|
2003
|
|
|
J. M. S. Gizon
|
emakumeon
berezko garapenaren helburua, inguruak eman diguna baino haratago heltzea da, jaso duguna geure barneko askatasunez gaindituz. Baina garapen hori gizarte giro politiko jakinetan gertatzen da, izan ere estatuak bere boterea erabiltzen badu, garapena baldintzatu egiten du.
|
|
|
Betiko galbidearen arriskuak berdin berdin estutzen ditu bi sexutakoak, baina elizgizonek oso garbi dute amilbide hori askoz ere errazago etor daitekeela emakumezko baten eskutik, gizonezko baten eskutik baino. Ebaren historiak
|
emakumeen
berezko natura adierazten du, eta natura hori betikoa eta aldaezina da. Trentoko Kontrarreformak sustatu zuen, batez ere, ikuspegi hori:
|
|
2009
|
|
|
E. O. Wilsonentzat (1978) erlijioa, naturgaindikoa gabe, gizon
|
emakumearen
berezko edo naturala da, hots, gizajendearen eboluzio eta jatorri biologikoaz bat egiten duena, espeziearen hautespen prozesuan garunaren egituran finkatua. Zer ulertu behar da horrekin?
|
|
|
–Emakumea erdibitzen duen odola Jainkoak emakumearen aurka jaurtitako madarikazioa da, deabruak paradisuan engainatu zuelako, gogoratu bestela Bibliako Hasierako liburuan Ebaren eta sugearen artean gertatua?, orduan ere harri bihurtua gelditu baitzen izeba Ernestina. Geroztik, baina,
|
emakumearen
berezko erruduntasun balizkoari buruzko bestelako interpretaziorik ere entzun ahal izan zuen izebak, hala nola frai Millan komentuko kapilauarena, lekaimeei zuzendutako sermoitxo batean: –Egia da sugeak Eba engainatu zuela, baina egia da, halaber, Ama Birjinak deabruaren burua zapaldu zuenetik, guztiz aldatu zirela gauzak, halako eran, non, geroztik, Ama Birjinak ilargi puska distiratsu bat baitu zutoin eta idulki, emakumearen emetasunaren sinboloa ere badena, zeren emakume guztiak baitzarete Jainkoaren ilargi izateko deituak, milaka eta milaka ilargi betek egin dezaten denboraren gauean dir dir??.
|
|
|
" Emakumea erdibitzen duen odola Jainkoak emakumearen aurka jaurtitako madarikazioa da, deabruak paradisuan engainatu zuelako, gogoratu bestela Bibliako Hasierako liburuan Ebaren eta sugearen artean gertatua", orduan ere harri bihurtua gelditu baitzen izeba Ernestina. Geroztik, baina,
|
emakumearen
berezko erruduntasun balizkoari buruzko bestelako interpretaziorik ere entzun ahal izan zuen izebak, hala nola frai Millan komentuko kapilauarena, lekaimeei zuzendutako sermoitxo batean: " Egia da sugeak Eba engainatu zuela, baina egia da, halaber, Ama Birjinak deabruaren burua zapaldu zuenetik, guztiz aldatu zirela gauzak, halako eran, non, geroztik, Ama Birjinak ilargi puska distiratsu bat baitu zutoin eta idulki, emakumearen emetasunaren sinboloa ere badena, zeren emakume guztiak baitzarete Jainkoaren ilargi izateko deituak, milaka eta milaka ilargi betek egin dezaten denboraren gauean dir dir...".
|
|
2010
|
|
|
Gizartean eta erasotzaileengan dauden ideia eta jokabide matxistak aipatzen dituzte. Aintzakotzat hartzen dute tratu txarrak ematen dituenak ustezko nagusitasun maskulino bat duela, eta
|
emakumeak
berezko gutxiagotasun natural bat, emakume askok termino hauek barneratzen dituztelarik. Halaber, aginte banaketaren desberdintasunarekin erlazionatutako ideia batzuk agertzen dira, hala nola emakumea bere jabe dela uste izatea eta kontrol gaitasuna.
|
|
|
Berrerortzeak edo errekurrentziak tratatu ondoren, bai DIU berri baten bidez, bai GnHRren terapiaren bidez edo, kasuren batean, histerektomiaren bidez, emakume guztiak gaixotasunetik irten ziren inolako albo ondoriorik gabe. Gainera, bederatzi
|
emakumek
berezko 11 haurdunaldi lortu zituzten, eta horietatik bederatzi haur jaio ziren.
|
|
2012
|
|
|
Alde batetik, emakumeei kazetaritza ekimena aitortuko die kazetariak. Horrela, hedabideek islatzen duten agenda maskulinoan
|
emakumeen
berezko albisteak txertatzen ahaleginduko da kazetaria. Bestetik, albisteak osatzeko informazio iturriak talde horietan topatuko ditu.
|
|
|
Horrenbestez, 3.a) artikulua urratutzat eman ahal izateko, iragarkiak, oro har eta inguruabar guztiak kontuan izanik, mezu hau eman behar du: iragarkian agertzen den jarduera
|
emakumeen
berezko dela edo emakumeei soilik dagokiela.
|
|
2013
|
|
|
|
Emakumeen
berezko esperientziatan sakontzeaz ari bagara, eleberriko hogeigarren kapitulua bereziki aberatsa suertatzen da. Horretan, Teresak Olaetako kalabozora bisitan joan zenean jasandako bortxaketa edo erdizka onarturiko harreman sexualaren nondik norakoak kontatzen ditu, hoztasun handiz kontatu ere.
|
|
2014
|
|
|
euskal komunitatea trinkotu, ziurtatu, finkatu... Horrelako zereginetan euskal emakumeek adierazitako sendotasunagoraipatu ohi da, kasu honetan
|
emakumeen
berezko barne indar bati erreferentziaegiten ziolarik.
|
|
2015
|
|
|
Zahar erdi ezindutzat zeukalako? Ala
|
emakumeen
berezko joera ote zen arra bezatu eta eskorta barruan gobernatzekoa?
|
|
2016
|
|
|
Hobbesen eraikuntza teorikoan, adibidez, haste hastean gizon
|
emakumearen
berezko izaera eta Naturako egoera legerik eta balio gidatzailerik gabekoa suposatzen da: abiapuntuan norbanakoa bera bakar bakarrik dago bakoitzaren askatasun mugabakoarekin; edo, nahiago bada, anabasa sozial totala dago, ez dago gizarterik.
|
|
|
Zalantza gabe andre gizonaren historian egon badago Botereak inposaturiko moral bat, apaizen eta legegileena, jendea otzandu eta joputzeko baizik ez dena, gizakiari berari arrotza. Sasimoral horren nagusitasuna, ordea, jendeak berez badituen sentimendu moralen baliamenduaz izan da posible, gizon
|
emakumearen
berezko morala, naturala, instantzia zerutar baten izenean perbertituz. Moralak zerikusirik ez dauka zeruarekin, eta bai lurrarekin; ez du zerikusirik Jainkoaren errebelazioarekin eta erlijioarekin, ez filosofoen kontzientzia mistikoarekin.
|
|
2017
|
|
|
Lotsati samarra, hori bai. Ez naiz inoiz oso hiztuna izan, baina isiltasun misteriotsu horren bitartez, kontrolpeko herabetasun horri esker, iratzarri egiten diet
|
emakumeei
berezko desio hori.
|
|
2019
|
|
|
–Emakumeen kondizio makurretan, irakurri dugu Le Songe du Vergeren?, aurkitu dut zuzenbidez bederatzi direla kondizio makurrak. Lehenik,
|
emakumeak
berezkoa du bere kalterako aritzea[...] Bigarrenik, emakumeek berezkoa dute arrunt zikoitzak izatea[...] Hirugarrenik, haien nahikeriak hain dira bat batekoak[...] Laugarrenik, gaiztoak dira nahi dutelako[...] Bosgarrenik, bazter nahasleak dira[...] Hala berean, emakumeek zuri fama dute, eta, beraz, zuzenbide zibilaren arabera, emakume bat ezin da lekuko izan testamentu batean[...] Hala berean, z... Hala berean, azeriak dira eta maltzurrak.
|
|
|
–Emakumeen kondizio makurretan, irakurri dugu Le Songe du Vergeren?, aurkitu dut zuzenbidez bederatzi direla kondizio makurrak. Lehenik, emakumeak berezkoa du bere kalterako aritzea[...] Bigarrenik,
|
emakumeek
berezkoa dute arrunt zikoitzak izatea[...] Hirugarrenik, haien nahikeriak hain dira bat batekoak[...] Laugarrenik, gaiztoak dira nahi dutelako[...] Bosgarrenik, bazter nahasleak dira[...] Hala berean, emakumeek zuri fama dute, eta, beraz, zuzenbide zibilaren arabera, emakume bat ezin da lekuko izan testamentu batean[...] Hala berean, zer agindu zaion, kontrakoa egiten du beti emakumeak[...] Hala ... Hala berean, azeriak dira eta maltzurrak.
|
|
|
–M.E** ekoizleak gaztigatu zidan emakumeak baino ez zituela enplegatzen ehungailu mekanikoetan, lehentasuna ematen ziela emakume ezkonduei eta, haietarik, etxekoak mantendu beharra zeukatenei, zeren askoz ere arretatsuagoak eta otzanagoak baitira ezkongabeak baino, eta akitzeraino lan egin behar baitute beretarrei oinarrizko mantenua emateko. Eta, hala, eransten du Marxek?,
|
emakumearen
berezko ezaugarriak desitxuratuak daude haren kaltean, eta haren izaeraren osagai moral eta delikatuak bitarteko gisa erabiliak dira hura azpiratzeko eta min egiteko?. Kapitala laburtzen eta Bebelen iruzkina egiten ari delarik, G. Dervillek honela dio:
|
|
2020
|
|
|
Jakin badakigu, parkean egotea? ez dela lan bat, ez behintzat
|
emakumeen
berezko eginkizuntzat jotzen den bitartean. Etxeko lanak eta zaintza diren moduan.
|
|
|
Filosofiaren historian zehar, lehenik, eta konportaerarekiko zientziarenean, gero, eztabaida sortu da honi buruz. Batzuk uste izan dute gizakia otso baten modura oldartzen zaiola gizakideari berari, eta jokaera hori gizon
|
emakumeari
berezko datxekion zerbait bailitzan. Freud, Konrad Lorenz, Nino Tinbergen...
|
|
2021
|
|
|
Valeryk La jeune Parque (Patu gaztea, 1917) eta Le cimetière marin (Itsas hilerria, 1920) poema ezagunak eta saiakera apartak idatziak zituen; intelektual handietarik bat zen Frantzian. Voilier, bestalde, Beauté, raison majeure (Edertasuna, zio nagusi, 1936) eleberriaren egilea zen, gizonezko deituraz,
|
emakumearen
berezko izena Jeanne Loviton izaki.
|
|
|
Agian horregatik maite zuten sekretua, hitz erdika iradokitzea, asmakizunak, galderak. Carlos Garcia Gualek idatzi bezala," Enigmen bidezko adierazpena, kultura greziarrean,
|
emakumeen
berezko ezaugarria zen, ehuleak baitziren hitzen bidez ere".
|
|
2022
|
|
|
Hitza, mintzaira, gizon
|
emakumeen
berezko gauzatzat hartu izan da betidanik. Uste hori pentsamendu mitikoak eta pentsamendu zientifikoak partekatzen dute.
|
|
|
Argitu nahi da baita datuok ez direla jaso zifra txikia dela-eta garrantzi gutxikoa dela erakusteko, ezpada kontrakoa: landa eremuak eta landa eremuko
|
emakumeek
berezko ezaugarriak dituztela azaldu den bezala, nekazaritzak ere baditu bereak, eta emakume nekazariek aipatutako guztiak berenganatzen dituzte orokorrean (landa eremukoak, landa eremuko emakumeenak eta nekazaritzarenak). Baita ezaugarri horien argiak eta itzalak ere.
|
|
|
Iktus iskemiko akutuan genero desberdintasunak agerian geratu dira, alde horien zergatia oraindik ezezaguna izaten jarraitzen duen arren. Egia da iktusaren mekanismo fisiopatologikoan gizonen eta
|
emakumeen
berezko biologiak eragina duela, baina genero diferentzia horiek faktore biologikoen bidez soilik azaltzea ezinezkoa dirudi. Hortaz, baliteke alde horien funtsa ospitale barruko osasun arretan, prozedura diagnostiko eta terapeutikoen erabileran, alegia, egondako genero alborapenak izatea.
|
|
|
Iktus iskemiko akutuan genero desberdintasunak agerian geratu dira, alde horien zergatia oraindik ezezaguna izaten jarraitzen duen arren. Egia da iktusaren mekanismo fisiopatologikoan gizonen eta
|
emakumeen
berezko biologiak eragina duela, baina genero diferentzia horiek faktore biologikoen bidez soilik azaltzea ezinezkoa dirudi. Hortaz, baliteke alde horien funtsa ospitale barruko osasun arretan, prozedura diagnostiko eta terapeutikoen erabileran, alegia, egondako genero alborapenak izatea.
|
|
|
Ez al dauzkazu
|
emakumearen
berezko desioak?
|
|
2023
|
|
|
Hirurehun eta hirurogeita bost otordu bider bi, bederatziehun aldiz zartagina eta eltzeak sutan, milaka arrautza kraskatzen, haragi xerradak frijitzen, esne kaxak husten.
|
Emakumeen
berezko zeregina, emakume guzti guztiena. Aurki lan bat izateak, berak bezala, ez nau sukaldeko eginbeharretatik aske utziko.
|