|
2000
|
|
|
Egia da, erakunde batek bere informazio sistema eratzen duenean bere" know how" zaindu nahi duela, baina ordura arte garatu ezin zituen hainbat produktu garatzeko posibilitatea zabaltzen zaiola ere bai. Hau ekonomiaren edozein alorretan gertatzen ari bada ere, euskal kulturan tentsio bereziak eragin ditzake, gure erakundeek, gutxi edo gehiago, bere
|
laneko
eremua izan baitute. Nire ustez, bata bestearen laneko eremutan sartzea gero eta normalagoa izango da eta horren aurrean gerta daitekeena ondoan azaltzen diren hiru bideetakoren batetik joango da:
|
|
|
Hau ekonomiaren edozein alorretan gertatzen ari bada ere, euskal kulturan tentsio bereziak eragin ditzake, gure erakundeek, gutxi edo gehiago, bere laneko eremua izan baitute. Nire ustez, bata bestearen
|
laneko
eremutan sartzea gero eta normalagoa izango da eta horren aurrean gerta daitekeena ondoan azaltzen diren hiru bideetakoren batetik joango da: haserretzea, konpetitzea edo aliantza estrategikoak bultzatzea.
|
|
|
Neurri horiekin, prebentzio jarduerak bultzatu eta zigor neurriak ezarri nahi dira.Izan ere, apirilean bertan 557 enpresa zeuden oraindik legedia bete gabe,
|
laneko
arriskuak ebaluatzeko eta era ezberdinetako lan istripuak saihesteko prebentzio planak behar den moduan egin gabe
|
|
|
* Mahaia:
|
laneko
osagai guztiak erosotasunez jartzeko adina leku izan behar du. Atril bat erabiltzea gomendatzen da, ikuspena eta buruaren jira egokitzeko.
|
|
|
Hirugarrenik, fatalismo ekonomikoarekin hautsi beharra ikusten du, globalizazioaren ezinbestekotasuna eta finantza merkatuen inperioa azpimarratzen duten diskurtso mediatiko politikoak suspertzeaz gainera, erraztasunak ematen dizkielako gobernu sozialdemokratei," sakonean gobernu kontserbatzaileen politiken alderdi funtsezkoenak iraunarazi edo bideratzeko politikak ezinbestekoak eta beste aukerarik ezean erabakitakoak direla defendatzeko". Baita neoliberalismo trebearekin hausteko premia ere aldarrikatzen du, lanerako kontratu desorekatuen eskakizun ezin zorrotzagoak malgutasunaren itxurapean aurkezten saiatzen direlako (esaterako,
|
laneko
orduak murriztearen edo 35 orduko lanasteari buruzko legeen inguruko negoziaketak). Azkenik, patronalaren eskakizunak sendotzearen aldeko arau askatasunari" benetako politika sozial baten lorpen paregabeen itxura" ematen dieten gobernuen sozial liberalismoarekiko haustura aipatzen du.
|
|
|
Klase ustiaketa, beraz,
|
laneko
zatiketa sozialetik sortzen diren harreman sozioekonomikoekin loturik dago. Laneko zatiketa soziala Neolitiko geroztiko zenbaithiritan hasi zen.
|
|
|
Gai honi dagokion bilakaeraren berri zehatza izateko, ikus ezinbesteko ereferentzia den Gil de Zarate-ren
|
laneko
–De las escuelas normales, izeneko atala (GIL de ZATATE, A:
|
|
|
Eiderrik gabeko bizitzari ekingo zion. Bizitza berri bat, astean behingo parrandak neska desberdinekin errematatzeko,
|
laneko
dirutxoak inorekin konpartitu beharrik ez izateko, bere bizitzaren jabe izateko. Eiderrek zioen moduan, bere buruaren jabe izateko.
|
|
|
Behartuz gero, hortxe aurkituko nauzu. Baita
|
laneko
aferekin ikustekorik ez badu ere. " Lisboan" kopa bat hartu nahi bazenu, edo...
|
|
|
Gerokoz utzi nuen atal zafratuan horma puxka bat edo pomada ezartzea, optika batean luneten armazoia lehenbailehen lehengoratze aldera. Hortik aterata, atzendua nintzen hormaz eta pomadaz, eta
|
laneko
zurrunbiloak ez zidan oroimena pizkortu. Nire lankide maiteetan inor ez zen ohartu hain gaitz begi bistakoaz.
|
|
|
—Aldi baterako kontratazioak egin zenituzkete,
|
laneko
ordezkapenak betetzeko...
|
|
|
Komisaldegitik nirea izandako etxera ez zen luze. Laurak eta hogei ziren eta, tartean ustekaberik izan ezean, Kristinak etxean behar zuen oraino, Udako ordutegiaren ariora bortzak arte ez baitzituen ateak irekiko bere
|
laneko
arropa dendak. Erran gabe doa ez nintzela hara agertzeko amorratzen:
|
|
|
Laster batean bidali zuten etxera. Generaman kontratua amaitu eta beste hiru hilabete gehiago jarraitu behar izaten zen,
|
laneko
agiria emango bazizuten. Agiri hori gabe ezin zitekeen inora joan lan eske.
|
|
2001
|
|
|
bertako olioa ekoiztea. Gure misioa hemen bukatzen zenez,
|
laneko
orduz kanpo ardo kaxa bat erosteko aprobetxatu genuen... Nolaz hasi zen Arabar Errioxan mahastiak ustiatu eta ardoa egiten zu bezalako irundar arkeologo bat?
|
|
|
Nolanahi ere, aipatzen dugun txostenak azaltzen duenez, lan esparrua eta familiako bizitza bateratu ahal izateko, ikuspegi zabalagoa erabili beharra dago, Gizarte Segurantzari eta lan esparruari soilik begiratu gabe. Beraz, politika osagarriak egituratu eta ezarri dira, esate baterako, arreta soziosanitarioa eta gizarte zerbitzuen garapena areagotuz, Zentro Publikoetan eskaintzen den borondatezko eskolaratzearen adina bizitzako lehen hilabeteetaraino luzatuz,
|
laneko
eta eskoletako ordutegiak hobeto egokituz eta abar.
|
|
|
Askok paisaia idilikoetan kokatzen dute euren ametsetako erromantzea, baina badira egunerokotasunaz zipriztinduta dauden beste hainbat lekuetan esperantza izaten dutenak ere. Hori da Guadalupe Salmeroni, Hikaren azken
|
laneko
protagonistari, gertatu zaiona: gauero bezala zakarra botatzera jaitsi eta, bertan, edukiontziaren alboan txundituta utziko duen Indi gizon menturazalea ezagutzen duenean.
|
|
|
Horrela, amaieran," Zeregin ugari lan merkatuan" izenburupean, honela dio: " Enplegu tasaren hobekuntza, Espainiako ekonomiaren benetako konbergentziaren ardatza izanik,
|
laneko
eskaintza eta eskaeraren arteko doitasunaren mende dago, eta, horretarako egin litezkeen erreformen baitan, kontratazio arloko lege aldaketak alderdi bat besterik ez dira. Soldata finkatzeko arau malguagoak behar dira, enpresen produktibitatearen bilakaerarekin lotura estuagoa dutenak".
|
|
|
Adierazi duenez, antzeko zerbait esan daiteke ekintza sindikalaren beste esparru batzutan:
|
laneko
osasuna, emakumeen aldarrikapenak, presoen eskubideak...
|
|
|
Estresaren sintomak gure bizitza kalitateari kalte egiten hasten direnean eta sufrimendu psikologikoa eta suminkortasuna eragin,
|
laneko
etekin maila gutxitu, kontzentratzeko gaitasuna jaitsi, lorik egin ezina edo errealitatearen ikuspegi ezkorra agertzen direnean, espezialisten laguntza eskatu beharra dago.
|
|
|
Beste batzuetan, migraina, akidura,
|
laneko
estresa, insomnioa edo, (sarritan), ikusmeneko arazoak dituzten pertsonen artean.
|
|
|
Ahal den neurrian, haien lana erraztea komeni izaten da, altzariak baztertuz edo koadroak kenduz,
|
laneko
denbora (eta, horren ondorioz, fakturako munta) murriztu egingo delako.
|
|
|
Edozein arrazoi dela medio (behar bezainbeste esnea egiterik ez, amaren gaixotasuna,
|
laneko
arazoengatiko edoskitzerik eza edo motibo pertsonalak, esate baterako), amak umeari titia eman ezin edo nahi ez duenean, edoskitze artifiziala praktikatzen da, esne egokituen biberoien bitartez.
|
|
|
SAOSarekin batera beste sintoma eta arrisku batzuk daude: obesitatea, hipertentsio arteriala, arritmiak, trafiko edo
|
laneko
istripua izateko arriskua, galera intelektuala, bat bateko heriotza arriskua eta istripu zerebrobaskularra izatekoa.
|
|
|
Gazteei galdetzen zaienean, ahal izanez gero alde egingo luketela esaten dute askok (etxebizitza berri zein erabilien prezio handia, alokairuko etxeak ere gutxi eta garestiak direla,
|
laneko
ezegonkortasuna eta gustuko lanposturik aurkitu ezina aipatzen dituzte); baina azken hamar urteotan gehitu egin da gazteen artean jarrera erosoa eta gazte askok eta askok aitortzen du, lotsa aurrerakoi faltsurik gabe aitortu ere, gurasoen etxean oso gustura daudela.
|
|
|
Sindikatuak beren eginkizuna hartzera bultzatzen ditugu, ez hainbeste zerbitzuak eskaintzera, bai etorkinaren
|
laneko
aldarrikapenetan eta aldarrikapen sindikaletan.
|
|
|
Etxeko andreek
|
laneko
lesioak izateko arrisku handia dute
|
|
|
Egunean bost langile baino gehiago hil diren
|
laneko
istripu hilgarriek gora egin dute
|
|
|
Guztira, 1.891 ezbehar hil ziren; 1999an, berriz, 1.572 izan ziren, CCOOk egindako txosten baten arabera. Laneko Osasuneko arduradun sindikala, Joaquín Nieto, kezkatu egin zen; izan ere, duela bost urte Arriskuen Prebentzioari buruzko Legea indarrean sartu zenetik,
|
laneko
baja eragin zuten istripuen kopurua %51, 79 igo da, “herrialdeko ekonomia baino hiru aldiz gehiago”, eta azpimarratu zuen laneko segurtasunik eza “Espainiako irakasgai nagusia dela oraindik”. Bestalde, iaz gertatutako 1.891 istripu hilgarrietatik 758 bidean gertatu zirela adierazi zuen.
|
|
|
Guztira, 1.891 ezbehar hil ziren; 1999an, berriz, 1.572 izan ziren, CCOOk egindako txosten baten arabera. Laneko Osasuneko arduradun sindikala, Joaquín Nieto, kezkatu egin zen; izan ere, duela bost urte Arriskuen Prebentzioari buruzko Legea indarrean sartu zenetik, laneko baja eragin zuten istripuen kopurua %51, 79 igo da, “herrialdeko ekonomia baino hiru aldiz gehiago”, eta azpimarratu zuen
|
laneko
segurtasunik eza “Espainiako irakasgai nagusia dela oraindik”. Bestalde, iaz gertatutako 1.891 istripu hilgarrietatik 758 bidean gertatu zirela adierazi zuen.
|
|
|
Bilobarentzat ezinbestekoa da neurriak berehala hartzea, 100.000 langileko 23,22 heriotza gertatzen baitira. Sindikatuko ordezkariak aukera baliatu zuen gogorarazteko martxoaren 2an greba bat egin zela segurtasunaren eta
|
laneko
prebentzioaren alde, eta langabezia hori beste eremu batzuetara zabal daitekeela.
|
|
|
Kaliforniako Unibertsitateko adituek arterosklerosia eta estres maila ebaluatu zituzten, enpresa bereko eta 40 eta 60 urte bitarteko 573 langileren artean. Azterlanean parte hartu zuten gizonek eta emakumeek bitan erantzun zieten, 18 hilabeteko aldian,
|
laneko
estresaren pertzepzioari, lo arazoei eta etxeko lan kargari buruzko zenbait galderari. Emaitzen arabera, “laneko estres handiena duten gizonek arterosklerosi arrisku handiagoa dute”.
|
|
|
Gizartean funtsezko eginkizuna duen taldea da, eta, aldiz, babesik gabe dago. izan ere, ez dira langiletzat hartzen, eta, beraz, ez dute lan eskubiderik estresak eragindako istripu edo gaixotasunen aurrean. Mercé Jordi Emakumeari Laguntzeko Elkarteko lehendakariak salatu du orain arte ez dela inolako azterketarik egin etxekoandreek berezko gaixotasunik duten eta
|
laneko
gaixotasuntzat hartzen diren zehazteko. Haren arabera, medikuek berek ahazten dute etxeko lanak egiten dituzten eta familiari laguntzen dioten emakumeen arazo asko, batez ere depresioak, jasaten duten presioaren ondorio direla, eta dena botiken bidez konpontzen dutela.
|
|
|
Sarea oraindik probako fluidoak hartuta dagoenean, loturetan aparteko esfortzua egin behar da, probako presioa aplikatuta. Ur hotzeko edo ur beroko zirkuitu itxietan presio hori
|
laneko
presio maximoa baino handiagoa da. Loturetan ihesik bada, 30 minutu baino gutxiagoan detektatu behar dira.
|
|
|
Lanbide gaixotasunen koadro berrian sartuko dira teknologia berriek (NT) eragindako patologiak,
|
laneko
harreman berriak eta ekoizpen esparru berria, Montserrat García Gómez Osasun Ministerioko Laneko Osasun Zerbitzuko buruaren arabera. Gaur egun, bi gaixotasun multzo handi “izurriteak” hartzen ari dira, hala nola talde osteomuskularrarenak (muskulu eskeletikoak) eta izaera mentalekoak.
|
|
|
“Lan munduarekin katalogatzea, definitzea eta elkartzea askoz ere konplexuagoa da”, adierazi zuen. García Gómez, Kantabrian
|
laneko
arriskuen prebentzioaren inguruan egindako joera berriei buruzko ikastaro batean. García Gómezek bere azalpenean nabarmendu zuen Espainian 1978koak diren lanbide gaixotasunen zerrenda eta horiek aitortu eta erregistratzeko prozedurak zaharkituta zeudela.
|
|
|
Bestalde, elaborazio eta salmenta establezimenduak agintari eskudunen kontrol etengabearen pean egonen dira. Sarrera librea izanen du
|
laneko
eta salmentako lokal guztietan, baita hozkailuen biltegietan ere, eta lokalen, instalazioen, tresnen eta langileen higienearen garbiketa kontrolatuko du. Bere eginkizunen artean daude, halaber, establezimenduak egindako kontrolen eraginkortasuna zaintzea, emaitzak aztertuz eta laginak hartuz; produktuen baldintza mikrobiologiko eta higienikoak; produktuen tratamendu termikoaren eraginkortasuna; izozkien eta izoztu beharreko nahasteen osasungarritasun egokia markatzea, esnez edo esnekiz egindakoak.
|
|
|
Langile horiei garbitasun egoera ezin hobea eskatuko zaie, batez ere lehengaiak eta ontziratu gabeko izozkigintzako produktuak manipulatzen dituzten pertsonei. Bereziki,
|
laneko
arropa berariazkoa eta ilea erabat estaltzen duen txano garbia izanen dute. Eskuak garbitu dira, gutxienez lanean hasten den aldiro, eta kutsatuz gero, hesgailu estanko batez estali zauriak.
|
|
|
Arautegiak baditu, halaber, izotzaren manipulazioari eta garraioari buruzko alderdi tekniko sanitarioak ere. Hala ere, kontuan hartu behar dira gutxieneko higiene arauak (izotza biltzeko gainazal garbiak, garbigarriak,
|
laneko
arropa garbia edo izotza lurrean uzteko debekua). Hala ere, elikagaiak manipulatzeari, elikagaien higieneari eta elikagaiak biltegiratzeari, kontserbatzeari eta garraiatzeari buruzko arauak.
|
|
|
Ahal denean, horretarako erreserbatutako lokal edo espazio batean eginen da, edo espazio berean. Alderdi nagusietako bat da beste elikagai batzuekin kutsadura gurutzaturik izateko arriskua saihestea, bai produktua egiteko unea bereiziz, bai elikagaiekin kontaktuan dauden
|
laneko
gainazal eta tresnak garbitu eta desinfektatuz. Lehengaiak, tarteko produktuak eta azken produktuak lan beharren edo eskariaren arabera zatikatu behar dira, eta ahalik eta kantitate txikienak erabili behar dira berehala egiteko, kontsumitzeko edo saltzeko, eta produktu horiek kutsatzea edo aldatzea saihesteko higiene baldintzetan.
|
|
|
Beste morena polit hori ere bai –gogoratu da Anartz irribarre txiki batez–: Aitziber, badakik, Eroskiko kajera;
|
laneko
bidean nire etxe aurretik pasatzen duk askotan txirrinduan, niki estu batekin eta...
|
|
|
Urtebete eman Bonbaiko auzo gorrietan eta ikasiak zituen bere
|
laneko
ahizpek gizonezkoak liluratzeko erabiltzen dituzten arte, segada eta sino minokeria guztiak. Sifilia ere harrapatu zuen.
|
|
|
Aljeria hegoaldean ibilia zenak ez zuen gauza handirik kontatzeko, salbu ziblaz tronpaturik, adiskidez osatu frantses arma saldoak bizkarrean mitrailatu zuela eta geroztik aulki ibiltarian mugitzen zela. Ez zuen, damurik ere, pentsionerik hunkitzea lortu, gerla ekintza,
|
laneko
istripu gisa kontsideratua izan zelakoan. Laukote ardotuaren paretik pasatzen nintzenean, nioen:
|
|
|
Joanesen azken hitzak" Ardiak sartu tuzka?" izan omen ziren. Ezindurik ere, zaharren
|
laneko
errabiak zur eta lur aldatzen ninduen. Hemendik at, Joanes Mongoliako estepetako artzainak lagun, Josafateko Soroan ardika lehiatzen zen, semearen egunerokotasuna trabatu beharrik gabe.
|
|
|
Ene
|
laneko
kideen moldean behar niona munduko gosetea aipatu, Somaliako portuetara mendebalde aberatsak kargoak mukuru betez igorri zituen irrisa mutzituak zenbatu edo globalizazioa salatzeko, behatz ttitila plegatuz esku bakarraz Jose Bovek desmunta zezakeen MacDo jatetxera joateaz mehatxatu. Jabalduko zirena Europako ume goastatu kapritxo horiek?
|
|
|
Madarikatzen nintzen(!):
|
laneko
gatazka arin horrek, salatzen eta jasaten nuen bazterketaren hobenduna neroni nintzela argiki frogatzen zidan. Ustekeria hori askotan gogoaren irazkitik iragaten nuen, baina gogo hazkatzeak ez zidan sendatzerik bideratzen.
|
|
|
Porruen antzera herrokan, denak hausten, pastilla urdin zuri gorriz edo konbikzioen arabera, berde zuri gorriz, gangarra kilikatzeraino asetzen, begitartetik hantzen eta beren depresioaz etengabe mintzatzen jarraitzen nituen, zenbait herioaren tentaziotik nahikoa hurbil murgiltzen zirela anartean. Etxeko, bikoteko, haurrekiko eta
|
laneko
arazoak zirela medio plomuak jauzten zitzaizkien. Batez ere emazteei.
|
|
|
Egunean zehar, egia erran,
|
laneko
eta gainerako betekizunak oro alderantziz edo ifrentzuz obratu nituen: kontularitzan derrigorrezko gehiketen ordez, kenketak eramanik, enpresaren oreka ekonomikoa zalantzan jarri nuen; bazkaria apailatzerakoan, egunkaria leitzen ari nintzen artean, haragia ikatzeraino erre nuen eta beheko karrika guztia ketan suertatu zen bulta batentzat, su-hiltzaileak doi doietarik ez zirela etorri; tabakoaren erostera joan ondoan, soilik papera eskuan atera nintzen saltegitik; nagusi txikiak lau aldiz eta bilkura kideak telefonoz bietan erasiatu ninduten; eta azkenik, Jojobar ostatuan seietan neukan zita garrantzitsua arrunt hegaldatu zitzaidan pentsuaren muinetarik, aiduru neukanaren pazientzia labakituz, urrutizkinean, eneak eta asto beltzarenak ahoskatuz larderiatzen ninduela frogatu zidanez gero.
|
|
|
Arimarentzat bezainbat gorputzarentzat Argia premiazkoa dela irakurtzen da anitzetan emazteentzat agertzen diren eta medikuaren behatokietan ikuskatzen ahal ditudan aldizkarietan; irudiz fotosintesirik gabe irauten duen hosto lehorra naiz. Lo eskasez iharduki dezaket egunak egunei hilka, baina loaren garrantzia ezin dut nahitara ere ahantzi,
|
laneko
zortzi orduetan zehar kolegen ahoetarik betekizun fisiologiko horren inguruko solas bustiak isurtzen hautematen ditudanean.
|
|
|
Iratzartzea, edo esnatzea –esne ematen hastea ote? – Jainkoen zereginetan denez galdezka nabil goiz hits honetan,
|
laneko
kideek beren gau latzak deblauki eta espantuz aipatzen dizkidatela: bat, bilkuratik etxeratzen nintzen unean preseski, hiruretan tanpez iratzarri da, lotara ezin bihurtuz sehaskan ihalozka; bestea aldiz, hiruretarik seietara laburki eten da, azkenak lexomil pastilla bi irentsirik satorren hordia dastatu duelarik, Claire Chazalen berriak huts eginik.
|
|
|
Eguneko ordu bederak lehertzen duen
|
laneko
lagunei ez diet salatzen neurri handi batean onanismo gastronomiko soila baino gehiago den ene bizioa: bilkuretarik etxerakoan mahairatzen naiz, Xiberoko Botza irratia piztu ondoan, hozkailutik gasna peza gottorra ilkirik desiraren ausiki ozenez gauaren hondarki ilunak irensten ditut.
|
|
|
Orduan, ariketa horrek ahaztutako zenbakia gogoraraziko zidalakoan, pertsona arruntak erabili ohi dituen eta buruz jakin ohi dituen zenbaki pertsonalak errepasatzen hasi nintzen: etxeko telefonoa, lanekoa, senitarte hurbilenak, sakelako telefonoa, kreditu txartelak –VISA ikastola, SERVIRED, 4B eta American Express–, autoaren matrikula, gizarte segurantzako txartela, NAN, euskalduna eta espainola, hainbat datu basetan eta
|
laneko
ordenagailuetan sartzeko klabeak, Athleticeko bazkide zenbakia, autoko irratia sintonizatzekoa, elkarte gastronomikoko atea irekitzen duen txartelarena, azken analisietako leukozito eta hematien zenbakia, diru kutxa automatikoa, segurtasunezko kutxa, nire amona zena lurperaturik dagoen hilobiarena, lanera joateko autobusa, mailu jaurtiketako munduko errekorra –gizonezkoetan–, nire jaiot... Alferrik izan zen:
|
|
|
Mitxoleta topatzea, eta, topatu ondoren, bere senera itzularaztea, zer zen eta nola baliatzen zen ez nekien kanon bat eskuratzen nola lagunduko zigun aztertzeko. Hara abiatu nintzen, jantzirik nuen
|
laneko
arropa, Kandido Zubizarretaren salakota, Bitoriano Gandiagak behin erabili zuen estola bat eta Villasanterena izana zen Oteizaren hamabi apostoluen postala ekipaje bakartzat.
|
|
2002
|
|
|
Eztabaidakizun izan diren beste gai batzuk honakoak dira: nazioarteko merkataritzan aldaketak egin beharra, bidezkoagoa izan dadin; elikadurako subiranotasuna, gosearen alternatiba moduan; elikagai transgenikoak;
|
laneko
eskubideak eta emakumeen berdintasuna; ura eta lurra lortzeko bidea; atzerriko zorra kitatzetik haratago joan beharra; oinarrizko errenta globalizatzeko moduko onura sozial gisa berrikustea; demokrazia parte hartzaileaz gozatzeko aukera; globalizazioa arrazionalizatuko duen munduko gobernu baten beharra; eta komunikabideen kontzentratze eta uniformatze suntsitzailea konpentsatuko duen askatasun k...
|
|
|
Bideo sareari esker, zure bideo aparailutik etxeko telebista guztietara bidal ditzakezu filmak eta satelite bidezko kateak. Etxe barru eta kanpoko segurtasun kamera guztien irudiak telebista batetatik ikusi ditzakezu, eta laster baita
|
laneko
ordenagailutik ere.
|
|
|
Negoziazio kolektiboan ere eutsiko diote batasun sindikalari,
|
laneko
osasuna eta segurtasuna lehentasunezko gaiak izan daitezen eta enpresaburuek prebentzioko neurriak bete ditzaten. Horregatik, prebentzioko ordezkariek ordezkari sindikalek adina eskubide eta lanordu izan dezatela eskatzen ari dira
|
|
|
Urte honetako lehen bost hilabeteetan 53 langile hil dira lan istripuen ondorioz, horietako bi Iparraldean. Joan den urtean, 2001ean, 121 langilek galdu zuten bizia lantokian edo
|
laneko
joan etorrietan. Urte batzuetan gehiago, beste batzuetan gutxiago, baina batez beste 120 pertsonak galtzen dute bizia urtero Euskal Herrian, laneko istripuetan.
|
|
|
Joan den urtean, 2001ean, 121 langilek galdu zuten bizia lantokian edo laneko joan etorrietan. Urte batzuetan gehiago, beste batzuetan gutxiago, baina batez beste 120 pertsonak galtzen dute bizia urtero Euskal Herrian,
|
laneko
istripuetan. Nik, lerro hauek idatzi ditudan honek, zehatz mehatz aztertu dut Hego Euskal Herrian azken 25 urte hauetan lan istripuetan hildakoen zerrenda beltz egunerokoa eta urterokoa, eta ondo asko frogatu dut lan istripuak berak bezain erreala dela hamar urteko batez besteko hori.
|
|
|
Istripu larri askok ondorio irrebertsibleak izaten dituzte langileentzat. Hala ere, hiltzen direnean langile ugari denbora baten buruan hiltzen da, heriotzak ez dituzte kontatzen
|
laneko
istripuen ondoriozko moduan. 2001 urtean, adibidez, 72.314 lan istripu gertatu ziren baja eskakizun izan zutenak; 2000 urtean baino %2, 43 gehiago.
|
|
|
. Bizkaiko lurraldean gertatu zen
|
laneko
heriotza gehien: 2000n baino %4 gehiago.
|
|
|
Araban, %63, 16 jaitsi zen heriotzen kopurua; Gipuzkoan, %38, 71; Nafarroan, berriz, %50 Ondoko taulan jaso ditugu Hego Euskal Herrian 2001ean gertatutako lan istripuen gaineko datu ofizialak. Espainiako estatuan, 1.021 lagun hil ziren
|
laneko
istripuetan, 2001 urtean, Hegoaldeko lau lurraldeetako ezbeharrak barne.
|
|
|
Sindikatuek diotenez, oraingoz egundo ez dute ikusi ohartarazpenik, zigorrik edo enpresa ixterik, prebentzioaren gaineko arauak ez betetzeagatik. Kontuak horrela, gehiengo sindikalak lan komuna egiteko eskatu die lan departamentuei, Gizarte Segurantzari, OSALANi, Laneko Ikuskaritzari eta Nafarroako Lan Osasuneko Institutuari,
|
laneko
istripuak ahalik eta gehien murrizteko.
|
|
|
EPAILEAK ETA FISKALAK INPLIKATZEA. Orain arte, beste alde batera begiratu izan dute epaileek eta fiskalek, eta ia batere ez dira inplikatu
|
laneko
heriotzen edo laneko istripuen arduradunak atzematen. Laneko heriotzen bat gertatu den bakoitzean ikerketak hasi arren, oso epai judizial gutxi eman da azkenean.
|
|
|
EPAILEAK ETA FISKALAK INPLIKATZEA. Orain arte, beste alde batera begiratu izan dute epaileek eta fiskalek, eta ia batere ez dira inplikatu laneko heriotzen edo
|
laneko
istripuen arduradunak atzematen. Laneko heriotzen bat gertatu den bakoitzean ikerketak hasi arren, oso epai judizial gutxi eman da azkenean.
|
|
|
Horregatik, poztekoa da Hego Euskal Herriko gehiengo sindikalak, hots, ELA, LAB, ESK eta EILAS sindikatuen baturak, hartu duen erabakia: fiskaltza propioa eskatuko dute,
|
laneko
istripuak ofizioz ikertzeko. Adierazi dutenez, lan hitzarmenetan ere batera jokatuko dute, eta laneko osasuna lehentasunezko eskakizuna izango da.
|
|
|
fiskaltza propioa eskatuko dute, laneko istripuak ofizioz ikertzeko. Adierazi dutenez, lan hitzarmenetan ere batera jokatuko dute, eta
|
laneko
osasuna lehentasunezko eskakizuna izango da. Azkenik, orain arte bezala, mobilizatu egingo dira laneko heriotza bat gertatzen den bakoitzean.
|
|
|
Adierazi dutenez, lan hitzarmenetan ere batera jokatuko dute, eta laneko osasuna lehentasunezko eskakizuna izango da. Azkenik, orain arte bezala, mobilizatu egingo dira
|
laneko
heriotza bat gertatzen den bakoitzean.
|
|
|
Lau sindikatuek
|
laneko
segurtasunaren eta osasunaren fiskaltza sortzea nahi dute, ofizioz jardun dezan, bai istripu larriak edo laneko heriotzak gertatzen direnean, bai gaiari buruzko legedia urratzen denean. Lau sindikatuek kanpaina indartsua egiteko asmoa dute, Laneko Ikuskaritzaren inplikazioa lortzeko, pasibotasuna" konplizitatea" delakoan daude-eta.
|
|
|
Lau sindikatuek laneko segurtasunaren eta osasunaren fiskaltza sortzea nahi dute, ofizioz jardun dezan, bai istripu larriak edo
|
laneko
heriotzak gertatzen direnean, bai gaiari buruzko legedia urratzen denean. Lau sindikatuek kanpaina indartsua egiteko asmoa dute, Laneko Ikuskaritzaren inplikazioa lortzeko, pasibotasuna" konplizitatea" delakoan daude-eta.
|
|
|
Lau sindikatuek kanpaina indartsua egiteko asmoa dute, Laneko Ikuskaritzaren inplikazioa lortzeko, pasibotasuna" konplizitatea" delakoan daude-eta. Nola
|
laneko
Ikuskaritzak baitauka betearazteko eskumena, arauak kontrolatzeko eskatzen diote. Bestalde, betiere sindikatuen ustez, enpresaburuei eskatu behar zaie istripuko frogen karga; langileek ez dute zertan aritu beren osasuna eta gorputza arriskatzeko moduko lanpostuan jardun dutela egiaztatzen.
|
|
|
Izan ere, Loaren Fundazioak egindako inkestak adierazten duenez, helduen% 33k lo kuluxka bat egingo lukete lanaldiaren erdian, utziko baliete (eta inkesta berean ikusi zen siesta egiteko aukera ematen zaion langile batek, behin ohitu ondoren, nabarmen igotzen duela bere
|
laneko
aprobetxamendua, inolako kuluxkarik egiten ez duenarekin konparatuz)
|
|
|
Dokumentuan jasotakoaren arabera," inposiziozko estrategiaren sorburu" dira planetako baliabideen kontrola, inguru naturala sistematikoki hondatzea, giza eskubideen urratzea, generozko zapalkuntza eta mundu guztian
|
laneko
indarra sobera esplotatzea, eta estrategia horren episodio esanguratsuenak, berriz, honako hauexek: agresio gerrak, giza beharren merkantilizazioa, generozko biolentzia, ikerketa biologikoa interes pribatuek eskuratzea, genetikoki manipulatutako elikagaien produkzioa eta teknologia, komunikabideak, finantzetako fluxuak eta armak erregimen monopolizatuan gestionatzeko bidea gauzatzen duten proiektu liberalizatzaileak.
|
|
|
Leonek
|
laneko
orduari adi kalera urten ebanean, puntarengo moilara joatea erabagi eban. Han itsasoari begira ta begira egon zan, adi, geldirik, ixil ixilik, itsasondoko gizasemeek egoten dakien antzera, sorgor, urrunera begira, ezer ikusteke, behar bada.
|
|
|
Izan be, preminazko dogu une honetan, oraingo irakasle batek erakutsi dauan
|
laneko
estadistika edo dalakoaren komentarioa egitea.
|
|
|
Gaitz zakar batek jo eban bere gorputza ta Bilbao" ko Gexotegi" ra eruan bear ixan zan. Jake paparrean iragan urtiotan erabili oi eban ikurra ikur jeltzalia ixentaubaz, aren
|
laneko
lagun zan erdaldun batek esan ei eutson: " Para ir allá (Gexotegi" ra) tendrás que quitar eso".
|
|
|
Bizimodu eta bizitza erritmo berriek, gero eta lehiakortasun handiagoek,
|
laneko
joan etorriek eta ordutegi aldaketek ez dute askorik laguntzen loaldi erregular eta sakona izateko.
|
|
|
Lan horiek gehitu egiten zaizkio
|
laneko
denborari; egunean 5 orduz lan egiten da, gehienetan goizez.
|
|
|
Ezarritako
|
laneko
betebehar zehatzak betetzea.
|
|
|
Hortaz,, aukera teknologikoa, eta, produkzio eraginkortasuna? lanaren antolakuntza zientifikoaren ezarpenarekin bat ez badatoz,
|
laneko
demokraziarentzako eta autekudeaketarentzako bide berri eta zabalak irekitzen dira.
|
|
|
Hori guztia, zerbitzuen kanporaketa estrategia (outsourcing) zabal baten testuinguruan garatuda, zeinaren bitartez industria enpresek zerbitzuak kanpoan erostea hobestenduten. Estrategia kanporatzaile hori erabiliz, zerbitzu zehatz batzuetako enpresaautonomoak sortu dira; hala nola, marketing eta publizitatean, lege zerbitzuetan, finantza aholkularitzan, giza baliabideen kudeaketan (aldi baterako
|
laneko
enpresak barne), segurtasun arloan, etab. Gainera, aurreratu dugunez, enpresentzakozerbitzuen adarra aitzindaria da produkziogintzaren berrikuntza dinamikan, bertankokatzen baitira produkzio paradigma berrian berrikuntza puntakoenak dakartzaten ingeniaritza edo komunikazioa jarduerak, besteak beste.
|
|
|
Nafarroako Unibertsitate pribatuan (UN NU), horko irakasle, ikasle eta AZPkolankide euskaldunek ezin dute euskaraz hitz egin beren
|
laneko
orduetan, etaeuskarazko komunikazio bertikal osoa ez da %lera heltzen.
|
|
|
– Gazteentzat, eskolatik lanera igarotzea gero eta zailagoa gertatzen da, eskatzen diren
|
laneko
ezagutzen aldean hezkuntza formalak geroago etagarrantzi txikiagoa baitu. Lan munduan eskatzen diren ezagutzen etaikasketa planen berrikuspenen arteko aldea gero eta handiagoa da.
|
|
|
GAITASUN KOMUNIKATIBOA ETA TESTUINGURUA: Oinarrizkodiseinu berbera erabil liteke
|
laneko
testuinguruko ikaskuntzan eta ikastaroorokorretan. Atzerritar bati euskaraz ahoskera, bereziz?
|
|
|
Pieza edo erreminta
|
laneko
mahaian ainguratu behar dira akabera ona ziurtatzeko
|
|
|
Orientazioa kontrakoa da zura erreminta elektriko batekin mozten bada. Paramentua
|
laneko
gainazalaren kontra jarri behar da, bai kalatzeko zerra bai zirkularra kontrako ebakidura noranzkoa baitute: gorantz zerratzen dira eta ezpala goialdekoa da.
|
|
|
Orduan, Enplegu Institutu Nazionalaren (INEM) prestazioak kobratzen zituen, hala zegozkion kasuetan. Ordutik aurrera,
|
laneko
baja hartzen duen aldi baterako kontratua duen edozein langilek dagokion prestazioa jasotzen jarraituko du hura iraungitzen denean, baina langabeziagatik legokiokeen zenbateko berean, alta eman arte. Hortik aurrera, eskubidea duten denboragatik kobratuko dute langabezia, baina deskontatu egingo zaie kontratua amaitu eta gaixotasunaren amaiera arteko aldia.
|
|
|
Salbuespen bakarra dago:
|
laneko
baja amatasunarena da, eta kasu horretan egoera orain arte bezala mantentzen da. Langabezia sorospena Langabezia sorospena kontrolak areagotu dituen gizarte babeseko beste formuletako bat da:
|
|
|
Batez ere, bi urte baino gutxiagoan lan bererako langile berari elkarren segidan egindako aldi baterako kontratuen kateamendua zaindu zen, bai eta behin behineko kontratuen luzapenaren gehiegizko erabilera ere. Lan Ministerioaren arabera, praktika horiek aldi baterako kontratua iruzurrez erabiltzeko zantzuak dira, eta
|
laneko
arau hauste larria eragin dezakete, Laneko Arau hauste eta Zehapenei buruzko Legean jasoa. Ikuskaritzak berekin ekarri zuen kontratuak eta haien ezaugarriak aztertzea, lanpostua aztertzea, langileak betetzen dituen eginkizunak aztertzea, eta kontratuaren modalitatea aukeratzerakoan alegatutako arrazoia egiaztatzea.
|
|
|
OO. Azterlan batzuen arabera, Ramiro Antón Teso
|
laneko
jazarpen morala edo" mobbing" delakoak Espainiako biztanleria aktiboaren %16ri eragingo lioke, hau da, 2,4 milioi langileri. Bestalde, Miko S.A.ren iturriek atzo epai judizialaren ondoren adierazi zuten “enpresak ez duela jaso epaiaren jakinarazpen ofizialik”.
|
|
|
Malagak plan aitzindari bat jarri du abian Espainian,
|
laneko
istripuak kontrolatzeko
|
|
|
Malagak plan bat garatu du
|
laneko
ezbehar kopuru handia geldiarazteko. Lan sistema aitzindaria da Espainian, eta eraikuntzako 55 enpresatan aplikatu da, eta beste 35 enpresatan aplikatuko da.
|
|
|
Atzo, sektore arteko plan horretako kideek lanaldia egin zuten datorren igandean Laneko Segurtasun eta Osasunaren Eguna zela eta. Espainian,
|
laneko
ezbehar tasak azken hamar urteetan izan duen hazkunde geldiezina “epidemia” gisa hartu izan da, eta indarrean dagoen araudia zorrozki ordez beste tratamendu bat eman beharra zegoen. Laneko arriskuen prebentzioan parte hartzen duten eragile, talde eta erakunde guztiek erabaki zuten nork bere aldetik borrokatzeari uztea eta indarrak batzeko apustua egitea, prebentzioaren kultura sustatzeko eta istripuak geldiarazteko.
|
|
|
Eta desberdinak dira, halaber, gizonei eta emakumeei, langileei eta exekutiboei, eskulangileei eta langile intelektualei emandako erantzunak. Baina erretiroa zahartzarotik bereizten badugu eta
|
laneko
eta erretiroko bizi etapen artean zubi berriak eraikitzen baditugu, horietako bakar bat ere gehiegi balioetsi edo gutxietsi gabe, erretiroa porrota balitz bezala bizitzen hasiko da.
|
|
|
Telekomunikazioetako Madrilgo Fundazioak hitzarmena sinatu du osasun portalia interaktiboarekin eta Cigna Life Insurance aseguru etxearekin,
|
laneko
eta etxeko telelaguntzako esperientzia bat abian jartzeko, zuntz optikoari buruzko bideokonferentzia aplikazioetan oinarrituta. Sistema hori datorren uztailean jarriko da martxan, modu esperimentalean, Madrilgo hainbat enpresa eta etxetan, eta medikuekin kontsulta telematikoak egiteaz gain, hitzordua eskatu ahal izango du, adituekin.
|
|
|
Une honetan, lunbagoa tratatzea da osasunaren arloko profesionalen erronka nagusietako bat. Izan ere, bizkarreko mina arazo sozial eta laboral bihurtu da lehen mailan, eta
|
laneko
bajen %45 baino gehiago gaitz horren ondorio da. «Oso arazo konplexua da», laburbiltzen du Bizkaiko Gurutzetako Ospitaleko Minaren Unitateko arduradunak, María Luisa Francok.
|
|
|
Europako Batzordeak, Euroganberak eta Laneko Segurtasun eta Osasunaren Europako Agentziak
|
laneko
estresaren aurkako lehen Europako kanpaina abiarazi zuten atzo. Atzo aipatu dugun bezala, Europako lan indarraren% 28 da hori, 41,2 milioi pertsona, Espainiako biztanleria baino zifra handiagoa.
|
|
|
«Hau ez da kasko batekin konpontzen den arazoa» esan zuen Diamantopoulouk. Hori dela eta, Europako Agentziak jardunbide egokien gidak eskaini nahi ditu,
|
laneko
estresaren kausak aztertzeko, esate baterako, komunikazio ona eta laneko giroa, eta saihestu egin behar du Europako Agentzia, langileak kontrolatu eta bere lan erritmoa, enplegatuei lagundu eta beren lan erritmoa erabaki, langileei lagundu eta beren lan erritmoa erabaki eta langileen artean funtzioak argi eta garbi banatzea.
|
|
|
«Hau ez da kasko batekin konpontzen den arazoa» esan zuen Diamantopoulouk. Hori dela eta, Europako Agentziak jardunbide egokien gidak eskaini nahi ditu, laneko estresaren kausak aztertzeko, esate baterako, komunikazio ona eta
|
laneko
giroa, eta saihestu egin behar du Europako Agentzia, langileak kontrolatu eta bere lan erritmoa, enplegatuei lagundu eta beren lan erritmoa erabaki, langileei lagundu eta beren lan erritmoa erabaki eta langileen artean funtzioak argi eta garbi banatzea.
|
|
|
Izan ere, Laneko Segurtasun eta Osasunerako Europako Agentziak dio estresak Europako lan indarraren% 28 eragiten duela, 41,2 milioi pertsona, hau da, «giza kostua eta finantza karga handia». Agentziak bildutako datuen arabera, estresa da
|
laneko
absentismo kasuen% 50 baino gehiago, eta Europako enpresak eta erakundeak 20 milioi euro inguru kostatzen dira urtean galdutako lanengatik eta osasun gastuagatik. Erakunde horrek nabarmendu du kostu erreala handiagoa izango dela ziur aski, baldin eta horri produktibitate txikiagoa eta langileen berritzeko gaitasun txikiagoa gehitzen bazaio.
|
|
|
Zehaztasunik ezaren ondorioetako bat da, Izagirreren arabera, estresak azpieremuetan banatzen duela estresa, adibidez «mobbing» edo jazarpen moralean, «burn out» edo sindrome errea, edo sexu jazarpena, besteak beste. Gainera, gehitu du, ez dagoela oraindik
|
laneko
gaixotasun gisa kalifikatuta», eta istripu edo baja gisa iristen zaizkigun kasuak beste kontzeptu batzuen arabera egiten direla, depresio moduan edo bestelako nerbio patologiak erabiliz. Istripu fisiko asko estresak eragindakoak dira, baina legeriak ez ditu halakotzat katalogatzen», argitu du.
|
|
|
Osalaneko adituak adierazi du datorren urtean lan osasuneko informazio sistema bat martxan jartzea aurreikusten dela, Sisal. Sistema informatiko zentralizatua Osasun Ministerioan, autonomia erkidego guztietara iritsiko litzatekeena,
|
laneko
osasunari eta istripuei buruzko oinarrizko datuekin, eta horietan arrisku psikosozialen ebaluazioa sartuko litzateke. Izagirrek dio sistema horrek estresak duen prebalentziaren hurbilketa fidagarria emango digula.
|