|
2015
|
|
|
Denboraldi honetako azken saioa den hau, Donostiako Urgull mendian grabatu da. Bizitza osoa darama Iñakik poesia idazten baina oraintxe, 64 urterekin, plazaratu du
|
bere
lehen poema liburua: “Errukiaren saria”.
|
|
|
“Errukiaren saria”.
|
Bere
lan poetikoak eguneroko gauzez eta gaiez egindako kronikak dira, detaile batetik abiatu eta beti istorio bat kontatzen dute. Iñakik Bilbon bota zituen erroak duela 30 bat urte eta urte horietan euskara irakaslea izan da bertan.
|
|
|
Iñakik Bilbon bota zituen erroak duela 30 bat urte eta urte horietan euskara irakaslea izan da bertan.
|
Bere
gonbidatua Jabier Muguruza musikari eta abeslaria da. 27 urte badira Jabierrek Iñakiren letrak musikatzen dituela.
|
|
|
Ironiaz irakurtzen dudala diot, hain zuzen, nondik eta amaren aldetik egin zidalako klixeak ihes, emakumearenetik, hain juxtu gerora hain tentuz jorratu nahi izan dudan alde horretatik, literatura badelako errealitateko prozesuez hitz egiteko bide, gertagarria islatzeko gauza, alegia, gertatzea espero dena; baina gertagarriak badakarrelako, era
|
berean
, beste adiera bat, alegia, gertatzen ez dena baina gerta litekeena, eta, zentzu horretan ere, bada gertagarria islatzeko gauza idaztea eta, berdin zait, kantatzea, bada gauzak beste modu batekoak izan daitezkeela irudikatzen hasteko esparrua, eta nolakoak.
|
|
|
Eta iruditzen zait ez naizela bakarra. Nik beti galdera
|
bera
neukan: hainbat jendek gogoko dituen bertsolariek zergatik ez dute luzitzen txapelketan?
|
|
|
Fisikari handi batek esaten du erabiltzen dugun ereduaren araberakoa izango dela bizi dugun errealitate unibertsala. Nik uste errealitate txikiagoetan ere gauza
|
bera
gertatzen dela; adibidez, bertsolaritzan.
|
|
|
Esaten ari naizena hobeto azaltzarren, bertso jarrien eremutik harturiko adibidea txertatuko dut hemen. Ez nuke nahiko bat bateko bertsotarako guztiz balioko adibide edo errealitatetzat hartzea; lurralde baten erreferentzia markatzen duen mapa da, ez lurraldea
|
bera
.
|
|
|
Bi estilo oso diferenteko bertsoak iristen dira lehiaketara, eta epaimahaiak eredu jakin baten arabera epaitzen baditu, oso zaila da estilo batekoak aurrera egitea, nahiz eta epaimahaiak
|
bere
lana bikain egin. Baina zer gertatuko litzateke beste eredu baten arabera epaituko balira?
|
|
|
Errima pobrerik ez dago edukiak beste guztia zeharo estalirik uzten duenean, diskurtsoak goia jotzen duenean. Era
|
berean
, hanka luzea ere aipa dezake norbaitek, baina Lazkao Txikik kantatzen duen bezala ez da antzematen. Ez Lazkao Txikik bakarrik, ia ia bertsolari guztiek kantatzen zuten horrela doinu horretan.
|
|
|
Sierra 85 milia/ h abiaduran ari da gidatzen chevroleta, nire aurretik. Nik gidatzen dudan kotxea, forda, abiadura
|
berean
doa Urtzi, Ixaak eta Jokinekin. Errepideko abiadura muga 55 milia/ h a da.
|
|
|
batak ipurdian du
|
bere
eskua
|
|
|
bizitza
|
bera
hori da:
|
|
|
Eta kontatu ezin diren hainbat komeriaren ostean ailegatu ginen JT Restaurantera.
|
Bertan
Maria Luisak ederki asko zaindu gintuen, lehenengoz AEBak zapaldu genituenean, eta berriz ere erakutsi zuen euskal jatorria duela, anfitrioi bikaina izan baitzen.
|
|
|
GPSari jarraituz iritsi ginen erreserbaturiko hotelera, eta segituan iritsi zen lehen muturrekoa: jatorki harrera egin zigun andreak esan zuenez,
|
berak
ez zuen inongo erreserbarik gure izenean. Gaurko teknologiez baliatuz email, kode, txartel kontu, NAN eta pasaporteak erakutsi genizkion, baina ezerk ez zuen balio izan.
|
|
|
Eta momentu horretatik aurrera, Los Angeles hiriak ez zidan gehiegi eskaintzen. Nik banuen nire Laida, eta
|
berarekin
ematen nituen eguneko momentu ia denak. Lo elkarrekin egiteraino iritsi ginen.
|
|
|
Saiora gerturatutakoen adin tartea 35 urtekoa izango zen. Alderantziz, ordea,
|
bertako
Euskal Etxea Estatu Batuetako zaharrena da, 100dik gora urte dituelarik. Aspaldiko kontuak, beraz, hiri gazte batean.
|
|
|
San Frantziskon egin bezala, hemen ere bizikletak alokatu eta parkeko txoko guztiak arakatu genituen, John Lennonen negar malkoa aurkitu genuen arte. Han, Sierrak Imagine inprobisatu bat jo zuen ahots urratuko saxoz, eta urteak
|
bertan
daramatzan Tomen gitarraz lagunduta.
|
|
|
Aire girotua besterik arnastu ezin daitekeen horretan ia osorik nuen zigarreta kaxa, eta husteko ezintasunak areagotu besterik ez zuen egiten zaintzaren egoera hura. Halako batean, eta bozgorailuetako hotsa besterik entzuten ez genuen horretan, hitz guztiak amaitu zitzaizkigunean, Ixaakek
|
bere
“Fender Electro acoustic Guitar” a kaxa beltzetik atera eta oholtza bihurtu zuen U formako espazio zabal hura. Guardia zibilek ere entzun gintuzten.
|
|
|
gure ohiko jarduna publiko euskaldun batentzat eginda izan genezakeen arrakasta eta ingeles hiztun bikainak bagina bertsotan txaloaldi latzagoak lortuko genituzkeen ustea. Baina bietako bat
|
bera
ere ez zen posible.
|
|
|
Bertsoak, gaur gaurkoz, harro esan dezake
|
bera
dela BEC zortzi orduz betetzeko gai den euskal kulturaren adierazpide nagusia. Ziur nago horrelakorik esanez gero amerikar bati sinestezina egingo litzaiokeela:
|
|
|
Gutxien espero duzunean, harri jasotzaile batek harri bat altxatuko du, aizkolari batek ezpal bi kenduko dizkio enbor bati… eta zure jardunak ikusleen memorian okupatu dituen byte guztiak ezabatu egingo dira. Gainera, harri jasotzaileak selfie bat egingo du harri borobilari eusten dion bitartean, eta orduan sentituko duzu nola zur eta lur dagoen publikoko mutiko batek nagusitan harri jasotzailea izan nahi duela esaten dion
|
bere
amari.
|
|
|
bueltatzeko data jakinik gabe, ingelesez hitzik esan ezinda, sosik gabe… Tira, malenkoniak ahaztuta, ez dabiltza oso urrun Suediara edo Alemaniara egun joaten diren gazteak. Auskalo zer ez ote duten egin eta ikasi atzerrian… eta ez naiz ni hasiko atzerrira joatearen aurka, baina “kanpo mugikortasunari” soilik onurak ikusten dizkietenei galdetuko nieke zergatik ez zuten gauza
|
bera
egin urrunen ezkonbidaian Parisera joandako gure aitona amonek.
|
|
|
Nerea karrera egiten ari da oraindik, eta han hemenka dabil lanean sosak ateratzeko. Ez digu ingurukoei esan, baina aurpegian sumatu zaio pentsamendu
|
bera
, zerbitzaria gurpil gainean hurbildu zaigun bakoitzean: eskerrak Euskal Herrian zerbitzari izateko ez den patinatzen jakin behar!
|
|
|
Garai beretsuan, duela hogei bat urte hasi zen Martin Aramendi ere bertso bilketan. “Nire orduko lankide eta lagun handi bat –Jontxu Markos– eta Xenpelarren dokumentalista lanetan zebilen Edurne Oiarbide pisu
|
berean
bizi ginen. Hark bazekien oso bertsozaleak ginela, eta berak proposatu zigun grabatzaile lanetan hastea, jendea behar baitzuten.
|
|
|
“Nire orduko lankide eta lagun handi bat –Jontxu Markos– eta Xenpelarren dokumentalista lanetan zebilen Edurne Oiarbide pisu berean bizi ginen. Hark bazekien oso bertsozaleak ginela, eta
|
berak
proposatu zigun grabatzaile lanetan hastea, jendea behar baitzuten. Berehala eman genion baiezkoa”, gogoratu du abiapuntua.
|
|
|
Bakoitzak du
|
bere
altxorra, bere harribitxia. Azkarate Martxoan Bertsoako hasierako edizioetako bideoekin gelditzen da.
|
|
|
Bakoitzak du bere altxorra,
|
bere
harribitxia. Azkarate Martxoan Bertsoako hasierako edizioetako bideoekin gelditzen da.
|
|
|
“Sustrai Colina eta Jon Maia ekarri genituen Bortzirietako bertso eskolatik Lesakara eta Gaztain Jatearen ondotik bertso saioaren akaberan, puntuka 25 minutuko saioa eskaini ziguten. Ez dut puntukako hain saio luzerik eta era
|
berean
ederrik aditu inoiz! eta hori grabatzeko zortea izan nuen”.
|
|
|
Saioa aurrera joan ahala, inor grabatzen ari ote zen begira ibili nintzen, eta saioa amaitzean, audio teknikariari ere galdetu nion, baina ez dut uste inork grabatu zuenik, norbaitek mugikorrean edo grabatu ez bazuen behintzat”. Agirrek pena du
|
bere
hasierako edo sari banaketa batzuetako irudi edo bideorik ez gorde izana.
|
|
|
Xenpelar Dokumentazio Zentroa 25 urte betetzera doa datorren urtean. Bertsoa
|
bera
bezala, etengabeko mugimenduan ari dira lanean, inurri sare zabal bati esker, bertsolaritzaren ondarea bilduz, antolatuz, dokumentatuz eta, batez ere, hedatuz. Hori baita helburua:
|
|
|
“Bertsolaritza mugimendu bizia den heinean dokumentazio zentroak
|
berak
bizitasun handia izango du. Hori da gure ustez Xenpelar Dokumentazio Zentroak egun duen ezaugarri nagusienetakoa.
|
|
|
Sortzen ari denari lehentasuna eman arren, bertsolaritzaren ondare historikoa ere jasotzen da Xenpelarren. Hainbat norbanako eta elkarte gerturatu izan dira
|
bertara
etxe eta egoitzetan urtetan gordetako dokumentuak eramatera. Baina helburua ez da guztia toki berean gordeta izatea, dokumentu, audio, transkripzio edo artxibo bakoitza non dagoen identifikatuta izatea baizik.
|
|
|
Hainbat norbanako eta elkarte gerturatu izan dira bertara etxe eta egoitzetan urtetan gordetako dokumentuak eramatera. Baina helburua ez da guztia toki
|
berean
gordeta izatea, dokumentu, audio, transkripzio edo artxibo bakoitza non dagoen identifikatuta izatea baizik. “Bertsolaritzari buruz ondare historikoa duten liburutegi eta bestelako erakundeekin harremanak saretzea nahiko genuke”, dio Aranburuk.
|
|
|
Beste alde batetik, bertsolaritzan arrazoi gehiagorekin gertatzen da hori, bertsolaritzak Euskal Herrian identifikazio izugarria daukalako, historian ere zerikusi handia eta gure nortasunaren zati bat delako. Orain arte ahozkoa izan da, eta horrek badu
|
bere
garrantzia, baina hori dena gordetzeko momentua iritsi da; bestela, belaunaldi guztien memoria galdu egiten da. Herri baten memoria gordetzea da honelako zentro bat martxan jartzeak duen helburu nagusia, ez gainera geldirik egoteko, aurrera bultzarazteko baizik”.
|
|
|
Joanito Dorronsororen lana abiapuntu. Egun Joanito
|
bera
dabil bertso doinu berriak biltzen, aztertzen, partiturak sortzen eta berarekin batera, lan-talde batek datu basea eguneratu eta datuak txukuntzen ditu. Hemeroteka atalaren bilduma bat ere sarean ikus daiteke, jasotako egunkari, aldizkari eta herri aldizkarien hustuketa egiten da datu basean.
|
|
|
Joanito Dorronsororen lana abiapuntu. Egun Joanito bera dabil bertso doinu berriak biltzen, aztertzen, partiturak sortzen eta
|
berarekin
batera, lan-talde batek datu basea eguneratu eta datuak txukuntzen ditu. Hemeroteka atalaren bilduma bat ere sarean ikus daiteke, jasotako egunkari, aldizkari eta herri aldizkarien hustuketa egiten da datu basean.
|
|
|
Dagoeneko garatutako programa eta bertan bildutako datuei (biografiak, saioak, doinuak, eta abar) etekina atera eta ahalegin txikiagoarekin edozein lekutan eta edozein motatako bertsoak (bat batekoak edo idatziak, bertso-paper edo eskuizkribuak, audio formatutik edo idatzitik jasotakoak, …) bildu eta modu bateratuan aurkitzeko aukera emango du Bertsolaritzaren Datu Baseak. Horrez gain, beste euskal generoek
|
bere
dokumentazio egitasmoa landu eta gauzatu nahi izanez gero, lagungarri izan daitezkeen elkarlanetarako zabalik gaude”.
|
|
|
“Xenpelarren zerbitzua da Hitza jolas bertso irratsaioaren bizkar hezurra. Gaurkotasuna eta freskotasuna eskaintzen diote grabazio horiek irratsaioari eta aldi
|
berean
entzuleei. Gaurko bertsolaritzaren eta plazetan gertatzen ari denaren berri eman dezakegu horrela”, azaldu digu Sukiak.
|
|
|
Kontsultarako bertso eta datu interesgarriak dira”. Bilketan ere aritu izan da Sukia
|
bera
, baina gehienean Xenpelarretik hartzen ditu bere edukiak. “Ganbaran udan belar ondua jasotzea bezala da.
|
|
|
Kontsultarako bertso eta datu interesgarriak dira”. Bilketan ere aritu izan da Sukia bera, baina gehienean Xenpelarretik hartzen ditu
|
bere
edukiak. “Ganbaran udan belar ondua jasotzea bezala da.
|
|
|
Behin bertsolari bati eskatu nion elkarrizketa batean berak inoiz botatako bertsorik onenak zein ote ziren irratsaioan emititzeko. Erantzun zidan ‘nik botatako bertsorik onenak grabatu gabe daude’ Horrek ere badu
|
bere
grazia”.
|
|
|
Batzuk aipatzekotan, Miren Artetxe hizkuntzaren berreskuratze prozesuan bertsolaritzaren transmisioaren eraginari buruzko ikerketa egiten ari da eta Xenpelarreko datu baseetarako sarbide zuzena du. Nerea Elustondo berriz, 1994tik 2014ra bitartean emakumeen plazetako presentziaren bilakaera aztertzen ari da
|
bertako
informazioarekin. Begiratu historikotik, Lucia Alberro Gipuzkoan 1833tik 1936ra eman zen modernizazio prozesuaren baitan, bertsolariak iturri hartuta, identitate azterketa egiten ari da.
|
|
|
Bertso biltzaile “profesionalaren” ibilerak ederki deskribatzen ditu Goikoetxeak pasarte horretan. Baina
|
bera
eta bera bezala gaur egundaino ari direnen aitzindari bat aipatu behar bagenu, hori Antonio Zavala (Tolosa, 1928 – Iruñea, 2009) dugu, afizioz, eta pasioz, ingurukoek ondarea gordetzeari garrantzi eskasa ematen zieten garaian bertso bilketan hasi eta sekulako altxorra bildu zuena.
|
|
|
Aldizkari honek ere aitortu nahi izan zuen
|
bere
lana eta 1999ko udan, 34 zenbakia oso osorik eskaini zion Aita Zavalari. Deustuko Unibertsitateak Doctor Honoris Causa izendatu bezperetan, Jabierko Gazteluaren inguruko zelaietan elkartu zen Joxean Agirre kazetariarekin eta bertan kontatzen ditu bere lehen pausoak, hasieran zertan ari zen kontzienteegi ere izan gabe, gustuko zituen bertso paperak biltzen nola hasi zen.
|
|
|
Aldizkari honek ere aitortu nahi izan zuen bere lana eta 1999ko udan, 34 zenbakia oso osorik eskaini zion Aita Zavalari. Deustuko Unibertsitateak Doctor Honoris Causa izendatu bezperetan, Jabierko Gazteluaren inguruko zelaietan elkartu zen Joxean Agirre kazetariarekin eta bertan kontatzen ditu
|
bere
lehen pausoak, hasieran zertan ari zen kontzienteegi ere izan gabe, gustuko zituen bertso paperak biltzen nola hasi zen. “Horrelako erabakiak ez dira inoiz momentu batean hartzen.
|
|
|
|
Bere
ekinean jarraitu zuen, ordea, Aita Zavalak eta Joxean Agirreri kontatu zion nola izan ziren hasierako bilatze, “negoziazio” eta biltze haiek. Hasieran kartaz eskatzen zituen kanta paper eta bertsoak.
|
|
|
Tratu bat egin ohi dut bertsopaperen jabearekin:
|
berak
niri orijinalak ematen dizkit eta nik berari horiek denak kopiatuta eta beste bertso asko ematen dizkiot. Batzuek nahiago izaten zuten orijinalarekin geratzea, eta, orduan, ez nuen errespetatu beste erremediorik izaten.
|
|
|
Tratu bat egin ohi dut bertsopaperen jabearekin: berak niri orijinalak ematen dizkit eta nik
|
berari
horiek denak kopiatuta eta beste bertso asko ematen dizkiot. Batzuek nahiago izaten zuten orijinalarekin geratzea, eta, orduan, ez nuen errespetatu beste erremediorik izaten.
|
|
|
Aitzaki horrekin saioak grabatzen hasi nintzen, bai saiorako eta baita bertzela ere, grabagailua beti eskura izaten dudala baliatuz”. Baina
|
bere
lana Xorroxin irratitik harago doa: “Hasierako helburua, irratsaioa hornitzeko saioak grabatzea zen.
|
|
|
“Zenbat buelta eman nizkion… Esaten nuen: ‘Jendeari zer inporta zaio? ’ Baina aldi
|
berean
esaten nuen: ‘Baina ez daukazu besterik buruan…’ Batzuetan, bizipenei ezin diezu ihes egin.
|
|
|
Ez neukan besterik, ezin izan nion ihes egin”, jardun zuen orduko hartan eduki zuen kantatzeko premiaz.
|
Bere
bikotea emakumezkoa zela azaltzeko pausoa eman behar izan zuen lehenengo, eta horretatik kantatu lehenbizi. “Hori egiteko ere aske ibili behar duzu.
|
|
|
Jarrera
|
bera
izango luke orain antzeko gertaera eta bizipenekin. “Ukitu” egingo lituzke, ukitu ezean haserre itzuliko litzatekeelako saiotik.
|
|
|
“Oso desberdina da joatea Itureneko ganbarara inauterien bueltako ospakuntza horretara edo joatea antzoki baten barruan egiten den ostiral bateko saio batera, jendea asteguneko lanak bukatuta doanean zu eta beste batzuk entzutera. Kasu bakoitzak
|
bere
funtzioa dauka, eta nire burua horretarako kokatzea izaten da neure ahalegina”. Bestela esanda:
|
|
|
“Uste dut zure gorputzaren kontrola eta zure gorputzaren barrutik doazen zirkuitulabur horiek denak kontrolatzea ezinbestekoa duela bertsolari batek. Berak izan behar du
|
bere
gorputzaren eta bere buruaren jabe”. Emozioen mesedetan oholtza gaineko jarrera fisikoaz ere jardun zuen:
|
|
|
“Uste dut zure gorputzaren kontrola eta zure gorputzaren barrutik doazen zirkuitulabur horiek denak kontrolatzea ezinbestekoa duela bertsolari batek. Berak izan behar du bere gorputzaren eta
|
bere
buruaren jabe”. Emozioen mesedetan oholtza gaineko jarrera fisikoaz ere jardun zuen:
|
|
|
Orduan, bada halako kutsatze bat.
|
Bere
negar egiteko eskubidea, bertsozalearen eskubide egiten du Enbeitak: “Zuk zure buruari negar egiteko eskubidea onartzen diozunean, zure aurrean dauden 600 pertsonei ere onartzen diezu.
|
|
|
“Eskizofrenikoa” izatera ere irits liteke: “‘Alde batetik entzulea erakarri nahi dut, baina, aldi
|
berean
, noraino biluztuko naiz, eta horrek zer nolako eragina izango du… Ahul bihur nazake horrek…’ Barruan sentitu lezaketen lurrikara hortik joan liteke”.
|
|
|
Sentimenduetatik ari zarenean oso zureak dira bertso horiek, beste inork ezin du kantatu, eta gainera nork jarriko du zalantzan kantatu duzun hori? ”. Iritzi
|
berekoa
da Agirre: “Nik uste norbait egiatan ari denean barrutik hunkituta eta ukituta, uste dut antzeman egiten dela.
|
|
|
“Publikoa identifikatzen denean gu bat sortzen duzu, eta gu horrek indar bat ematen dio zure bertsoari. Publikoak nahi du ikusi
|
bere
zerbait zugan, eta zure zerbait ere bai noski. Ematen badiozu jadanik dakien guztia, ez duzu harrituko, baina emozioetan ari garenean egia da gu baten beharra badela, eta denek jotzen dugu gu-ra nira baino gehiago”.
|
|
|
“Haurrak ere 20 dituzu, hogei mundu dituzu, hogei emozio memento berean… Kudeatzen aski zaila egiten zait, baina indar handia egiten dut nik emozioak lantzen”. Agirrek kasu batzuetan
|
bere
“kopiak” egin dituela igarri du: “Nik ditudan gabezia berak atera direla batzuetan”.
|
|
|
|
Bere
burua Onintza Enbeita bertsolariarengandik “800 kilometrora” askotan ikusten duen arren: “Beti ez, baina askotan sentitzen naiz mundua jateko kapaz.
|
|
|
Premiarik eta gogorik ez baldin badaukagu, hori beste kontu bat da”. Alde horretatik, Enbeitak ezartzen dizkio “frenuak”
|
bere
buruari, eta ematen duen irudiari bidea egiten uzten dio. “Ez nuke gura jendeak nire bizitza intimoaren transparentzia oso osoa edukitzerik.
|
|
|
Amaia Vazquez psikologoak azaldua da hori, Hernanin duen kontsultan. Bertsolariak aztertzen ere jarri izan da
|
bere
ibilbidean zehar, eta bertsotan ari direnean ez sentitzea “oso zaila” dela ebatzia du. “Bakoitzaren biografiak markatzen du”, dio.
|
|
|
“Emozioak atera baino lehen burutik pasatzen dira nolazpait, eta buruak ere bidaltzen dizkio gorputzari
|
bere
seinaleak”, Odei Barrosoren irudikoz. Hala, alde emozionala “oharkabean” ateratzen zaion alde bat du bertsotan ari delarik, eta bien “beharra” du:
|
|
|
Adinarekin eta ofizioarekin lotu zuen Igor Elortzak
|
bere
bertsogintzan parte emozionalak gero eta tarte handiagoa izatea. “Bertsoa egitea bera ariketa mental bat da.
|
|
|
Adinarekin eta ofizioarekin lotu zuen Igor Elortzak bere bertsogintzan parte emozionalak gero eta tarte handiagoa izatea. “Bertsoa egitea
|
bera
ariketa mental bat da. Hasieran, gura zein ez, ahalegin handia eskatzen dizu horrek; beraz, leku handia hartzen du.
|
|
|
“Berradiskidetuta” dago maskararekin Enbeita. Maskara eta
|
berari buruzko
estereotipoak erabilgarri ditu egun, eta modu kontzientean erabiltzen ditu: “Azkenean, publikoak egiten du zuri buruzko irudi bat, eta zure esku dago ondo datorkizunean irudi hori elikatzea edo apurtzea.
|
|
|
tristura edo melankolia, beldurra, angustia, haserrea eta poza edo plazera. Emozioa berez kontrolatu ezin den energia biologikoa da, bat bateko erantzuna eskatzen duena eta gorputzean ere
|
bere
erantzuna daukana. “Oso somatikoa” da.
|
|
|
Emozio batetik gehiegi denean, norbera ez da “errealitate batean” Barrosorentzat.
|
Bere
burua ez du prest ikusten emozio guztiak kaleratzeko. “Nire borroka psikologiko batzuk ez ditut kaleratzen; nahiz eta horiei lotutako emozio batzuk bizi, beste zerbait kaleratzen saiatzen naiz batzuetan.
|
|
|
Delikatua da, norberarentzat ere oso gogorra izan daiteke”, bizi du Barrosok. Enbeita mikrofonoaren aurrean negarrez ikusten anitz hunkitzen bada ere, ez luke
|
bere
burua hala ikusi nahi: “Nik ez nuke nahi bertso bat negarrez kantatu, ahal banu.
|
|
2016
|
|
|
Bere bi aitonek gerraren ondorioak modu basatian jasan zituzten. Bat judu alemana zen, Frantziara ihes egin zuen, baina
|
bere
familia guztiak Auschwitzen bukatu zuen, juduak zirelako. Beste aitona euskaldun peto petoa zen, eta nazien aurka gerrara joateko muga pasa zuen, bizikletaz.
|
|
|
|
Bere
familiaren istorioak abiapuntu hartuta, bi liburu edo teoria ere ekarri ditu Ximunek lan honetara. Batetik, Günther Anders filosofo judu alemanak 1964an idatzi zuen Gu, Eichmannen seme alabak liburua.
|
|
|
Gutun filosofiko bat da, Eichmannen semeari zuzendutakoa. Eichmann deportazioaren antolatzailea zen, milioika erahilketaren antolatzailea,
|
bere
burua funtzionario xumetzat bazuen ere. Bere kontrako auzia egin zenean ere argudio horixe erabili zuen, «ni langile xume bat baino ez nintzen».
|
|
|
Eichmann deportazioaren antolatzailea zen, milioika erahilketaren antolatzailea, bere burua funtzionario xumetzat bazuen ere.
|
Bere kontrako
auzia egin zenean ere argudio horixe erabili zuen, «ni langile xume bat baino ez nintzen».
|
|
|
Andersek gutuna idatzi zion semeari,
|
bere
aitaren biktima bezala. Hartan esaten dio ez duela bere izenagatik inor epaitu nahi, bere aitak egin zuen bezala.
|
|
|
Andersek gutuna idatzi zion semeari, bere aitaren biktima bezala. Hartan esaten dio ez duela
|
bere
izenagatik inor epaitu nahi, bere aitak egin zuen bezala. Eta eskatzen dio aitarengandik aldentzea eta borrokan sartzea, basakeriaren kontrako borrokan.
|
|
|
Andersek gutuna idatzi zion semeari, bere aitaren biktima bezala. Hartan esaten dio ez duela bere izenagatik inor epaitu nahi,
|
bere
aitak egin zuen bezala. Eta eskatzen dio aitarengandik aldentzea eta borrokan sartzea, basakeriaren kontrako borrokan.
|
|
|
Gure aitite batek –nahiz eta askoren aukera ezer ez kontatzea izan den–, asko hitz egiten zidan umezaroko eta gaztaroko kontuez, eta baita gerraz ere. Ni umetan desiatzen egoten nintzen gaixotzeko, aitite etortzeko ni zaintzera,
|
bere
kontuak kontatzen zizkidalako. Kirikiñoko bataloian egon zen, Kalamua, Intxorta, Gernika bondardatzen ikusi zuen… Beste aitite, berriz, Bilbo eta Zalla inguruan ibili zen gerran, eta duela gutxi arte ez dut jakin.
|
|
|
Gehiago arakatuz, hor dago gaur egun oraindino euskarak
|
berak
daukan estigmatizazioa eta gutxiespena, dela interesatuki bortxarekin lotzen delako edota dela PSOEren azken kanpainaren harira. Zenbateraino ez dira edo badira orduko haren eraginez?
|
|
|
Beldurra. Ahal dela inork ez du nahi
|
bere
seme alabek berak sufritutakoa pasatzea. Hori da arrazoi bat.
|
|
|
Beldurra. Ahal dela inork ez du nahi bere seme alabek
|
berak
sufritutakoa pasatzea. Hori da arrazoi bat.
|
|
|
Ostera badaude beste pare bat elkarrizketa argi eta garbi ikusten dena zelan eragin duen gugan horrek guztiak. litzateke aztertu ezta ETA
|
bera
ere ez, hori guztia barik. Gure erantzuna zelakoa izan den…
|
|
|
Era
|
berean
, ikusi da isiltasun horrek eta orain isiltasuna hausteak nola eragingo digun. Nola eragin dezakeen deskubritzea zure gurasoak zapalduak izan direla edo zapaltzaileak izan direla.
|
|
|
Milaka nafar hil zituen gizon bati buruz hori esan du orain eta ez da ezer pasa. Gaur egun Alemanian kazetari batek nazismoari buruz gauza
|
bera
esango balu, epaitua izango litzateke.
|
|
|
moduko bat da. Hainbat pertsonaia daude eta bakoitzak iraganarekin
|
bere
loturak dauzka, gai zehatzekin lotzen direnak: Hizkuntza, amaren besoetatik kendutako jaioberria, gerrak banatu dituen elkar maitatu duten bi emakume… erietxe horretan hainbat egoera agertzen joaten dira.
|
|
|
Istorioa gaur egun gertatzen da, baina iraganari lotuta dago. Pertsonaia bakoitzak
|
bere
eroa bizi du, bakoitzak bere trauma dauka, baina trauma kolektiboa da. Trauma beraren biografia partikularrak dira.
|
|
|
Istorioa gaur egun gertatzen da, baina iraganari lotuta dago. Pertsonaia bakoitzak bere eroa bizi du, bakoitzak
|
bere
trauma dauka, baina trauma kolektiboa da. Trauma beraren biografia partikularrak dira.
|
|
|
Pertsonaia bakoitzak bere eroa bizi du, bakoitzak bere trauma dauka, baina trauma kolektiboa da. Trauma
|
beraren
biografia partikularrak dira.
|
|
|
Beharbada, kasu batzuetan larregi komunikabideek ipinitako agendaren mendeko ere bai. Horrek ere baditu
|
bere
makurrak. Egia da bertsolaritzak azken urteotan gaur egun eta hemen bizi den jendearen kezkak agertzen dituela, eta Ximunek antzezlan honekin hori egin nahi du; tabuak hautsi eta eztabaida sortu.
|
|
|
Akaso nire sentsazioa baino ez da. Baina asko eskertzen dut Ximun eta
|
bere
taldearen jarrera, irmotasuna, zer nahi duten garbi izatea… Antzezlana ez da sortu merkatuak eskatzen duelako. Gerraren 80 urteurrena suertatu da, baina antzezlana beraien beharretatik sortu da.
|
|
|
Igor Elortza: Lana banatu dugu, bakoitzak pertsonaia batzuk hartu ditu eta, uneren batean, bakoitza
|
bere
etxeko bakardadean aritu da lanean. Baina, gero, egoerak trukatu ditugu, pertsonaiak gurutzatu ditugu, egoerak partekatu… Eta biok batera aritzeaz gain, lantalde guztiarekin ere egon gara, aktoreek egin dituzten egonaldietan.
|
|
|
Egia da ohituta gaudela elkarrekin lan egitera. Ondo ezagutzen dugu elkar eta, neurri batean, inkontzienteki uzten diogu batak besteari
|
bere
espazioa. Hori ez da zaila.
|
|
|
Unai Iturriaga: Desberdina da, hala ere, gu biok taulan elkarrekin aritzea –neurri batean, bakoitza
|
berea
defendatzen–, edo antzezlan baten gidoia elkarrekin osatzen aritzea.
|
|
|
Unai Iturriaga: Herri bakoitzak
|
bere
drogak dauzka eta ez gara konturatzen gauza batzuk gainetik kendu ezean dugula aurrera egin herri bezala modu osasuntsuan. Batzuetan jendeak uste du aukera bat dela:
|
|
|
Igor Elortza: Horrek, hala ere, baditu
|
bere
aldagarriak. Batzuek aldizkari mota horiek erosten dituzte, baina bada beste zaletasun mota bat gure artean oso zabaldua:
|
|
|
Antzezlanaren abiapuntuan Ximunen familiako istorio batzuk daude.
|
Bere
bi aitonek gerraren ondorioak modu basatian jasan zituzten. Bat judu alemana zen, Frantziara ihes egin zuen, baina bere familia guztiak Auschwitzen bukatu zuen, juduak zirelako.
|
|
|
34 urte pasatu dira ordutik hona, eta Donostia 2016 programaren barruan, berriz igo da oholtzara, berriz Urnieta erdigune, berriz ere berrikuntzez betea eta, oraingoan, Miren Gojenolaren gidaritzapean. 1936an zendu zen Jose Manuel Lujanbio eta, aurreikusi zuen bezala,
|
bere
aipamenak bolo bolo dabiltza bere 80 urtemugan. Antzezlana primeran ezagutzen duten hiru lagun bildu ditugu.
|
|
|
34 urte pasatu dira ordutik hona, eta Donostia 2016 programaren barruan, berriz igo da oholtzara, berriz Urnieta erdigune, berriz ere berrikuntzez betea eta, oraingoan, Miren Gojenolaren gidaritzapean. 1936an zendu zen Jose Manuel Lujanbio eta, aurreikusi zuen bezala, bere aipamenak bolo bolo dabiltza
|
bere
80 urtemugan. Antzezlana primeran ezagutzen duten hiru lagun bildu ditugu.
|
|
|
Berak aurkeztu zion proiektua egiteko proposamena Donostia 2016ri, eta zuzentzen duen Aztarna argitaletxeak obra argitaratu du. Antzerkian
|
bertan
zuzeneko musika jotzen du (pianoa), beste lau lagunekin batera; musika hori berak moldatu edota konposatutakoa da.
|
|
|
Jokin Izagirre urnietarra Farmazian lan egindakoa da 39 urte luzez, eta orain Koldoren sektore
|
berean
dihardu. Urnietako kultur mugimenduan luzaz jardundakoa da, bereziki euskal dantzetan eta gazteriarekin lotutako beste hainbat kontutan.
|