|
2011
|
|
|
eta besteetan ukatuago edo menperatuago, denetan daude estatuaren izena daramana eta ofiziala edo nazionala deitzen denaz gain hainbat hiztun erkidego, indar eta bizitasun ezberdinekin (Barreña et al., 2005). historian zehar gertatu diren hizkuntza ukipen egoerek, askotan, eta banan banaka, hizkuntza askoren desagertzea ekarri dute. galera horiek historian zehar nola bizitu diren jakitea ez da erraza, baina gaur badakigu arriskuan bizi diren hizkuntza erkidego guztiek kezkaz bizi dutela bere hizkuntzaren galera (Martì et al. 2005), eta ahal duten heinean bere hizkuntzaren biziberritzea lehentasunik handienetakoa bihurtzen dela gizatalde horientzat. oso adibide esanguratsua iruditu zaigu, berriki kolonbian ezagutu dugun nanuyo hiztun komunitatea. ...ntza bere seme alabei irakastea erabaki zuten nahiz eta haien hizkuntza espainolez nahikoa ordezkatua egon. gaur bizibide eta ondasun oso eskasekin jarraitzen duten arren, harro erakusten dute kapaz direla euren artean nanuyo hitz egiteko, eta badirela zenbait gazte eta haur bere hizkuntza etxean ikasia dutenak eta ondorengoei transmititzeko prest daudenak.1 gaur ukipen egoera bortitzean bizi dira
|
hizkuntza
gutxitu gehienak, guztiak ez esatearren. Apur bat urrun begiratzeko ikus dezagun, adibidez, Afrikan zenbat hizkuntza bizi diren kinka larrian, batetik europar hizkuntzen erasopean, eta bestetik beste afrikar hizkuntza indartsuagoen eraginari ezin aurre eginik; wolofera, swahilia, yoruba, hausa eta beste afrikar hizkuntza nahikoa indartsu batzuk, —mundu mailan gutxituak badira ere—, beren lurraldeetan txikiagoen erasotzaile bihurtu dira (uranga et al. 2008). ez da erraza egoera horietan zer egin daitekeen asmatzea. hizkuntza aniztasuna edonork bizi du gaur, bere gizartea elebiduna delako, immigrazioaren ondorioz, edota ingelesaren eraso bereziki nabarmen eta zabalduari esker, adibiderik ezagunenak aipatzearren.
|
|
|
Horretara, hizkuntza hauen etorkizuna iragartzeko orduan, maizenik, honako iritzi hau gailentzen zaigu: hots, berehala ez baldin bada ere, luzaro gabe, Europako
|
hizkuntza
gutxitu gehienak galdu egingo direlako ustea? .
|
|
|
Datuetara bueltatuta, aztertutako hizkuntzen% 12 bakarrik erabiltzen da hezkuntza sistema osoan zehar eta Martí eta besteren arabera,
|
hizkuntza
gutxitu gehienak% 12ko talde horretatik kanpo daude. Beste% 7 ahoz bakarrik erabiltzen da eskolan, eta eskolak irakasten duen hizkuntza (nagusia) ikasi bitartean bakarrik.
|
|
2012
|
|
|
Hau esanda ez dugu autokonplazientziarako atea ireki edo kontsolamendu merkea bilatu nahi. Testuinguratze horrek balio liguke, ordea, egindako ahaleginen eta lanen fruituak hobeto baloratzeko, euskarak munduko gainerako
|
hizkuntza
gutxitu gehienen bilakaera joera baino hobea badu, alde ugaritatik egindako lanaren eta ahaleginaren ondorio baita.
|
|
2022
|
|
|
Hurrenkera hori aldatu izana lorpen sozial handia da. Izan ere, munduko eta Europako
|
hizkuntza
gutxitu gehienetan galera prozesuaren hurrenkera mantentzen da, batez ere erabileran: adinekoek erabiltzen dute gehien eta gazteenek gutxien.
|
|
|
Bestetik, hein handi batean euskararekiko atxikimenduak azaltzen du euskararen erabilera gaitasunaren gainetik egotea, Iurrebasok dioenez, eta hori da «aurrera egiteko aukera bakarra». Gainera,
|
hizkuntza
gutxitu gehienetan kontrakoa gertatzen ari dela zehaztu du; alegia, gaitasunaren azpitik dagoela erabilera; batik bat, transmititzen ez delako eta prestigiorik ez duelako. Euskal Herrian ere egoera antzeratsua zen duela zenbait urte, gogora ekarri duenez:
|
|
|
Euskarak «adin piramidea irauli» izana «lorpen sozial handia» dela nabarmendu du Soziolinguistika Klusterrak, eta gogoratu ez dela hori gertatzen Europako
|
hizkuntza
gutxitu gehienetan, zeinetan adinekoek erabiltzen duten gehien. Horregatik, euskararen egoera kontrakoa izatea positiboa dela azaldu du:
|
|
|
Herri mugimenduak 30 urtean egindako mobilizazio eta ekimenei esker, Irlandako herri erakundeak sentsibilizatzen joan ziren, eta irlanderaz bizitzeko berme legalak eraiki dira. Gaur egun,
|
hizkuntza
gutxitu gehienei gertatzen zaien antzera, ezagutza eta erabilera zabaltzea da erronka. Administraziotik eta hizkuntza eragileen laguntzarekin, hurrengo 20 urteetarako estrategia diseinatu da, eta helburu nagusia 2030erako Irlandako biztanleen% 20 irlandar hiztun osoa izatea da, horretako, lau erronka nagusi aurreikusten dituelarik John Walshek:
|
|
2023
|
|
|
Beste azalpen batzuk eman litezke, baina, zalantzarik gabe, oso faktore garrantzitsua da komunitate tradizional nahiko itxiak zirenak estatuaren eta munduko merkatuen zirkuituetan txertatu izana. Duela gutxi arte,
|
hizkuntza
gutxitu gehienetako hiztunek oso esparru geografiko eta sozial txikian eman dute bizitzaren zatirik handiena, eta hor sendo iraun dute. Familian eta komunitate hurbilean asetzen ziren oinarrizko behar ia guztiak, bertan egiten zen lana, hezkuntza, harremanak...
|