|
2014
|
|
|
Aita eta alaba betirako bereizten dira espazioan eta denboran, eta
|
emakume
kondizio horretan betirako erortzen da alaba, jakintza ahultzen zaio, ergela bihurtzen da. Ordea, Wotanek berari bidaltzen dio Waltraute mezularia; berari bidaltzen dizkio hildako Siegfrieden inguruan hegaka zeuden beleak.
|
|
2016
|
|
|
Patriarkatuak emakumeon zapalkuntza ziurtatzeko, beste bide batzuen artean,
|
emakumeon
kondizio materialak baldintzatzen ditu, kapitalismoak bikain ikasi eta erabiltzen duena. Gizonekiko ekonomikoki menpekoak izatera kondenatu nahi gaitu (Bada, sistema patriarkala gainditzerako bidean urratsak ematenhasteko ezinbestekoa da lan produktiboa eta erreproduktiboa banatzea, Pobreziaren Muga ezartzea (BPG per kapitaren %37, 5a) eta kantitate hau berdindu edo gaindituko duen gizarte soldata bat ezartzea.
|
|
2018
|
|
|
Berriki egindako iruzkin honek, esaterako, argi islatzen du zer modu setatsuan heltzen dioten gizonezko filosofoek kontratu sexualaren gaiari: . Kantek emakumeen eginkizunaz zernahi ondorio atera zuela ere, haren izen handiaren neurrikoa da
|
emakumeen
kondizioaz egin zuen analisia?.
|
|
2019
|
|
|
Egunero hasten delako eleberriko Giselengandik hasita, egileak XX. mendearen bigarren erdiko humanismo existentzialistaren ildoko sentsibilitatea erakutsi du giza sufrimenduarekiko,
|
emakumeen
kondizioari dagokiona ahantzi ez duelarik. Hernandez Abaituak (2008: 379) iradoki zuen moduan, existentzialismoaren eragina nabarmena da Saizarbitoriaren obra osoan, bai engaiamenduaren presentziagatik, bai heriotza eta bakardade egoeren nahiz existentziaren gai eta galdera oinarrizkoenez erakutsitako interesagatik.
|
|
|
–Ezkontzaren oinarri den erreziprozitate lotura ez da gizonen eta emakumeen artekoa, baizik gizonen artekoa, emakumeen bidez egina; emakumeak okasiorik behinena besterik ez dira?, dio Lévi Straussek.
|
Emakumearen
kondizio konkretuari ez dio eragiten bera kide den gizartean nagusitutako filiazio motak; erregimena patrilineala, matrilineala, aldebikoa nahiz zehaztugabea izan (eta zehaztugabetasuna ez da sekula erabatekoa izaten), emakumea beti dago gizonen tutoretzapean; galdera bakarra zera da, ezkondutakoan aitaren edo anaia nagusiaren agindupean segitzen duen, eta seme alabak ere aginte horren pean egong... ala senarraren agindupera igaroko den.
|
|
|
Egiaz, bi gizon talderen arteko harremanak definitzen ditu filiazio erregimenak, eta ez bi sexuen arteko harremanak. Praktikan,
|
emakumearen
kondizio konkretua ez dago irmo lotua eskubide bati edo besteari. Erregimen matrilinealean, goi goian egon liteke, baina ez da ahaztu behar tribu baten buru emakumezko bat izateak, erregina bat izateak ez duela inola ere esan nahi tribu horretan emakumeak subiranoak direnik:
|
|
|
|
Emakumeen
kondizioaren kontrako sumina da haren obra ia guztiaren mamia. Antzekoa da Newcastleko dukesaren kasua:
|
|
|
|
Emakumeen
kondizioaren bilakaera ekonomikoa hankaz gora jartzen ari da ezkontzaren instituzioa: bi banako autonomok libreki onetsitako batzea bihurtzen ari da; ezkontideen konpromisoak pertsonalak eta elkarrekikoak dira; adulterioa bi parteentzat da kontratuaren haustura; batak zein besteak berdin berdin lor dezakete dibortzioa.
|
|
|
Garai batean, ia gauza bat balitz bezala zerabilen klanak edo aitaren leinuak: bi taldek elkarri ematen zizkioten laguntzen parte bat zen;
|
emakumearen
kondizioa ez da sakon aldatu ezkontzak bere bilakabidean kontratu tankera hartu duenean; doteduna edo herentziaren parte baten jabea izanik, emakumea pertsona zibil bat dela dirudi, baina familiaren mende uzten dute doteak eta herentziak ere; aitaginarrebak eta suhiak sinatu dituzte kontratuak luzaroan, ez emazteak eta senarrak; hortaz, emakume alarguna da autonomia ekonomikoa duen bakarra.... Neska gazteak aukeratzeko duen askatasuna oso mugatua egon da beti, eta ezkondu gabe egoteak bizkarroiaren eta pariaren mailara beheratzen du neska, salbu santutasunaz jantzirik dagoen kasu bakanetan?; ezkontza du bizibide bakarra eta existentziaren justifikazio sozial bakarra.
|
|
|
harentzat, kontua da presondegi hori erreinu bihurtzea.
|
Emakumearen
kondizioa definitu ohi duen dialektikak berak moldatzen du etxearen inguruan duen jarrera: emakumeak bere burua harrapakin bihurtuz harrapatzen du, amore emanez askatzen da; mundu bat konkistatu nahi du munduari uko eginez.
|
|
|
Orain uler dezakegu zergatik aurkitzen ditugun hainbeste ezaugarri komun emakumearen kontrako diskurtsoetan, hasi grekoekin eta gaur egungoekin bukatu; axaleko aldaketa batzuk gorabehera,
|
emakumearen
kondizioa berbera izan da beti, eta kondizio horrexek definitzen du emakumearen, aiurria, deitzen duguna:
|
|
|
Askapen horrek kolektiboa izan behar du ezinbestean, eta, oroz gain, nahitaezkoa du
|
emakumeen
kondizioaren eboluzio ekonomikoa bururaino eramatea. Dena dela, emakume asko bakarka aritu izan dira, eta ari dira oraindik, beren salbazio indibiduala lortu nahian.
|
|
|
–Debekua eta kontrabandoa ezin bereizizkoak dira merkataritzan bezala amodioan ere?. Eta gizonak hainbesteraino jabetzen dira
|
emakumearen
kondizioaren isla direla haren makurrak, non, sexuen hierarkia bere hartan gordetzeko irrikaz, ezaugarri horiek akuilatzen baitituzte neska lagunarengan: emakumea mespretxatzeko modua ematen dieten ezaugarri horiek berak.
|
|
|
Denbora nolabait pasatu besterik ezin zuen egin nagusiaren bisita batetik besterako tartean. Haremeko
|
emakumearen
kondizioan, egunak asperraren basamortua izatea da izugarrikeriarik okerrena: gizasemeak erabiltzen ez duenean beretzat daukan objektu hori, emakumea ez da ezertxo ere.
|
|
|
Nabaria zen zuzenbide erromatarraren eragina, emakumeenganako hain erdeinuzkoa; erromatarren garaian bezala, emakumeen ergelkeriaren eta ahulkeriaren kontrako diatriba bortitzak ez ziren kodearen sorburua, zuribidea baizik; gizonek ondotik aurkitzen zituzten arrazoiak komeni bezala aritzeko. ?
|
Emakumeen
kondizio makurretan, irakurri dugu Le Songe du Vergeren?, aurkitu dut zuzenbidez bederatzi direla kondizio makurrak. Lehenik, emakumeak berezkoa du bere kalterako aritzea[...] Bigarrenik, emakumeek berezkoa dute arrunt zikoitzak izatea[...] Hirugarrenik, haien nahikeriak hain dira bat batekoak[...] Laugarrenik, gaiztoak dira nahi dutelako[...] Bosgarrenik, bazter nahasleak dira[...] Hala berean, emakumeek zuri fama dute, eta, beraz, zuzenbide zibilaren arabera, emakume bat ezin da lekuko izan testamentu batean[...] Hala berean, zer agindu zaion, kontrakoa egiten du beti emakumeak[...] Hala berean, emakumeek gogo onez aipatzen eta kontatzen dute beren laido eta lotsaizuna.
|
|
|
|
Emakumeen
kondizioaren eboluzioa ez da etenik gabea izan. Inbasio handiek auzitan jarri zuten zibilizazio guztia.
|
|
|
Hain zuzen, Luterok konpondu zuen auzia, apaizen zelibatua arbuiatuta. Gerra literario hark ez zuen eraginik izan
|
emakumearen
kondizioan. Fartsen eta alegien satirak burla egiten zion gizarteari, zen bezalakoa zelako, baina ez zuen hura aldatzeko asmorik; trufa egiten zien emakumeei, baina ez zen haien kontrako azpijokoa.
|
|
|
Goi Erdi Aroko garai nahasien hondarrean feudalismoa antolatu zenean,
|
emakumearen
kondizioa ziurgabea zen arrunt. Hona zuzenbide feudalaren ezaugarri nagusia:
|
|
|
pribilegio guztiak justifikatzen dizkio, baita pribilegioez abusatzea zilegitzen ere. Gizonek ez dute zertan arduratu emakumeei fisiologikoki dagozkien sufrimenduak eta kargak arintzeaz, ezen. Naturak emanak dira?; halakoak aitzakia gisa erabiltzen dituzte areago handitzeko
|
emakume
kondizioaren miseria; esaterako, plazer sexualerako eskubidea erabat ukatzeko emakumeari, zama abere bati bezala lan eginarazteko.
|
|
|
Berritasun bakarra, hilero errepikatzen den gorabehera zikin hori; neskato batzuek orduak eta orduak egiten dituzte negarrez jakiten dutenean destino horretara kondenatuak daudela; gizonek badute tara lotsagarri horren berri, eta horrek are gehiago larritzen du neskatoen ezinegona: nahiago lukete gizonentzat
|
emakume
kondizio umiliagarria misterioz estalia balego gutxienez. Ez da hala, ordea:
|
|
|
Espartak eta erregimen naziak argiro frogatu dute Estatuari lotua egoteak ez duela nahitaez esan nahi gizonek gutxiago zapalduko dutela emakumea. Etika egiaz sozialista bat, hau da, askatasuna ezeztatu gabe justizia lortu nahi duen etika bat, banakotasuna indargabetu gabe banakoei kargak ezartzen dizkien etika bat biziki deseroso ibiliko da
|
emakumearen
kondizioaren arazoen inguruan. Ezinezkoa da haurdunaldia lan batekin edo soldadutzaren tankerako zerbitzu batekin parekatzea.
|
|
|
Gero, Ama Handia tronutik eraitsia izan zen. Egipton, non
|
emakumearen
kondizioa biziki aldekoa baitzen, oso oso jainkosa garrantzitsuak izango ziren aurrerago ere Nut, zeruaren hezurmamitzea, eta Isis, lur ereina, Nilo Osirisen emaztea; baina Ra zen gailena, hau da, eguzkiaren, argiaren eta gizontasunezko indarraren jainkoa. Babilonian, Ixtar ez zen Bel Marduken emaztea besterik; Bel Mardukek sortzen zituen gauzak, eta harexek bermatzen zuen harmonia.
|
|
|
|
Emakumearen
kondizioaren bilakaera azaltzeko, kontuan hartu behar dira bi faktore hauek: produkzioan izandako parte hartzea eta ugaltzeko esklabotasunetik askatu izana.
|
|
|
Ameriketako Errepublikek eginiko seigarren biltzarrean. Habanan, 1928an?, Emakumeen Batzorde Interamerikarra sortzea lortu zuten emakumeek. 1933an, Montevideoko hitzarmenek hobetu egin zuten
|
emakumearen
kondizioa, nazioarteko itun baten bitartez. Ameriketako hemeretzi errepublikak sinatu zuten itun hori, eta, hala, eskubide guztietan berdintasuna onartu emakumeei.
|
|
|
NBEn izan berri den bilkuran,
|
emakumearen
kondizioari buruzko batzordeak eskatu du bi sexuen eskubide berdintasuna aitortzea nazio guztietan, eta zenbait mozio onartu ditu emakumearen lege estatusa errealitate konkretua izan dadin. Badirudi partida irabazita dagoela.
|
|
|
aitzitik, bere plazererako tresna bihurtu nahi du gizona. Zirkunstantziak aldekoak zaizkionean, bikotekidearen arabera, neurri handi batean?, lehiaren ideia bera desagertu, eta atsegin hartuko du
|
emakume
kondizioa bete betean biziz, gizonak gizon kondizioa bizi duen gisa berean.
|
|
|
Emakumeak mundu sozialista batean soilik segurtatuko luke bere askatasuna enplegua lortzearekin batera. Langile gehienak esplotatuak daude gaur egun. Bestalde,
|
emakumeen
kondizioaren eboluzioak ez du sakon aldatu gizarte egitura; beti gizonena izan den mundu honek, hain zuzen, haiek emana dioten moldea du oraindik ere. Ez dira bistatik galdu behar egitate horiek, haietatik baitatorkio konplexutasuna emakumeen lanaren auziari.
|
|
|
aurreratzen den baino denbora eta indar gehiago gastatzen da. Talkarik nahi ez duen emakumeak, gizartean balioa galdu nahi ez duenak emakume gisa bizi behar du
|
emakume
kondizioa: askotan eta askotan, arrakasta profesionalak berak ere hala eskatzen dio.
|
|
|
Kontua da gizonak hasiak direla
|
emakumearen
kondizio berriaren alde egiten; emakumeak naturaltasun handia berreskuratu du, ez delako sentitzen hain a priori kondenatua: gaur egun, lanean dabilen emakumeak hala ere ez du bazter uzten bere feminitatea, eta ez du galtzen sexu erakarmena.
|
|
2021
|
|
|
horra hor bide bakarra, ezer ere eraikitzeko aukerarik ez dutenentzat; beren egoeraren mugak gainditu beharra daukate, eta etorkizuneko bideak zabaltzen saiatu; konformidadea ez da amore ematea eta ihes egitea baino; emakumeak ez du bere burua askatzeko lan egin beste irtenbiderik. Askapen horrek kolektiboa izan behar du ezinbestean, eta, oroz gain, nahitaezkoa da
|
emakumeen
kondizioaren eboluzio ekonomikoa bururaino eramatea. (II:
|
|
2022
|
|
|
harentzat, kontua da presondegi hori erreinu bihurtzea.
|
Emakumearen
kondizioa definitu ohi duen dialektikak berak moldatzen du txearen inguruan duen jarrera: emakumeak bere burua harrapakin bihurtuz harrapatzen du, amore emanez askatzen da; mundu bat konkistatu nahi du munduari uko eginez.
|
|
2023
|
|
|
Geroago, EHGAMeko emakumeak Mugimendu Feministaren parte bilakatuko ziren, Nafarroako Koordinadora Feministaren Lesbianismo Komisioa sortuz. Izan ere, nahiz eta aukera sexualari dagokionez lesbianek eta homosexualek zapalkuntza amankomuna pairatu, lesbianen bazterketa eta ikusgarritasunik eza beren
|
emakume
kondiziotik zetorrela uste zuten. Urte batzuk beranduago, komisio horretako lesbianek, lesbiana gisa definitzen zuten haien burua osotasunean.
|