|
2001
|
|
|
Denbora gutxi igaro da ordutik, hots, gizon traje urdin hura dendan sartu zenetik. Hura sartu, eta da!, Miren maitemindu, mende laurden aurretik
|
bere
aita amekin gertatu zen bezalaxe. Zazpi hilabete daramatza ezkonduta Mirenek.
|
|
2003
|
|
|
Nahiz eta bere amak abisatua zuen amatxi oso zorrotza zela, ohar horrek Oya ustekabean harrapatu zuen. Bazekien
|
bere
aitaren amak ez zituela jasaten emazte modernoak. Beretzat gizonen errespetatzeko, etxeko andere on baten izaiteko, senarrak erraiten zuen guztia egin behar zen, gorputz guztia estali behar zen bezala.
|
|
2005
|
|
|
Lustiger kardinala bera, judu ohi bat da, konbertitua,
|
bere
aita amak Alemaniako Naziek juduen suntsitzeko eraiki kanpo famatu haietan galduak.
|
|
|
Amak aldiz ba, badu egun guziz gizonaren gozatzeko eskubidea, biak elgarrekin, hori ba. Itxura guzien arabera, haurrak ez du egun guziez
|
bere
aita amen gozatzeko eskubiderik, biak elgarrekin eta ez aldizka. Haur batek ama galtzen badu istripu batetan, izigarrikeria.
|
|
2008
|
|
|
Normala da, bestalde, administrazioan, arduradunek beren admi nistratuekiko tratua berauek ongien ulertzen duten moduan izatea, edo apaizek ser moiak beren herritarren euskalkian egitea. Zer esanik ez, eskola ikastoletako ume gehienek euskara aski homogeneoa egiten duten herrietan, andereñoek, beren lana behar bezain ongi egin nahi badute behintzat, ondo kontuan izan lituzkete tokian tokiko euskararen ezaugarri nagusiak, lexiko aldekoak batez ere, haurrekiko lehen harremanak arrotz eta
|
beren
aita amen hizkeratik urrunegi gerta ez daitezen.
|
|
|
Joan den udaberrian baditik neska horrek bereak eginak, Zizilio zikiteroarekin ezkontzekoa zian, horrek hitza jan ziokan ongi gostatu baitzizaion! Neska hasarretua mutikoaren etxera joanik eta han,
|
bere
Aita Amen aintzinean, bi muturrekoz zerri aspil baten barnera uzkaili mutikoa, hantxet mututzen zuela. Mutikoaren amak zakurra huiatu diok eta neska horrek aberea buztanetik hartu eta bi zirurikaz etxe izkinako harkaitz bati kontra, seko, hilik ezarri.
|
|
2009
|
|
|
Edo merezita suspentsoa daukanarenak. Gorrotoa areagotzen zait gainera, ikasle horiek eta
|
beren
aita amek (asko eta askok) helburu eta bide berberak darabiltzatelako aprobatua lortzeko: " Joe, baino hori bakarrik daukat!
|
|
|
Haren senar papistari esker, arotz zabor bat, Lüküze ezpataz hornitzen zuena? ez zuen ihesean atera behar izan
|
bere
aita amek eta bere ahizpak bezala, Nafarroa Behereko jaunak eta hiriak erreginaren eta Erlijioaren kontra errebelatu zirenean. Zertan ari zen etxe hartan, ezin asmatuzkoa iruditu zitzaidan.
|
|
2010
|
|
|
–Pentsatu ote duzu nire sufrimenduan, galdetu zuen segidan?.
|
Bere
aita amak irudikatzen ditut ni madarikatzen. Bere nebek kalean harrapatu eta konortea galdu arte jipoitzen naute.
|
|
|
Baserrian lanean jarraitzeko asmoa izan balu auzoko baserriren batean bilatuko zuen Isidrok andregaia, baina, bere ideiak modernoagoak zirenez, begiko izan zuen hasieratik neska kaletar hura,
|
bere
aita amei kaxkarin samarra iruditu arren, garai berriek ohitura berriak eskatzen zituztelakoan.
|
|
2011
|
|
|
Atxiki dut euskara etxean, aita amekin mintzatzen bainintzen, euskara eta frantsesa, biak emaiten genituen?, baina bereziki adiskideekin. Eta sartu nintzelarik Euskaltzaindian, sarrera mintzaldian, lehenbiziko partean eskerrak bihurtu ditut, bigarren partean Oxobiz arizan bainaiz?, erranez gizon bat ez da bakarrik
|
bere
aita amen seme, da ere herriko seme, erran nahi baita, herrian bertan eta eskerrak herritarrei. Hola segitu baitut euskara.
|
|
2012
|
|
|
Halatan, negarrez atera da printzesa
|
bere
aita amen bila, eta, intziriz eta hipaka esan die zer oihukatu dion fraide mutiri horrek. Eta neskatoa ohartzeko gazteegia bada ere, errege erreginek tristezia kutsu batez begiratu diote elkarri, baina, alabari kontentu ematearren, Vigilari deitu diote, zeinak, obedientzia zin hutsagatik, neskari barkamena eskatzea onartu baitu.
|
|
2016
|
|
|
Baieztapen aski bortitz eta zakarrak irudi dakizkioke hauek zenbait irakurle sentiberari; ondo mereziak eta ez batere esajeratuak, esango du emakume askok; bidegabeegiak eta jeneralizatzaileak, hainbat gizonezko fin eta saiatuk; gure asmoa ez da, ordea, bataz besteko iritzien errainua ematea, ez auziari buruzko egia ebaztea: Alsinaren gogoetak ari ginen berritzen,
|
bere
aita amen bidaldi hartako xehetasunak alabaren irudimenetik jasotzen. Harrigarri samarra gertatzen da alaba batek bere aitari buruz horrelako pentsuak eta juzguak jaulkitzea, egia da hori, baina ez da pentsatu behar haatik emakume gupidagabe eta bihotz gogorra denik; aitzitik, ikusia dugu nola emakume bihozbera den, bere sentiberatasun hori fikziozko hunkimenduetara lerratuagoa bada ere hezur haragizko (hau bai hitz pare topikoa, zergatik ezin dugu esan, horren ordez, ile hortzezko) errealitatera baino; dena den, esan dugu lehen ere ez dugula eleberri psikologikorik egin nahi, are gutxiago psikoanalitikorik; haurtzaroko balizko traumak eta gabeziak alde batera utzita ere, arrazoi franko izan litezke gizonezkoekiko erresumin apur bat edukitzeko; norberaren esperientzia mikatzen bat adibidez, kasu honetan ez dagoena; edo inguruko uste eta pentsaerak, beharbada zerikusi estuagoa izan lezaketenak, gogoan izan behar baitugu Alsina 60ko hamarraldi loretsu eta gatazkatsu hartan ibili zela Estatu Batuetako unibertsitateetan, non, azidoaz eta maitasun unibertsalaz eta mundua iraultzeko asmoez gain edo haien ondoan, teoria eta praxi feminista erradikalak ere garatu baitziren, mugimenduaren barruan sartu gabe ere beste hainbat emazteki epelagorengan ere eragina izan zutenak, hala nola Alsinarengan.
|
|
|
Esana dugu, aspaldian gainera, 1941eko urtarrilaren 15ean irten zela Alsina itsasontzia Marseillako portutik Ameriketarako asmotan, baina hortik aurrera ez dugu xehetasunik eman barkuaren nondik norakoaz; Alsina, ez ontzia, emakumea baizik?
|
bere
aita amen abentura sentimental eta aldi berean epikoa ari da gogoratzen, edo bere buruari kontatzen, esan dugun legez, eta txikikeria historikoak ez zaizkio axola istorioaren mamirako; hala ere, irakurleari ondo etorriko zaizkio, emakumeak jakintzat emandako hainbat datu ezinbesteko testuingurua baitira kontatzen ari garen historia, istorioa edo totum revolutum hau, behar den bezala ez bada, orde... Hortaz, esan bezala, Alsina, ez emakumea, ontzia baizik?, urtarrilaren 15ean atera zen itsasora Marseillatik abiatuta; ezeren okerrik gabe igaro ziren Mediterraneoan zehar, Balear uharteen ondotik, eta Gibraltar parean pasa ziren Atlantikora, arnasa lasaiago hartuz, egun pare hartan dena normal zihoalako eta faxisten menpeko Espainia atzean uzten hasiak zirelako; hilaren 20an iritsi ziren Casablancara, Petainen Frantziaren menpeko Casablanca hartara, baina ez zuten Rick en kafe amerikanoan trago bat edaterik izan, bertan bizpahiru egunean egon arren ez baitzieten ontzitik jaisten utzi.
|
|
|
Hala ere, Begoña eta Koldoren artekoa kontatzen ari ginen, eta Koldo paperetik alde egina dugu aspaldian. Izan ere, Alsinak
|
bere
aita amen artekoa berreraiki nahi izan arren amaren erretratua nagusitzen zaio beti, ama beti ondoan izan baitzuen, eta aita, berriz, ez ezagutu eta ez erretratu kaxkar bat ere jaso, nolako itxura zuen jakiteko sikiera:
|
|
|
Geldialdia aprobetxatu behar dugu, hala ere, non gauden eta zertan gabiltzan gogorarazteko, inork ahantz ez dezan. ...atorrena, bere erroekin batera bizitzari egiten dizkion galderetakoren bati ere erantzuna topatzeko esperantza ezkutu eta aitortu gabearekin; horra beraz gure pertsonaia, gurasoen sorterrira zetorrela aireportuetako arazo teknikoengatik gaua Madrilgo hotel honetan igaro beharra suertatu zaiona, non bainu bero eta lasaigarria hartu ondoren whiski hotz eta lasaigarria hartu eta, ohe gainean etzanda,
|
bere
aita amen amodiozko historia imajinatua bere buruari kontatzen hasi den, xehetasun askorekin, gehiegirekin, hainbesteraino non guri ia ia haria galarazi digun eta bera ere azkenerako lo geratu den; ez lo sakon eta osasungarriaren ur bareetan murgildurik hala ere, handik pixka edo puska batera (zaila da denbora kalkulatzen ohe gainean etzanda lo geratu eta berriz esnatzen garenean) berriro itzarri... Burtxoraturik bezala sentitu da lehenengo unean, non dagoen zehazki ez dakiela, ametsaren eta itzartu osteko munduaren artean galdu samarra.
|
|
|
Eta handik 39 urtera, Begoña hil eta laster, haren alaba Alsina ari da gogoratzen
|
bere
aita amen odisea menturazkoa, aritu dela esan dugu zehazkiago, filmaren amaierarekin batera bera ere lo geratu baita, ohearen barruan sarturik oraingoan, Madrilgo hotel bateko gela batean, Estatu Batuetatik Euskal Herrirako bidaldiaren tarteko eskalan.
|
|
|
Bere kasuan ez zegoen haragi txigortuaren usainik, elektrokutaturiko gizajoaren entzefalograma lau eta koxka gaberik; baina, hala ere, orduak behar izan zituen bere onera etortzeko, eta gai hartaz pentsatzeko bezainbateko lasaitasuna berreskuratu zuenean ere dunbots bat nabari zuen lokietan, durundia buru barnean, durduzatze bat gogo bihotzak iluntzen eta inarrosten zizkiona: ...ntziko bidaia ere ipuin hutsa ote zen pentsatu zuen bere artean Alsinak, baina bazirudien ezetz, egia baitzen Begoña eta beronen gurasoak Euskal Herritik ihesi joan zirela, Frantzia aldera aurrena eta Mexikora hurrena; ez zen egia, ordea, autoaren istripuarena, eta gezurra esateko arrazoia edozein izanda, zena zela eta hobe beharrez eginik ere, Alsinak ezin zuen burutik kendu bere amak, Begoñak,
|
beraren
aita amak Alsinaren aurrean hiltzat jo zituenean, fisikoki hil ez bazituen ere, bilobarentzat hilik gelditu zirela aitona amonak, hilik bizi izan zirela hainbat eta hainbat urtez, zonbiak balira bezala. Bilobarentzat aitona amonak hilik, baina, aitona amona haientzat ere hilik egon ote zen bitarte horretan biloba?
|
|
|
— Gizon horrek galduko zaitu, erran zioten
|
bere
aita amek. Horrekin ezkontzen bazira, ez zira sekula gehiago kofesatu edo komuniatzen, ez gazama izaten, ez mezan irakurtzen, ez komunioa ematen, ez katixima egiten...
|
|
2017
|
|
|
Emakumeak hitz egin eta gero, Mikeltxo Apala Otxagiko bertsolariak hartu zuen hitza, eta hark ere zerbait bitxi ikusi zuela esan zigun. Kantatu zuenez, bi hilabete izanen ez zituen haurtxo batek (ordurarte hitzik ere esan gabekoa, noski) eta
|
bere
aita amen harridurako, bertso bat kantatu omen zuen. Hemen bukaera bakarrik dakart, zeren gurasoak ez baitziren lehen estrofez oroitzen, eta umetxoak ez baitzuen atzera kantatu.
|
|
|
Solon handiak, Atenaskoen maisuak, umeek
|
bere
aita ametara duten obligazioaz mintzo dela nola ohore ekarri behar dien, eta bere behar orduetan eta, guztiz ere, zahartzean behar dituzten faboratu, ateratzen ditu obligazio honetatik bastartak, ezkontzaz landan eta kanpoan eginak, legitimo ez direnak. Eta arrazoia:
|
|
2020
|
|
|
" Ni errefuxiatu nintzen 1978an, urrian edo hola, eta nik han ezagutu nuen Jose Miguel;
|
bere
aita amak asko etortzen ziren, janaria edo arropa edo behar genuena emateko, batik bat, eta bere aita amekin harreman handia nuen eta izandu dut beti, ni 79an, hona (Hegoaldera) paso muga egin eta hemen detenitu ninduten, eta orduan kartzelan nengoela, Soriako espetxean, bere aita amak etorri ziren bisita egitera, zer moduz nengoen ikustera, eta holaxe" 88.
|
|
|
" Ni errefuxiatu nintzen 1978an, urrian edo hola, eta nik han ezagutu nuen Jose Miguel; bere aita amak asko etortzen ziren, janaria edo arropa edo behar genuena emateko, batik bat, eta
|
bere
aita amekin harreman handia nuen eta izandu dut beti, ni 79an, hona (Hegoaldera) paso muga egin eta hemen detenitu ninduten, eta orduan kartzelan nengoela, Soriako espetxean, bere aita amak etorri ziren bisita egitera, zer moduz nengoen ikustera, eta holaxe" 88.
|
|
|
" Ni errefuxiatu nintzen 1978an, urrian edo hola, eta nik han ezagutu nuen Jose Miguel; bere aita amak asko etortzen ziren, janaria edo arropa edo behar genuena emateko, batik bat, eta bere aita amekin harreman handia nuen eta izandu dut beti, ni 79an, hona (Hegoaldera) paso muga egin eta hemen detenitu ninduten, eta orduan kartzelan nengoela, Soriako espetxean,
|
bere
aita amak etorri ziren bisita egitera, zer moduz nengoen ikustera, eta holaxe" 88.
|
|
|
Peruk ez du deusik salatu, gehienetan amatxiren gibeletik ibilki da, buztana airean eta alaiki saltoka. Mattin atzo joan zen
|
bere
aita amekin. Anitz lagundu nau ene toki sekretuaren
|
|
2021
|
|
|
‘bezpera aitzin (atzo arratsaldea) eman zitzaien arratsaldea libro hartzeko baimena’; ‘mozkorra iratzarri baino lehen joan zen eguna’; ‘bigarren botila bukatu aitzin kontatu zituen denak mozkorrak’; ‘Mertxe eta Jesus Mari urte bat lehenago hasi ziren ikastola horretan irakasten’; ‘Brown jaunak lanak aurrez egin zituen’; ‘lehenago adiskidetze harremanak egin zituen Gernikak’ Alabaina, perifrasi horiek ez, baizik eta [tu+ izan/* edun] adizki analitikoa agertzen da maiz auzoerromantzeek pluskuanperfektua erabiliko luketen testuinguruan ere: Hiru Erratzak ostatuan Blacki buruz isil gordeka entzun zuen elkarrizketarena Lupini kontatzea gustatuko zitzaion, Blackek
|
bere
aita amei traizio egin ziela esatea (I. Mendiguren); Inolako frogarik gabe sinetsi genuen komunistaren edo juduren baten boikotagatik joan zela argia (Lertxundi); Biharamunean izugarrizko ajeaz esnatu nintzen, bezperan edan genuenagatik eta Marik eman zidan gauagatik (Iturralde); Bezperan ikusi zuen neskaren aurpegia ezin zuen ahantzi (R. Etxeberri); Bezperan aitarekin izan nuen portaeraren ondoren, barrenak eskatzen zidan emateko poz hori aitari, baina ezin nuen (Lertxundi).
|
|
|
Emakumeak hitz egin eta gero, Mikeltxo Apala Otxagiko bertsolariak hartu zuen hitza, eta hark ere zerbait bitxi ikusi zuela esan zigun. Kantatu zuenez, bi hilabete izanen ez zituen haurtxo batek (ordurarte hitzik ere esan gabekoa, noski) eta
|
bere
aita amen harridurako, bertso bat kantatu omen zuen. Hemen bukaera bakarrik dakart, zeren gurasoak ez baitziren lehen estrofez oroitzen, eta umetxoak ez baitzuen atzera kantatu.
|
|
2022
|
|
|
–Sentitzen dut –errepikatu du Cesterok. Zorabiatuta sentitzen da, bere ama ikusten du negarrez,
|
bere
aita ama umiliatzen, eta bere burua uzkur uzkur eginda izkina batean, ekaitza noiz baretuko zain– Eskuetatik ihes egin dit.
|
|
|
Baina bagenuen alde txarra, haur hauek ez zituzten senideen eta lagunen bisitarik izan, arratsaldero doazen borondatezko langileak ezin ziren hurbildu, ezta normalki banatzen ditugun liburu, ipuin eta jostailuak erabili. Normalki guraso batekin egoten ziren, hauek txandaka aldatzen ziren,
|
beraz
aita amentzat ere garai astuna bilakatu zen. Oso lagungarria izan zen senideak eta lagunak bideodeien bidez elkar ikustea.
|
|
|
Baina bagenuen alde txarra, haur hauek ez zituzten senideen eta lagunen bisitarik izan, arratsaldero doazen borondatezko langileak ezin ziren hurbildu, ezta normalki banatzen ditugun liburu, ipuin eta jostailuak erabili. Normalki guraso batekin egoten ziren, hauek txandaka aldatzen ziren,
|
beraz
aita amentzat ere garai astuna bilakatu zen. Oso lagungarria izan zen senideak eta lagunak bideodeien bidez elkar ikustea.
|
|
2023
|
|
|
Guk egin dezagun otoitz bat jaun handi haren alde. Hamar urtetan jin zen hona bizitzera
|
bere
aita amekin, Renaud Vermandois jaun handiak Altzugaraia jauregia erosi ondoan..."
|
|
|
Esango luke saltzea dela haien lanbidea gehienbat, ez dutela sentiberatasun berezirik, hotzak eta lehorrak direla, eta dena dela garbi izatea, eta saltzea, saltzea eta saltzea. Ez dute zerikusirik
|
bere
aita amekin. Etxean, sarri egiten dute berba zer den ederra musika, zein polita izan daitekeen goizeko argia, iluntzeko koloreak; berbak jolaserako erabiltzen dituzte; ukiezinek betetzen dute etxeko mundua.
|