eredua, 1960kohamarkadan eskola nazional gisa sortua, eta gaur egun ikastola sarean sakabanatutabai Seaskan bai autonomietako ikastola publiko/ pribatuan.
|
|
2013
|
|
|
Aurten 90 urte bete dira
|
Emakume
Abertzale Batza (EAB) erakundea sortu zela. Urtemuga horren inguruan hainbat ekimen burutu dira, besteak beste, hainbat egileren artean osatutako liburu baten argitarapena, Emakumeak hitza eta bizitza, eta izenburu bera duen erakusketa bat.
|
|
|
Aldaketa garaia izan arren, euskal emakumeek ezin izan zuten bere egin emakume modernoaren irudia, orduko diskurtso katoliko errepresiozkoaz gain, diskurtso mediko zientifiko misoginoa zutelako kontra (Aresti 2001, apudAlvarez, 2011). Horren haritik, Miren Llonak (2010), amatasuna eta naziogintza ardatz harturik, II. Errepublikan emakumeek egindako lan politikoaz mintzatzeko, Polixene Astrabadua
|
emakume
abertzalearen ibilbide politikoa aztertu du. EABko militante ezagun horren esanetan, amatasunaren erretorika oso diskurtso baliagarria izan zen emakumeen jardun publikoak zuen zentzu transgresorea ezkutatzeko.
|
|
|
UGALDE, M., 1992, Mujeres y nacionalismo. Génesis y desarrollo de
|
Emakume
Abertzale Batza. Bilbo:
|
|
|
Pizkundeko eta gerra-aurreko euskaldungo abertzale hartan amets baten eraikuntzan lerrokatuta bezala ikusten dira idazle, intelektual, akademiko eta politikari batzuk. Izen ezagunetan eta beren eztabaidetan jarri ohi dugu arreta, baina, adibidez,
|
Emakume
Abertzaleen Batzak hogei mila kide izan zituen, eta besteak beste ikastolen hazia erein zuten. Lizardik euskarazko egunkariaren proiektuari aurrekontua egin zion.
|
|
2014
|
|
|
Aitzakia tematikoari heldu behar nion, bai ala bai. Dena dela, arrazoiren bat behar nuen hautu hain ez originala zuritzeko, bazeudelako okasioa kudeatzeko bestelako moduak ere; adibidez, besterik gabe, kasu zipitzik ez egitea, edo, bestela, plaza ezezagunagoei buruz jardutea, esaterako BALA Bilboko Arte Liburuen Azokari buruz (abenduaren 11tik 14ra arte liburuak, fanzineak, tailerrak eta kontzertuak), edo
|
Emakume
Abertzaleon VI. Topaketa Feministez (Ondarroan, abenduaren 13an, mintzaldiak eta hausnarketak). Azkenean, hizpidea berez nahiko estandarra zenez, erabaki nuen, alderdi formala irauli ordez, edukia eta forma banaezinak izatearen kontu hori probestu eta artikulua erabat tradizional eta aurreikusgarriki planteatzea, alegia, hitzorduari hutsik ez egiteko arrazoiak ematea, honako galdera ezin tipikoagoa abiapuntu:
|
|
|
|
Emakume
Abertzaleen VI. Topaketa Feministen egitarua
|
|
|
Goizeko 9ak aldera hasi da Ondarroako kofradian
|
Emakume
Abertzaleen VI. Topaketa Feminista, Euskal Herria feminista eraikitzeko estrategia hausnartu eta moldatzeko asmoz. Jendetsua dela onartu du antolakuntzak eta aurretik izena emanda zeudenei lagun asko batu zaie, 600 inguru zuzenean topaketa jarraitzen ari diren Berria.eus, Topatu.info eta Argia.eus i kasu eginez.
|
|
2015
|
|
|
Baina natorren adibideetara. Liburuan
|
emakume
abertzaleen topaketetan izandako eztabaida eta gogoetak batzen dira. Horrez gain, topaketen alde ludikoagoari ere egiten diote leku:
|
|
|
Eskoiko eta ezkerreko politikari eta sindikalista ugari egon ziran bertan. Larrinagan preso arrunt eta politikoak nahastean egozan, hantxe izan ziran, esaterako, Haydée Aguirre eta Polixene Trabudua
|
Emakume
Abertzale Batzako kideak, edo EAJ alderdiaren sortzaile Sabino Arana Goiri bera.
|
|
|
Azken urteetan euskal mugimendu feministaren artikulazio gaitasuna handitu da, eta horren adibide dira 2014ko abenduaren 13an Ondarroan izandako
|
Emakume
Abertzaleen VI. Topaketa Feministak. Bertan 400 emakume bildu ziren, herriko kale guztiak okupatuz, Euskal Herrian bizitzen ari garen egoera berri honetan euskal feminismoaren estrategia zein izango den eztabaidatzeko eta oinarri politiko komun bat adosteko.
|
|
|
Honezkero aipatua dugu Ataulfo Urmenetaren rol zentrala alderdi jeltzalearen organo ezberdinetan, bai eta Maria Ajarnauteren militantzia nazionalista ere, 1931tik
|
Emakume
Abertzale Batzaren junta direktiboko partaide. Elkartean, urte hartan berrezarria diktadura eta gero, egon ziren halaber Mertzedes eta Beatriz Urmeneta Lazkano ere, Anibal Urmeneta Zidriainen alabak.
|
|
|
Ajarnautear osaba izebek ere militatzen zuten. Teresak, konparaziora,
|
Emakume
Abertzale Batzan, eta Zeziliok, ikusi dugunez, Iruñeko Euzko Etxeko zuzendariak, erlojeria eta optika zeuzkan Zapatarien karrikan Batzokiaren egoitzan berean.
|
|
2016
|
|
|
Hain zuzen, Angela Davis ekintzaile beltza izango dute erreferentzien artean, eta bereziki haren Women, Race and Class (1981) lana, azken urteetan egin den bezala, feminismoa problematizatu eta botere eta zapalkuntza sare konplexuetan ezartzeko obra giltzarrietako bat dena. Arrazagatiko zapalkuntza aipatzen du Davisek, eta nazioagatikoa
|
emakume
abertzaleek. Gutasunaren eraikuntza kolektiboarekin zerikusia dute biek ala biek eta baita gutasun horretako eraikuntza indibidualarekin ere.
|
|
|
Jone Dorronsoro, Arantza Arruti eta Itziar Aizpurua PUNTO Y HORA honetan, Itziar mintzatuko zaigu Euskadi-ko egoeraz; eta xeheki egingo du, eta inolako trabarik gabe. Zapalkuntza, gutxik bezain bertatik ezagutua duen
|
emakume
abertzale bat aurkituko du irakurleak(...)
|
|
|
Aldi berean, haien ustez, beltzak askatu ezean, emakumeek ez zuten sekula askatasunik erdietsiko. 1863an,
|
emakume
abertzaleek biltzar bat antolatu zuten Gerra Zibilaren alde, eta, han, honako hau esan zuen Angelinak: –Negroarekin identifika nazazuen nahi dut.
|
|
|
Gerla Hegoaldean hasi eta egoera aldatzen hasi zen. Ordu arte, Lafittek Hegoaldeko kultura mugimenduaren berpizkundetik hartzen zuen eragina nabarmena zen, Eusko Alderdi Jeltzaleak zuen eragina ezaguna da, Madeleine de Jaureguiberryk ere, Begiraleen antolatzeko momentuan, Hegoaldeko
|
Emakume
Abertzale Batzatik eredua hartu zuen. Gerla hasi eta errefuxiatuak heltzen hasi ziren eta biek, Lafittek eta Jaureguiberryk, parte hartu zuten errefuxiatuen laguntzan.
|
|
|
Politika mailan, arras izen sonatua izan zen Juliarena.
|
Emakume
Abertzale Batzaren barruan, lehenbiziko lehendakaria izan zen Iruñeko taldean, eta geroantzean ere, horretan eratuko ziren kontseilu guztietan arduraren bat bazegokion beti. Emakume Abertzale Batza 1922.ean sortu zen Bilbon, eta handik gutxira, Primo de Riveraren agintaldian, debekatua izan bazen ere, 1931.ean berregin zitzaigun, Bizkaitik hasita.
|
|
|
Emakume Abertzale Batzaren barruan, lehenbiziko lehendakaria izan zen Iruñeko taldean, eta geroantzean ere, horretan eratuko ziren kontseilu guztietan arduraren bat bazegokion beti.
|
Emakume
Abertzale Batza 1922.ean sortu zen Bilbon, eta handik gutxira, Primo de Riveraren agintaldian, debekatua izan bazen ere, 1931.ean berregin zitzaigun, Bizkaitik hasita. Nafarroako lehenbiziko taldea Iruñean eratu zen 1931.eko urriaren 29an, eta Lizarrakoa azaroaren 14an.
|
|
|
Eskutitzetan
|
emakume
abertzaleen eginkizunak plazaratzen zituen, eta olerkiak natura eta Euskal Herriko edertasunari eskainiak dira:
|
|
|
" Bere umetxuak euzkeldun eta euskeltzale azi, ara emen
|
emakume
abertzalearen egiteko garrantzi aunidun bat, eta euzkera aldez eragioen aundidun bat". Olerkiak ere zalu eta artez taxutuak daude, eta bere garaian erabat arrakastatsu suertatu bide ziren, Watson Kirconnellek 1928.ean Otawan argitara eman zuen European Elegies izenburuko bildumarako hautatu Teneren" Udazken ala" izeneko bertsoa lekuko:
|
|
|
Mateo Mujika Gasteizko apezpikuak berak eman zion saria, baina gerratearekin, argitaratzeko asmoak bertan behera geratu ziren, eta apezpiku berria izendatzearen kariaz, Teneren idazkia, beste gauza asko bezala, desagertu egin zen. Gerratearekin Iparraldera jo behar izan zuen ez ahantz Gipuzkoako
|
Emakume
Abertzale Batzako lehendakaria izan zela 1935.etik. Gerraostean hainbat artikulu eta ipuin idatzi zituen Debako jaien programetan; horiez gain, ia ezer gutxi gehiago laga zigun berria, ezpada 1964.ean Txomin Agirreren mendeurrena ospatzeko aitzakiaz Ondarroan egin zen literatur lehiaketan aurkeztu nekazari bizitzari buruzko lana, 1 saria eskuratu zuena.
|
|
|
|
Emakume
Abertzale Batzako kidea izanki, hamaika hitzaldi eman zuen ideia abertzaleak emakumeen artean sendotzeko, hala nola emakumeak gizartean parte hartu beharra duela aldarrikatuz hainbat artikulu idatzi eta argitaratu zuen garai hartan. Izkiriatu olerkietan ere bere isla izan zuen horrek, eta nazionalismoak eragin ditzakeen topiko arrazistak agerrarazi zituen nonbait, hiria/ baserria, herritarra/ kanpotarra, euzkotarra/ maketoa bereizten zituen banaketa manikeista batik bat:
|
|
|
Non eta hantxe harrapatu zuen betiko Frantzisko. Denboraren poderioz, Karmen Ondarroako
|
Emakume
Abertzale Batzako burua izango zen, mitinetan ere hizlari.
|
|
2017
|
|
|
Gerra hasi zenean, ordea, emakume horien egoera asko aldatu zen, eta asko atxilotu zituzten. Epe horretan,
|
Emakume
Abertzale Batzak protagonismo handia hartu zuen, eta hori izan da Kowaschen informazio iturri nagusia. Gudariei ez ezik presoei ere laguntzera joaten ziren emakume militanteak ziren.
|
|
|
Hitza hartu duzu,
|
Emakume
abertzaleen topaketa feministetan, eta borroka anti kolonialistaren garrantzia azpimarratu duzu.
|
|
|
Baina subjektu politiko izateko aukera euskarak eman zien, emakumearen balorizazio eta prestigioa ekarri zuen euskararen bide horrek. Aitzindari gisa aipatu beharra dago
|
Emakume
Abertzale Batza, EAJren emakumeen taldea, 1922an jaio zenetik, besteak beste, euskararen eta aberriaren transmisio soziala egiteko ardura izan zuena. Horretan guztian, kontzienteki edo inkontzienteki, euskara ahalduntze hizkuntza gisa hartu izan zutela esan liteke.
|
|
|
Ugalde, Mercedes (1993) Mujeres y nacionalismo vasco. Génesis y desarrollo de
|
Emakume
Abertzale Batza(). Bilbo:
|
|
|
{ 24} Bilgune Feministak, 2014ko abenduan, Ondarroan antolatu zuen
|
Emakume
Abertzaleon VI. Topaketa eta gero, hainbat emakume lidergo feministen aukera berriez hausnartzen ari dira.
|
|
|
Feminista abertzaleek erakunde propioak eduki dituzte betidanik (Aizan, Egizan eta aurten 15 urtebetetzea ospatzen ari den Bilgune Feminista), zapalkuntza hirukoitzaren ideiatik (emakume, langile eta euskaldun moduan) abiatuta.
|
Emakume
abertzaleak ere bazeuden Asanbladetan.
|
|
2018
|
|
|
Garai hartan, umeei euskaraz hitz egiten erakutsi behar zitzaiela aldarrikatu zen, hau da, euskararen ezagutza zabaltzeko hizkuntza politika bat hasi zen. Hasiera hartan,
|
emakume
abertzaleen eskuetan geratu zen eginkizun hori, eta, ondoren, andereñoenetan. Beraz, euskararen ezagutzaren aldeko mugimenduak ibilbide luzea darama.
|
|
|
Karmen kaleko 8 zenbakian bizi izan zen Iruñeko Orfeoiko abeslari bakarlari Rita Aguinaga Viliato(). Antzezlaria ere bazen, eta"
|
Emakume
Abertzale Batza" euskal emakume elkarteko militante aktiboa izan zen, bertan antolatuko zituen kultura jarduerak, antzerki emanaldiak eta jaiak. Manuela Santamaria Azaceta() biolin jotzaile lehena izan zen 1934an Iruñeko Santa Zezilia Orkestran, eta Maria Luz Polo Lopez Iruñeko organo jotzaile lehena izan zen.
|
|
|
Julia
|
Emakume
Abertzale Batzako burua izan zen hiriburuan, eta euskararen aldeko ekimen orotan aritu zen buru belarri. Talde bereko bi emakume aipatu behar dira eginkizun horietan:
|
|
|
Talde bereko bi emakume aipatu behar dira eginkizun horietan: bata, Katalina Alastuey Garaikoetxea Mercaderes karrikan 1899an jaioa, ama euskalduna (gartzaindarra) izanagatik ere, heldutan euskaldundua, irakaslea ikasketez eta ogibidez, Iruñeko lehen euskal eskolaren bultzatzaileetarikoa, eta
|
Emakume
Abertzale Batzako buruordea. Bertzea, berriz, Maria Biskarret Nabatz, aurrekoak baino gazteagoa, Zapateria karrikan 1907an sortua baina Bigarren Zabalgunea eraiki ondoren, Gartzia Ximenez kalera bizitzera joana.
|
|
|
Afiliatuen kopuruaren arabera,
|
Emakume
Abertzale Batza elkartea zen emakumeen bigarren talde politikoa. Euzko Alderdi Jeltzalearen emakumeen sekzio hori Bilbon sortu zen 1922an, Primo de Riveraren diktaduraren bezperan.
|
|
|
Emakumeen ideologia (Jaungoikoa eta Foruak) emakume ezkertiarren ideiatik baino emakume tradizionalisten ideiatik gertuago zegoen arren, garaiko emakume feministek aldezten zuten emakume ereduaren alde egin zuen Julia Fernandez Zabaletak, jendaurrean defenditu zituen berdintasunean oinarritutako heziketa jasotzeko eskubidea eta emakume beharginei behar bezala ordaintzeko eskubidea.
|
Emakume
abertzale horientzat asko eta asko gizarte maila ertainekoak ziren, baliabide ekonomiko eta pertsonalak zeuzkatenkultur eta gizarte iraultza erabatekoa ekarri zuen afiliazio horrek.
|
|
|
Ez da ahantzi behar, Gerra Zibila hasi aurretik,
|
Emakume
Abertzale Batza (1922) abertzaletasun ideien zabalkundeaz arduratu zela, betiere gizonezkoek egiten zuten lanaren osagarri modura, eta Bigarren Errepublikako urteetan(), kulturaren esparruan eskolak eta hitzaldi zein mitinak emateaz aparte, antzezten eta teatro idazle lanetan ere aritu zirela batzuek. Baina, frankismoak usadio hertsi eta eskuindarrak berraldarrikatu zituen garaipena lortzearekin batera.
|
|
2019
|
|
|
EJ GEko J. A. Aguirre lehendakaria eta J. M. Leizaola eta T. Monzon sailburuak bertan izan ziren, baita Egunako kolaboratzaile andana ere, baina prentsako berrietan ez da euskaltzainik agertzen. Santos Juanes elizara bertaratutako guztiak jeltzale militanteak ziren eta ondoren bazkaria egin zuten
|
Emakume
Abertzale Batzaren egoitzan. 79 E. Urquiaga" Lauaxeta" ren ekimenez lau urte lehenago (hain zuzen, A. Osoro" Abeŕi" ri egindako omenaldian) sortutako Euzkel Idazle Batza(" Federación de Escritores Vascos") suspertzea zuten asmo, baina gerra egoerak ez zuen halakorik egiten utzi, eta EAJ PNVren Eguna bera izan zen idazleon bilgune historikoa.80 Egun berean Lekeition hil
|
|
|
Irakurketa sinboliko politikoari eutsita, pentsa genezake Mikele de Abando eta haren kideak,
|
Emakume
Abertzale Batzako emakumeak," erabiliak" izan zirela. Hau da, beren erromantizismoaz prebalitu zirela alderdikideak gero bazterrera uzteko.
|
|
|
Jakina denez, emakumeen boto eskubidea 1931tik aurrera onartu zen eta Espainiako Errepublikan 1933ko hauteskundeetan botatu zuten lehenik.
|
Emakume
Abertzale Batza Bilbon sortu zen 1922an, eta zailtasunez bada ere, azkar zabaldu zen, ikastoletako zereginetan (Euzko Ikastola Batza) eta alderdiaren jardueren antolatzaile gisa aritu zirelarik, bai eta gero ere gudako intendentzia lanetan ere 28.500 emakume baino gehiago48 Mikele de Abandoren deitura asmatua da, baina nortasun horretan izenaren ondoko herriaren esangura argitzean ikus genezake A... Mikelez dakigun gauza bakarra da izen asmatua duela, Bioleta bilobak ez baitu izen hori ezagutzen protagonistak galdetzen dionean.
|
|
|
Margaret Bullenek eta Jone Miren Hernandezek azpimarratzen duten moduan (2017: 179),
|
Emakume
Abertzale Batzako emakume aktibistek emakumearen leku tradizionalaren mugak gainditu zituzten, nahiz eta ez zen hori berez mugimendu abertzalearen helburua, haien mintza jardunaren energia emozionalaz baliatzea baizik. Emakumeak emozioen, bihotzaren ordezkari zirenez, egokienak ziren euskal arimaren sentimendua transmititzeko eta aberriaren kultura errotzen laguntzeko (2017: 176).
|
|
|
Mikele de Abandoren irudia (95 orrialdea)
|
Emakume
Abertzale Batzarekin eta Dolores Ibarrurirekin lotu daiteke. Ideia hau gure liburuaren 5.465 atalean garatuta aurki daiteke.
|
|
|
• Mikele de Abando
|
Emakume
Abertzale Batzako kide gisa aurkezten zaigu. Nola irudikatzen da emakumea eleberrian?
|