|
2003
|
|
|
gaia ere guk boluntarioki sorturiko konbentzio bat da (beste edozein ikergai den legez, berdin. Alemaniako historiografia?, zein, espainiar literaturaren historia? edo?
|
emakumeen
historia?). Gero, jakina, gai konbentzional horiek, barne koherentzia handiagoa edo txikiagoa izan dezakete, planteatzen, ikertzen eta lantzen diren moduen arabera.
|
|
|
Tradizioz esan ohi da, atlantiar aldeko baserritarrek gorroto zituztela barazkiak (Araban eta Nafarroan askoz hobeto prestatuz, ondorioz), gazta eta haragiz biziz ia. Beste bereizketa kurioso bat da, ustez
|
emakumeek
nahiago dutela janari egosia eta gizonek aldiz errea (gaur egungo gastronomi elkarteek baieztatzen dutena, Busca Isusiren ustetan) (Busca Isusi, 1983).
|
|
|
izendatu zituen ofizio ezberdinen arazoak konpontzeko, urtero aukeratzen zen epaile bakoitza eta ofiziokoek obedezitu behar zioten, bestela, 3.000 marabeditako zigorra zuten. Baimena ematen zitzaion, linera izeneko
|
emakume
saltzaileari39, delako goxoetako korredoreei sal ziezaiekeela, almendrak eta pasak, al por menor? , hau da, libretan (saltzen zuen lihoaz gain, jakina).
|
|
|
Nekazaritzako teknika garatuko zen, behin hazi eta landarearen harremana ikusita, eta norberaren hondarrak eroritako lekuan gehiago hazten zirela landareak; gero konturatuko dira, lurra bueltatzen bada hobeto hazten direla, teknikak garatuz doazelarik denborarekin (lurra mugitu, jorratu, ureztatu,?).
|
Emakumeek
egingo zuten fruitu bilketa eta gero nekazaritza txiki bat: ortuzaintza eta goldaketak (garrantzia eman ziena gizartean); denborarekin etxeko abereak ere haziko zituzten (oilo, antzar, txerriak,...) eta salduko; lihoa ere landatuko zuten oihalgintzarako.
|
|
|
Gizonak bitartean ehizara dedikatuko ziren. Patxi Antonen (1991) ustez goldearekin,
|
emakumearen
papera galtzen da nekazaritzan, lur zabalera handitzeaz gain, gizonen indarra erabiltzen hasi da eta abereena (idiak) gero.
|
|
|
Txokolatea bileretan ugaldu zen: gehienetan
|
emakumeen artean
(txokolatea eta pasteltxoak hartuz), beroago zenean freskagarriengatik aldatua izanez. Gizonek tabakoa (errapea) hartzen zuten gehienetan etxeko pattarrekin batera.
|
|
|
Gozoak ez dira lehen mailako elikagaia, baina ospakizun berezietan dastatzen ziren, eta dira, eta, bestetik, gizartearen bizi mailaren faktore desberdintzailea dira (goi mailek ia egunero izango zituzten haien mahaietan; adibidez,
|
emakumeek
hartutako txokolate eta pastatxoak edo gizonen kopa, kafe eta tabakoa!).
|
|
2004
|
|
|
Euskal Herri barneko migrazio hauen protagonista gizon nahiz
|
emakumeak
izan dira. Emakumezkoen migrazioa neskametzarekin lotuta dago, fenomeno honi bereziki interesgarria deritzogun arren bere analisia beste batean egin da.
|
|
|
Apopilotzak fenomeno gisara irakurketa ugari izan ditzake. Nik
|
emakumeen
lanarekin (patronen lanarekin) duen hartu emana aztertu dut, eta jarduera honen bitartez patrona gisara lan egin zuten emakumeek Hernaniko historiari eginiko ekarpenera inguratu naiz. jarduera hau egoki ulertu ahal izateko, ezinbestekoa da emakume hauek bizi izan zuten testuingurua ulertzea, hau da, bai industrializazio prozesuak, eta, nola ez, frankismoak, genero harremanetan izan zuen eragina i...
|
|
|
Apopilotzak fenomeno gisara irakurketa ugari izan ditzake. Nik emakumeen lanarekin (patronen lanarekin) duen hartu emana aztertu dut, eta jarduera honen bitartez patrona gisara lan egin zuten
|
emakumeek
Hernaniko historiari eginiko ekarpenera inguratu naiz. jarduera hau egoki ulertu ahal izateko, ezinbestekoa da emakume hauek bizi izan zuten testuingurua ulertzea, hau da, bai industrializazio prozesuak, eta, nola ez, frankismoak, genero harremanetan izan zuen eragina ikustea.
|
|
|
Apopilotzak fenomeno gisara irakurketa ugari izan ditzake. Nik emakumeen lanarekin (patronen lanarekin) duen hartu emana aztertu dut, eta jarduera honen bitartez patrona gisara lan egin zuten emakumeek Hernaniko historiari eginiko ekarpenera inguratu naiz. jarduera hau egoki ulertu ahal izateko, ezinbestekoa da
|
emakume
hauek bizi izan zuten testuingurua ulertzea, hau da, bai industrializazio prozesuak, eta, nola ez, frankismoak, genero harremanetan izan zuen eragina ikustea.
|
|
|
Estatistika eta dokumentuetatik at:
|
emakumeen
lana
|
|
|
Frankismoak bultzaturiko generoaren inguruko baloreek, espektatibek, ideologiak9, asko lagunduko digute ulertzen industrializazio garaian
|
emakumeek
Hernanin egin zituzten jarduerak. Izan ere, gizakiok aktore sozial gisara historikoki nahiz kulturalki egokitu zaigun testuinguruan estrategia ezberdinak aurrera eramateko gai garen arren, ezin uka liteke testuinguru horrek izugarri baldintzatu dezakeela gure bizitza.
|
|
|
Hizpide dugun denbora tarte honetan anitzak dira Hernaniko
|
emakumeek
eginiko ekarpenak. Frankismoarekin sortzen den «familia idealean» senarrak betetzen zuen «ogi irabazlearen» rola, eta emazteak «etxearen zaindari eta kudeatzailearena».
|
|
|
«Soilik» etxeko lanaz arduratzen zen
|
emakumearen
irudia «ideal» bete ezin bat izan zen. Errealitatean senarraren soldata osatzeko eta etxeko lan taldearen ongizatea bermatzeko ondasun eta zerbitzuen produkziora bideratutako emakumeez osatutako bigarren mailako merkatu bat sortu zen, estatistika ofizialetan agertzen ez zen «isilpeko merkatua».
|
|
|
«Soilik» etxeko lanaz arduratzen zen emakumearen irudia «ideal» bete ezin bat izan zen. Errealitatean senarraren soldata osatzeko eta etxeko lan taldearen ongizatea bermatzeko ondasun eta zerbitzuen produkziora bideratutako
|
emakumeez
osatutako bigarren mailako merkatu bat sortu zen, estatistika ofizialetan agertzen ez zen «isilpeko merkatua».
|
|
|
Familia hauen osaketa guztiz iherarkikoa zen, eta autoritatea gizonaren esku zegoen.
|
Emakumeek
aginte hau onartu eta seme alabei helerazteko ardura zuten. Familia eredu honek lanaren banaketa sexuala areagotzen zuen, muturrera eramanez eta emakumearen estereotipo tradizionala indartuz.
|
|
|
Emakumeek aginte hau onartu eta seme alabei helerazteko ardura zuten. Familia eredu honek lanaren banaketa sexuala areagotzen zuen, muturrera eramanez eta
|
emakumearen
estereotipo tradizionala indartuz.
|
|
|
Lan honetan autoreak Bizkaiko Lehen industrializazioa aztertzen du. Azterketa honen atal nagusi bat industrializazioarekin
|
emakumeentzat
sortzen diren, isilpeko merkatu, paraleloen analisiari dagokio.
|
|
|
Geografikoki eta historikoki Hernaniko II. Industrializazioatik urrun dagoen arren, bere interpretazio eredua gure ikerlanean erabilgarria da. Izan ere, frogatuko dugun gisan, Hernanin ere II. Industrializazio honekin
|
emakumeez
osatutako merkatu garrantzitsu bat sortu baitzen.
|
|
|
«Isilpeko merkatuan» lan egiten zuten
|
emakume
asko topa daitezke Hernanin. Artxibo eta errolda ofizialetan emakume hauek ikustezinak dira.
|
|
|
«Isilpeko merkatuan» lan egiten zuten emakume asko topa daitezke Hernanin. Artxibo eta errolda ofizialetan
|
emakume
hauek ikustezinak dira. Erroldak errepasatzen ditugunean badirudi emakumeen eta lan merkatuen arteko harremana noizbehinkakoa dela.
|
|
|
Artxibo eta errolda ofizialetan emakume hauek ikustezinak dira. Erroldak errepasatzen ditugunean badirudi
|
emakumeen
eta lan merkatuen arteko harremana noizbehinkakoa dela. Ezkondu aurretik fabriketan, neskame moduan, e.a. lan egiten zuten emakumeak agertzen dira dokumentuetan, baina ezkondu ostean emakume guztien jarduereak «sus labores» izendapenaren barnean sailkatzen dira.
|
|
|
Erroldak errepasatzen ditugunean badirudi emakumeen eta lan merkatuen arteko harremana noizbehinkakoa dela. Ezkondu aurretik fabriketan, neskame moduan, e.a. lan egiten zuten
|
emakumeak
agertzen dira dokumentuetan, baina ezkondu ostean emakume guztien jarduereak «sus labores» izendapenaren barnean sailkatzen dira. «Sus labores» kategoria honen atzean gordetzen dira emakumeek isilka, errekonozimenturik gabe, burututako lan guztiak.
|
|
|
Erroldak errepasatzen ditugunean badirudi emakumeen eta lan merkatuen arteko harremana noizbehinkakoa dela. Ezkondu aurretik fabriketan, neskame moduan, e.a. lan egiten zuten emakumeak agertzen dira dokumentuetan, baina ezkondu ostean
|
emakume
guztien jarduereak «sus labores» izendapenaren barnean sailkatzen dira. «Sus labores» kategoria honen atzean gordetzen dira emakumeek isilka, errekonozimenturik gabe, burututako lan guztiak.
|
|
|
Ezkondu aurretik fabriketan, neskame moduan, e.a. lan egiten zuten emakumeak agertzen dira dokumentuetan, baina ezkondu ostean emakume guztien jarduereak «sus labores» izendapenaren barnean sailkatzen dira. «Sus labores» kategoria honen atzean gordetzen dira
|
emakumeek
isilka, errekonozimenturik gabe, burututako lan guztiak. Dokumentu historikoetan agertzen ez diren arren ahozko historiaren bitartez berreskura daitezke beraien bizipenak.
|
|
|
«Isilpeko merkatu» hauetan lan egitea beraien etxeko lan taldeentzat diru sarrerak lortzeko estrategia bat zen
|
emakumeentzat
. Bizi estrategia hauen artean jarduera ezberdinak aipa ditzakegu.
|
|
|
Mercedesek ere ezagutu zituen «isilpeko merkatuan» egiten ziren lanak. Aurrerago aipatuko dudan moduan oso ohikoa zen
|
emakumeek
«isilpeko merkatutik» lan merkatu ofizialetara eta alderantziz jauzi egitea11 Mercedesek12bi merkatuak ezagutu zituen. Hamalau urtez geroztik Zikuñagan ibili zen lanean, baina fabrikako lanaz gain gogoan du familiako emakumeek zelofan poltsak egiten zituztela etxean:
|
|
|
Aurrerago aipatuko dudan moduan oso ohikoa zen emakumeek «isilpeko merkatutik» lan merkatu ofizialetara eta alderantziz jauzi egitea11 Mercedesek12bi merkatuak ezagutu zituen. Hamalau urtez geroztik Zikuñagan ibili zen lanean, baina fabrikako lanaz gain gogoan du familiako
|
emakumeek
zelofan poltsak egiten zituztela etxean:
|
|
|
|
Emakumeen
bizi zikloaren arabera (haurtzaroa, gaztaroa, ezkondu bizitza, alarguntzea...) lan merkatu ofizialarekin izan zuten harremana ere aldakorra izan zen. Merkatu ofizial eta extraofizialetan sartu rtenak oso ohikoak ziren.
|
|
|
Mercedes, JOC (Juventud Obrera Católica) sindikatuko kide eta zuzendari izan zen. Hernanin
|
emakumeek
egin zuten lehen greban nagusietakoa izan zen.
|
|
|
Arantxa eta Mercedesena «isilpean» Hernaniko
|
emakumeek
egin zuten lanaren bi adibide dira. Bi adibide hauek ez dira anekdota edo salbuespenak, oso zabaldua zegoen errealitate baten isla baizik.
|
|
|
«Isilpeko merkatuaren» errealitatearen barnean kokatu behar dugu baita ere lehen izendatutako patronen lana. Adibideokin agerian uzten da
|
emakume
hauek egiten zuten lana, eta lan horren truke eskuratzen zuten dirua, oinarrizkoa zela beraien etxeko lan taldearen biziraupenerako. «Ogia irabazten» zuena soilik senarra zenaren irudia apurtzen da beraz.
|
|
|
«Isilpeko merkatuan» lan egiten zuten
|
emakumeez gain
bazeuden gizonekin batera fabriketan lan egiten zuten emakumeak ere13 Emakume hauek ezkongabe eta alargunak ziren. Izan ere, 1962 urtera arte indarrean egon zen ezkondu ostean emakumeak lana uztera behartzen zituen legea.
|
|
|
«Isilpeko merkatuan» lan egiten zuten emakumeez gain bazeuden gizonekin batera fabriketan lan egiten zuten
|
emakumeak
ere13 Emakume hauek ezkongabe eta alargunak ziren. Izan ere, 1962 urtera arte indarrean egon zen ezkondu ostean emakumeak lana uztera behartzen zituen legea.
|
|
|
«Isilpeko merkatuan» lan egiten zuten emakumeez gain bazeuden gizonekin batera fabriketan lan egiten zuten emakumeak ere13
|
Emakume
hauek ezkongabe eta alargunak ziren. Izan ere, 1962 urtera arte indarrean egon zen ezkondu ostean emakumeak lana uztera behartzen zituen legea.
|
|
|
«Isilpeko merkatuan» lan egiten zuten emakumeez gain bazeuden gizonekin batera fabriketan lan egiten zuten emakumeak ere13 Emakume hauek ezkongabe eta alargunak ziren. Izan ere, 1962 urtera arte indarrean egon zen ezkondu ostean
|
emakumeak
lana uztera behartzen zituen legea. Hala baieztatzen dute lekukotzek:
|
|
|
todos. Eta beno andriak eta
|
emakumiak
klaro behin ezkonduz geotz etzuten lanik itten, itten zuten lan etxian» (Arantxa). Nahiz eta emakume hauek fabriketan lan egin, fabrika hauetan ere lanaren banaketa sexual bortitza ematen zen.
|
|
|
Eta beno andriak eta emakumiak klaro behin ezkonduz geotz etzuten lanik itten, itten zuten lan etxian» (Arantxa). Nahiz eta
|
emakume
hauek fabriketan lan egin, fabrika hauetan ere lanaren banaketa sexual bortitza ematen zen. Emakumeei lanik «sinpleenak» ematen zitzaizkien, inolako ardura eta prestigiorik gabekoak.
|
|
|
Nahiz eta emakume hauek fabriketan lan egin, fabrika hauetan ere lanaren banaketa sexual bortitza ematen zen.
|
Emakumeei
lanik «sinpleenak» ematen zitzaizkien, inolako ardura eta prestigiorik gabekoak. Gainera oso ohikoa zen emakume izate soilagatik gizonezkoak baino soldata baxuagoak jasotzea.
|
|
|
Emakumeei lanik «sinpleenak» ematen zitzaizkien, inolako ardura eta prestigiorik gabekoak. Gainera oso ohikoa zen
|
emakume
izate soilagatik gizonezkoak baino soldata baxuagoak jasotzea.
|
|
|
Burututako elkarrizketetan iritzi ezberdinak jaso ditut fabriketan
|
emakumeek
egiten zuten lanaren inguruan. Batzuen iritziz fabrikan lan egiteak ez zuen inolako kutsu ezkorrik.
|
|
|
Emakumientzat hala izatezan.
|
Emakumeak
etxeko lanak, etxeko gauzak eta beno, josita, oso diferentea zan, oso diferentea zan.
|
|
|
Fabriketan lan egiten zuten Hernaniko
|
emakumeen
inguran zerbait gehiago jakiteko, eta emakumea hauek langile mugimenduen sorreran izan zuten garrantzia ikusteko irakurketa interesgarria da: Begoña Gorospe, Crónica de las mujeres de Hernani Estudio sobre la aportación de las mujeres de Hernani a la reconstrucción del movimiento obrero organizado de Argitaratubagea.
|
|
|
Fabriketan lan egiten zuten Hernaniko emakumeen inguran zerbait gehiago jakiteko, eta
|
emakumea
hauek langile mugimenduen sorreran izan zuten garrantzia ikusteko irakurketa interesgarria da: Begoña Gorospe, Crónica de las mujeres de Hernani Estudio sobre la aportación de las mujeres de Hernani a la reconstrucción del movimiento obrero organizado de Argitaratubagea.
|
|
|
Ikusi da Arantxak etxean jostun lanak egiten zituela. Etxearen eremua
|
emakumeentzat
«seguruagoa» zen. Fabrika gune mixtoa zen, gizon emakumeak elkarrekin harremanetan jartzeko aukera ematen zuen.
|
|
|
Etxearen eremua emakumeentzat «seguruagoa» zen. Fabrika gune mixtoa zen, gizon
|
emakumeak
elkarrekin harremanetan jartzeko aukera ematen zuen. Garaiko morala, eta emakumeen otzantasun, kastitate, ideiak kontutan izaten baditugu fabrika «arrisku» gune bezala uler zitekeen.
|
|
|
Fabrika gune mixtoa zen, gizon emakumeak elkarrekin harremanetan jartzeko aukera ematen zuen. Garaiko morala, eta
|
emakumeen
otzantasun, kastitate, ideiak kontutan izaten baditugu fabrika «arrisku» gune bezala uler zitekeen. Bestalde gogoan izan behar da fabrika esparru publikoa zela, eta gainera fabrikan lan egiten zuen emakumeak produkzio sisteman parte hartzen zuela.
|
|
|
Garaiko morala, eta emakumeen otzantasun, kastitate, ideiak kontutan izaten baditugu fabrika «arrisku» gune bezala uler zitekeen. Bestalde gogoan izan behar da fabrika esparru publikoa zela, eta gainera fabrikan lan egiten zuen
|
emakumeak
produkzio sisteman parte hartzen zuela. Honek arlo domestikoan eta erreprodukzioara bideratua zegoen emakumearen irudia apurtzen zuen.
|
|
|
Bestalde gogoan izan behar da fabrika esparru publikoa zela, eta gainera fabrikan lan egiten zuen emakumeak produkzio sisteman parte hartzen zuela. Honek arlo domestikoan eta erreprodukzioara bideratua zegoen
|
emakumearen
irudia apurtzen zuen. Irudi «idealak» apurtzen direnean ohikoa da gaitzespen jokaerak agertzea.
|
|
|
Eraldaketa garai honetan, gizarte aktore guztiak izan zuten bere protagonismo esparrua. Honela,
|
emakumeak
subjektu aktibo modura agertzen hasi ziren, askotan historia «ofizialean» isilarazi zaien parte hartzea agerian utziz. Ekonomia «berrian» parte hartu zuten, industrian lanean eta beste hainbat ekintzen bitartez bere etxeko lan taldearen sostengua posible eginez.
|
|
|
Bigarren zatian jada industria pizten deneko urteetan zentratuko naiz, herrian gertatutako hainbat aldaketari so eginez. Azkeneko atalean, garai honi
|
emakumeek
egindako hainbat ekarpen aztertuko ditut artxibo eta erroldetan agertzen ez direnak.
|
|
|
Artikulua idazterako orduan, bekaren iker aldian lortuak izan ziren hainbat datu hartu ditut aintzakotzat. Ikerketa beka honen ondorioz idatzitako lanean, industrializazioa lantzeaz gain, 1936eko gudan eta guda ostean Hernaniko
|
emakumeek
eginiko ekarpenak aztertu dira. Lan hau, aurten emango da argitara, Ahotsak (Emakumeak historian, Hernani) izenburupean (ikus bibliografian Barrutiabengoa et alii, 2004).
|
|
|
Ikerketa beka honen ondorioz idatzitako lanean, industrializazioa lantzeaz gain, 1936eko gudan eta guda ostean Hernaniko emakumeek eginiko ekarpenak aztertu dira. Lan hau, aurten emango da argitara, Ahotsak(
|
Emakumeak
historian, Hernani) izenburupean (ikus bibliografian Barrutiabengoa et alii, 2004).
|
|
|
Gutxiengoek garrantzia hartu zuten: Roosevelt-ek postu federaletarako katoliko, judu, beltz eta
|
emakumeak
izendatu zituen ordura arte ezagutu gabeko kopuruetan.
|
|
|
4 Irudia: Howard R. Hollen,
|
Emakume
errematxatzailea lanean, Texas, 1942
|
|
|
5 Irudia: Carl Mydans,
|
Emakumea
ehuna egiten, Crossville, Tennessee, 1935
|
|
|
FSAk utzitako oinordetza ez da argazkigintzan soilik izan, soziologiko, antropoligiko eta emozionala ere bada.
|
Emakumeek
betetako papera eta jasan izan behar izan zutena erakusten du adibidez, heroien pare ikus daitezkeelarik. Lange k zera esan zuen:
|
|
|
Lange k zera esan zuen:
|
Emakume
hauek amerikar lurrekoak dira, arraza gogor bat, gure herrialdearen sustraiak. Gure lautada, zelai, desertu, mendi, bailara eta herrietan bizi dira.
|
|
|
Gure lautada, zelai, desertu, mendi, bailara eta herrietan bizi dira. Ez dira hainbeste zabaldu den bizitza estilo amerikarra;
|
emakume
hauek estilo desberdin bat ordezkatzen dute. Gure ohituraren zati bat dira eta kemen handiz bizi dira.
|
|
|
Gure ohituraren zati bat dira eta kemen handiz bizi dira. 13 eta 14 irudietan
|
emakume
eredu hauen adibide batzuk ikus daitezke.
|
|
|
Bere bizitzako azken hamarkadan askoz gazteagoa zen
|
emakume
batekin ezkondu zen, Yale-ko Diseinu Grafikoko Eskolako irakasle izan zen eta Polaroid argazki makinekin esperimentatzen hasi zen. Gainera, azken urteetan bere bilduma era tragikoan saldu zuen.
|
|
|
|
Emakume
artistei garrantzi gutxi ematen zaiela esaten da. Lan hau eta FSA horren kontrako adibideak dira.
|
|
|
Lan hau eta FSA horren kontrako adibideak dira. Dorothea Lange XIX. mende bukaeran jaio eta XX. mendean zehar eta oraindik ere
|
emakume
artista garrantzitsu bat izan da.
|
|
|
Aitzitik beste edozein historia ikasgaitan aurki daitezkeen erako balioen sustapena aipatzen du dekretuak: batetik ezaguera historikoaren inguruko balioen lanketa(, iraganarekiko interesa eta jakin mina piztea, oraina ulertzeko bitarteko gisa?,, zorroztasuna eta objektibotasuna indartzea?,, ikuspegiak eta interpretazioak behin behinekoak eta erlatiboak direla azaltzea?...) eta bestetik maila humano orokorrago bati dagozkion balioen indartzea(, tolerantzia?,, enpatia?,, elkartasuna?,
|
emakumeen
garrantzia historikoaz jabetzea, elkarrizketaren balioaz ohartzea gatazkak konpontzeko, bakea balio gisa estimatzea, giza eskubideen lorpen prozesu baloratzea, ingurugiroarekiko sentiberatasunean sakontzea...). 18
|
|
|
Hori bera egiten da beste edozein subjektu historiko aztertzean, dela Frantziaren historia, Extremadurako eskualdearen historia, munduko
|
emakumeen
historia, New Delhiren historia, fabrika baten historia, etab. Kasu guztietan inportantea da kontziente izatea ikergaia edo subjektu historikoa ez dela berezkoa, baizik guk hautatua. Beraz ez daude subjektu batzuk, egiazki historikoak?
|
|
|
Ospitaleak Hospital Militar del General Mola' zuen izena. Udaletxeak gastuen ordainketan lagundu zuen, eta Iruritako
|
emakumeek
zentroaren garbiketan eta zaurituak zaindu zituzten15.
|
|
|
Horregatik Udaletxeari diru laguntzak eskatzen zizkioten. Udaletxeak jende askori eman zizkion, batez ere
|
emakumeei
. Udaletxearen ia biltzar guztietan erabakitzen zen familia bateri edo besteari diru laguntza ematea.
|
|
|
Izpirituak dira, ez gorputzak. (Pasionaria) Bestetik esan,
|
emakumeen
irudien kopurua, mende bateko tartean gutxitu eta jantziagotu egiten da, gizonezkoena areagotu eta biluzten den heinean. (Gizon langileak gerritik gora biluzik agertzen diren irudiak ez dira errealistak, meatzarien kasua kenduta.) Hor legoke paradoxa:
|
|
|
(Gizon langileak gerritik gora biluzik agertzen diren irudiak ez dira errealistak, meatzarien kasua kenduta.) Hor legoke paradoxa: Teorian langile mugimenduak sexuen arteko berdintasuna eta, emantzipazioa bultzatzen zituen baina praktikan
|
emakumeak
baztertu (konpetentzia ekonomikoa gutxitzeko?).
|
|
|
Hobsbawm en arabera mugimendu iraultzaileen (sistema politiko edo esplotazio sozial zein ekonomikoa) eta sexuaren tolerantziaren artean lotura bat dagoela pentsatzeak ez du zentzurik, nahiz eta egia izan XX. mendeko iraultzak sexu tolerantziarekin erlazioa izan dutela:
|
emakumearen
emantzipazioa... Bestalde aipatzen du mugimendu iraultzaileek askatasun pertsonala kaltegarritzat hartu izan dutela, langileentzat sexua, drogak eta halakoak ez direlako onak.
|
|
2005
|
|
|
Tradizionalki emakumeekin lotu egiten ziren fakultateetan, nesken kopurua oso gutxirengatik zen mutilena baino altuagoa: Farmazia (3335 neska eta 2210 mutil), Filosofia eta Letrak (13976 neska eta 10534 mutil), etab. Neska ikasle gehiago zituzten zentroak tradizionalki
|
emakume
profesioekin lotu zirenak ziren. Zentru horiek formakuntza kulturala eskaintzen zuten, profesionala baino gehiago.
|
|
|
Zentru horiek formakuntza kulturala eskaintzen zuten, profesionala baino gehiago. Gainera, kontuan hartu behar dugu lizentziatzen ziren
|
emakumeentzat
oso zaila zela lana topatzea. Izan ere, espainiar gizonek ez zuten oraindik emakumea beraien parekoa eta berdina bezala ikusten.
|
|
|
Gainera, kontuan hartu behar dugu lizentziatzen ziren emakumeentzat oso zaila zela lana topatzea. Izan ere, espainiar gizonek ez zuten oraindik
|
emakumea
beraien parekoa eta berdina bezala ikusten.
|
|
|
60 hamarkadatik Espainiak ezagututako aldaketa sozial eta ekonomikoek eragina izan zuten aldizkarien mezuengan.
|
Emakumeak
etxetik pixka bat ateratzeko beharrari buruz hitz egiten zen komunikabideetan; emakumeak kalera irten behar zirela etxetik kanpo gertatzen zena ezagutzeko, haizea hartzeko, etab. esaten zen. Aldizkari berri batzuk sortu ziren, hala nola, Ama, Telva, etab. eta aldizkari gehienetan, atal berriak sortu ziren:
|
|
|
60 hamarkadatik Espainiak ezagututako aldaketa sozial eta ekonomikoek eragina izan zuten aldizkarien mezuengan. Emakumeak etxetik pixka bat ateratzeko beharrari buruz hitz egiten zen komunikabideetan;
|
emakumeak
kalera irten behar zirela etxetik kanpo gertatzen zena ezagutzeko, haizea hartzeko, etab. esaten zen. Aldizkari berri batzuk sortu ziren, hala nola, Ama, Telva, etab. eta aldizkari gehienetan, atal berriak sortu ziren:
|
|
|
Beraz, Bigarren Frankismoan
|
emakumeen
askatasunaren eta gizonekiko berdintasunaren bidean aurrerapauso batzuk egin ziren, nahiz eta tamalez, esan bezala, ez ziren handiegiak izan. Edonola, emakumea eta gizona maila berean jartzeko ibilbideari ekin zitzaion, Franco eta bere erregimena hil ostean benetan gauzatuz joango zena.
|
|
|
Beraz, Bigarren Frankismoan emakumeen askatasunaren eta gizonekiko berdintasunaren bidean aurrerapauso batzuk egin ziren, nahiz eta tamalez, esan bezala, ez ziren handiegiak izan. Edonola,
|
emakumea
eta gizona maila berean jartzeko ibilbideari ekin zitzaion, Franco eta bere erregimena hil ostean benetan gauzatuz joango zena.
|
|
|
II. Frankismoaren
|
emakumeak
: Sección Femenina
|
|
|
Diktadura frankistaren urteetan
|
emakume
arrunten eguneroko bizitza nolakoa izan zen ikusi ostean, erregimenaren alde lan egin zuten emakumeak aztertuko ditugu, zehazki, Sección Femenina de FET y de las JONS i buruz hitz egingo dugu.
|
|
|
Diktadura frankistaren urteetan emakume arrunten eguneroko bizitza nolakoa izan zen ikusi ostean, erregimenaren alde lan egin zuten
|
emakumeak
aztertuko ditugu, zehazki, Sección Femenina de FET y de las JONS i buruz hitz egingo dugu.
|
|
|
SF, beste erakunde frankista asko bezala, erakunde nazi eta faxistak imitatzen saiatzen zen, baina bere berezitasunak izan zituen; kasu honetan, erlijioaren pisu itzela nabarmendu behar dugu. Bere helburu nagusia erregimenaren onarpena
|
emakumeen artean
lortzea izan zen, mekanismo ezberdinen bidez. XX. mendean, emakumeen esparru ezberdinetan eragina zuten, eta antolaketa faxistek ezin zuten hori ukatu. SF k emakumeek gizonekiko menpekotasuna pozik onartzea lortu nahi izan zuen, etxekoandrearen eta haurren hezitzailearen papera oso garrantzitsua eta duina zela azpimarratuz.
|
|
|
SF, beste erakunde frankista asko bezala, erakunde nazi eta faxistak imitatzen saiatzen zen, baina bere berezitasunak izan zituen; kasu honetan, erlijioaren pisu itzela nabarmendu behar dugu. Bere helburu nagusia erregimenaren onarpena emakumeen artean lortzea izan zen, mekanismo ezberdinen bidez. XX. mendean,
|
emakumeen
esparru ezberdinetan eragina zuten, eta antolaketa faxistek ezin zuten hori ukatu. SF k emakumeek gizonekiko menpekotasuna pozik onartzea lortu nahi izan zuen, etxekoandrearen eta haurren hezitzailearen papera oso garrantzitsua eta duina zela azpimarratuz.
|
|
|
Bere helburu nagusia erregimenaren onarpena emakumeen artean lortzea izan zen, mekanismo ezberdinen bidez. XX. mendean, emakumeen esparru ezberdinetan eragina zuten, eta antolaketa faxistek ezin zuten hori ukatu. SF k
|
emakumeek
gizonekiko menpekotasuna pozik onartzea lortu nahi izan zuen, etxekoandrearen eta haurren hezitzailearen papera oso garrantzitsua eta duina zela azpimarratuz.
|
|
|
1934ko ekainean jaio zen Falangeko Sección Femenina, Idazkaritza Orokorraren menpe. Hasiera batean, Jose Antonio Primo de Riverak ez zuen oso begi onez ikusi; bere ustez, beraiena gizonezkoen mugimendu bat zen, eta testuinguru horretan,
|
emakumeek
ez zuten lekurik. Baina Falangeko militanteen arreba eta eskaera ugarien ondorioz, eta Falangeak lehen urteetan behar izan zuen laguntza kontuan hartuz, azkenean SF sortzea onartu zen.
|
|
|
Erakunde horrek izaera doktrinatzailea eta hezitzailea zuen,
|
emakumeen
sozializazioa lortzea zelarik helburua. Berrantolaketa gertatu zenean, 13 adarretan banatu zen SFren lana:
|
|
|
Berrantolaketa gertatu zenean, 13 adarretan banatu zen SFren lana: 1 Formakuntza; 2 Pertsonala; 3 Gazteria; 4 Kultura; 5 Heziketa Fisikoa; 6 Dibulgazioa eta. Asistencia Sanitario Social?; 7. Hermandad de la Ciudad y el Campo?; 8 Gizarte Zerbitzua; 9 Prentsa eta propaganda; 10 Administrazioa; 11 Aholkularitza Juridikoa; 12 Kanpo Zerbitzua; 13 SEU(
|
emakumeen
adarra).
|
|
|
Gizartean enkoadratzearen xede argiena izan zuena Gizarte Zerbitzua izan zen. Derrigorrezkoa zen ezkongabeak edo alargunak ziren 35 urtetik beherako
|
emakumeentzat
. Emakume horiek sei hilabetez sei ordu egunean lan egin behar zituzten, jaiegunetan izan ezik.
|
|
|
Derrigorrezkoa zen ezkongabeak edo alargunak ziren 35 urtetik beherako emakumeentzat.
|
Emakume
horiek sei hilabetez sei ordu egunean lan egin behar zituzten, jaiegunetan izan ezik. Helburu doktrinatzaile argia zuen:
|
|
|
burutu behar zuten, haurren jantokietan, tailerretan, ospitaleetan, etab. Horrekin batera, kirol ariketak egin behar izaten zituzten, normalean, gimnasia. Aipatutako ariketak egiteko pololoak janzten zituzten,
|
emakumearen
gorputzaren formak ezkutatzeko. Gizarte Zerbitzua betetzea derrigorrezkoa zen tituluak eskuratzeko, erakunde ofizialetan lan egiteko, etab. Beranduago, derrigorrezkoa izan zen ere pasaportea eta gida-baimena lortzeko.
|
|
|
Gizarte Zerbitzua betetzea derrigorrezkoa zen tituluak eskuratzeko, erakunde ofizialetan lan egiteko, etab. Beranduago, derrigorrezkoa izan zen ere pasaportea eta gida-baimena lortzeko. Horrela, Gizarte Zerbitzua bete ezean,
|
emakumeen
esparrua are mugatuagoa zen.
|
|
|
|
Emakume
gehienak betebehar horretaz libratzen saiatu ziren, ahal izan zuten bide guztiak erabiliz. Batzuek ezkontza erabiliko dute, beste batzuek atzerapenak lortuko dituzte ikasketengatik edo egoera bereziengatik (adibidez, nekazaritza eremuko emakumeek aitzaki bezala etxean beraien lana ezinbestekoa zela esaten zuten).
|
|
|
Emakume gehienak betebehar horretaz libratzen saiatu ziren, ahal izan zuten bide guztiak erabiliz. Batzuek ezkontza erabiliko dute, beste batzuek atzerapenak lortuko dituzte ikasketengatik edo egoera bereziengatik (adibidez, nekazaritza eremuko
|
emakumeek
aitzaki bezala etxean beraien lana ezinbestekoa zela esaten zuten). Baimen berezi batzuekin Gizarte Zerbitzua betetzea ekiditen zen, edo behintzat, atzeratzea.
|
|
|
Nekazaritza eremuetako
|
emakumeengana
hurbildu nahian,. Hermandad de la Mujer y el Campo, sortu zen.
|
|
|
sortu zen.
|
Emakume
taldeak antolatzen ziren eta herrietara joaten ziren nekazaritza lanetan laguntzeko. Era berean, garbitasuna, etxearen zainketa, familia, etab. bultzatzen saiatzen ziren.
|
|
|
sortu zen. Bertan, hiru hilabetetako formakuntza jaso ondoren aipatutako gaiak jorratzeko Espainiako herrietara joaten ziren
|
emakumeak
zeuden. 1940an sortu zen talde hori, eta gerra-ostean paper aipagarria bete zuen.
|
|
|
Irakasle taldeak (erizainak, medikuak, alderdiko partaideak, andereñoak, etab.) erremolke batzuekin herriz herri joaten ziren, hitzaldiak, aholkuak, ikastaroak, etab. emanez.
|
Emakume
askorentzat, hori izan zen SFren aurpegi ezagunena. Baina, SFk garrantzia eman zion ere esparru kulturalari.
|
|
|
Bertan, kontzertuak, erakusketak, hitzaldiak, etab. egiten ziren. Zirkulu horiek klase ertaineko eta goi mailako hirietako
|
emakumeei
zuzendurik zeuden, batez ere.
|
|
|
Falangeko SFk
|
emakumeak
frankismoaren oinarrien arabera doktrinatzeko egindako ahaleginak ugariak izan arren, 60 hamarkadatik aurrera espainiar gizartea aldatzen ari zen, eta emakumeen esparruan ere aldaketa eman ziren, askatasun handiagoa lortu zelarik.
|
|
|
Falangeko SFk emakumeak frankismoaren oinarrien arabera doktrinatzeko egindako ahaleginak ugariak izan arren, 60 hamarkadatik aurrera espainiar gizartea aldatzen ari zen, eta
|
emakumeen
esparruan ere aldaketa eman ziren, askatasun handiagoa lortu zelarik.
|